TEKSTİLDE EKOLOJİK ETİKETLER Ali RÜZGAR
Neden Ekolojik Etiketler? Ekolojik Etiket Nedir? Tekstilde Kullanılan Ekolojik Etiketler EU Eco-Label Blue Sign Blue Angel Swan veya Nordic Ecolabel EPD GOTS Organic Exchange (Organic Content Standart) İÇİNDEKİLER
Neden Ekolojik Etiketler? Ekoloji bilgisi olmayan tüketicilere ürün hakkında bilgi verir. Üretici ile tüketici arasında köprü oluşturur. Ürününüzü diğer muadillerinden ayırır. Çevresel etkinin düşürülmesine ve çevre bilincinin oluşturulmasına katkı sağlar. İnovasyona katkı sağlar. Para tuzağı mı? Ekolojik etiketler ne derece etkililer? Firmalar yanlış beyanda bulunur mu?
Ekolojik Etiket Nedir? Çevresel etiket ve ekoetiket farklıdır. Ekoetiket, ISO standartlarına göre çevresel etiketlerin alt grubudur. TİP I: Ekoetiketler (ISO 14024) Bağımsız doğrulayıcı Ürünün tüm yaşamı göz önünde bulundurulur TİP II: Çevresel Beyan (ISO 14021) Bağımsız doğrulayıcı yoktur Greenwashing tehlikesi TİP III: Çevresel Etki (ISO 14025) Bağımsız doğrulayıcı var Yaşam döngüsü göz önüne alınır Parametrik bilgi
Tip 1 Benzeri ISO standartları ekolojik etiketleri üç gruba ayırmıştır. Ancak bu üç gruba uymayan bir grup daha vardır. Tip 1 Benzeri (Type 1 Like) etiketlerin Tip 1 den farkı tek konu üzerine yoğunlaşmış olmalarıdır.
Tekstilde Kullanılan Ekolojik Etiketler Doğrudan ve dolaylı olarak tekstil sektörünü kapsayan 100 den fazla ekolojik etiket mevcut.
EU Eco-Label Blue Sign Blue Angel Swan veya Nordic Ecolabel EPD GOTS Organic Exchange (Organic Content Standart) TEKSTİLDE KULLANILAN EKOLOJİK ETİKETLER
EU ECOLABEL Avrupa Birliği tarafından 1992 yılında kurulmuştur. Piyasada artan ekolojik etiket sayısı ile birlikte kurulmasına karar verilmiş; bütün üye ülkelerde geçerli olan bir etiket. Resmi bir etiket. Çevresel etki ve ürünün kullanım performansı yanında bu yıl itibari ile sosyal hususları da göz önünde bulundurmakta.
Lif Üretimi Kalıntılar Hava Kalitesi Su Kalitesi Prosesler ve Kimyasallar Kullanım(Ürün Performans Kriterleri) Sosyal KISITLAMALAR
Lif Üretimi-Toksik Kalıntılar Akrilik: Akrilonitril < 1.5mg/kg Pamuk: Pestisit kalıntıları < 0.05ppm Elastan ve Poliüretan: Organotin bileşikleri yasaklı Yapağı ve diğer keratin lifleri: Pestisit kalıntılarında kısıtlamalar Suni selüloz: AOX < 250ppm Polyester: Antimon < 260ppm Polypropilen: Kurşun bazlı pigmentler yasaklı
Lif Üretimi-Hava Kirliliği Akrilik: Akrilonitril < 1g/kg Elastan ve Poliüretan: Aromatik diizosiyanatlar< 5mg/kg Suni Selüloz: S < 120g/kg (filament) and 30g/kg (ştapel) Poliamid: N20 < 10g/kg poliamit 6 ve < 50g/kg poliamit 6.6 Polyester: VOCs < 1.2g/kg
Lif Üretimi-Su Kirliliği Keten ve diğer göve lifleri: Havuzlamada COD/TOC miktarı kenevirde 75%, keten ve diğerlerinde 95% oranında azaltılmalı. Viskoz: Zn < 0.3g/kg Bakır İpeği: Cu < 0.1ppm Yapağı ve diğer keratin lifleri: Dış arıtmada COD < 60 g/kg ve COD 75% oranında azaltılmalı. Eğer yerinde arıtım yapılıyor ise, COD < 5 g/kg, 6 < ph < 9 and T < 40 C
