Ekoloji 2014 Sempozyumu 01-04 Mayıs 2014 Doğu Akdeniz Üniversitesi Eczacılık Fakültesi GAZİMAĞUSA - KKTC Sempozyum Bildiri Özetleri 1
DÜZENLEYEN KURULUŞ Doğu Akdeniz Üniversitesi Eczacılık Fakültesi DESTEKLEYEN KURULUŞLAR Ana sponsorlar Tetra Teknolojik Sistemler On-teknik Elektrik Sistemleri Diğer Sponsorlar Dorhan Medical SEM Laboratuvar Cihazları Paz. San ve Tic. A.Ş. Işık Baharat Talya Bitkisel Kunter Güven Hastanesi Bildiri Biçimlendirme ve Düzenleme İlkay ERDOGAN ORHAN Nazım ŞEKEROĞLU Ezgi GEDİK Kapak Tasarım Nazım ŞEKEROĞLU Baskı Karınca Ofset Davutpaşa Cad. Davutpaşa Matbaacılar San. Sit. 101/178 Topkapı Zeytinburnu / İstanbul Tel: 0212 674 82 64 2
Sempozyum Onur Kurulu Sn. Dr. Sibel SİBER (KKTC Meclis Başkanı) Sn. Dr. Hamit BAKIRCI (KKTC Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanı) Prof.Dr. Abdullah ÖZTOPRAK (Rektör Doğu Akdeniz Üniversitesi) Ekoloji Sempozyum Kurulu Prof.Dr. Sedat V. YERLİ, Hacettepe Üniversitesi Prof.Dr. Süleyman AKBULUT, Düzce Üniversitesi Prof.Dr. Nazım ŞEKEROĞLU, Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sempozyum Başkanı Prof.Dr. İlkay ERDOĞAN ORHAN (DAÜ Eczacılık Fakültesi Dekanı) Sempozyum Düzenleme Kurulu Üyeleri Yrd.Doç.Dr. H. Ozan GÜLCAN Yrd. Doç.Dr. Aybike YEKTAOĞLU Yrd. Doç.Dr. Emre HAMURTEKİN Yrd. Doç. Dr. B.Buhara YÜCESAN Uzm. Ecz. Leyla Beba POZHARANİ Yrd.Doç.Dr. Burak Ali ÇİÇEK Biyokim. Özbir AKBAŞAK 3
SEMPOZYUM BİLİM KURULU* Esvet AÇIKGÖZ Süleyman AKBULUT Murat ALTIN Olcay ARABACI Naime ARSLAN Yahya AYAŞLIGİL Bedii CİCİK Ramazan ÇAKMAKÇI Necmettin ÇEPEL Battal ÇIPLAK Hikmet Y. ÇOĞUN İsmet ÇOK Ali Arslan DÖNMEZ Hayri DUMAN Ertuğ DÜZGÜNEŞ Eftal DÜZYAMAN Sezai ERCİŞLİ İlkay ERDOĞAN ORHAN Temel GENÇTAN Ekrem GÜREL Serkan İLSEVEN Nilgül KARADENİZ Engin KARATAŞ Aykut KENCE Ersin KIVRAK Dürdane KOLONKAYA Muhsin KONUK Aslı B. KORKUT Mustafa KURU Ender MAKİNECİ Nazmi POLAT Orhan SEVGİ Delya SPONZA Gönül ŞAHİN Nazım ŞEKEROĞLU Bülent ŞEN Bilge ŞENER Mustafa TAN Salih TERZİOĞLU Sedat V. YERLİ Ülkü YETİŞ *Bilim Kurulu sıralaması alfabetik olarak yapılmıştır. 4
ÖNSÖZ Değerli katılımcılar, bilimadamları, kamu kurumları temsilcileri ve sevgili öğrenciler, Ekoloji veya "çevrebilim" olarak da adlandırılan bilim dalı, oldukça geniş kapsamlı olup, biyolojik çevre ile ilgili koşulları incelemekte ve özellikle 20. Yüzyıldan itibaren hızla gelişmeye başlamıştır. Çevresel sorunların global olarak endişe verici bir şekilde artışı ile ekolojiye olan ilgi de artmıştır. Deniz, tatlısu, karasal, tarımsal, toplumsal ve çevresel ekoloji gibi pekçok alt dalı olan ekoloji ile günümüzde toplumun pek çok farklı kesimi ilgilenmektedir. Ayrıca botanik, zooloji, ormancılık, mikrobiyoloji, jeoloji, toksikoloji, ziraat, mineraloji, meteoroloji, klimatoloji gibi bilim dallaryla da yakından ilişkili olan ekoloji biliminin çatısı altında pekçok çevresel sorunun çözümü için ortak çalışmalar yapılmaktadır. Bu serinin ilk dördüne ev sahipliği yapan üniversiteler; Ekoloji 2010 - Aksaray Üniversitesi Ekoloji 2011 Düzce Üniversitesi Ekoloji 2012 Kilis 7 Aralık Üniversitesi Ekoloji 2013 Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Olup, üzerinde belirlenmiş pek çok ekolojik alan barındıran, Akdeniz'in 3. büyük adası olan yavruvatan Kıbrıs'ta, ekoloji ile bağlantılı alanlarda çalışan araştırmacıları bir araya getirmeyi amaçlayanve serinin 5.si olan Ekoloji 2014, 01-04 Mayıs 2014 tarihleri arasında KKTC'de Doğu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ), Eczacılık Fakültesi tarafından Kaya Artemis Hotel Kongre Merkezi'nde düzenlenecektir. Adanın tek devlet üniversitesi olan DAÜ ve ilk defa bir Eczacılık Fakültesi ev sahipliğinde, ülkemizin ve adamızın ekolojik sorunlarını tartışmak, sunumlarınızı dinlemek ve bu alanda çalışan bilimadamlarını biraraya getirmek açısından önemli bir platform oluşturacak Ekoloji 2014 Sempozyumu'nda sizleri de aramızda görmek ve ağırlamaktan çok mutluyuz. Sempozyumda sunulan bildirilerin tam metinleri BİBAD (Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi), hakem raporlarını müteakip, özel sayıda yayınlanacaktır. Son söz olarak, katılımcılarımıza ve davetli konuşmacılarımıza, bizlere her zaman, her konuda destek veren Rektörümüz Prof.Dr. Sn. Abdullah ÖZTOPRAK başta olmak üzere üniversitemiz idari ve akademik personeli ile sponsorlarımıza Sempozyum Düzenleme Kurulu adına çok teşekkür ediyor, şükranlarımızı sunuyorum. Prof.Dr. İlkay ERDOĞAN ORHAN Sempozyum Başkanı ve DAÜ Eczacılık Fakültesi Dekanı 5
