ÇALIŞMA HAYATINA GİRİŞ 04SÜRECİ

İstanbul Kalkınma Ajansı Çocukların ve Gençlerin Girişimcilik, Beceri ve Geleceklerini Destekleme Mali Destek Programı MESLEKİ EĞİTİM, REHBERLİK VE KARİYER DANIŞMANLIĞI MERKEZİ PROJESİ ÇALIŞMA HAYATINA GİRİŞ 04SÜRECİ Zehra KAYA Zeynep Ebru ÖKSÜZ ISBN: 978-975-7914-39-6 İSTESOB Yayın No: 12 Ekim 2013 / İstanbul

ISBN: 978-975-7914-39-6 İstanbul Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Adres Kartal Tepe Mahallesi Alpay İzer Sokak No: 12 İncirli - Bakırköy / İstanbul Telefon 0 212 660 60 20 Faks 0 212 660 29 97 İnternet Sitesi http://istesob.org Elektronik Posta Adresi istesob@istesob.org Proje İnternet Sitesi: http://kariyermerkezi.org İstanbul Bilumum Madeni Eşya Esnaf ve Sanatkarları Odaları Birliği Adres Tarlabaşı Cad. No: 198 Beyoğlu/İstanbul Telefon 0 212 3610303 Faks 0 212 361 06 77 İnternet sitesi www.imesob.org Elektronik posta adresi imesob@imesob.org Baskı Portakal Basım Adres Seyrantepe Mh. İmam Çeşme Yolu G47 S N5 K1 4.Levent / İSTANBUL Telefon 0212 332 28 01 İstanbul Kalkınma Ajansı nın 2012 Yılı Çocukların ve Gençlerin Girişimcilik, Beceri ve Geleceklerini Destekleme Mali Destek Programı tarafından desteklenen İSTKA/2012/GNC/299 Referans No lu Mesleki Eğitim, Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı Merkezi Projesi kapsamında hazırlanan bu yayının içeriği İstanbul Kalkınma Ajansı veya Kalkınma Bakanlığı nın görüşlerini yansıtmamakta olup, içerik ile ilgili tek sorumluluk İSTESOB ve İMESOB a aittir.

ÖNSÖZ Sevgili Gençler İstanbul Kalkınma Ajansının 2012 yılında hayata geçirdiği Çocukların ve Gençlerin Girişimcilik, Beceri ve Geleceklerini Destekleme Mali Destek Programı kapsamında, İstanbul Kalkınma Ajansının desteğiyle İstanbul Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği (İSTESOB) tarafından uygulanan Mesleki Eğitim, Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı Projesi gençlerimizi mesleki eğitim hakkında bilgilendirmeyi ve yönlendirmeyi amaçlamaktadır. İstanbul Bilumum Madeni Eşya Esnaf ve Sanatkarları Odaları Birliğinin (İMESOB) ortak olarak destek verdiği Projemiz ile; İstanbul ilinde esnaf ve sanatkar işletmelerinde stajer, çırak ve kalfa olarak çalışan ve meslek öğrenen gençlerimizin kariyerlerini planlamaları amacıyla desteklenmesi, bunun yanında meslek seçimi aşamasında bulunan ilk ve ortaöğretim öğrencilerine yönlendirme ve rehberlik desteği sağlanarak mesleki eğitime ilginin arttırılması ve okuldan mesleki eğitime ve iş hayatına geçişlerin bilinçli olmasına katkı sağlanması hedeflenmektedir. Her alanda rekabetin giderek arttığı bir dünyaya doğan siz gençlerimize çeşitli açılardan destek olmak meslek kuruluşu olarak İSTESOB un sosyal sorumluluk alanı içinde yer almaktadır. Elinizde bulunan bu bilgilendirme seti de bu amaçla ve bütüncül bir bakış açısıyla hazırlanmıştır. Bu bilgilendirme setinde meslek seçimi, kişisel gelişim, mesleki eğitim ve iş kurma ve girişimcilik konularında temel bilgileri içeren kitapçıklar bulunmaktadır. Hazırlanan bilgi setinin siz gençlerimize yararlı olmasını diliyor, İstanbul Kalkınma Ajansına Projemize sağladıkları destek için teşekkür ediyor ve çalışma hayatınızda hepinize sonsuz başarılar diliyorum. Faik YILMAZ İstanbul Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı

İçindekiler 04 > 15 05 > 07 08 > 09 09 > 14 15 16 > 29 16 > 22 23 > 24 24 > 27 28 > 29 30 > 37 30 > 33 33 33 > 34 34 > 35 35 35 35 > 36 37 37 1. GİRİŞİMCİ OLMAK 1.1 Girişimcilikte kritik noktalar 1.2 İş fikri belirleme 1.3 İş kurma süreci için temel bilgiler 1.4 İş Planı Hazırlamak 2. İŞYERİ AÇMA SÜRECİ 2.1 Vergi ile ilgili işlemler 2.2 Sosyal güvenlik uygulamalarına ilişkin işlemler 2.3 Yerel yönetim uygulamalarına ilişkin işlemler 2.4 Meslek kuruluşlarına kayıt işlemleri 3. GİRİŞİMCİLERE SAĞLANAN DESTEKLER 3.1 Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) 3.2 T. Halk Bankası 3.3 Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Destekleri 3. 4. TÜBİTAK 3.5. Ekonomi Bakanlığı Uygulamaları 3.6. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Uygulamaları 3.7 Kalkınma Ajansları 3.8 Gelir İdaresi Başkanlığı 3.9 Türkiye İş Kurumu 02 38 SON SÖZ