Prosesler ve Kimyasallar Mineral yağlardaki Polisiklik aromatik hidrokarbonlar ağırlıkça (PaH) < 3%. Halojenlenmiş carrierler ve seryum bileşikleri yasaklanmıştır. Boya sökme ve pigment gideriminde ağır metaller ve formaldehit yasaktır. APEOs, DTDMAC, DSDMAC, DHTDMAC, EDTA, LAS, DTPA, chrome mordant boyama yasaktır. İpliklerin, kumaşların ve son ürünlerin ağartılmasında klorin ajanı yasaktır. Boyaların içeriğinde (ppm): Ag < 100 Ba < 100 Co < 500 Se < 20 Fe < 2500 As < 50 Cd < 20 Cr < 100 Cu < 250 Hg < 4 Ni < 200 Pb < 100 Sb < 50 Sn < 250 Zn < 1500 Mn < 1000 Pigmentlerin içeriğinde (in ppm): As < 50 Cd < 50 Cr < 100 Hg < 25 Pb < 100 Sb < 250 Zn < 1000 Ba < 100 Se < 100 Taşıma ve depolama sırasında klorofenoller, PCB ve organotin bileşikleri yasaklıdır. Kullanım fazında biyosidal ve biostatik yasaklıdır. Metal Kompleks boyaların deşarjında Cu, Cr veya Ni: maks. 20% (selüloz boyama), 7% (diğer boyama prosesleri). İşlemden sonra: Cu < 75 mg/kg (lif, iplik, kumaş), Cr < 50mg/kg, Ni < 75 mg/kg
Prosesler ve Kimyasallar-Devam Harman yağlarının ve bükümde kullanılan vaksların 90% ı ve yumuşatıcıların, haşıl çözeltilerinin, deterjanların ve dolgu maddelerinin 95% inin biyobozunur ve geri kazanılacak olması gerekmektedir Listede yer alan aromatik aminlerin yer aldığı azo boyarmaddeleri yasaklı. 67/548/EEC direktifine göre karsinojen, mutajenik veya toksik boyaların kullanımı yasaktır. Baskı patları< 5% VOCs. Plastisol bazlı baskı yasaklanmıştır. Deriyle doğradan temas eden ürünlerde Formaldehit < 30pp, bebekler ve genç çocuklar <20ppm ve diğerleri için sınır 75ppm Yaş proseslerde COD < 25g/kg. Yerinde arıtımda: 6 < ph < 9 and T < 40 C 67/548/EEC direktifine göre karsinojenik, mutojenik, zehirli ve doğa için tehlikeli maddelerin, alev geciktiricilerde ve apre kimyasallarında %1 den fazla kullanılması yasaktır. Çekme direnci sağlayan apreler sadece eğrilmiş yün şeritleri ve yıkanmış yünler için kullanılabilir. Kaplama, laminasyon ve membranlar: 67/548/EEC direktifi R-Phases listesinde yer alan plastikleştirici veya solventlerin kullanımı yasaklanmıştır.
Kullanım EU Ecolabel kriterlerine göre aşağıdaki testlerin boyanmış iplik, bitmiş kumaş veya nihai ürüne yapılması gerekmektedir: Kurutmada ve yıkamada boyutsal değişimler: örme ürünler: 8%, havlular 8%, diğer dokuma ürünler 6%, çıkarılabilir ve yıkanabilir perde ve döşemelik kumaşlar 2% Ter haslığı(asit, alkalin), yıkama haslığı, ışık haslığı, yaş ve kuru sürtünme haslığı.
Sosyal kriterler Başvuru sahibinin ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) nün temel ilkelerini sağlamak zorunda. Örgütlenme Toplu Sözleşme Zorla ve zorunlu çalıştırmanın ortadan kaldırılması Çocuk işçiliğinin kaldırılması İş yerinde ayrımcılığın ortadan kaldırılması Denimde kumlama yasaklanmıştır. Sosyal kriterler 3. parti bir doğrulama kuruluşu tarafından onaylanmalıdır.