SEMPOZYUM BİLDİRİ ÖZETLERİ ÇAĞRILI BİLDİRİLER - ÖZET BAŞLIKLARI YAZARLAR BİLDİRİ KONUSU Oğuz ÖZYARAL EKO-ECZACILIK VE EKO-ECZACI 17 Muhammad SAMEEULLAH, ÇEVRE BİYOTEKNOLOJİSİNİN POTANSİYEL Buhara YÜCESAN, Ekrem UYGULAMA ALANLARI GÜREL 18 Nazım ŞEKEROĞLU YABANİ BİTKİLERİN YABANİ HASADI VE YERİNDE TARIMININ EKOLOJİK DENGE AÇISINDAN 19 İRDELENMESİ İsmet ÇOK TÜRKİYE DE İNSAN VE ÇEVREDE DİOKSİNLER 20 Mustafa ASLAN BAZI EKOLOJİK KOŞULLARIN TIBBİ BİTKİ KALİTESİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 21 SÖZLÜ BİLDİRİLER ÖZETLERİ Mümin FİLİZ, Ayşe ARICI, Gülce ŞENLİ Abdullah Emin AKAY, Mustafa SERT, Neşe GÜLCİ, Serkan GÜLCİ Arzu M. YÜCE, Ayfer ÖZMEN, M. Zeki YILDIRIM Nazım KAŞOT, Asuman KUYUCU, Burak Ali ÇİÇEK Ayşegül Elif (SAVCI) YORULMAZ Pınar ERDAL, Gülten ÖKMEN, Duygu BAYRAK Erdinç OĞUR, Ünal KARIK, Fatih ÇİÇEK, Mehmet TUTAR Fırat Çağlar YILMAZ, H. Ülgen YENİL, Şükran ŞAHİN Arzu UÇAR, Harun ARSLAN, E. Gonca ALAK, Aykut GÜLER, Kübra KOBAZA, Mahmut KOCAMAN, Muhammed ATAMANALP Gülay ÇETİNKAYA, Nur SÖZEN Tolga BAHADIR, Gamze SÖNMEZ, Mustafa IŞIK, Hanife ANTALYA SERİK İN EKOLOJİK YAŞAM STANDARTLARINA ULAŞABİLMESİ KÜÇÜK ÖLÇEKLİ ORMANCILIK ÇALIŞMALARINDA EKOLOJİK BİR YAKLAŞIM: BENZİNLİ EL VİNCİ İLE SÜRÜTME ÇEVRE ETKİLERİ VE TUZLA KAMİL ABDUŞ GÖLÜ (TUZLA-İSTANBUL) KUZEY KIBRIS TAKİ SULAK ALANLARIN ÇEVRESEL SORUNLARI CENTAUREA TCHIHATCHEFFII FISCH.&MEY. DE (ASTERACEAE) TOHUM YAŞININ VERİMLİLİK ÜZERİNE ETKİSİ ÇELTİK ALANLARINDAN İZOLE EDİLEN KLEBSIELLA SP. AFB13 ÜN FARKLI HERBİSİTLERE KARŞI TOLERANSI TÜRKİYE DEFNELERİNİN MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ HİDROELEKTRİK SANTRAL PROJELERİ KAPSAMINDA PEYZAJ GELİŞİM PLANI GÖKKUŞAĞI ALABALIĞI NDA (ONCORHYNCHUS MYKISS) DEMİR KLORÜR VE ZEOLİTİN YÜZME PERFORMANSI ÜZERİNE ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI PHYTOSTABILIZATION YÖNTEMİ İLE MADEN ALANI ONARIM OLANAKLARI: KKTC, CMC MADEN ALANI ÖRNEĞİ BAZI İLAÇ KALINTILARININ ARDIŞIK KESİKLİ REAKTÖRDE GİDERİMİ Sayfa no. 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 6
BÜYÜKGÜNGÖR Nejat ÇELİK Salih EVREN, Erdal DAŞÇI, Talip TUNÇ, M. Cemal ADIGÜZEL, Recep KOTAN, Fatih KIZILOĞLU, Sebahattin KAYA, Ramazan ÇAKMAKCI Yusuf ARSLAN, İlhan SUBAŞI, Burcu TARIKAHYA HACIOĞLU, Ali Savaş BÜLBÜL Naime ARSLAN, Deniz Anıl ODABAŞI, Deniz KARA, Burcu BARIŞIK, Duygu YÜCE Tarkan YORULMAZ, Ayşegül CANDAN, Gizem Feriha ÖZÇUBUK Ali A. DÖNMEZ, Zübeyde UĞURLU, Serap IŞIK Atefeh VARMAZYARİ, Ramazan ÇAKMAKÇI, Yaşar ERTÜRK Bilal ÇETİN, Melih BOYDAK Yeşim OKAY, Şebnem ELLİALTIOĞLU, Köksal DEMİR, Rukiye TIPIRDAMAZ, Ayşegül Elif SAVCI, Hanife ÖZLER, Cevdet GÜMÜŞ, Aslı GÜNÖZ Fatih ÇİÇEK, Nihan BAŞ ZEYBEKOĞLU, Mehmet TUTAR, Ünal KARIK, Erdinç OĞUR G. UYAR, A. UYAR, H. ÇABUK, M. ÖREN, M. ALATAŞ Hasan KOÇYİĞİT, Esra MANAV ORMANLARIMIZDA YOL KENARI AĞAÇLANDIRMA ÇALIŞMALARI VE EKOSİSTEM KÖPRÜLERİ LİZİMETRELERDE ŞEKER PANCARI YETİŞTİRİCİLİĞİNDE BİYOLOJİK GÜBRELEMENİN YER ALTI SU KALİTESİ VE AZOT YIKANMASI ÜZERİNE ETKİSİ ANADOLU DOĞAL FLORASINDA BULUNAN CARTHAMUS L. CİNSİNE AİT YABANİ TÜRLERİN BAZI BİTKİSEL ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ ÜZERİNE ARAŞTIRMA ÇILDIR GÖLÜ NÜN MAKROZOOBENTİK (OLIGOCHAETA, CHIRONOMIDAE AND GASTROPODA) LİMNOFAUNASI ÇANKIRI İLİNDE İNSAN FAALİYETLERİNİN MEMELİ HABİTATLARI ÜZERİNE ETKİSİ NIGELLEAE TRIBUSUNDA TEHLİKE ALTINDAKİ TÜRLER VE POPULASYON DURUMLARI HAZAR DENİZİNİN GÜNEY KIYILARINDAKİ ÇAYLIKLARIN KÜLTÜRE ALINABİLEN BAKTERİ ÇETİTLİLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİK POTANSİYELİ SICAKLIK VE YÜKSELTİNİN MERSİN YÖRESİ KIZILÇAM (PINUS BRUTIA TEN.) TOHUMLARININ ÇİMLENMESİNE ETKİSİ SENTORYA (CENTAUREA TCHIHATCHEFII FISH.&MEY.) ENDEMİK BİTKİSİNİN ÇOĞALTIMI ÜZERİNDE ÇALIŞMALAR EGE VE MARMARA BÖLGESİNDE SELEKSİYON AMACIYLA TOPLANAN BAZI KUŞBURNU (ROSA SPP.) TİPLERİNİN MEYVE ÖZELLİKLERİ ZONGULDAK İLİNDEKİ İNSANLARIN SAÇ VE TIRNAK ÖRNEKLERİ ÜZERİNDEN TOPLAM ARSENİK KONSANTRASYONLARININ ENDÜKTİF EŞLEŞMİŞ PLAZMA KÜTLE SPEKTROMETRESİ (ICP-MS) KULLANILARAK BELİRLENMESİ REAKTİF MAVİ 19 (RM 19) BOYARMADDESİNİN ÜROLİTİK KARIŞIK MİKROORGANİZMA KÜLTÜRÜ İLE BİYOSORPSİYONU 7 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45
