Vize Şikâyet Hattı Proje Raporu
Vize Şikâyet Hattı Proje Raporu Đktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları No: 227
Vize Şikâyet Hattı Projesi, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği nin desteğiyle, Đktisadi Kalkınma Vakfı ve European Citizen Action Service işbirliğinde gerçekleştirilmiştir. Her hakkı saklıdır. Genel Koordinatör: M. Haluk Nuray, ĐKV Brüksel Temsilcisi Bu rapor, ĐKV Uzmanları Zeynep Özler ve Melih Özsöz tarafından hazırlanmıştır. ŞUBAT 2010 ISBN 978-605-5984-20-5 ĐKTĐSADĐ KALKINMA VAKFI Talatpaşa Caddesi Alikaya Sokak TOBB Plaza No:3 Kat: 7-8 Levent 34394 Đstanbul Tel (212) 270 93 00 Faks (212) 270 30 22 E-posta ikv@ikv.org.tr ĐKTĐSADĐ KALKINMA VAKFI nın ismi belirtilerek alıntı yapılabilir.
Vize Şikâyet Hattı Sunuş AB üyesi ülkelere girişte Türk vatandaşlarına uygulanan vize zorunluluğunun ortaya çıkarttığı ciddi sorunlar, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) tarafından uzun süreden bu yana gündeme getirilmektedir. Özellikle, iş adamlarımız, ürünlerini Avrupa ülkelerinde düzenlenen fuarlara gönderebilirken, kendileri, vize engeliyle karşılaşmakta veya iş randevuları, toplantı tarihleri geçtikten sonra kendilerine vize verilmektedir. Vize alabilmek için talep edilen belge ve bilgiler, akıl almaz boyutlara ulaşmıştır. Đşadamlarımız vize almak için banka hesaplarını göstermek, AB ülkelerindeki ortaklarından davet mektupları almak zorunda kalmaktadır. Durum böyleyken, ticari gizlilik ilkesi de açıkça ihlal edilmektedir. Đşadamlarımıza yönelik vize uygulaması, Ankara Anlaşması ve Katma Protokol e aykırı olup, Gümrük Birliği açısından haksız rekabete yol açmaktadır. Malları Birlik içinde serbest dolaşımda olan işadamlarımızın kendilerinin ve şirketlerini temsil eden yetkililerinin bu hakka sahip olmamaları kabul edilemez bir durumdur. Vize uygulaması, iş adamlarımıza yeni iş bağlantıları kurmak bir yana, mevcut işlerini dahi yürütmekte güçlükler çıkarmakta ve böylece ticaretin önünde teknik bir engel teşkil ederek haksız rekabete yol açmaktadır. Sadece iş dünyasının değil Türk halkının büyük çoğunluğu vize uygulamasından şikâyetçidir. Vize işlemlerinin uzaması ya da vize verilmemesi nedeniyle kaçırılan toplantı, konferans ve konserler; Erasmus programı çerçevesinde burs kazanan öğrencilerin burs hakkını kaybetmesi ya da gecikmesi, araştırma amaçlı seyahatlere vize nedeniyle çıkılamaması; akademisyenlerin/doktorların uluslararası kongre ve seminerlere zamanında katılamaması; bir araya gelemeyen aileler bizzat deneyimlediğimiz ya da sıkça karşılaştığımız şikâyetlerden bazılarıdır. Bu sebeplerle, çok sayıda insan, çoğu zaman hem maddi hem de manevi kayba uğramaktadır. Bu tür kayıplar ise maalesef herhangi bir şekilde telafi edilememektedir. Bu da Türk toplumunda, bu alanda AB ile ilişkisi bizim kadar ileri olmayan ülke vatandaşlarına kıyasla, ayrımcılık ve sadece insani bir hakkın ihlali anlamında haksızlıklarla karşı karşıya olunduğu algısına yol açmaktadır. Diğer taraftan, Türkiye gibi 1963 yılından itibaren AB ile ortaklık ilişkisi içinde olan, 1999 yılından beri aday ve 2005 yılından beri katılım müzakerelerini yürüten bir ülkenin vatandaşlarına vize uygulanması AB bütünleşmesinin ruhuna aykırıdır. Đlişkilerde sivil toplum diyaloğunun önemi sıkça dile getirilmesine karşın, AB yi oluşturan dört temel serbestiden biri olan kişilerin serbest dolaşımı konusunda bir türlü gelişme sağlanamamaktadır. Oysa, bir ülkenin Avrupalılaşması ve sivil toplumların birbirleriyle kaynaşmasının en etkili araçlarından biri, serbest dolaşımın önündeki engellerin kaldırılmasıdır. Kaldı ki, bu görüşten hareketle Sırbistan, Karadağ ve Makedonya vatandaşlarına çok kısa bir süreç sonunda vize muafiyeti hakkını tanıyan Birliğin, söz konusu imkânı neredeyse yarım asırdır AB ile ortaklık ilişkisi içerisinde bulunan ülkemiz vatandaşlarına tanımaması rahatsızlık yaratmaktadır. Türk halkındaki AB algılamasını olumsuz etkilemektedir.