BLUE SIGN Bluesign etiketi 1997 yılında İsviçre de kurulmuştur. Kar amacı gütmektedir. Üretim prosesi boyunca hammaddeden kullanılan kimyasallara kadar tüm girdileri dikkate alır. Dolayısı ile çevresel etki daha üretim başlamadan minimize edilir. Avrupa Birliği JRC tarafından yayınlanan MET leri dikkate alır. Etiketin beş ilkesi bulunmaktadır: Kaynak verimliliği Tüketici güvenliği Suya emisyonlar Havaya emisyonlar İşyeri sağlığı ve güvenliği
Kriterler Kimyasal değerlendirme için kriterler Üretim tesisleri için kriterler Ürünler için kriterler
Kimyasalların değerlendirilmesi için kriterler Kullanılan tüm kimyasalların bluesign onaylı olması gerekmektedir. Sistem partner ı olmayan kimyasallar bir an önce değiştirilmelidir. Kimyasal üreticileri sistem partner ı olurken (yani etiketlendirilirken) kullandıkları kimyasal bileşenlerin tümü bluesign tarafından onaylanır. Bluesign System Substence List (BSSL) içerisinde 900 civarında madde yer almakta ve bunların 600 ü yasaklanmıştır. Maddelerin kimyasal ürünlerin içerisindeki limitleri ve tüketici güvenlik limitleri ayrıca belirlenmiştir. A: 0-3 yaş arası B: Deri teması var C: Deri teması yok
Kimyasalların değerlendirilmesi için kriterler-devam Kimyasalların içeriklerine göre renkle derecelendirilir. (Mavi, Gri ve Siyah) Mavi tam anlamı ile kriterleri karşılamaktadır. Gri kısmen karşılamaktadır Siyah Kriterleri karşılamaktadır Kaynak verimliliği: Kaynak ve hammadde verimliliği çevresel etkiyi düşürür. Değerlendirmenin ilk adımı elektrik, su, kimyasal ve hammadde tüketimlerinin ölçümü ile başlar. Elde edilen tüketimler, diğer sistem partnerleri ve genel tüketim değerleri ile karşılaştırılır. Gerekli durumlarda MET dikkate alınarak verimlilik çalışmaları yapılır.
Üretim Tesisleri İçin Kriterler Yasal uygunluk Yönetim sistemi ve idari konular Ürün yönetimi Kaynak verimliliği Emisyonlar İş sağlığı ve güvenliği Çevresel performans Üretim Tesislerinde Hedefler İnsanlara, hayvanlara, sucul canlılara, bitkilere, toprağa, havaya, suya zararlı etkinin olmaması. Sürdürülebilir üretim ile insan sağlığının ve çevrenin korunması MET lerin uygulanması.
Ürünler için kriterler Doğrudan tüketicinin kullanıldığı nihai ürünlerdir. Ayakkabılar, medikal elbise ve bandajlar, hijyen ürünleri, oyuncaklar, besin koruyucu ürünler ve mobilyalar kapsamın dışında.
BLUE ANGEL 1978 yılında Almanya da devlet tarafından kurulan en eski ekolojik etikettir. Şimdiye kadar yaklaşık 1500 firmadan 12 000 civarında ürün etiketlendirilmiş. Şu an 11 275 ürün etiketli. 134 farklı ürün grubu için kriter yayınlamışlardır. Bunlardan üçü tekstil üzerinedir. Tekstiller Tekstil oyuncakları Yer kaplamaları
Etiket 4 paydaştan oluşur: Çevre Etiketi Jürisi: Çevre ve tüketici dernekleri, sendikalar, sanayi, ticaret, el sanatları, yerel yönetimler,bilim, medya, kiliseler ve federal devletler temsilcilerinin oluşturduğu bağımsız bir karar alma organıdır. Çevre, Doğa Koruma ve Nükleer Güvenlik Federal Bakanlığı: Etiketin sahibidir. Federal Çevre Ajansı: Etiketin teknik kriterlerini geliştirmektedir. RAL GmbH: Etiket ödüllendirme ajansıdır.
Tüm üretim prosesini kapsamaktadır. Elyaf Zararlı kimyasallar, emisyonlar İplik Zararlı kimyasallar, emisyonlar Kumaş Zararlı kimyasallar, emisyonlar Boyutsal değişimler ve haslıklar ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) nün temel ilkelerinin sağlanması gerekiyor.