Neşe GÜLCİ, Sercan GÜLCİ, Abdullah E. AKAY, Orhan ERDAŞ, H. Hulusi ACAR Tekin YEKEN H. Ozan GÜLCAN Ali Savaş BÜLBÜL, Burcu TARIKAHYA HACIOĞLU, Yusuf ARSLAN, İlhan SUBAŞI Zübeyde HANOL, Betül GİRAY, Füsun Bahriye UÇAR Bülent TOPRAK, Oktay YILDIZ, Ernaz ALTUNDAĞ, Teoman GÜNER, Murat SARGINCI, Aysun PEKŞEN, Özgül MUTLU Çağaşan KARACAOĞLU, Selim Süalp ÇAĞLAR Didem TÜRKÖZÜ, Fikret YAŞAR, Şebnem ELLİALTIOĞLU, Bünyamin YILDIRIM Murat SARGINCI, Oktay YILDIZ, Bülent TOPRAK, Sevilay DOĞAN, Özgül MUTLU Mustafa YAZICI, Mustafa DEĞİRMENCİ Oktay YILDIZ, Murat SARGINCI, Bülent TOPRAK, Nazmi DOĞAN, Özgül MUTLU Ramazan ÇAKMAKÇI, Songül ÇAKMAKÇI, Yaşar ERDOĞAN, Gülsüm ERDOĞAN Şemsettin KULAÇ, Ertuğrul FİLİZ, Yakup ÇIKILI, Ali Kemal ÖZBAYRAM Ünal KARIK, Mehmet TUTAR, Fatih ÇİÇEK, Erdinç OĞUR Erol ÖZKAN, Başak AYDIN OLUK SİSTEMİYLE BÖLMEDEN ÇIKARMA ÇALIŞMALARININ EKOLOJİK AÇIDAN 46 İNCELENMESİ KATI ATIK SAHALARINDA ÇEVRE JEOFİZİĞİ 47 UYGULAMALARI POLİ- KLORLANMIŞ FENOLLERİN İNSAN SULFOTRANSFERAZ ENZİMLERİ İLE ETKİLEŞİMİ 48 ANADOLU FLORASINDAKİ CRAMBE CİNSİNE AİT BAZI TÜRLERİN POLEN MORFOLOJİSİ EĞİRDİR GÖLÜ'NDE BULUNAN SAZAN, SUDAK VE GÜMİŞİ HAVUZ BALIKLARINDAN İZOLE EDİLEN LAKTİK ASİT BAKTERİLERİ'NİN GENOTİPİK TANISI VE ANTOGONİSTİK ÖZELLİKLERİ EKTOMİKORİZA VE ENDOMİKORİZA AŞILAMASININ TOROS SEDİRİ (CEDRUS LIBANI), KARAÇAM (PINUS NIGRA) VE SAÇLI MEŞE (QUERCUS CERRIS) FİDANLARININ BÜYÜMELERİ ÜZERİNE ETKİLERİ KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİNİN ANADOLU ENDEMİK TÜRLERİ ÜZERİNE ETKİLERİ; ENDEMİK ÇAYIR ÇEKİRGESİ ISOPHYA RIZEENSIS ÖRNEĞİ TARHUN (ARTEMISIA DRACUNCULUS L.) BİTKİSİNİN DOKU KÜLTÜRÜ YOLUYLA ÇOĞALTILMASI ÜZERİNDE ÇALIŞMALAR DÜZCE KIYI-ARDI KESİMİNDE YETİŞEN KAYIN TÜRÜNDE (FAGUS ORIENTALIS LIPSKY) DİRİ ODUN İLE YAPRAK YÜZEY ALANI İLİŞKİ YERALTISULARINDA ARSENİK PROBLEMİ 55 DÜZCE YÖRESİNDE YETİŞEN ULUDAĞ GÖKNARI NDA (ABIES NORDMANNIANA (STEV.) SPACH. SSP. BORMULLERIANA (MATTF.)) DİRİ ODUN İLE YAPRAK YÜZEY ALANI ARASINDAKİ İLİŞKİ KAÇKAR DAĞLARI VE ÇORUH VADİSİ NİN BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİ VE EKOTURİZM OLANAKLARI KURŞUN VE BORİK ASİT KULLANIMININ KAYACIK (OSTRYA CARPINIFOLIA SCOP.) FİDANLARININ GELİŞİMİNE ETKİSİ ŞEVKETİ BOSTANI (SCOLYMUS HISPANICUS L.) KÜLTÜRE ALMA ÇALIŞMALARI EKOLOJİK TARIM YAKLAŞIMI VE BİTKİSEL ÜRÜN TARIM SİGORTASI UYGULAMALARI 8 49 50 51 52 53 54 56 57 58 59 60
Gönül ARSLAN, Zafer AYAŞ Cem TOKATLI, Esengül KÖSE, Özgür EMİROĞLU, Arzu ÇİÇEK, Alper UĞURLUOĞLU, Merve UYLAŞ Alper SAĞLIK, Elif SAĞLIK, Abdullah KELKİT Alper SAĞLIK, Elif SAĞLIK, Abdullah KELKİT Celal DAĞISTANLIOĞLU Erdinç OĞUR, Ünal KARIK, Fatih ÇİÇEK, Mehmet TUTAR Filiz TEPECİK Halim AVCI Mehmet AKGÜL, Serkan DEMİR, Yakup KARAMAN, Yusuf ASLAN, İlhan SUBAŞI, Fuat AKMAN, Havva Tuğçe GÜN, Meltem İMAMOĞLU Necmiye ŞAHİN ARSLAN, Salih Levent TURAN, Zafer AYAŞ Şemsettin KULAÇ, Deniz GÜNEY, Gökhan YILDIRIMLI Yaşar ERTÜRK, Ramazan ÇAKMAKCI, Remzi SEKBAN, Ayhan HAZNEDAR, Ali ATASEVER, Kubilay TÜRKYILMAZ KAPLUMBAĞA VADİSİ NDE (NEVŞEHİR-TÜRKİYE) TESTUDO GRAECA LARDA HİBERNASYON DÖNEMİ VE HİBERNAKULUM ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR GALA GÖLÜ (EDİRNE) SU KALİTESİ 62 ÇANAKKALE KENTİ NDE ENERJİ ETKİN PEYZAJ TASARIMI KENT İÇİ ALANLARDA PEYZAJ TASARIMI İLE GÜRÜLTÜ KONTROLÜ: ÇANAKKALE KENTİ ÖRNEĞİ SOĞAN BÖLME YÖNTEMİ İLE ÇOĞALTILAN VE FARKLI ORTAMLARDA YETİŞTİRİLEN GÖL SOĞANINDA BAZI BİTKİSEL ÖZELLİKLERİN BELİRLENMESİ TÜRKİYE DEFNELERİNİN MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ EKONOMİK DEĞİŞKENLERLE ÇEVRE POLİTİKALARI ATIK SULARLARDAN ETKİLENEN TOPRAKLARDA YETİŞEN BİTKİLERİN YENİLEBİLEN KISIMLARINDA MAKRO VE ESER ELEMENTLERİN BİYOBİRİKİMİ, KONSANTRAYONU VE REDOXİMORPHİC METALLERİN (FE, MN) BUNLARLA OLAN İLİŞKİLERİ ASPİR (CARTHAMUS TINCTORIUS L.) BİTKİ SAPLARININ LİF MORFOLOJİSİNİN BELİRLENMESİ KIZIL SIRTLI ÖRÜMCEKKUŞLARI NDA (LANIUS COLLURIO) YUMURTLAMA ZAMANI-YUVA BAŞARISI İLİŞKİSİ MİNİ EKSKAVATÖR VE İNSAN GÜCÜ İLE TERASLAMANIN FISTIKÇAMININ (PINUS PINEA L.) AĞAÇLANDIRMA BAŞARISINA ETKİSİ, ARMUTLU- YALOVA ÖRNEĞİ TÜRKİYE DE ORGANİK ÇAY YETİŞTİRİCİLİĞİ İÇİN BİYOLOJİK GÜBRE ARAŞTIRMALARI (2007-2013) Naime ARSLAN, Ertan Mahir TÜRLEŞME MEKANİZMALARI ÜZERİNE COĞRAFİK 73 9 61 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72