Vize Şikâyet Hattı Sunuş Son derece haksız bulduğumuz ve Ortaklık Hukukuna aykırı olduğunu düşündüğümüz vize uygulaması konusunda, ne yapabiliriz sorusuna yanıt olarak, bugüne kadarki çalışmalarımıza ilaveten, Đktisadi Kalkınma Vakfı nın girişimiyle (ĐKV), Avrupalı bir kurum olan European Citizen Action Service (ECAS) ile işbirliği içerisinde Vize Şikâyet Hattı Projesi ni başlattık. Söz konusu proje ile temel amacımız, TOBB olarak, her platformda dile getirdiğimiz vize konusunda yaşanan sıkıntının boyutunu gerçekçi, somut verilerle desteklenmiş güçlü ve tutarlı gerekçeler ile ortaya koyabilmektir. Bu amaçla ĐKV ile birlikte, toplumun farklı kesimlerinden kişilerin vize başvurularında yaşadıkları sorunları sınıflandırarak derledik. Proje çerçevesinde kurulan ve iki ay boyunca işleyen vize şikâyet telefon hatlarına ve elektronik posta adresine yaklaşık 1000 çağrının iletilmesi, bu projeye duyulan ihtiyacı gözler önüne sermektedir. Bu proje ile Türk vatandaşlarının vize başvurularında karşılaştığı sorunlardan örnekler ortaya koymanın yanı sıra, vize işlemlerinin başlatılması için talep edilen belgeler, uygulanan prosedürler, maruz kalınan muamele ve diğer sorunlar tespit edilmeye çalışılmıştır. Şikâyet hattı projemiz yazılı anketler yoluyla da desteklenmekte ve AB ülkelerinde çalışan Türk kökenli hukukçularımızın bilgilendirilmesine yönelik konferanslarla da zenginleştirilmektedir. Bu çalışmanın, bu konuda yapılan tartışmalar için yararlı bir temel oluşturmasını ümit ediyoruz. M. Rifat Hisarcıklıoğlu
Vize Şikâyet Hattı Đçindekiler Sunuş.......3 Đçindekiler.....5 Tablolar. 7 Yönetici Özeti...9 Giriş... 11 Projenin Amacı ve Proje Süreci.......17 Bu projenin çıkış noktası nedir? Projenin amacı ve proje süreci Benzer projeler ile karşılaştırma Đlgili çağrılar ve ilgisiz çağrılar Gelen çağrıların günlere göre dağılımı Katılımcı Profili......21 Coğrafi dağılım Mesleki dağılım Cinsiyet dağılımı Şikâyetlerin Profili....25 Şikâyete konu olan vize başvurusu Şikâyete konu olan vize başvurusunun türü Şikâyete konu olan vize başvurusunun tarihi Şikâyete konu olan vize başvurusunun sonucu Şikâyetlerin dağılımı (AB ülkeleri) Đlgisiz çağrıların dağılımı
Vize Şikâyet Hattı Đçindekiler Proje Sonuçları...31 Vize şikâyetleri neleri içeriyor? 1. Vize talebinin reddedilmesi, ret gerekçesinin bildirilmemesi veya ret gerekçesinin tatmin edici olmaması 2. Vize başvurusunda istenilen belgelerin niceliği/niteliği 3. Vize başvuru ücreti (vize ücreti/aracı kurum ücreti ve diğer ücretler) 4. Konsolosluk personelinin muamelesi/fiziki koşullara ilişkin şikâyetler 5. Maddi/manevi kayba ilişkin şikâyetler 6. Vize talebi ve alınan vize arasındaki dengesizlikten kaynaklanan şikâyetler 7. Vize genel şikâyetler 8. Aile birleşmelerinde yaşanan sıkıntılar Tepkiler Nasıl Okunmalı? 69 Genel Değerlendirme ve Çözüm Önerileri...71 Son Söz..75
Vize Şikâyet Hattı Tablolar Tablo 1: Gelen çağrıların günlere göre dağılımı Tablo 2: Gelen çağrıların dağılımı - 1 Tablo 3: Gelen çağrıların dağılımı - 2 Tablo 4: Benzer Vize Şikâyet Hattı projeleri ile kıyaslama Tablo 5: Gelen çağrıların coğrafi dağılımı - 1 Tablo 6: Gelen çağrıların coğrafi dağılımı - 2 Tablo 7: Gelen çağrıların coğrafi dağılımı - 3 Tablo 8: Mesleki dağılım - 1 Tablo 9: Mesleki dağılım - 2 Tablo 10: Cinsiyet dağılımı - 1 Tablo 11: Cinsiyet dağılımı - 2 Tablo 12: Şikâyete konu olan vize başvurusunun türü - 1 Tablo 13: Şikâyete konu olan vize başvurusunun türü - 2 Tablo 14: Şikâyete konu olan vize başvurusunun tarihi - 1 Tablo 15: Şikâyete konu olan vize başvurusunun tarihi - 2 Tablo 16: Şikâyete konu olan vize başvurusunun sonucu - 1 Tablo 17: Şikâyete konu olan vize başvurusunun sonucu - 2 Tablo 18: Şikâyetlerin dağılımı - 1 Tablo 19: Şikâyetlerin dağılımı - 2 Tablo 20: Şikâyetlerin dağılımı - 3 Tablo 21: Đlgisiz şikâyetlerin dağılımı Tablo 22: Reddedilen vize taleplerine ilişkin gerekçe Tablo 23: 2007 yılında Türk vatandaşları tarafından AB ülkelerine yapılan vize başvuruları Tablo 24: Ticari vize için Schengen ülkelerinden talep edilen evrak Tablo 25: Turistik vize için Schengen ülkelerinden talep edilen evrak Tablo 26: Ticari ve turistik vize için Konsolosluklar tarafından talep edilen vize ücretleri Tablo 27: Farklı pasaport türlerine göre Türk vatandaşlarına yönelik vize uygulaması Tablo 28: Aile birleşmeleri