Giriş GİRİŞ Çalışma hayatına atılmak zorlu bir süreçtir. Çalışma hayatına atılmak; önce çeşitli kademelerdeki okulları bitirmek, çalışma hayatında işinizi kolaylaştıracak birtakım bilgi ve becerileri edinmek, eksiklerinizi tamamlamak, iş aramak ya da eğer kendinizi buna hazırladıysanız iş kurmak için gerekli girişimleri yapmayı gerektirir. Bu süreçte zaman zaman yorulur, bürokratik işlemlerden bıkar, kapılar yüzünüze kapandığında ya da olumsuz cevaplar aldığınızda umutsuzluğa kapılabilirsiniz. Unutmayın! Herkes bu yollardan geçerek iş veya işyeri sahibi oldu. Emeksiz yemek olmaz. O zaman biraz sıkıntıya katlanacaksınız. Sıkıntılardan sonra emeğinizin karşılığını almak ise hepsine değecek. Bu kitapta sizlere çalışma hayatına atılma sürecinizle ilgili kısa bilgiler verilecek. Bu bilgilendirme setinin diğer kitaplarında kişisel gelişimin önemini, kariyer planlamasının nasıl yapılacağını, mesleki eğitim imkanlarının neler olduğunu gördünüz. Şimdi kendi işini kurmak isteyenler için girişimcilik ile ilgili kısa bir takım bilgiler ile iş kurma sürecinde karşınıza çıkacak yükümlülükler hakkında bilgi edinme zamanı Kendi işini kurmak Bazen anne-baba mesleğini devam ettirmek için, bazen kendi kendinizin patronu olmak için, bazen de sadece girişimci bir ruha sahip olduğunuz için kendi işinizi kurmak istersiniz. Hangi sebeple olursa olsun kendi işinizi kurmadan önce temel bazı bilgileri edinmelisiniz. Bu bilgiler işinizi kolaylaştıracak ve işletmenizin başarısını arttırmanıza destek sağlayacaktır. 03

Çalışma Hayatına Giriş Süreci 04 GİRİŞİMCİ OLMAK... Girişimci pazardaki herhangi bir boşluğu görerek değerlendiren, iş fikrini hayata geçirerek bu boşluğu dolduran kişidir. Girişimcilik ise pazardaki fırsatların belirlenmesi ile başlayan, kaynaklar ve girdiler kullanılarak yeni işlerin yaratıldığı, ekonomik fırsatların refaha dönüştürüldüğü dinamik bir süreçtir. Girişimci; > Hayalleri olan, > Risk alabilen, > Fırsatları gözlemleyebilen, > Yatırımı yapıp organize/koordine ve kontrol edebilen, > Öz sermayenin sahibi olan ve riski üstlenebilen, > İş yeri, eleman, ekipman, finansman v.b. girdileri temin eden, > İşin yapılması için gerekli bilgi ve beceriye sahip kişidir.

Girişimci adayı bir işe atılmayı planlıyorsa önce aşağıdaki nitelikleri az-çok taşıyıp taşımadığını kendine sormalıdır. Bir girişimci adayı; > Kendine güven duyan, > Sebatkar ve gerçekçi, > Yararlanılacak kaynakları doğru teşhis eden, > İş fikrinin uygulanabilirliğine inanan, başkalarını da inandıran, > Güçlü bir motivasyona sahip, > Zorluklara karşı hazırlıklı, zarar etme riskini göze alabilen, > Hem işveren hem de gerektiğinde çalışan olabilen, > Öğrenmeye, kendini geliştirmeye ve yeni fikirlere açık, > Kazancından önce işini devam ettirmeyi düşünen, > Yeterli düzeyde bilgi ve tecrübe sahibi, > Yöneticilik becerilerine sahip, > Zamanı ve ilişkileri iyi yönetebilen, > Güvenilir ve dürüst kişi olmalıdır. 1.Girişimci Olmak... 1.1 Girişimcilikte kritik noktalar Planlı yaşamak Hayat mücadelesinde her alanda olduğu gibi girişimcilikte de başarının ilk şartı planlamadır. Planlama hedefinize ulaşma yolunda sizin yol haritanızdır. Yolunuzu bu harita ile bulacaksınız. Plan yaparken sahip olduğunuz zamanı, kaynaklarınızı, kullanacağınız yöntemlerinizi belirleyeceksiniz. Herhangi bir aksilik durumda devreye girecek B planını hazırlayacaksınız. Unutmayın, planlı yaşayan insanlar bunu yapmayanlardan % 95 daha başarılı olmaktadır. Kendine Güvenmek Başarının bir diğer anahtarı kendine güvenmektir. Siz kendinize güveneceksiniz ki başkaları da size güvensin. Kendine güvenmek sahip olduğunuz bilgi ve becerilerle doğru orantılıdır. Okulda ya da birinin yanında, internet sitelerinden ya da meslek kurslarından meslek/iş öğreniyorsanız işinizi iyi öğrenmeye bakın. Ne kadar çok bilirseniz o kadar kendinize güveniniz artar. Mücadeleci olmak Hayatta karşınıza-eğer çok çok şanslı değilseniz- bir sürü zorluk çıkacaktır. Sorunlar çözülmek içindir. Üstesinden geldiğiniz her zorluk sizi daha da güçlendirir, azminizi kamçılar. Pes etmeyin, her sorunun bir çözümü 05