KORKMAZ, Deniz KARA İZOLASYONUN ETKİLERİ GALA GÖLÜ (EDİRNE) NDEN YAKALANAN Esengül KÖSE, Cem TOKATLI, CYPRINUS CARPIO LINNAEUS,1758 VE CARASSIUS Arzu ÇİÇEK, Özgür EMİROĞLU, GIBELIO (BLOCH, 1782) TÜRLERİNİN KAS, Sercan BAŞKURT, Sadi AKSU, SOLUNGAÇ, KARACİĞER VE GONAD 74 Ahmet GÜNGÖR DOKULARINDA BAZI AĞIR METAL DEĞERLERİNİN İNCELENMESİ Burcu UZUN, Fatih ARSLAN TEKİRDAĞ İLİ ŞEREFLİ DERESİNDEKİ KİRLİLİĞİN İNCELMESİ VE MARMARA DENİZİNE ETKİLERİ 75 EKOLOJİK VE EKONOMİK ÖNEMİ OLAN Mahmut ERBEY, Selami CURCULIONIDAE (COLEOPTERA) FAMİLYASI CANDAN BİREYLERİ ÜZERİNDE TAKSONOMİK BİR 76 ÇALIŞMA: ENDOPHALLUS (AEDEAGUS) YAPISI Flora POLAT DÜNYA DA VE AZERBAYCAN DA ORGANİK TARIMIN KIRSAL KALKINMAYA ETKİLERİNİN 77 DEĞERLENDİRİLMESİ Yeter ÇİÇEK, Uğur YILDIRIM KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SÜRECİNDE AB VE TÜRKİYE İLİŞKİLERİ 78 Burcu UZUN, Fatih ARSLAN TEKSTİL SEKTÖRÜNDE TEMİZ ÜRETİM ÇALIŞMALARI VE ÇEVRESEL KAZANIMLAR 79 Ali Savaş BÜLBÜL, Elşad BARTIN İLİ ORMAN EKOSİSTEMİ HÜSEYİN MİKROFUNGUSLARI 80 Ömer SÖZEN DOĞU KARADENİZ BÖLGESİ YEREL FASULYE (PHASEOLUS VULGARIS L.) POPULASYONLARININ KARAKTERİZASYONU VE MORFOLOJİK 81 DEĞİŞKENLİĞİNİN ORTAYA KONULMASI Hakan KARAKEHYA TÜRK CEZA KANUNUNDA İMAR KİRLİLİĞİNE NEDEN OLMA SUÇU 82 Naile KARAKEHYA NANOTEKNOLOJİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ 83 İsmail OĞUZ, Üzeyir KARACA EGE BÖLGESİNDE ARICILIK VE BİTKİSEL ÜRETİMDE YERİ 84 Flora POLAT, Hezi EYNALOV DÜNYA DA VE AZERBAYCAN DA ORGANİK TARIMIN KIRSAL KALKINMAYA ETKİLERİNİN 85 DEĞERLENDİRİLMESİ Kenan SÖNMEZ, Asu OĞUZ, Kazım ÖZDAMAR, Şebnem YEREL SOFRALIK DOMATES GENOTİPLERİNİN BAZI MORFOLOJİK VE FENOLOJİK ÖZELLİKLERİ 86 ELLİALTIOĞLU ÜZERİNE EKOLOJİK FARKLILIKLARIN ETKİSİ Rahile ÖZTÜRK, Osman TUGAY FERULA HALOPHILA EKSTRAKTININ GALLERIA MELLONELLA L. (LEPIDOPTERA: PYRALIDAE) NIN 87 LARVAL GELİŞİMİNE VE EŞEY ORANINA ETKİLERİ Yalçın KAPLAN, Umut SARAY ANTALYA İLİNİN ELEKTRİK ENERJİSİ TÜKETİMİNE GÜNEŞ ENERJİSİNDEN ÜRETİLEN ELEKTRİK ENERJİSİNİN ORANSAL KATKISI VE YENİLENEBİLİR ENERJİNİN ÇEVREYE OLUMLU 88 10
Cengiz GÜLER Baboo ALİ, Muhammad Altaf SABRİ, Muhammad Afzal MURTAZA Hakan Mete DOĞAN, Fergan KARAER, Betül ÖZENLİ, Ayla SARIOĞLU SAKA ETKİSİ TARIMSAL ATIKLARIN KOMPOZİT MALZEME ÜRETİMİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ İLAÇLAMA YAPILMAMIŞ PAMUK TARLASINDA ZARARLI BÖCEK, DYSDERCUS KOENIGII FAB. (HEMIPTERA: PYRRHOCORIDAE) NİN POPULASYONU ÜZERİNDEKİ CANSIZ EKOLOJİK FAKTÖRLERİN ETKİSİ BALLICA (AKDAĞ-PAZAR/TOKAT) ÇEVRESİNİN BİTKİ BİYOÇEŞİTLİLİĞİNİ ETKİLEYEN BAZI TOPRAK ÖZELLİKLERİNİN COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KULLANILARAK ARAŞTIRILMASI 89 90 91 POSTER BİLDİRİ ÖZETLERİ Ali A. DÖNMEZ, Zübeyde UĞURLU, Aslı DOĞRU KOCA, Golshan ZARE, Duru SANCAR Ahmet Salih GÜNAYDIN Cevdet GÜMÜŞ, Hanife ÖZLER, Şebnem ELLİALTIOĞLU Dilek IŞIK, Gülten ÖKMEN, Duygu BAYRAK Nazım KAŞOT, Oğuz TÜRKOZAN, Gökmen DAĞLI, Burak Ali ÇİÇEK Ebru ELLİALTIOĞLU, Aybüke SALUR, Fikret YAŞAR, Fahriye ÖZEN, Sinan DAĞ Seçil AKILLI, Yakup Zekai KATIRCIOĞLU, Salih MADEN Hojjat GHOLAMİ, Sadık DİNÇER, Osman GULNAZ Mahir DEMİR, Fatima Masume USLU Medine GÜLLÜCE, Esra ARSLAN, Güleray AĞAR, Metin TURAN, Fikrettin ŞAHİN HASBAHÇE: TÜRKİYE GEOFİTLERİ İÇİN EĞİTİM VE KORUMA ALANI ÇATI BAHÇELERİNE EKOLOJİK YAKLAŞIM ÖRNEĞİ: KİLİS KENTİ KUM ZAMBAĞI NIN (PANCRATIUM MARITIMUM) TÜRKİYE DEKİ YAYILIŞI, ÇOĞALTIMI VE DEĞERLENDİRİLME OLANAKLARI DOĞAL PİGMENT ADAYI STREPTOMİSETLERİN GELİŞİMLERİNE ÇEVRESEL FAKTÖRLERİN ETKİSİ KUZEY KIBRIS TAKİ HALKIN YILANLARA YÖNELİK TUTUMLARININ ARAŞTIRILMASI FARKLI COĞRAFİK BÖLGELERİN SAHİP OLDUĞU İKLİMSEL ÖZELLİKLERİN CANLILARIN EVRİMSEL GELİŞİMİ VE ÇEŞİTLİLİĞİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNE BİR ÖRNEK: KIZILTEPE VE HOPA PATLICANLARI PHYTOPHTHORA TÜRLERİNİN ORMAN EKOSİSTEMİNDE OLUŞTURDUĞU OLUMSUZ ETKİLER AĞYATAN LAGÜNÜNÜN (KARATAŞ) MİKROBİYAL KALİTESİNİN BELİRLENMESİ VE İZOLE EDİLEN GRAM NEGATİV LERDE R PLAZMİDLERİNE BAĞLI ANTİBİYOTİK DİRENÇ ÖZELLİĞİNİN BELİRLENMESİ PHASEOLUS VULGARIS L. DE PARAQUATIN NEDEN OLDUĞU DNA METİLASYONUNDAKİ DEĞİŞİKLİĞİN CRED-RA İLE BELİRLENMESİ 11 93 94 95 96 97 98 99 100 101