Vize Şikâyet Hattı Yönetici Özeti Vize Şikâyet Hattı Projesi, Türk vatandaşlarının vize başvurularında karşılaştığı sorunların tam bir dökümünün çıkarılması; vize işlemlerinin başlatılması için talep edilen belgeler, uygulanan prosedürler, maruz kalınan muamele ve diğer tüm zorlukların sistematik ve kategorik bir biçimde tespit edilerek incelenmesi ve raporlanarak Avrupa Birliği nde (AB) uygulamadan sorumlu ilgililere sunulması amacıyla oluşturulmuş bir projedir. Söz konusu proje, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği nin desteğiyle, Đktisadi Kalkınma Vakfı ve European Citizen Action Service işbirliğinde gerçekleştirilmiştir. Projenin hedef kitlesi, ağırlıklı olarak iş dünyası, akademik çevreler, öğrenciler ve genel olarak Türk kamuoyu olarak belirlenmiştir. Proje dâhilinde Türk vatandaşlarının vize başvurularında karşılaştığı sorunlar, kurulan iki telefon hattı (0 212 324 51 88 / 0 212 324 51 99) ve e-posta adresi (vize@ikv.org.tr) aracılığıyla toplanmıştır. 17 Kasım 2009 18 Ocak 2010 tarihlerinde işleyen telefon hatlarına ve e-posta adresine, bu süre zarfında toplam 944 çağrı gelmiştir. Gelen çağrılardan, toplam 280 i telefon çağrısı, 332 si e-posta, 236 sı faks, 96 sı posta yolu ile ĐKV ye ulaştırılmıştır. Proje, Türkiye genelinde geniş kesimlere ulaşmayı başarmış, Türkiye nin farklı bölgelerinde toplam 52 ilden ve başta Almanya olmak üzere çeşitli AB ülkelerinden çağrılar alınmıştır. Türkiye içerisinde gelen çağrılarda Đstanbul, Đzmir ve Ankara ilk üç sırayı paylaşırken, bölgeler itibariyle en fazla çağrı Marmara Bölgesi nden gelmiştir. Proje, toplumun farklı kesimlerinin vize sorununa ilişkin görüş ve şikâyetlerine ışık tutmaktadır. Bu çerçevede başta iş dünyası (serbest çalışan, ücretli çalışan) olmak üzere, akademisyen ve öğrenciler ciddi katkı sağlamıştır. Vize başvurularında gelen şikâyetlerin turistik ve ticari vize başvurularında yoğunlaştığı; son bir yıllık döneme ait şikâyetlerden oluştuğu ve vize başvurusunun çoğunlukla ret ile sonuçlandığı görülmektedir. Şikâyetlerin yöneldiği AB ülkeleri arasında, açık farkla Almanya en üst sırada yer alırken, onu Fransa, Belçika ve Hollanda izlemektedir. Gelen şikâyetlerin belli başlı AB ülkelerinde yoğunlaşmasına karşın, tüm AB ülkelerini kapsadığı görülmektedir. Proje kapsamında ulaştırılan şikâyetler, Türk vatandaşlarının vize alma sürecinin her aşamasında çok farklı sorunlar ile karşılaştığını gözler önüne sermektedir. Gelen şikâyetler, vize talebinin ret ile sonuçlanması, ret gerekçesi verilmemesi veya verilen gerekçenin tatmin edici bulunmaması; talep edilen belgelerin niceliği ve niteliği; vize ücretleri ve örtülü masraflar ; konsolosluk ve aracı kurum personelinin muamelesi; yetersiz fiziki koşullar ile vizeye ilişkin genel şikâyetler gibi konuları içermektedir.
Vize Şikâyet Hattı Giriş Vize Uygulamalarındaki Rahatsızlıkları Azaltma Yolunda Sivil Bir Girişim: Vize Şikâyet Hattı Projesi Günlerce bekleyip vize alamayan bu nedenle önemli bir iş toplantısını kaçıran işadamı; ERASMUS programına katılmak üzere Avrupa da iyi bir üniversiteden kabul alan ancak vize nedeniyle derslerini kaçıran öğrenci, uzun süredir yürüttüğü Avrupa Birliği (AB) projesinin çıktılarını sunmak üzere toplantıya katılamayan akademisyen, yıllardır arzu ettiği yurtdışı tatilini vize alamadığı için son anda iptal etmek zorunda kalan ev kadını; vize alamadığı için torunlarını göremeyen dede ya da vize işlemleri için uğraşırken gördüğü muameleden şikâyetçi olan Türk vatandaşları... Vize konusunda yaşanan gelişmeleri sürecin en başından beri takip eden ve bu alandaki çalışmaları ile hem AB hem de Türkiye nezdinde sorunun gündeme taşınması ve tartışılması yönünde çalışmalar yürüten Đktisadi Kalkınma Vakfı (ĐKV), Brüksel merkezli sivil toplum kuruluşu European Citizen Action Service (ECAS) işbirliğinde öncü bir proje başlatmıştır. Vize Şikâyet Hattı Projesi olarak adlandırdığımız bu proje ile Türk vatandaşlarının AB ülkelerine girişte almak zorunda oldukları vize ile ilgili karşılaştıkları sorunlardan kaynaklanan şikâyetlerin sistematik ve kategorik biçimde derlenip raporlanarak, AB de ve Türkiye de uygulamadan sorumlu birimlere ve karar alıcılara iletilmesi hedeflenmektedir. Nedir bu vize sorunu? 1980 yılından bu yana Türk vatandaşlarının karşılaştığı, muhtemelen çoğumuzun bizzat deneyimlediği vize sorunu hukuki, sosyal, diplomatik, bürokratik, idari, teknik, uluslararası ve insani boyutları olan çok geniş bir alanı kapsamakta ve bu boyutların her biri farklı yansımalara yol açmaktadır. Bu boyutların tümünü kapsayan, bilimsel temele dayalı araştırmalar ve çözüm önerileri ise ne yazık ki yeterli değildir. Hukuki alanda 1980 yılından bu yana AB ülkeleri tarafından Türk vatandaşlarına uygulanmakta olan vize konusu, yaşanan güncel gelişmeler nedeniyle gündemin üst sıralarına taşınmıştır. Son on yılda Avrupa