Lif Eldesi Doğal bitkisel ve hayvansal lifler organik sertifikalı olmalı. Selüloz liflerinden elde edilen selülozlar, sürdürülebilir kaynaklardan (sürdürülebilir ormancılık) elde edilmeli. Keten ve hasır liflerinin üretiminde su havuzlama yapılmamalıdır. Yün yıkamada, atık suyun diğer atıksular ile karışmadan önce COD miktarı 60g/kg ı geçmemelidir. Yün yıkama suyunun arıtıldıktan sonra(eğer firma içerisinde artılıyorsa) deşarjı sırasında COD miktarı 150mg/l veya 1,5gr/kg yünü aşmamalıdır. Sıcaklığı 40 derecenin altında ve ph ı 6-9 arasında olmalıdır. Rejenere selüloz liflerinde halojen miktarı 250mg/kg lifi geçmemelidir. Viskoz liflerinde sülfür oranı flamentte 60gr/kg ı ştapelde 20gr/kg ı geçmemelidir. Viskoz atıksularında maksimum sınır değerler: çinko miktarı 0,16(ştapel)- 0,3(flament)gr/kg, AOX 0,04gr/kg, 20gr/kg COD, 0,3mg/lt sülfit. Polyesterde antimon miktarı 260mg/kg ı VOC miktarı ise yıllık ortalamada 0,2gr/kg lifi geçmemeli. Düzenlenen diğer lifler: Bakır ipeği, poliakrilonitril, elastan, polipropilen.
Lifler ve İplikler Haşıl çözeltisinin en az %95 inin biyobozunur, atıksu arıtma tesisinde elimine edilebilir veya geri dönüştürülebilir olması gerekmektedir. Lif çekimde kullanılan spinfinish gibi yağların %90 oranında biyobozunur veya atıksu arıtma tesisinde elimine edilebilir olması gerekmektedir.
Kumaş Ne aromatik ne de halojenlenmiş çözücüler kullanılmamalıdır. Kuaterner amonyum bileşikleri kullanılmamalıdır. Kimyasal listesinde belirtilen tensidler ve kompleksleştirici ajanlar kullanılmamalıdır. Proseslerde ve apre işlemlerinde sentetik nanomateryal kullanımamalıdır. Ön işlemlerde klorinli ağartma ajanları kullanılmamalıdır. Boyama sırasında halojenlenmiş carrierler, chrome mordant boyalar kullanılmamalıdır. Boya sökme ve depigmentasyon işleminde ağır metal tuzları kullanılmamalıdır. Bakır, krom veya nikel bazlı metal kompleks boyalarla çalışırken adsorbsiyonun en az %93, selülozlarda ise %80 olması gerekmektedir. Karsinojenik, mutojenik ve toksik etki gösteren boyaların kullanımı yasaktır. Potansiyel hassaslaştırıcı boyalar kullanılmamalıdır.
Kumaş-Devam Boyanın içerisindeki iyonik kirliliklerin limitleri: Ag 100 ppm, As 50 ppm, Ba 100 ppm, Cd 20 ppm, Co 500 ppm, Cr 100 ppm, Cu 250 ppm, Fe 2500 ppm, Hg 4 ppm, Mn 1 000 ppm, Ni 200 ppm, Pb 100 ppm, Se 20 ppm, Sb 50 ppm, Sn 250 ppm, Zn 1 500 ppm. Pigmentlerin içerisindeki iyonik kirlilik sınırları: As 50 ppm, Ba 100 ppm, Cd 50 ppm, Cr 100 ppm, Hg 25 ppm, Pb 100 ppm, Se 100 ppm Sb 250 ppm, Zn 1 000 ppm. Apre işlemleri sırasında biyosidal ve biyostatik maddeler, PFc ler kullanılmamalıdır. Günlük elbiselerde alev geciktirici aprelerin uygulanması yasaktır. İç mekan tekstilleri veya iş kıyafetlerinde uygulanabilir. Halojenlenmemiş alev geciktiriciler kullanılabilir. Keçeleşme önleyici aprelerde halojenlenmiş maddelerin kullanımı yasaktır. Seryum kullanımı yasaklanmıştır. Paskı patları %5 den fazla VOC içermemelidir. Bütün yaş proseslerin atıksularının içerisindeki kimyasallarla birlikte ağırlıkça %95 oranında arıtma tesislerinde parçalanabilir veya elimine edilebilir olmalıdır.