Mehmet KOYUNCU Oya KAÇAR, İsa TELCİ, Erdinç GÖKSU Sibel KADIOĞLU, Gökhan TAŞĞIN, Banu KADIOĞLU Yalçın KAPLAN, Umut SARAY KIBRIS ADASINDA DOĞAL OLARAK YETİŞEN ALLIUM L. (SOĞAN) TÜRLERİ BURSA EKOLOJİK KOŞULLARINDA YETİŞTİRİLEN NANE KLONLARININ (MENTHA SSP.) TARIMSAL VE KALİTE ÖZELLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 102 103 ERZURUM DA KIRSAL KESİM VE ÇEVRE 104 TARIMSAL KURAKLIK AÇISINDAN ANTALYA İLİNİN KURAKLIK DEĞERLERİNİN GENETİK ALGORİTMA YARDIMIYLA HESAPLANMASI: AYLIK YAĞIŞ MİKTARI, NİSPİ NEM, SICAKLIK VE GÜNEŞLENME SÜRESİ DEĞERLERİ İLE MODEL OLUŞTURULMASI VE ANALİZİN YAPILMASI 105 Zübeyde UĞURLU, Nagehan TÜRE, Gamze TUNCEL, Duru SANCAR, Uğur KARŞI, Merve ÇELEBİ, Ali A. DÖNMEZ CAN ÇEKİŞEN POPULASYONLAR; KENTLEŞME VE AĞAÇLANDIRMA BASKISI ALTINDA FRITILLARIA FLEISCHERIANA 106 Onur TÜRKCAN, Gülten ÖKMEN, Duygu BAYRAK Erol ÖZKAN, Gülay ÇAKIR, Ali ÇAKIR, Ahmet KUBAŞ Golshan ZARE, Ali A. DÖNMEZ Metin TURAN, Esra ARSLAN, Güleray AĞAR, Medine GÜLLÜCE, Fikrettin ŞAHİN Özgül KARAGÜZEL, Ayşe Serpil KAYA Hojjat GHOLAMİ, Osman GULNAZ, Mahir DEMİR, Fatima Masume USLU Serhat URSAVAŞ Ümmügülsüm ERDOĞAN, Yaşar ERDOĞAN, Ramazan ÇAKMAKÇI, Songül ÇAKMAKÇI Yalçın KAPLAN, Umut SARAY BAZI SİYANOBAKTERİYEL CİNSLERİN TOPLAM FİKOBİLİPROTEİNLERİNİN ANTİOKSİDAN AKTİVİTELERİ EKOTURİZM AÇISINDAN YILDIZ DAĞLARI ÇEVRESİNDEKİ YÖRESEL ÜRÜN POTANSİYELİ OROBANCHE PUBESCENS (OROBANCHACEAE) MORFOLOJİK VE EKOLOJİK ÖZELİKLERİ HUMİK ASİTİN TRİFLURALİNİN NEDEN OLDUĞU DNA MUTASYONLARINA KARŞI KORUYUCU ROLÜNÜN RAPD-PCR YÖNTEMİ İLE BELİRLENMESİ ENDÜSTRİ ALANLARINDA HAMMADDE OLARAK KULLANILAN BAZI DOĞAL SÜS BİTKİSİ TÜRLERİ HAYVANSAL OLARAK YEM ÖZELLİĞİNİ KAYBETMİŞ MISIR SİLAJLARININ KOMPOST GÜBRE OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ ORMAN EKOSİSTEMİNDEN SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR KARAYOSUNU HASATI NASIL YAPILIR 107 108 109 110 111 112 113 ÇORUH VADİSİNİN YABANİ MEYVELERİ 114 GENETİK ALGORİTMA YARDIMIYLA SO2 VE PM10 TAHMİNİNİN YAPILMASI, HATA ORANININ TESPİT EDİLMESİ VE ÇEVRE KİRLİLİĞİ AÇISINDAN BİR 115 12
MODEL GELİŞTİRİLMESİ SAMSUN VE ÇEVRESİNDE YAYILIŞ GÖSTEREN BAZI Ayla SARIOĞLU SAKA, SILENE L. (CARYOPHYLLACEAE) TÜRLERİ ÜZERİNDE Betül ÖZENLİ MORFOLOJİK ARAŞTIRMALAR 116 BORABOY GÖLÜ (TAŞOVA-AMASYA) Zekeriya ALTUNER, Betül FİTOPLANKTONİK ALG FLORASI ÜZERİNDE ETKİLİ ÖZENLİ, Ali ÖZENLİ OLAN BAZI EKOLOJİK FAKTÖRLERİN ARAŞTIRILMASI 117 İSTANBUL'DAN TÜRKİYE FAUNASI İÇİN YENİ BİR Elif Hilal DURAN, Mehmet ZERKONİD AKAR (ACARI, ZERCONIDAE) TÜRÜ: KARACA, Raşit URHAN ZERCON CRETENSIS UJVÁRİ, 2008 118 Gökhan ABAY ÇANKIRI NIN BRYOFİT BİYOÇEŞİTLİLİĞİ 119 Güleray AĞAR, Esra ZEA MAYS L. TOHUMLARINDA TRİFLURALİNİN NEDEN ARSLAN, Medine OLDUĞU DNA METİLASYONUNDAKİ DEĞİŞİKLİĞİN GÜLLÜCE, Metin TURAN, CRED-RA İLE BELİRLENMESİ Fikrettin ŞAHİN 120 Yasemin ERBEY, Hatice ÖĞÜTCÜ, Mahmut ERBEY İsmail GÜVENÇ Mehmet KARACA, Elif Hilal DURAN, Raşit URHAN Esin G. CANLI, Zehra DOĞAN, Ali EROĞLU, Gülüzar ATLI, Mustafa CANLI Şemsettin KULAÇ, Zerrin KARACA, Elif Dudu KÜÇÜK Üstüner BİRBEN, Merve AÇIKGÖZ, Hasan Emre ÜNAL, Serhat URSAVAŞ Yaşar ERDOĞAN, Ümmügülsüm ERDOĞAN, Ramazan ÇAKMAKÇI Afet ARKUT, Sadık DİNÇER, H. Aysun MERCİMEK, Melis SÜMENGEN, Fikret BÜYÜKKAYA KAYIŞ Ayşe Serpil KAYA, Özgül KARAGÜZEL CURCULIONIDAE (COLEOPTERA) FAMİLYASI BİREYLERİNİN SİNDİRİM SİSTEMLERİNDEKİ BAKTERİYEL FLORANIN İNCELENMESİ ORGANİK TARIMDA PESTİSİTLER VE ÇEVREYE ETKİLERİ TÜRKİYE FAUNASI İÇİN YENİ BİR PROZERCON SELLNİCK, 1943 (ACARI, ZERCONIDAE) TÜRÜ: PROZERCON BULBIFERUS UJVÁRI, 2011 BALIK (OREOCHROMIS NILOTICUS) ANTİOKSİDAN SİSTEMİNİN BAKIR VE KROM ETKİSİNE VERDİĞİ TEPKİLERDE BALIK BÜYÜKLÜĞÜNÜN ÖNEMİ AKÇAKOCA YÖRESİ KESTANE (CASTANEA SATIVA MILL.) AĞAÇLARINDA BAZI FENOLOJİK GÖZLEMLER ORMAN KARBON PİYASALARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME YUKARI ÇORUH HAVZASINDA BALARISI (APIS MELLIFERA L.) İÇİN ÖNEMLİ OLAN BİTKİ TÜRLERİNİN ARAŞTIRILMASI KUYU SUYU ÖRNEKLERİNDEN LEGIONELLA TÜRLERİNİN SAPTANMASI SÜS BİTKİLERİ ALANINDA KULLANILABİLECEK BAZI DOĞAL KARANFİL (DIANTHUS SP.) TÜRLERİ 129 Ayşen UZUN, Hülya GÜN FARKLI GELİŞME DÖNEMLERİNDE BİÇİLEN BAZI ADİ 130 13 121 122 123 124 125 126 127 128