Çalışma Hayatına Giriş Süreci olduğunu düşünün. Sorunlarınızı çözmek için mücadele edin, üstesinden geldiğiniz her sorundan kendinize dersler çıkarın ve yeri geldiğinde bu derslerden faydalanın. İletişim becerilerini geliştirmek Ticari hayatta insanlarla muhatap olacaksınız. Kendinizi müşterilerinizin yerine koyun. Size nasıl davranılmasını istersiniz? Sıcak ve içten bir gülümsemenin ne kadar çok kapıyı açtığına inanamazsınız. İş hayatında insanlarla etkili iletişim kurmak zorundasınız. Bunun için iletişim becerilerinizi geliştirin. İnsanlara değer verin ve bunu karşınızdakilere hissettirin. Samimi ve içten davranın. Beden dilinizi iyi kullanın. İletişim kurarken karşınızdaki üzerinde; konuştuklarınız %7, ses tonunuz %38, beden diliniz %55 etkilidir. İnsanlar sizin kendilerine değer verip vermediğini ve samimi olup olmadığınızı beden diliniz ile anlar. Beden dilinizi kullanmayı öğrenin. Özellikle sürekli müşterilerle muhatap olacağınız, satış-pazarlama içeren, perakende sektöründeki bir işi yapmayı planlıyorsanız iletişim becerilerinizi geliştirmeniz zorunlu Karşınızdaki insanı dinleyin. Etkili konuşmak kadar etkili dinlemek de önemlidir. Bu aynı zamanda o insana değer verdiğinizi ve saygı duyduğunuzu gösterir. Sadece çalışma hayatında değil, etkili dinlemek 06

1.Girişimci Olmak... günlük hayatımızda da bize çok şey kazandıracak bir meziyettir. İnsanlara değer verdiğinizi aslında dış görünüşünüz ile de gösterirsiniz. Yerine göre giyinmeye özen gösterin. Kendini sürekli geliştirmek Öyle hızlı bir çağda yaşıyoruz ki bugün öğrendiğimiz bilgi yarın eskiyebiliyor. Her gün yeni fikirler, ürünler, yeni teknolojiler ile karşılaşıyoruz. Hayat boyu öğrenme işte bunun için giderek yükselen bir kavram oluyor. Hem mesleki hem de kişisel bilgileriniz düzeyinde kendinizi sürekli geliştirin. Yeni şeyler öğrenmek sizi her zaman rakiplerinizin önüne geçirir, başarıyı beraberinde getirir, iş hayatında zinde kalmanızı sağlar. Girişimcilikte başarı için sahip olunması gereken önemli özelliklerden birisi de gelişmeye ve yeniliklere açık olmaktır. Bilgisayar ve interneti bir okul olarak kullanın. Mesleki yayınları takip edin. İşiniz ile ilgili kurslara ve seminerlere katılın. O kadar çok ücretsiz kurs var ki araştırdığınızda şaşıracaksınız. Size bir şeyler katacağına inandığınız paralı eğitimlere katılın ya da yanınızda çalışanları gönderin. Unutmayın ki, bunlar birer yatırımdır ve size kazanç olarak dönecektir. İş hayatında başarılı olanları izleyin. Nasıl başardıklarını öğrenin ve kendinize dersler çıkarın. Zayıf olduğunuz alanları güçlendirmek için eğitimlere katılın, kitap okuyun. 07