Kumaş-Devam Atıksuların yüzey sularına doğrudan deşarjında aşağıdaki limitleri aşmaması gerekmektedir. COD BOD Sülfit Amonyum Nitrojen Toplam Nittojen Toplam Fosfor Kromatiklik 160mg/lt 30mg/lt 1mg/lt 10mg/lt 20mg/lt 2mg/lt Toksisite(In fish eggs) G EI :2 ph 6-9 Sıcaklık 436 nm (yellow sector) 7 m-1 525 nm (red sector) 5 m-1 620 nm (blue sector) 3 m-1 40 O C
Kumaş-Devam Atıksuların diğer atıksular ile karışmadan önce aşağıdaki kriterleri sağlaması gerekmektedir. AOX Sülfit Bakır Nikel Toplam Krom Kalay Çinko 1 mg/lt 1 mg/lt 1 mg/lt 0,5 mg/lt 0,5 mg/l 2 mg/lt 2 mg/lt
Kumaş-Devam Termofiksaj, termosol, kaplama, emdirme veya apre işlemlerinden sonra yapılacak kurutma işlemlerinde, baca gazındaki karbon miktarı kg kumaş başına 0,8g ı geçmemeli. Formaldehit kullanımı yasaktır. Ağır metaller aşağıdaki limit değerleri geçmemelidir. Ekstrakte Olabilen Ağır Metaller Kategori I (3 yaş altı Kategori II (Diğer çocuklar için) Tekstiller) Antimon 30 mg/kg 30 mg/kg Arsenik 0.2 mg/kg 0.2 mg/kg Kurşun 0.2 mg/kg 0.8 mg/kg Kadminyum 0.1 mg/kg 0.1 mg/kg Krom 1 mg/kg 2 mg/kg Cr(VI) < 0.5 mg/kg <0,5 mg/kg Kobalt 1 mg/kg 4 mg/kg Bakır 25 mg/kg 50 mg/kg Nikel 1 mg/kg 4 mg/kg Civa 0.02 mg/kg 0.02 mg/kg
Kumaş-Devam Eğer nikel metal objelerde kullanılmış ise ve deri ile uzun süre temas halinde bulunacaksa, uzun süre temasın testi yapılır. Değerin 0.5 μg/cm 2 /hafta yı aşmaması gerekir. Klorofenoller, tetraklorofenoller ve 2,4,6 triklorofenoller, bunların tuzları ve esterleri kullanılmamalıdır. Organotin bileşikleri yasaklıdır. Boyalarda Ek-4 de listelenen aromatik amin içeren azo boyarmaddeleri yasaklıdır. Yine Ek-4 de yer alan, karsinojenik, mutojenik veya toksik etki gösteren dispers boyalar veya pigmentler veya hassaslaştırıcı boyalar kullanılmamalıdır. Ek-4 de belirtilen klorlu benzenleri ve toluenlerin kullanımı uygun değildir. Sabunlarda ve polimer kaplamalarda polyüretan bazlı dimetilformamide kullanılmamalıdır. Ambalajlama sırasında halojenlenmiş polimerler kullanılmamalıdır.
Kumaşın performans özellikleri Haslıklar (ISO 105 (gri skala A 03) a göre) Yıkama Haslığı En az 3-4 Terleme Haslığı En az 3 Yaş Sürtünme Haslığı En az 2 Kuru Sürtünme Haslığı En az 3-4 Işık Haslığı En az 5 Yıkama ve kurulama performansı Perdeler, yıkanabilir mobilya kumaşları +/- %2 Örme Kumaşlar +/- %4 Kaba Trikolar +/- %6 Havlular +/- %7 İnterlok +/- %5 Pamuk Karışım Kumaşlar +/- %3 Yün Karışımlı Kumaşlar +/- %2 Sentetik Lifler +/- %2
Swan veya Nordic Ecolabel 1989 yılında kurulmuştur. İskandinav ülkelerinde (Danimarka, İsveç, Norveç, Finlandiya, İzlanda) 63 ürün grubu için kullanılan ekolojik etikettir. Nordic Devletlerinin sahip olduğu bir etikettir. Etiket, Kuzey Ülkeleri Kurulu tarafından yönetilmekte ve her ülkenin çevre bakanlığı altında çalışmaktadır. Bölgelerinde AB Eko Etiketi de geçerlidir. Eco Label de 26, Swan da 63 kategori var.