Elif KINIK Fatih MATYAR, Hojjat GHOLAMI, Osman GULNAZ, Mahir DEMİR Fatima MASUME USLU Serap SUNAR, Filiz AYGÜN ERTÜRK, Meryem ŞENGÜL, Esra ARSLAN, Güleray AĞAR Didem ER, Nilay ÇEZİK, Samet ÖZCAN, Tolga BAHADIR, Banu AYDOĞDU, Mustafa IŞIK A. Esra CENGİZ, Demet DEMİROĞLU, Umut PEKİN TİMUR, Aybike Ayfer KARADAĞ Makbule ERDOĞDU, Cumali ÖZASLAN, Zekiye SULUDERE Gülay ÇETİNKAYA, Osman UZUN, Füsun ERDURAN, Figen İLKE, Sebahat AÇİKSÖZ Asuman KUYUCU, Nazım KAŞOT, Burak Ali ÇİÇEK Songül ÇAKMAKÇI, Gülsüm ERDOĞAN, Ramazan ÇAKMAKÇI Hanife ÖZBAY Özlem AKAN, Reyhan AKAY, Saadet Sevil YÜCEL, Flora POLAT Özlem AKAN, Reyhan AKAY, Flora POLAT Buhara YÜCESAN İlkay ERDOĞAN ORHAN FİĞ (VICIA SATIVA L.) ÇEŞİTLERİNİN VERİM VE KALİTE ÖZELLİKLERİ EROZYON KONTROLÜNDE KULLANILAN BAZI SÜS BİTKİLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ VE PEYZAJ PLANLAMADA DEĞERLENDİRİLDİĞİ ALANLAR GIDALARDAN İZOLE EDİLEN CAMPLYOBACTER SPP. BAKTERİLERİNİN DAĞILIMI VE ANTİBİYOTİK DİRENÇLİLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI ÇİMENTO TOZU KİRLİLİĞİNİN BİTKİLERDE OLUŞTURDUĞU DNA DEĞİŞİKLİKLERİNİN RAPD-PCR YÖNTEMİ İLE BELİRLENMESİ BAZI TOKSİK METALLERİN AYÇİÇEÇİ İLE TOPRAKTAN GİDERİMİ DOĞAL VE KÜLTÜREL PEYZAJA DARBE: TABİAT VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİ KORUMA KANUNU TASARISI İKİ YENİ KAYIT FİLLOTROF MİKROFUNGUSUN MİKROMORFOLOJİSİ GÖRSEL PEYZAJIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ BAĞLAMINDA DOĞAL VE KÜLTÜREL KAYNAK DEĞERLERİ: KONYA, SUĞLA GÖLÜ YAKIN ÇEVRESİ ÖRNEĞİ 131 132 133 134 135 136 137 KIBRIS SULAK ALAN AVİFAUNASI 138 ÇORUH VADİSİNDE GIDA VE GIDA KATKI AMAÇLI KULLANILABİLEN BİTKİSEL KAYNAKLAR SODA GÖLÜ NÜN KİMYASAL VE BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNDE KUŞLARIN ETKİLERİ BİTKİLERİN KÜLTÜRE ALINMASI NE GETİRDİ NE GÖTÜRDÜ? 139 140 141 AGROPARK: FIRSAT MI? TEHDİT Mİ? 142 TRAKYADA YAYILIŞ GÖSTEREN DIGITALIS LANATA (YÜNLÜ YÜKSÜKOTU) POPÜLASYONLARININ ÜRETİMİ VE KARDENOLİT İÇERİKLERİNİN BELİRLENMESİ İLAÇ MOLEKÜLLERİNİN ELDE EDİLMESİNDE HAYVANSAL KAYNAKLARIN ÖNEMİ, ZOOTERAPİ VE VENOMİKLER 143 144 14
Ali SALUR, Burcu GÜL MUĞLA VE ANTALYA İLLERİNDEN TOPLANAN ODONATA NİMFLERİNİN FAUNASININ VE ZOOCOĞRAFYASININ ARAŞTIRILMASI Fatih MANGIT, Mustafa KORKMAZ, Sedat V. YERLİ DİCLE HAVZASI BALIK FAUNA DEĞERLENDİRMESİ 146 Petek ELLİALTIOĞLU, Nazan S. TOPTAŞ, Cevdet GÜMÜŞ, Serkan VEZİROĞLU NESLİ TEHLİKE ALTINA GİREN SALEP ORKİDELERİNİ ÇOĞALTMA AMACIYLA YAPILAN IN VITRO ÇALIŞMALAR Mehmet KOÇ, Göknur ŞAHİN KİLİS İLİNİN ORGANİK ZEYTİN POTANSİYELİ 148 145 147 15
ÇAĞRILI BİLDİRİ ÖZETLERİ 16
DAVETLİ KONUŞMACI EKO-ECZACILIK VE EKO-ECZACI Oğuz ÖZYARAL Yeni Yüzyıl Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Cevizlibağ, Topkapı, İstanbul Sorumlu Yazar: oguzozyaral@yahoo.com İlaçların ve kişisel bakım ürünlerinin birer çevre kirletici unsur olarak oluşturduğu çok yönlü sorun, 1980 lerin başında artan bir ilgiyle daha belirgin ve bilinir hale gelmiştir. Çeşitli kaynaklardan çevreye verilen ksenobiyotikler çevredeki canlılar üzerinde mutajenik, karsinojenik ve toksikolojik etkiler yaratmaktadır. Tüm canlı yaşamı olumsuz yönde etkileyerek ekolojik dengenin bozulmasına sebep olmaktadırlar. Tüm dünyada giderek büyüyen ve önemi artan taze su kaynaklarına olan ihtiyaç, bu kaynakların toplam veya kümülatif şekilde herhangi bir etkiye maruz kalmamasını, aynı zamanda insan ve ekolojik sisteme herhangi bir potansiyel etkinin minimize edilmesini gerektirmektedir. Uzun süreli etkileri gösterilen verilerin yetersizliğine rağmen, ilaçlar ve kişisel bakım ürünlerinin ekolojik sistem ile tanışıklığının azaltılması ya da engellenmesi için çok geniş bir yelpazede düşük dozlarda dahi ksenobiyotiklere maruziyetin engellenmesine yönelik politikalar geliştirilebileceği ve uzun süreli etkileri hedef alan çalışmalar başlatılabileceği söylenebilir. Çalışmamızda, ilaç ve kişisel bakım ürünlerinin tüketiciye ulaştırılmasında en önemli rollerden birini oynayan eczacının insan, çevre ilişkisi halk sağlığı açısından değerlendirilmekte ve çevrebilimle ilgili eczacı kavramının oluşturulması tartışılmıştır. Ayrıca çalışmamızda eko-eczane ve eko-eczacı kavramının değerlendirilmesinin yanı sıra eko-kimyanın eko-eczacılığın oluşturulmasındaki yeri ve önemi üzerinde durulmuştur. Doğal yaşamın bir parçası olan sürdürülebilir eko-eczacılık sürecinin hayata geçirilebilmesi ümidiyle. 17