Toplulukları Adalet Divanı (ATAD) nezdinde Türk vatandaşları lehine karara bağlanan davalar sonucunda Ortaklık Anlaşması ndan kaynaklanan haklarımız hukuken tescil edilmiş ve Şubat 2009 tarihinde vizenin kalkacağı umudunu yaratan Soysal Davası kazanılmıştır. Söz konusu karar ile Katma Protokol ün 41 (1) Maddesine dayanarak, hizmet edimi amacıyla seyahat eden Türk vatandaşlarına Almanya tarafından vize uygulanmasının AB hukukuna aykırı olduğu ortaya koyulmuştur. Türk vatandaşlarının Ankara Anlaşması ndan kaynaklanan hakları ve Soysal kararının yansımaları hakkında daha kapsamlı bilgi için Narin Đdriz Tezcan tarafından ĐKV için hazırlanan çalışmaya başvurulabilir (ĐKV Yayınları, Yayın No: 228 ve 229 ). Ancak, Üye Devletler bu kararları hayata geçirmekte isteksiz davranmaktadır. Mahkeme salonlarında elde edilen kazanımlar gerçek hayata çok kısıtlı olarak yansıyabilmektedir. Bazı üye ülkelerin ve AB kurumlarının bu kararlara verdiği tepkiler kimi zaman cesaretlendirici olmakla birlikte bugüne kadar Türkiye yi tatmin edecek yani vizesiz dolaşımı sağlayacak noktada değildir. Hukuki alanda, teorik olarak haklı olduğumuz belirtilse dahi bu yolla pratik sonuç elde etmenin zaman alacağı genelde kabul edilmektedir. Diğer taraftan, bugüne dek kazanılan davalar Türk vatandaşlarının kişisel girişim ve gayretleri ile açılmış ve fedakârlıklarla sürdürülmüştür. Söz konusu davaların artarak sürmesi beklenmektedir. Ancak daha önce de belirttiğimiz üzere, kazanılan davaların güçlü bir içtihat yaratacak kritik sayıya ulaşması zaman alacaktır. Vize ticareti engelleme unsuru olarak kullanılıyor. Davet mektubu için karşı firmaya neredeyse yalvarmak zorunda kalıyoruz. Đş adamı/denizli AB ülkelerinde yaşayan vatandaşlarımızın açtıkları davalarda ilk başvuru noktası genelde o ülkelerin barolarına kayıtlı Türk kökenli avukatlar olmaktadır. Bu tespitten hareketle ĐKV, TOBB nin katkıları ile sayıları 1000 e ulaşan, anılan hukukçularımıza yönelik eğitim seminerleri düzenlemektedir. 1 ĐKV, ayrıca, bu konuda 1 29 Mayıs 2009 tarihinde Brüksel de Avrupa Türk Hukukçular Birliği ile işbirliğinde Avrupa da yaşayan Türk kökenli hukukçulara yönelik bilgilendirme toplantısı düzenlenmiştir. Geniş katılımın sağlandığı ikinci toplantı ise 4 Aralık 2009 tarihinde Amsterdam da gerçekleştirilmiştir.
farkındalık yaratmak üzere, vize konusunda uzman çeşitli ülkelerden hukukçular tarafından kaleme alınmış çeşitli yayınları kamuoyu ile paylaşmaktadır. 2 Diplomatik ve bürokratik alanda yapılabileceklerin sınırı ise siyaset tarafından çizilmektedir. Halen Schengen Vize Rejimine tabi olan Türkiye de bu konuda iyileştirmeler yapılabilmesi için, Birlik ile ekonomik, siyasi ve sosyal açıdan yüksek maliyetler barındıran Geri Kabul Anlaşması (AB de yasadışı bulunan Türk vatandaşları ile Birliğe Türkiye üzerinden giriş yapan ve yasadışı konumda bulunan üçüncü ülke vatandaşlarının Türkiye ye iadesi) imzalaması ön şartı ile Vize Kolaylığı Anlaşması önerilmekte ise de bu anlaşmaların vatandaşlarımızın isteklerine ne ölçüde cevap vereceği konusunda tereddütlerimiz bulunmaktadır. Proje ortağımız ECAS (European Citizen Action Service), 1990 lı yıllardan bu yana kişilerin serbest dolaşımı alanında hazırladığı sayısız rapor ve çalışma ile AB çevrelerinde çok iyi tanınan Brüksel merkezli bir sivil toplum kuruluşudur. ECAS tarafından sonuçlandırılan projenin bulguları da bu düşüncemizi destekler niteliktedir. ECAS, söz konusu projede, Batı Balkan ülkelerindeki yerel ortaklarla işbirliği içerisinde çalışarak, vize serbestisinin bir ön adımı olan ve 1 Ocak 2008 tarihinde yürürlüğe giren Vize Kolaylığı Anlaşmaları nın sahada nasıl işlediğinin ortaya koyulmasını hedeflemiştir. Bu doğrultuda, beş Batı Balkan ülkesinde kurulan vize şikâyet hatları ve tespit edilen konsolosluklar önünde vize başvurusunda bulunan kişilerle yapılan yüz yüze görüşmeler sonucunda, elde edilen veriler derlenmiş ve bir rapor halinde, 10 Aralık 2008 tarihinde Brüksel de başta AB kurumları olmak üzere, Avrupa kamuoyunun dikkatine sunulmuştur. Raporda yer alan çarpıcı veriler şöyledir: Talep edilen vize ücreti 60 Avro dan 35 Avro ya düşürülmesine karşın, konsolosluklardan randevu alınmasına ilişkin ortaya çıkan diğer masrafların maliyeti yukarı çektiği (başvuran kişinin ücret karşılığında telefonda randevu alma zorunluluğu gibi); 2 Avrupa Hukuku Açısından Türk Vatandaşlarına Uygulanan Vize alma Mecburiyetinin Değerlendirilmesi Raporu (ĐKV Yayınları No: 213 Şubat 2008), Türkiye-AT Ortaklık Hukuku ve ATAD Kararları çerçevesinde Katma Protokol un 41/1. Maddesinde Düzenlenen Standstill Hükmünün Kapsamı ve Yorumu (ĐKV Yayınları No: 214 Şubat 2008), Ortaklık Anlaşması nda Standstill Hükmünün Getirdiği Hareketlilik ve Türk Vatandaşlarının Avrupa ya Seyahat Özgürlüğünün Kısıtlanması (ĐKV Yayınları No: 216 Şubat 2008) gibi konusunda uzman çeşitli ülkelerden hukukçular tarafından kaleme alınmış çeşitli yayınlarımız mevcuttur. Vize verilme süresinin azami 10 gün olarak belirlenmesine karşın, konsolosluklardan randevu almak için, kişilerin çok uzun süre beklemek zorunda kalması ve bu sebeple birçok