Çalışma Hayatına Giriş Süreci 1.2 İş fikri belirleme Genellikle eğitim aldığımız alanda iş kurmayı düşünürüz ve çoğu insan da böyle yapar. Aslında iş ve eğitim geçmişiniz bulacağınız iş fikirlerini sınırlamamalıdır. İş fikri belirlerken bizi yönlendiren iki ana unsur vardır. Bunlardan biri eğitimimiz, mesleğimiz, geçmiş deneyimlerimiz, sahip olduğumuz bilgi ve becerilerdir. Ama piyasadaki fırsatlar, açık alanlar, yeni gelişen meslekler de bize yeni iş fikirleri verir. İş, bir fikri satılabilir bir ürün ya da hizmete dönüştürmektir. Bu fikrin tamamen yeni bir fikir olması gerekmez. Ama sürdürülebilir bir iş olması için mevcut olanlardan farklı bir yaklaşım sergilemeniz, farklılık yaratmanız gerekir. Öncelikle kurmayı düşündüğünüz iş kesinlikle seveceğiniz bir iş olmalıdır. Çalışma alanınızı değiştirmek biraz zorlu da olsa aslında her zaman yapılabilir. Ama böyle bir değişiklik aynı zamanda masraf, yeni bir öğrenme süreci, yeni zorluklarla karşı karşıya kalmak demektir. Bunun için kesinlikle severek yapacağınız, sizi mutlu edecek bir iş fikri belirleyin. 08

1.Girişimci Olmak... İş fikrinizi belirlerken; > Yerine getiremeyeceğiniz boyutta finansman ihtiyacı, > Sizin karşılayamayacağınız bilgi-beceri-nitelik ihtiyacı, > Yasal gereklilik olarak sizin yerine getiremeyeceğiniz izin-ruhsat-teknik ve idari süreç ihtiyacı olup olmadığı hususlarını araştırın. İş fikriniz net değilse araştırma yapın. Çevrenizde ihtiyaç duyulan işletmeler var mı? Açık olan alanlar neler? İşletmelerle, çevrenizdeki insanlarla, tedarik firmaları ile konuşun. İnternetten araştırma yapın. İlin işgücü planlamasına ilişkin raporlarını okuyun. Başkalarından yardım almaktan çekinmeyin. Artık iş fikrinizi belirleyebilirsiniz. 1.3 İş kurma süreci için temel bilgiler Pazarlama Pazarlama ürünün müşteriye ulaştırılması bir diğer deyişle değiş-tokuş ile müşteriye sürekli yarar sağlanmasıdır. Pazar ise ürettiğiniz ürün ya da hizmetin müşteriye ulaştırıldığı her yerdir. Bu yer işyeriniz, internet ortamı, sokak vb. olabilir. Öncelikle pazarınızın büyüklüğünü ve bu pazardaki rakiplerinizi belirlemeli, öte yandan müşterilerinizin beklentilerini araştırmalısınız. Üretim planlaması aşamasına ancak bunu belirledikten sonra geçebilirsiniz. Pazar araştırmasını gözleyerek, yapılmış araştırmaları inceleyerek, bizzat müşteriler ve rakipler ile görüşerek yapabilirsiniz. Pazarınız ile ilgili bilgileri değerlendirerek yatırımınızın büyüklüğüne ve üretim miktarına karar verecek, çalışan sayınızı buna göre tespit edeceksiniz. Bunun için pazar ile ilgili araştırmalar çok önemlidir. 09

Çalışma Hayatına Giriş Süreci Potansiyel rakiplerinizi araştırın, onlar hakkında mümkün olduğunca bilgi toplayın. Sizin güçlü olduğunuz yönlerinizi daha da geliştirin, onların zayıf olduğu yönleri kendiniz için avantaja çevirin. 10

1.Girişimci Olmak... Pazar araştırması sonucunda bütün müşterilere ulaşamayacağınızı göreceksiniz. Potansiyel alıcılarınızı çeşitli özelliklerine göre (yaş, cinsiyet, gelir vb.) gruplandırın ve bu küçük gruplara göre ürün ya da hizmet üretiminizi planlayın. Böylelikle kaynaklarınızı verimli kullanır ve işin başında gerekli sermayeyi azaltabilirsiniz. Rakipler Aynı pastayı paylaşmaya niyet ettiğiniz kişiler sizin rakiplerinizdir. Rakiplerinizin üretim politikaları, geleceğe yönelik planları, hedefleri, güçlü ve zayıf yönleri sizin için önemlidir. Bunlara göre siz de savunma mekanizması geliştirecek, özellikle onların zayıf taraflarını kullanarak müşterilerini kapmaya çalışacaksınız. Tanıtım Yeni başlayan bir girişim için önemli noktalardan biri tanıtımdır. Sizi tanımazlarsa nasıl onlara ürün ya da hizmet satacaksınız? Siz onları tanımıyorsanız nasıl kendinizi onlara tanıtacaksınız? Tanıtım insanları varlığınızdan haberdar eder, satışınızı arttırır, rekabet etme yeteneğinizi güçlendirir, sadık müşteri portföyünüzü geliştirir. Reklam, afiş, internet sayfası, kulaktan kulağa tanıtım yöntemlerini kullanarak kendinizi hedef kitlenize tanıtın. Sosyal ağınızı genişletmek de tanıtım ve satış faaliyetlerinize destek olur. Yeni insanlarla tanışın, uygun ortamlara girmekten çekinmeyin. Geniş bir çevreye sahip olmak ticari hayatını sürdürürken mutlaka bir yerlerde işinize yarar. Tanıtım formülünü vermek gerekirse; Önce işletmenize, ürettiğiniz ürün ya da hizmete dikkat çekin, ilgi uyandırın, bu ürün veya hizmeti almak için müşteride istek uyandırın ve satın. Yer seçimi İşletme hizmet/ürün ile müşteriyi doğru zamanda, doğru yerde buluşturmalıdır. Ulaşılabilirlik hedef pazarı belirleyen unsurlardan biridir. İşletmenizi doğru yerde açmaya özen gösterin. Satış Satış uygun ürün veya hizmeti sunarak, müşterilerin bir amaca ulaşmalarına, bir sorunu çözmelerine veya bir ihtiyacı gidermelerine yardımcı olmanın yoludur. 11