Lif eldesinden bertarafa kadar tekstil ürünün bütün yaşamını inceler. Tekstil aksesuarları da etiketlendirme sırasında dikkate alınır. Ürün kullanımı aşamasında boyutsal değişimler ve haslıklar önemlidir.
Etik-Ahlaki Düzenlemeler Üretim zincirinde yer alan mezbahalar, ham deri dağıtıcıları ve işleyicileri kayıt altında olmalıdır. Kuş tüylerinin canlı olarak yolunması yasaktır. Mulesing (koyunun arka derisinin kesilmesi) yasaktır. ILO nun temel koşullarını sağlamalıdır.
EPD International EPD System İsveç Çevre Yönetim Konseyi nin kuruculuğunu ve yönetimini yaptığı, devlete ait bir etikettir. EPD, ISO 14025 ile standardize edilmiş, Tip III bir çevresel etiketler sınıfına girmektedir. EPD, ürünün tüm girdi ve çıktılarını baz alarak nicel sonuçlar verir.
EPD, Yaşam Döngüsü Değerlendirmesinin etiketidir. ISO 14025 standartlarında ISO 14040/14044 a göre YDD analizi yapılır. EPD sistemine göre YDD analizi ürün/ürün grubuna spesifik olarak yapılmaktadır. Product Category Rule (PCR) ler ürüne özel YDD analizinin nasıl gerçekleştirileceğini belirler. Bir ürünün PCR si yok ise öncelikle PCR sinin oluşturulması gerekmektedir.
Herhangi bir kısıtlama yoktur. LCA Analizleri için, etiketlenecek üretim prosesinin sınırları belirlenerek sınır içerisinde tüm proses birimlerinin kütle ve enerji dengesi sağlanacak şekilde girdi ve çıktıları belirlenir. GİRDİLER ÇIKTILAR
Ham Kumaş Deposu Kumaş Açma Boyama RAM Kalite Kontrol Boyalı Kumaş Deposu Sevkiyat
Veriler, SimaPro, Gabi gibi yazılımlara girilerek, çevresel etkiler hesaplanır.
Elde edilen sonuçlar aşağıdaki şekilde yayınlanır: Geri dönüştürülmüş mikrofiber PET:
GOTS GOTS(Global Organic Textile Standart), 2008 yılında Almanya da kurulan, 4 uluslararası organizasyondan oluşan bir şirkettir. Kar amacı gütmemektedir. GOTS u oluşturan organizasyonlar: OTA (ABD): Organic Trade Association IVN (Almanya): International Association Natural Textile Industry Soil Association (İngiltere) JOCA (Japonya): Japan Organic Cotton Association
Version 4.0 ı bu yıl Mart ayında yayınlanmıştır. Standardın uygulanabilmesi için tekstil ürününün en az %70 organik doğal liflerden üretilmesi gerekmektedir. Kullanılan organik tekstillerin «International Federation of Organic Agriculture Movements(IFOAM)» tarafından onaylanan standartlara göre sertifikasyon yapılmalıdır. Sertifikalandırma uygulanan standarda göre akredite bir kurum tarafından yapılmalıdır. GOTS, organik ürün sertifikasyonu yapmaz.
Sertifikalı organik ürünün %95 inin organik olması gerekmektedir. Eğer ürünün %x i organiktir şeklinde etiketlendirilecekse en az %70 oranında organik hammadde kullanılması gerekiyor.