kişinin yetişmesi gereken randevularını kaçırması (düğün, gösteri vs.); Vize başvurularının çoğu kez gerekçe verilmeksizin reddedilmesi (özellikle öğrenciler, kamyon şoförleri, sanatçılar, akredite olmayan gazeteci grupları için); Makedonya ya vize muafiyeti hakkı tanımıştır. Arnavutluk ve Bosna Hersek in ise gerekli kriterleri yerine getirmesi halinde en kısa sürede vizesiz dolaşım hakkını elde edeceği belirtilmiştir. Başvuranların konsolosluk görevlileri tarafından kötü muameleye maruz kalması (kaba davranış vs.). Sonuç olarak, ECAS ın raporunda, Batı Balkanlara yönelik vize kolaylığı uygulamasının, başta kamuoyları olmak üzere çok fazla beklenti yaratmasına karşın, uygulamada gecikmelerin yaşandığı ve ek maliyetlerin ortaya çıktığı belirtilmektedir. Bunun yanı sıra raporda, üye ülkelerin ulusal makamlarının kendi vize politikalarını uygulamada ısrarcı olması neticesinde istenilen ve beklenilen etkinin gerçekleşmediği vurgulanmaktadır. Hatta, raporda, şikâyet hattını arayan kişilerin, vize almanın geçmişe göre daha zorlaştığından yakındıkları ve bunun endişe verici olduğu da belirtilmektedir. 3 Nitekim, vize kolaylığının uzun vadeli sürdürülebilecek bir uygulama olmadığının bilincinde olan AB yetkilileri, 19 Aralık 2009 tarihi itibariyle Sırbistan, Karadağ ve Schengen vizesi için talep edilen belgelerin çokluğundan dolayı Avrupa ya seyahat etmek istemiyorum. Ücretli Çalışan / Đzmir Vize konusunda Türk vatandaşlarının hukuki kazanımları konusunda vurgulanması gereken diğer bir konu, AB bürokrasisi ile üye ülke hukuk kurumları ve idareleri arasındaki yetki paylaşımından kaynaklanmaktadır. Bizim hukuki kazanım olarak gördüğümüz hususların AB düzeyinde uygulamadan sorumlu yetkililer tarafından nasıl yorumlandığı çok önemlidir. Örneğin, Avrupa Komisyonu nun Üye Devletlere yol göstermek amacıyla Soysal Davası nın ardından yayımladığı resmi görüş dikkat çekicidir 4. Komisyon 3 Does it Really Matter? Visa Facilitation in the Western Balkans- Monitoring of the New Agreements başlıklı rapora http://www.ecas.org adresinden ulaşılabilir (Erişim Tarihi: Ocak 2010). 4 ĐKV nin söz konusu görüşe ilişkin yayımladığı değerlendirmeye http://www.ikv.org.tr adresinden ulaşılabilir.
görüşünde 5, vizenin sadece Almanya (sadece belirli gruplar) ve Danimarka (tüm hizmet sunanlar) için kalktığı belirtilmektedir. Bu doğrultuda, Almanya, idari uygulamasında değişiklik yaparak, belirli gruplarda yer alan kişilerin 2 aya kadar olan kalışlarında Almanya ya vizesiz giriş yapabileceğini duyurmuştur. Peki neden sadece bu iki ülke? Avrupa Komisyonu, üye ülkelerden Birliğe katıldıkları tarihte Katma Protokol ün 41/1. maddesi kapsamındaki Türk vatandaşlarına yönelik vize rejimlerini bildirmelerini istemiş ve Üye Devletlerden sadece Almanya ve Danimarka, 1973 yılında bu kapsamdaki Türk vatandaşlarına vize uygulamadıklarını belirtmişlerdir.görüldüğü üzere, Avrupa Komisyonu, bildirimde bulunan üye ülkelerin yanıtlarını temel alarak, Soysal Davası kararına, Türk kamuoyundaki yansımalarının aksine son derece dar kapsamlı ve sınırlayıcı bir yorum getirmiştir. Yine idari boyut başlığı altında, ülkemizde kimi zaman gündeme taşınan önemli bir hususu netleştirmekte fayda var. Bu husus, Birliğin belirli bir kesime, örneğin Türk iş adamlarına, vize konusunda bir istisna tanıyıp tanımayacağıdır. Mevcut düzende AB nin belirli bir kesime ayrıcalık tanıma yetkisi bulunmamaktadır; istisnalar sadece diplomatik pasaportlara veya hizmet tipi pasaportlara kategorik olarak tanınabilmektedir. Bu itibarla, belirli kesimlere ayrı bir pasaportla özel haklar tanınması taleplerinin pek gerçekçi olmadığını söylemek mümkündür. Uluslararası alanda vize, devletlerin ulusal egemenlik yetkisi alanına girmektedir. AB içinde de vize konusu, Schengen Rejimi ne rağmen, büyük ölçüde Üye Devletlerin yetki alanında yer almaktadır. Vize politikasının AB düzeyine taşınması oldukça yenidir ve güçlükle ulaşılan bu ortak politikada, Türkiye ile ilgili mahkeme kararları sonrasında