Çalışma Hayatına Giriş Süreci İyi bir satıcı coşkulu, sattığı ürünü tanıyan, insanlarla kolay iletişim kuran, sorun çözebilen, dürüst ve yardımsever olmalıdır. İşletmenizin satış planını yıllık olarak yapmalı ve bu planı yaparken; 1. Satılacak ürün ne? 2. Günlük/aylık/yıllık ne kadar satılabilir? 3. Hangi hammadde ve hizmetlere ihtiyacım var? 4. Nerede satmalıyım? (hedef pazarım) 5. Hedef müşterilerim kim? 6. Hedeflediğim alandaki rakipler? 7. Fiyatım ne olmalı? 8. Ne kadar paraya ihtiyacım var, ne kadar kâr elde etmeliyim? sorularını cevaplandırın. Unutmayın, ticaret yapacaksanız Önce Müşteri... Bunun için müşterinizi tanıyın, ona özel olduğunu hissettirin. İhtiyaçlarına odaklanın ve bunları karşılamaya çalışın. Onun dilinde konuşun, önceliklerine önem verin. Üretim Üretim girdilerin çıktılara dönüştürülme sürecidir. Üretim ve operasyon yönetimi; tasarımdan hammadde teminine, malzeme seçiminden makine-ekipmandan izleme-kontrol adımlarına, paketleme, depolama, taşıma, satış sonrası servis gibi tüm faaliyetlerin kayıt altına alınması ve izlenmesidir. Üretim yapılırken; > İstenilen zamanda > İstenilen sayıda > İstenen özelliklerde > İstenen kalitede olması önem taşır. 12

1.Girişimci Olmak... Müşterileriniz; aslında en iyi satış elemanlarınızdır. Mutlu bir müşteri sizin ürününüzü tanıtır ve tanıtım etkinlikleri içinde en etkili olandır. 13

Çalışma Hayatına Giriş Süreci Üretimi planlarken; finans planı, üretim kapasitesi, en uygun üretim yöntemi ve teknolojisi, en uygun üretim yeri gibi kriterleri göz önünde bulundurmanız gerekir. Üretim hedefiniz; iyi ve kaliteli üretimi düşük maliyette gerçekleştirerek istenilen zamanda ve kalitede müşteriye sunabilmek olmalıdır. Finansal Kaynaklar İşinizi kurmak ve devam ettirmek için gereken, parayla ölçülebilen bütün değerler finansal kaynaklar olarak adlandırılır. Bunlar parasal ya da ayni kaynaklar olabilir. 14 Finansal planlama ve finansal kontrol çok önemlidir. Çünkü siz bu işe kaynak ayırıyorsunuz. Bu işin patronu sizsiniz. Muhasebeciniz kayıtları ve raporları tutar. Planları ve son kontrolü sizin yapmanız gerekir. İşin sonuçlarını da olumlu ya da olumsuz siz yaşayacaksınız. Finansal planlama aslında en basit anlatımıyla; > Neye ihtiyacınız var? > Nasıl bulacaksınız? > Nasıl ve ne zaman harcayacaksınız? > Harcadıklarınızdan daha fazlasını nasıl geri kazanacaksınız? sorularını cevaplamaktır. Finansman ile ilgili temel terimleri, temel işlemleri öğrenmek finansal süreci takip anlamında size çok şey kazandırır. Bu nedenle hem iyi bir muhasebeci ile çalışın hem de temel ekonomik iş ve işlemleri öğrenin. Ticaret yapma amacınız harcadığınızdan fazlasını kazanmaktır. Maliyeti ve harcamaları düşük tutun. Geleceğe yönelik planlarınızda her zaman şaşma ihtimalinin olduğunu unutmayın. Mali planınızı gerçekçi yapın. Bazı giderleri (sabit giderleriniz ile personel giderleri) erteleyemezsiniz. Bunun için sağlıklı bir nakış akışı sağlamaya özen gösterin.