Proses aşamasında sınırlanan kimyasallar: Aromatik ve halojenlenmiş kimyasallar Bromlanmış ve halojenlenmiş alev geciktiriciler Klorlu benzenler Clorofenoller Bir kısım kompleksleştirici ajanlar ve yüzey aktif maddeler Endokrin bozucular Formaldehit ve diğer kısa zincirli aldehitler Genetiği değiştirilmiş organizmalar tamamen yasaktır. Ağır metaller. Karsinojenik arilamin salan azo boyarmaddeleri ve pigmentler. 100nm den küçük fonksiyonel nanoparçacıklar. Halojen içeren bileşikler Bir kısım yumuşatıcılar. (PAH, phthalates )
Organotin içeren bileşikler Per ve poli florinli bileşikler Kuaterner amonyum bileşikleri Kısa zincirli klorlu parafinler Ulusal ve uluslararası yasaklanmış maddeler. Sağlığa ve çevreye zararlı risk ibareleri yer alan kimyasallar Biyo birikimli ve hızlı parçalanamayan girdiler. Oral ve sucul toksisite ve biyobozunurluk verilen sınır değerlerde olmalıdır.
Prosesler İplik eğirmede kullanılan parafinin yukarda bahsedilen kimyasalları içermemesi gerekiyor. Haşıllamada, çözeltide su hariç kütlece %25 oranından daha fazla sentetik haşıl kullanılmamalı. Kullanılırsa da %80 den daha fazlasını ger dönüştürmek veya kazanmak gerekiyor. Örmede ve dokumada kullanılan yağlar ağır metal içermemeli. (Doğrudan kumaşa geçen.) Ön işlemlerde Amonyak yasaklanmıştır. Yünlerin klorlanması yasaktır. Merserizasyonlarda alkalin geri dönüştürülmelidir. Boyama ve baskı işleminde kimyasallar yukarıda bahsedilen yasaklar listesine uygun olmalıdır. Bitim işlemlerinde işçilere zararlı olan (denimde kumlama gibi) işlemler yasaktır.
Ayrıca GOTS da oranik liflerin dışında kullanılan (Geri kalan %5 lik veya %30 luk kısım) da düzenlenmektedir. Aksesuarlarda: Asbest, karbon lifi, gümüş lifleri, krom, nikel, PVC gibi klorinli plastikler, ağaçları hayvanları ve bitkileri tehtit eden materyaller yasaktır. Atıksu: Doğaya deşarjlarda COD 20gr/kg ı yün yıkamada ayrıca 45gr/kg ı geçmemelidir. Gövde liflerin muamelesinde arıtılan atıksoda yer alan COD nin kenevirde %95, diğer gövde liflerin %75 oranında giderilmesi gerekmektedir. Yüzey sularına deşarjlarda ph 6-9 arasında olmalıdır. Su sıcaklığı 35 O C nin altında olmalıdır. Atıksu analizleri düzenli olarak kontrol edilerek dökümante edilmelidir. Ambalaj maddesi klorinli plastik içermemelidir. (Örneğin PVC) Taşıma sırasında rota dökümante edilmelidir.
Performans özleliklerinde haslıklar ve boyutsal değişimler kontrol edilmektedir. Sosyal kriterler(ilo ya göre) Kişi özgür ve hür iradesi ile çalışmalı Örgütlenme ve toplu sözleşme haklarının olması Güvenli ve hijyenik çalışma koşullarının olması Çocuk işçilerin çalıştırlımaması Yaşam için alması gereken ücret Çalışma saatleri aşırı olmamalı Ayrımcılığın yapılmaması Düzenli istihdamın sağlanması Sert ya da insanlık dışı muamele yasaktır. Firmaların sosyal uyum yönetimi politikası olmalıdır.
Standardın sahibi Textile Exchange dir. Organic Exchange- Organic Content Standart Textile Exchange, 2002 yılında ABD de kurulan kar amacı gütmeyen bir kuruluştur. Etiket ilk olarak 2003 yılında Organic Exchange adı altında yayınlanmıştır. Daha sonra adı Organic Content Standart olarak değiştirilmiştir.
%5-100 oranında organik içerik ihtiva eden ürünler etiketlendirilir. GOTS dan farkı prosesleri incelemez. Sadece ürünün hammaddesini inceler. Ürünün «International Federation of Organic Agriculture Movements(IFOAM)» tarafından onaylanan standartlara göre veya devletin yasal kısıtlamalarına göre akredite kurumlar tarafından sertifikalandırılmalıdır.
Ali RÜZGAR ruzgara@uib.org.tr TEŞEKKÜRLER