çok karmaşık bir durum ortaya çıkmıştır. Konsolosluk o kadar çok evrak istiyor ki, insanın yurtdışına çıkası gelmiyor. Tek tek yazıldığında evrak listesi 2 sayfayı buluyor. Hepsini topladığınızda ise neredeyse bir klasör ediyor. Ama çile bitmiyor. Đstenilen tüm belgeleri yeminli tercümanda tercüme ettirdikten sonra noterde onaylatıp, apostil kaşesi vurdurmak gerekiyor. Öğrenci / Đstanbul 5 C(2009) 7376 final, Brussels, 29.9.2009, Commission Recommendation of 29.9.2009, on amending the Recommendation establishing a common Practical Handbook for Border Guards (Schengen Handbook) to be used by Member States competent authorities when carrying out the border control of persons (C(2006) 5186 final). Diğer taraftan, son on yılda, özellikle AB içinde kişilerin serbest dolaşımı hızla gelişen ve geniş kesimleri kapsayan bir
hak olarak kabul edilmektedir. Bilginin serbest dolaşımı beşinci temel serbesti olarak algılanmakta, bu çerçevede özellikle bilim insanları, öğrenciler, araştırmacılar, iş adamlarının serbest dolaşımı hedeflenmektedir. Buna karşılık, egemen devletlerin, çeşitli sebeplerle (güvenlik, işgücü piyasasını koruma, göç ve göçmen politikasının gereği, dış politika aracı olarak vb.) bu hakka sınır getirebileceği de kabul edilmektedir. Avrupa genelinde düşündüğümüzde, birkaç yıldır, AB dışında kalan az sayıdaki Batı Balkan ülkesini içeren bir vizesiz dolaşım alanı rüzgârı estiğini ama Türkiye nin bu güçlü siyasi rüzgârdan yararlanamadığını söylersek hata yapmış olmayız. Yukarıda da değinildiği üzere, halkların kaynaşması ve sivil toplumun Avrupalılaşması gibi nedenlerle, Makedonya dışında henüz aday ülke statüsünde dahi olmayan Batı Balkan ülkelerine serbest dolaşım özgürlüğü tanınırken, Türkiye, bu elverişli ortamın dışında bırakılmıştır. Egemen bir ülkenin, gerçek kişilerin egemenlik alanına girişine karşı, haklı nedenlerle bir koruma duvarı oluşturması kabul edilebilir, ancak konu Türkiye ve AB olunca bu duvarın, 1963 yılından bu yana Birlik ile ortaklık ilişkisi içinde bulunan, 1995 yılından bu yana Gümrük Birliği ne taraf olan, 2005 yılından bu yana katılım müzakerelerini yürüten bir ülkenin vatandaşları için hâlâ var olması ve üstelik de belirsizliklerle dolu olması asla kabul edilemez. Vize sorununu uzun yıllardır tüm güçlükleri ile yaşayan kesim ise özellikle lacivert pasaport sahibi sıradan vatandaşlardır. Diğer alanlarda durum ne olursa olsun, bu noktada karşı karşıya olduğumuz yalın, pratik gerçek vatandaşların AB ülkelerine giderken rahatsız edici ve masraflı vize prosedürlerine maruz kalmalarıdır. Bu kesimdeki yaygın kanı, bu alanda AB ile ilişkisi bizim kadar ileri olmayan ülke vatandaşlarına kıyasla ayrımcılık ve sadece insani bir hakkın ihlali anlamında haksızlıklarla karşı karşıya olunduğudur. Bu şikâyetlerin dindirilmesi ve mağduriyetin giderilmesi yönünde çağrılar yapılmakla birlikte, söz konusu yaygın şikâyetlerin belgeli olarak tespit edilip kayıt altına alındığı örnekler son derece azdır. Daha ziyade eğitimi engellenen genç, torunlarına kavuşamayan dede gibi, insani dram boyutu öne çıkartılan örnekler yazılı ve görsel basında yer bulmakta; uygulama olanağı bulunmayan hamasi öneriler toplumda heyecan yaratmaktadır.
Vize Şikâyet Hattı Projenin Amacı ve Proje Süreci Bu projenin çıkış noktası nedir? Vize Şikâyet Hattı Projesi, yukarıda kısaca özetlediğimiz bu karmaşık yapı içinde; karar alma ve politika yapım sürecinde doğrudan yer almayan, ancak Türkiye-AB ilişkilerinde ciddi bilgi birikimine ve uzmanlığa sahip bir sivil toplum kuruluşu (STK) olarak ne yapabiliriz, hangi eksikliğin giderilmesine katkıda bulunabiliriz sorusuna cevap ararken ortaya çıkmıştır. Yukarıda saydığımız alanlar (hukuki, diplomatik, idari, uluslararası gibi) arasında kendimizi en rahat hissedeceğimiz alan ise doğal olarak içinden çıktığımız sivil toplum. Bir STK olarak, vatandaşlarımızı yıllardır rahatsız eden bu konuda Avrupalı siyasetçilerle müzakere yürütemez, mevzuat yaratamaz, bürokrasiye talimat veremez, Konsolosluk personeline kötü davranışlarını değiştirmeleri ve yasaları daha iyi niyetle uygulamaları konusunda uyarıda bulunamazdık. Ancak ayrımcılık ve haksızlık algılaması yaratan uygulamaları, hak ihlallerini kayda geçirebilirdik. Türk vatandaşlarının vize konusundaki şikâyetlerini, telefon hattı, kolay ulaşılır ve akılda kalan bir e-posta adresi ve yerinde yapılacak ziyaretlerle (üniversiteler ve iş dünyasına yönelik) tespit ve kategorize ederek, bir yayın haline getirebilirdik. Dahası, elde edilen sonuçları, bir yandan hukuki kazanımları pratiğe yansıtacak