1.Girişimci Olmak... 1.4 İş Planı Hazırlamak Eğer KOSGEB e yeni girişimci desteğinden yararlanmak üzere başvuracaksınız bir iş planı hazırlamanız gerekir. Ama iş planını bu başvuruyu yapmayacaksanız bile hazırlayın. İş planı iş kurma sürecinde sizin yol haritanızdır. İş planını hazırlarken iş kurma sürecine geniş açıdan bakar, riskleri önceden görür, alternatifler geliştirebilirsiniz. Özetle iş planı iş fikrinizin ayaklarının yere basıp basmadığını size gösterir. Gerçekçi bir iş planı; > Mevcut durumu, ortaya çıkacak ihtiyaçları ve ulaşılacak sonuçları gösterir. > İş fikrinizin hayata geçirilmesi ile ilgili tüm unsurların detaylarıyla planlandığı ve gerçekleştirmeye hazır hale getirildiği çalışmadır. > Tamamlanmış bir iş planı, girişimcinin rehberi ve yol haritasıdır. > Aynı zamanda, finans / kredi sağlayıcılar, yatırımcılar ve potansiyel ortaklara işin anlatılması ve destek vermeye ikna edilmesi için kullanılacak en geçerli ve gerçekçi belgedir. İş planı hazırlarken; > İş planınızı kendiniz yazın: Yazmaya başladıktan sonra göreceksiniz ki aslında çok zor değil ve plan sizi yönlendiriyor. Bu işlerden anlayan bir yakınınızdan, hocanızdan da destek isteyebilirsiniz. > Planı gerekli olduğu kadar uzun tutun. Okuyanların vakit ayırabileceği kadar kısa ama her şeyi anlattığınıza emin olacağınız kadar da uzun. Planı yazmaya başlamadan önce; Hedef pazarı belirleyin, Önemli riskleri aydınlatın, Güçlü noktalarınızı ortaya koyun, > Planda üretim, finansman, satış, karlılık gibi hesaplamalarda ve tahminlerde gerçekçi olun, abartmalardan kaçının. > Planda araştırma ile ilgili bölümleri yazarken gerçekten araştırın. Sektörel o kadar çok rapor ve araştırma var ki Kalkınma Ajanslarının bölge planları da bu bölümleri yazarken işinizi çok kolaylaştırır. > Planı düzgün bir şekilde organize edin ve bütün haline getirin. Okunduğu zaman bütünlük içersin, bir bölüm diğeri ile ters düşmesin. > Planın yazımında üçüncü şahıs dili kullanın, > Gereğinden fazla / az ayrıntıdan kaçının. > Planınızı tamamlayınca bu işlerden az-çok anlayan birine planı okutun ve eleştirilerini değerlendirin. Daha ayrıntılı bilgi için http://www.kosgeb.gov.tr internet sitesini ziyaret edebilirsiniz. 15

Çalışma Hayatına Giriş Süreci İŞYERİ AÇMAK 2.1 Vergi ile ilgili işlemler Vergi yükümlülükleri kanunlarla belirlenen, belirli zamanlarda yerine getirilmesi gereken, getirilmemesi halinde cezalarla karşı karşıya kalınması mümkün olan yükümlülüklerdir. Bir girişimcinin bilmesi gereken temel vergi işlemleri ve yükümlülükleri hakkında aşağıda bilgi verilmektedir. Mükellef Kaydı Nasıl Yapılır? Vergi mevzuatına göre iki tür mükellef kaydı yaptırılabilir: a. Gerçek kişi mükellef kaydı; Şahıs olarak işletmenizi çalıştıracaksanız gerçek kişi mükellefiyet kaydı yaptırmalısınız. Bunun için; 1. Bir işyeriniz varsa bu işyerinizin adresinin bağlı bulunduğu, 2. Bir işyeriniz yok ancak işlerinizi ikametgâhınızdan sürdüreceksiniz ikametgâhınızın bağlı olduğu vergi dairesine işe başlama bildirimi ve nüfus cüzdanınız ile şahsen başvurmanız yeterlidir. 16

2. İşyeri Açmak b. Tüzel kişi mükellefiyet kaydı Şirket olarak işletmenizi çalıştıracaksanız tüzel kişi mükellefiyet kaydı yaptırmalısınız. Şirketinizin kuruluş aşamasında, bağlı bulunduğunuz ticaret sicil müdürlüğü ilgili vergi dairesine işe başladığınızı bildirecek ve buna bağlı olarak mükellefiyet kaydınız yapılacaktır. DEFTER TUTMALISINIZ! Vergi kanunlarına göre sizin için belirlenen usulde defter tutmak ve tüm ticari hareketlerinizi vergi kanunlarına uygun olarak bu defterlere kayıt etmek zorundasınız. Hangi usule tabisiniz? Tüccarlar (ticaret yapanlar) defter tutma bakımından iki sınıfa ayrılırlar. I inci sınıf tüccarlar bilanço esasına göre, II nci sınıf tüccarlar ise işletme hesabı esasına göre defter tutarlar. Gerçek kişi mükellefler ilk işe başladıklarında işletme hesabı esasına göre defter tutabilmektedir. Ancak, mükelleflerin kendi istekleri ile bilanço esasına göre defter tutmaları da mümkündür. Anonim ve limited şirketler ise her koşulda bilanço esasına göre defter tutmak zorundadır. Tutulması gereken defterler a. Bilanço Esasına Göre Defter Tutma: Bilanço esasına tabi iseniz aşağıdaki defterleri tutmak zorundasınız. 1. Yevmiye Defteri Yevmiye defteri, kayda geçirilmesi gereken işlemlerin tarih sırasıyla ve madde halinde düzenli olarak yazıldığı defterdir. 2. Büyük Defter (Defter-i Kebir) Büyük defter, yevmiye defterine geçirilmiş olan işlemleri buradan alarak usulüne göre ilgili hesaplara dağıtan ve tasnifli olarak bu hesaplarda toplayan defterdir. 17