DAVETLİ KONUŞMACI ÇEVRE BİYOTEKNOLOJİSİNİN POTANSİYEL UYGULAMA ALANLARI Muhammad SAMEEULLAH 1, Buhara YÜCESAN 2, Ekrem GÜREL 1 1 Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 14280 Bolu 2 Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Doğa ve Tarım Bilimleri Fakültesi, Tohum Bilimi ve Teknolojisi Bölümü, 14280 Bolu Sorumlu Yazar: gurel_e@ibu.edu.tr Belli bir kullanım hedefine yönelik olarak, yeni bir ürün veya yöntem elde etmek ya da mevcut olan bir ürün veya yöntemi değiştirerek geliştirmek amacıyla biyolojik sistemleri kullanan herhangi bir teknolojik uygulamaya biyoteknoloji denmektedir. Çevresel biyoteknoloji ise, bilim ve mühendisliğin birlikteliğinde, biyolojik sistemleri kullanarak kirlenen çevrenin (hava, su ve toprak) iyileştirilmesi ve çevre dostu yöntemlerin (yeşil üretim teknolojileri vb.) geliştirilmesi diye tanımlanmaktadır. Endüstrileşme ve şehirleşme gibi mekanize insan faaliyetlerinin gittikçe artması sonucunda, bir çok zararlı maddenin eşik değerleri aşan düzeylerde çevreyi (hava, su ve toprak) kirlettiği bilinmektedir. Günümüzde, biyoteknolojik yaklaşımlar ile çok sayıda alternatif materyalin üretilmesi ve çevre arındırma yönteminin geliştirilmesi mümkün olmuştur. Biyoteknolojinin çevresel konulardaki potansiyel uygulama alanlarını üç ana başlık altında toplamak mümkündür; i) atık su yönetimi, ii) yeşil kimya (biyopestisitlerin, biyolojik yakıtların ve yeşil plastik üretimi), ve iii) biyoremediyasyon (biyolojik iyileştirme). Rekombinant DNA teknolojisi ile geliştirilmiş mikroorganizmalar veya bitkiler kullanılarak, çok sayıda zararlı maddenin atık sulardan, havadan ve topraktan temizlenmesi mümkündür. Söz konusu bu zararlı maddelerin daha az zararlı veya tamamen zararsız maddelere dönüştürülmesi, esasen en yaygın başvurulan yaklaşımdır. Böcekler, yabancı otlar, bitki hastalıkları ve nematotlar ile mücadelede, bakteri, virüs ve mantar kökenli ajanların kullanılması da başka bir uygulama alanıdır. Bunların dışında, petrol ürünlerinin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için, biyo-gaz, biyodizel ve biyo-etanol gibi enerji kaynaklarının tarımsal substartlardan, atıklardan ve bitkisel yağlardan elde edilmesi de önemlidir. 18
DAVETLİ KONUŞMACI YABANİ BİTKİLERİN YABANİ HASADI VE YERİNDE TARIMININ EKOLOJİK DENGE AÇISINDAN İRDELENMESİ Nazım ŞEKEROĞLU Kilis 7 Aralık Üniversitesi, MYO, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Programı, 79000 Kilis Sorumlu Yazar: sekeroglu@kilis.edu.tr Yabani bitkiler insanlık tarihi boyunca insanoğlunun günlük yaşamının önemli parçası olmuştur. Gıda maddesi olarak kullanımının ötesinde, yabani bitkiler hayvan yemi, inşaat malzemesi, yakacak, halk ilacı, tütsü, dekoratif ürün gibi daha birçok alanda günlük yaşamın her aşamasında yer almıştır ve almaya da devam etmektedir. Zaman içerisinde yabani bitkilerden bazıları evcilleştirilmiş, tarım alanlarında kültürü yapılmaya başlanmıştır. Yabani bitkilerin günlük yaşantımızdaki yeri ve önemi geçmişten günümüze azalarak değil daha da artarak devam etmiş, son yıllarda doğaya dönüş ve sağlıklı yaşam sloganıyla önemleri daha da artmıştır. Doğal ortamlarındaki popülasyonları ekolojik koşullara bağlı olan bu canlı gurubunun mevcudiyeti ve yoğunluğu iklim değişikliği, doğal afetler, çevre kirliliği, yağış miktarı ve kuraklık şiddeti, faydalanılma miktarına (yabani hasat) bağlı olarak yıllar itibariyle değişiklik göstermektedir. Bazı türler farklı nedenlerle mevcudiyetini devam ettirememekte, yok olma tehdidi ile karşı karşıya kalmakta veya nesilleri son bulmaktadır. Yabani bitkiler aslında insanlık açısından önemli biyolojik çeşitlilik unsurları