süreç devam ederken, pratikteki ayrımcılık ve haksızlık iddiasına sebep olan uygulamaların kaldırılması için yapılacak girişimlerde kullanabilirdik. Vize Şikâyet Hattı Projesi işte böyle bir düşünce ve mantık zinciri ile oluşturulmuş ve uygulamaya koyulmuştur. Vize şikâyet hattı ile elde ettiğimiz ve sizinle bu raporda paylaştığımız bilgiler, konunun AB kurumları ve AB Üye Devletleri nezdinde tartışılması için önemli bir kaynak oluşturacaktır. Şimdilik kâğıt üzerinde verilen hukuki haklarımızın siyasi alanda kabul edileceği noktaya kadar geçen sürede, vatandaşlarımızın vize konusundaki mağduriyetlerini ve şikâyetlerini azaltacak iyi planlanmış, akılcı ve sonuç odaklı girişimler ancak böyle somut ve gerçekçi bir zemin üzerinde yapılabilir. Son olarak, şikâyetleri tek tek kayda geçiren bu projemiz ile küreselleşen dünyada her an daha fazla göz ardı edilen
insani boyut da çalışmamıza eklenmiş olacaktır ki, bu hususun AB düzeyinde sivil toplum desteği sağlanması açısından son derece önemli olduğu kanısındayız. Projenin amacı Proje ile Türk vatandaşlarının vize başvurularında karşılaştığı sorunların tam bir dökümünün çıkarılması; vize işlemlerinin başlatılması için talep edilen belgeler, uygulanan prosedürler, maruz kalınan muamele ve diğer tüm zorlukların sistematik ve kategorik bir biçimde tespit edilerek incelenmesi ve raporlanarak AB de uygulamadan sorumlu ilgililere sunulması amaçlanmaktadır. Projenin hedef kitlesi, ağırlıklı olarak iş dünyası, akademik çevreler, öğrenciler ve genel olarak Türk kamuoyu olarak belirlenmiştir. Proje süreci Vize Şikâyet Hattı Projesi kapsamında oluşturulan 2 telefon hattı (0212 324 51 88 / 0212 324 51 99) ve e-posta adresi (vize@ikv.org.tr), 17 Kasım 2009 tarihinde uygulamaya geçmiştir. ECAS Direktörü Tony Venables tarafından 5-6 Kasım 2009 tarihlerinde Đstanbul da verilen iki günlük yoğun eğitime katılan 3 ĐKV Uzman Yardımcısı, dönüşümlü olarak gelen çağrıları cevaplamıştır. Gelen e-postalar değerlendirilmeye alınmadan önce Vize Şikâyet Hattı projesi personeli tarafından yanıtlanmıştır. Vize Şikâyet Hattı Projesi'nin başladığı 17 Kasım 2009 tarihinden sonraki bir hafta boyunca, şikâyet hattına başta telefon çağrıları olmak üzere yoğun bir ilgi olmuştur. Söz konusu yoğunluğun yaşanmasında 6 Kasım 2009 tarihinde ECAS Direktörü Tony Venables ile ĐKV Başkanı Prof. Dr. Halûk Kabaalioğlu tarafından düzenlenen basın toplantısı başta olmak üzere, yazılı ve görsel basında proje ile ilgili çıkan haberlerin rolü büyüktür (Hürriyet, Milliyet, Radikal, Gazete Vatan, Cumhuriyet, NTV, TRT gibi). Vize alamadığım için çok önceden planlanmış bir toplantıya gidemedim ve müşterime karşı zor durumda kaldım. 7-11 Aralık 2009 da Türkiye'deki Oda, Borsa, Üniversite ve Barolara üst yazı ile, proje hakkında detaylı bilgi ve vatandaşların doldurması için örnek şikâyet Đş adamı / Adana
Tablo 1: Gelen çağrıların günlere göre dağılımı (17 Kasım 2009 18 Ocak 2010) Çağrılar 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 17.11.2009 24.11.2009 01.12.2009 08.12.2009 15.12.2009 22.12.2009 29.12.2009 05.01.2010 12.01.2010 Günler Formu gönderilmiştir. Türkiye genelinde 346 Oda ve Borsaya, 129 Üniversiteye ve 78 Baroya ulaşılmıştır. Söz konusu gönderilerin geri dönüşleri 10 Ocak 2010 tarihine kadar tamamlanmıştır. Vize Şikâyet Hattı Projesi nin uygulandığı 2 ay boyunca, yazılı ve görsel basında proje ile ilgili birçok haber, analiz ve röportaj yayımlanmış; çıkan haberlerde vize şikâyet hattına nasıl ulaşılabileceğine ilişkin bilgiler (telefon numaraları ve e-posta adresi) kamuoyu ile paylaşılmıştır. Bunun neticesinde proje takvimi süresince değişen sayıda çağrılar kaydedilmiştir (Bkz. Tablo 1). Đlk aşamada, bir ay işlemesi planlanan telefon hattı, yoğun talep üzerine, iki ay süresince hizmet vermiştir. 17 Kasım 2009 18 Ocak 2010 tarihlerinde işleyen telefon hattına ve e-posta adresine, bu süre zarfında toplam 944 çağrı gelmiştir. Gelen çağrılardan, toplam 280 i telefon çağrısı, 332 si e-posta, 236 sı faks, 96 sı posta yolu ile tarafımıza ulaştırılmıştır (Bkz. Tablo 2). Tablo 2: Gelen çağrıların dağılımı-1 Telefon hattı 280 E-Posta 332 Faks 236 Posta 96 Toplam çağrı 944 121 çağrı ise, gelen şikâyetin içeriği itibariyle ilgisiz bulunarak değerlendirmeye alınmamıştır (Bkz. Tablo 3). Tablo 3: Gelen çağrıların dağılımı-2 Đlgili çağrı 823 Đlgisiz çağrı 121 Toplam çağrı 944