18 Çalışma Hayatına Giriş Süreci 3. Envanter Defteri Envanter defterine işe başlama tarihinde ve müteakiben her hesap döneminin sonunda çıkarılan envanterler ve bilançolar kaydolunur. b. İşletme Hesabı Esasına Göre Defter Tutma: İşletme hesabı esasına tabi iseniz İşletme hesabı defteri tutmak zorundasınız. Bu defterin sol tarafı gider, sağ tarafı ise hasılat kısmıdır. Gider kısmına: Satın alınan mallar veya yaptırılan hizmetler karşılığında ödenen veya borçlanılan paralar ve işletme ile ilgili diğer bütün giderler kaydedilir. Hasılat kısmına: Satılan mal bedeli veya yapılan hizmet karşılığı olarak tahsil edilen paralarla alacaklar ve işletme faaliyetinden elde edilen diğer bütün hasılat kaydedilir. Tasdik zorunluluğu Vergi kanunları gereği tutmak zorunda olduğunuz yevmiye, envanter ve işletme hesabı defterlerinin noterlere tasdik ettirilmesi gereklidir. Defterler işyerinin, işyeri yoksa ikametgâhın bulunduğu yer noterine tasdik ettirilir. Düzenlenmesi gereken belgeler 1. Fatura Sattığınız mallar ve yaptığınız hizmetler karşılığında düzenlemek zorunda olduğunuz bir belgedir. Kullanacağınız faturaları Maliye Bakanlığı ile anlaşmalı bir matbaaya bastırabilir ya da hazır fatura ciltlerini noterde onaylatarak kullanabilirsiniz. 2. İrsaliye Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının, taşınan veya taşıttırılan mallar için düzenlediği ve malın taşındığı taşıtta bulundurulması zorunlu olan bir belgedir. Kullanacağınız irsaliyeleri Maliye Bakanlığı ile anlaşmalı bir matbaaya bastırabilir ya da hazır irsaliye ciltlerini noterde onaylatarak kullanabilirsiniz.

Fatura ve irsaliyeyi ayrı ayrı düzenlemek yerine her iki belgenin aynı belgede birleştirildiği irsaliyeli fatura adı verilen bir belge de kullanabilirsiniz. Hem fatura hem de irsaliye yerine geçen bu belgeleri de yine Maliye Bakanlığı ile anlaşmalı bir matbaaya bastırabilir ya da hazır irsaliyeli fatura ciltlerini noterde onaylatarak kullanabilirsiniz. 3. Ödeme Kaydedici Cihaz (Yazarkasa) Fişi İlgili vergi kanunları gereği nihai tüketicilere perakende satış yapıyorsanız -istisnai durumlar haricinde- bir ödeme kaydedici cihaz kullanmak zorundasınız. BELGE KULLANMALISINIZ! Vergi kanunlarına göre ticari işinizle ilgili tüm kayıtlarınızı ispatlamanız mecburidir. Bu nedenle ticari işinizle ilgili mal veya hizmet alımlarınızı belgelendirmek zorundasınız. Hangi belgeleri nasıl kullanacaksınız? 2. İşyeri Açmak 1. Fatura Başka bir şirketten, defter tutmak zorunda olan çiftçiden veya şahıs işletmesinden yaptığınız her türlü mal veya hizmet alımınızda şirketiniz veya işletmeniz adına düzenlenmiş faturayı almanız gereklidir. 2. Gider Pusulası Vergiden muaf esnaflardan ve vergi mükellefiyeti olmayan gerçek kişilerden gerçekleştirdiğiniz mal veya hizmet alımları için yine sizin tarafınızdan düzenlenen bir belgedir. Bu belge, alım yapılan vergiden muaf esnafa imzalattırılır ve bu esnafın faturası yerine geçer. Kullanacağınız gider pusulalarını Maliye Bakanlığı ile anlaşmalı bir matbaaya bastırabilir ya da hazır gider pusulası ciltlerini noterde onaylatarak kullanabilirsiniz. 3. Müstahsil Makbuzu Defter tutmak zorunda olmayan çiftçilerden gerçekleştirdiğiniz mal alımları için ödeme yaptığınız sırada yine sizin tarafınızdan düzenlenen bir belgedir. Bu belge, alım yapılan çiftçiye imzalattırılır ve fatura yerine geçer. Kullanacağınız müstahsil makbuzlarını Maliye Bakanlığı ile anlaşmalı bir matbaaya bastırabilir ya da hazır müstahsil makbuzu ciltlerini noterde onaylatarak kullanabilirsiniz. 19