olup, insanlığın devamı açısından hayati öneme sahiptirler. Bazıları ölümcül bir hastalığın dermanı olabilirken, tarımsal üretimde karşılaşılan hastalık ve zararlılar açısından ıslah materyali, bir kısmı da besin zincirinde yeri doldurulamayan bir konumdadır. Bu anlamda, doğal bitkisel varlığımızın tespiti, korunması, geliştirilmesi ve sürdürülebilir kullanımı konusu tüm dünyada önde gelen biyolojik çeşitliliğin korunması politikaları arasındadır. Yabani bitkilerin doğal ortamlarından tüketilmeden sürdürülebilir korunması konusunda ilgili kuruluşlarca yeni stratejiler geliştirilmekte, doğadaki miktarları talebi karşılayamayan bazı bitki türlerinin ise kendi doğal ortamlarında üretilmeleri konusunda çalışmalar devam etmektedir. Gerek yabani bitkilerin doğadan toplanması gerekse kendi doğal ortamlarında yetiştirilmesi konusunda yapılan çalışmalar doğrudan o yöredeki ekolojik denge üzerinde olumlu-olumsuz etkiler ortaya çıkarabilmektedir. Yaban hayatında koruma-geliştirmekullanım stratejilerinde yapılan hatalar telafisi mümkün olmayan izler bırakabilmektedir. Bu çalışmada, özellikle son yıllarda toplumda popülaritesi artan ve bazı sanayi dallarında hammadde olarak talep gören yabani bitkilerin korunması-geliştirilmesi, sürdürülebilir yabani hasadı ve yerinde tarımı ekolojik denge üzerine olası etkileri bazında irdelenmiştir. 19
DAVETLİ KONUŞMACI TÜRKİYE DE İNSAN VE ÇEVREDE DİOKSİNLER İsmet ÇOK Gazi Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, FarmasötikToksikoloji ABD, 06330 Ankara Sorumlu Yazar: ismetcok@gmail.com Günümüzde sadece Avrupa Birliği nde kullanımda olan kimyasal maddelerin sayısı 140.000 den fazladır. Her yıl bu sayıya 1000 kadar yeni kimyasalın eklendiği hesaplanmaktadır. Bu durum başta endüstriyel bölgeler ve yakın yerleşim alanları olmak üzere canlılar için yaşam kaynağı olan hava, su, toprak ve besin kaynaklarının kirlenmesi sonucunu doğurarak, özellikle insanların yaşam kalitesinde ve sağlıklarında istenmeyen olumsuz sağlık risklerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Birleşmiş Milletler Çevre Birimi (UNEP) tarafından hazırlanıp 2004 yılında yürürlüğe giren ve Türkiye tarafından da imzalanan Stockholm Sözleşmesi kapsamında yer alan Kalıcı Organik Kirleticiler (KOK lar) bu konuda en önemli rolleri üstlenen kimyasal bileşiklerin bir araya geldiği grubu oluşturmaktadır. KOK lar, doğa koşullarında bozunmaya karşı oldukça dirençli olan, besin zincirinde biyolojik birikime uğrayarak insan sağlığı ve çevre üzerinde zararlı etkilere yol açan kimyasal bileşiklerdir. KOK grubunda çok sayıda organik madde bulunmasına karşılık, poliklorlu dioksin ve furanlar (PCDD/PCDF lar) özellikle yaban hayat ve insan sağlığı üzerinde yarattıkları toksik etkiler nedeniyle pek çok ülkede onlarca yıldır biyoizleme çalışmalarının sürdürüldüğü en toksik kimyasallar grubunu oluşturmaktadırlar. Bilinen kullanımları olmayan, dolayısıyla ticari olarak üretilmeyen ve kısaca dioksinler olarak bilinen PCDD/F lar diğer kimyasal ürünlerin üretiminde, yanma işlemlerinde ve endüstriyel deşarjlarda istenmeyen yan ürün olarak açığa çıkıp çevreye salınabilirler. PCDD/F lere ek olarak dioksinlerle benzer toksisiteye sahip bazı PCB türevlerinin (dioksin benzeri PCB ler) bir bölümü de uluslararası sağlık ve çevre kuruluşlarınca PCDD/F lerde olduğu gibi güçlü kanserojenler olarak tanımlanmaktadır. Elde edilen bilimsel veriler Yurdumuzdaki insanların saptanabilir düzeyde dioksin maruziyetinin olduğunu ortaya koymaktadır. PCDD/F ve dioksin-benzeri PCB konjenerlerinin insandaki düzeylerinin belirlenmesine yönelik kısıtlı sayıda da olsa yurdumuzda bir süredir gerçekleşmekte olan çalışmalarla Türkiye nin çeşitli bölgelerinde yaşayan insanlardaki düzeyleri hakkında bilgi sahibi olunulmuştur. Fakat bu bileşiklerin çevrenin çeşitli kompartmanlarındaki düzeylerine ait Türkiye de oldukça kısıtlı sayıda bilgi mevcuttur. Bu çalışmada, çeşitli bölgelerde yaşayan bireylerin yağ dokusu ve anne sütlerindeki değerleri ve çeşitli sanayi bölgelerinden elde edilmiş çevre kompartmanlarındaki konsantrasyonlarına yönelik bilgiler derlenip, diğer ülkelerde elde edilen değerlerle karşılaştırılarak, sunulmaktadır. 20