Çalışma Hayatına Giriş Süreci 4. Serbest Meslek Makbuzu Serbest meslek erbabından alınan hizmet karşılığında yapılan ödemeler için şirketiniz veya işletmeniz adına düzenlenmiş serbest meslek makbuzunu almanız gereklidir. BEYANNAME VERMELİSİNİZ! Ticari işlerinizle ilgili belirli dönemlerde vereceğiniz beyannameler ile vergisel durumunuzu beyan etmeniz gerekmektedir. Hangi vergi türlerinden beyanname vermelisiniz? Ticaret yapanlar aşağıdaki üç tür verginin mükellefidirler. 1. Gelir veya Kurumlar Vergisi Genellikle bir yıllık kazanç (kâr) ve irat üzerinden izleyen yıl alınan bir vergidir. Eğer şahıs işletmesi olarak kayıt yaptırdıysanız Gelir Vergisi, eğer şirket olarak kayıt yaptırdıysanız Kurumlar Vergisi mükellefi olursunuz. 2. Gelir veya Kurumlar Vergisine Bağlı Geçici Vergi Halk arasında Peşin Vergi adı da verilen geçici vergi; bir sonraki yıl vereceğiniz gelir veya kurumlar vergisinden düşülmek üzere yıl içinde dört dönem peşin olarak alınan vergidir. Gelir veya kurumlar vergisinden mükellef olan tacirler aynı zamanda, kendiliğinden geçici vergi mükellefi olurlar. 3. Katma Değer Vergisi Malın teslimi, hizmetin ise yapılış aşamasında o mal veya hizmete katılan değer üzerinden alınan bir vergi türüdür. Satışını yaptığınız malı teslim eden kişi/şirket veya satışını yaptığınız hizmeti yerine getiren kişi/şirket olarak Katma Değer Vergisi mükellefi olursunuz. Bu beyannamelerin hepsinin verilme zamanları farklı farklıdır ve kanunla belirlenmiştir. Bu zamanları geçirmemek cezalı duruma düşmemek açısından önem taşır. Muhtasar Beyanname Şahıs işletmeniz veya şirketiniz tarafından bazı kişi veya kurumlara yaptığınız çeşitli ödemelerden (örn: ücret, kira, kar payı, faiz, komisyon, prim ve benzeri), ödeme yaptığınız kişi veya kurumların gelir veya kurumlar vergisi olarak kesintisi yapmanız gereklidir. 20

Eğer bu tür bir kesinti yaptıysanız bu kesintileri beyan etmek ve ödemek için Muhtasar Beyanname kullanılır. Bu kapsamda yapılan vergi kesintilerini gösteren muhtasar beyanname, aylık veya üçer aylık dönemler halinde ilgili ayı veya üç ayı takip eden ayın 23 ncü gününe kadar elektronik ortamda verilmelidir. BİLDİRİM VERMELİSİNİZ! Vergi kanunları gereği ticari işlerinizle ilgili belirli dönemlerde çeşitli bildirimlerde bulunmanız gerekmektedir. 2. İşyeri Açmak Ne Tür Bildirimlerde Bulunacaksınız? 1. Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Ba) Belirli sınırları aşan mal ve hizmet alımlarının bildirilmesi zorunludur. 2. Mal ve Hizmet Satışlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Bs) Belirli sınırları aşan mal ve hizmet satışlarının bildirilmesi zorunludur. 3. Kesin Mizan Bildirimi 1. sınıf tüccarsanız (Bilanço esasına göre defter tutuyorsanız) her yıl bir defa olmak üzere kesin mizan adı verilen finansal tabloyu bildirmek zorundasınız. Kesin mizan bildirimini elektronik ortamda, şahıs işletmesiyseniz 1 Mart - 31 Mart tarihleri arasında, şirket iseniz 1 Nisan - 30 Nisan tarihleri arasında vermeniz gerekmektedir. 4. Mükellef Bilgileri Bildirimi Elektronik ticaret yapan mükellefler her yıl 1 Nisan - 31 Mayıs tarihleri arasında işletmelerine ait birtakım bilgileri (örneğin; adres, telefon, faaliyet adı, elektrik abonelikleri, muhasebeci ve benzeri bilgileri) elektronik ortamda vermek zorundadırlar. ÖDEME YAPMALISINIZ! Vereceğiniz beyannameler üzerine adınıza veya şirketinizin adına hesaplanan vergileri kanunla belirlenmiş ödeme sürelerinde ödemelisiniz. Matrah, Tarh, Tahakkuk kavramları Matrah : Üzerinden vergi hesaplanan tutardır. Tarh : Matrah üzerinden vergi hesaplanmasıdır. Tahakkuk : Verginin ödenecek aşamaya gelmesidir. Her verginin ne zaman ödeneceği ilgili kanunlarda belirlenmiştir. 21