Bu raporda yer alan tespitler, elimize ulaşan 944 çağrıdan ilgisiz 121 çağrının çıkarılmasıyla elde edilen 823 örnek temel alınarak oluşturulmuştur. mümkün olmuştur (Söz konusu ön anket çalışması ile ilgili sonuçlar için ĐKV Yayınları, Yayın No: 230). Benzer projeler ile karşılaştırma Vize Şikâyet Hattı Projesi ne hazırlık ve yön verme açısından bizlere yol göstermek üzere, Mart Nisan 2009 tarihleri arasında, ĐKV bünyesinde bir ön anket çalışması yürütülmüştür. Söz konusu çalışma kapsamında Türkiye genelinde 46 ildeki 111 kuruma (Oda, Borsa, Baro ve Üniversite) anket gönderilmiş, 1475 anket sonucu değerlendirmeye alınmıştır. Ön anket çalışmasında elde edilen bulgulardan hareketle başlattığımız Vize Şikâyet Hattı Projesi ile hem sorunu tüm boyutları ile ortaya koymak, hem de daha ayrıntılı bir çalışma yürütmek Proje ortağımız ECAS tarafından 2008 yılı boyunca Batı Balkanlarda gerçekleştirilen Vize Şikâyet Hattı Projesi verileri ile karşılaştırıldığında, Türkiye de hayata geçirilen Projenin hem nitelik hem de nicelik bakımından diğer ülkelerden ayrıldığı görülmektedir. Türkiye de 2 ay süresince açık kalan hatta ve e-posta adresine gelen çağrı sayısı, aşağıdaki tabloda görüldüğü üzere, Arnavutluk, Makedonya, Karadağ ve Sırbistan ı belirgin şekilde geride bırakmıştır (Bkz. Tablo 4 ). Tablo 4: Benzer Vize Şikâyet Hattı projeleri ile kıyaslama Hattın açık olduğu süre Gelen şikâyet sayısı Arnavutluk 15 gün 104 Makedonya 4 ay 105 Karadağ 1 ay 49 Sırbistan 2 ay 72 Türkiye 2 ay 944
Vize Şikâyet Hattı Katılımcı Profili Genel profil coğrafi dağılım Đstanbul da, TOBB Hizmet Binası nda yer alan ĐKV ofisinde kurulan şikâyet hattı, Türkiye genelinde geniş kesimlere ulaşmayı başarmıştır. Türkiye nin farklı bölgelerinde toplam 52 ilden ve Türkiye dışında Almanya, Belçika, Romanya, Fransa, Malta dan gelen çağrılar bunun bir göstergesidir (Bkz. Tablo 5 ve 6). Türkiye genelinde gelen çağrılarda Đstanbul (243), Đzmir (97), Ankara (65) ilk üç sırayı paylaşırken, bölgeler itibariyle en fazla çağrı Marmara Bölgesi nden gelmiştir (Bkz. Tablo 7). Tablo 5: Gelen çağrıların coğrafi dağılımı 1 Şehir Çağrı sayısı Đstanbul 243 Đzmir 97 Ankara 65 Afyon 42 Kırşehir 37 Antalya 33 Adana 23 Konya 20 Bursa 17 Kayseri 15 Van 13 Niğde 12 Gaziantep 9 Kocaeli 9 Çanakkale 9 Erzurum 8 Aydın 8 Sivas 6 Sakarya 6 Zonguldak 6 Eskişehir 5 Nevşehir 5 Mersin 5 Muğla 4 Kahramanmaraş 4 Şanlıurfa 3 Samsun 3 Edirne 3 Kırıkkale 2 Tekirdağ 2 Bolu 2 Denizli 2 Gümüşhane 2 Balıkesir 2 Elazığ 2 Bartın 2 Çorum 2 Rize 2 Malatya 1 Karabük 1 Mardin 1 Erzincan 1 Giresun 1 Yalova 1 Hatay 1 Düzce 1 Uşak 1 Siirt 1 Muş 1 Diyarbakır 1 Yozgat 1 Karaman 1 Almanya 16 Fransa 2 Romanya 1 Belçika 1 Malta 1 Belirsiz (Telefon ve e-postada belirtilmemesi nedeniyle) 58 Toplam 823
Tablo 6: Gelen çağrıların coğrafi dağılımı 2 Tablo 7: Çağrıların coğrafi dağılımı- 3 Marmara Bölgesi 290 Karadeniz Bölgesi 19 Ege Bölgesi 156 Đç Anadolu Bölgesi 170 Akdeniz Bölgesi 67 Doğu Anadolu Bölgesi 26 Güneydoğu Anadolu Bölgesi 15
Genel profil mesleki dağılım Tablo 8: Mesleki dağılım 1 Vize Şikâyet Hattı Projesi nde yer alan toplam 823 katılımcının profilleri incelendiğinde, toplumun farklı kesimlerine ulaştığı görülmektedir. Bu çerçevede, iş dünyasından 215 i serbest çalışan, 187 si ücretli çalışan; akademik çevre başlığı altında ise 145 öğrenciden 42 si Erasmus öğrencisi ve 109 akademisyenden 24 ü doğrudan bir AB projesinde çalışan kişilerden oluşmaktadır. Diğer katılımcılardan 55 i ev hanımı, 30 u emekli, 21 i işsiz, 19 u diğer ve 42 si belirsizdir (Bkz. Tablo 8 ve 9). Meslek grubu Sayı Yüzde Serbest çalışan 215 25 Ücretli çalışan 187 23 Öğrenci 145 18 Erasmus 42 Akademisyen 109 13 AB projesi 24 Ev hanımı 55 7 Emekli 30 4 Đşsiz 21 3 Diğer 19 2 Görüldüğü gibi, meslek grupları açısından ortaya çıkan bu dağılım, vize sorununda yaşanan mağduriyet derecesi ile doğru orantılıdır. Vize talebim uzadığı için ders kayıtlarını kaçırdım ( ) Gideceğim ülkedeki yurdun parasını ödediğim için o para yandı. Üstüne bir de her gün stres, vizem geldi gelecek şüphesi ( ) Eğitim hakkımı engelledikleri için Konsolosluktan şikâyetçiyim. Belirsiz 42 5 Toplam 823 100 Tablo 9: Mesleki dağılım 2 Ev hanımı 7% Diğer Đşsiz 2% Emekli 3% 4% Belirsiz 5% Serbest çalışan 25% Öğrenci/Ankara Akademisyen 13% Öğrenci 18% Ücretli çalışan 23%
Genel profil cinsiyet dağılımı Tablo 10: Cinsiyet dağılımı 1 Cinsiyet dağılımına bakıldığında ise çağrı sahiplerinin büyük çoğunluğunun erkeklerden oluştuğu görülmektedir (197 ye karşılık 538) (Bkz. Tablo 10 ve 11). Gelen e-posta, faks ve postaların bir bölümünde isim verilmediği için cinsiyetin belirlenmesi bazı durumlarda mümkün olmamış (88), bunlar bilinmiyor kategorisi altında sınıflandırılmıştır. Cinsiyet Sayı Yüzde Kadın 197 24 Erkek 538 65 Bilinmiyor 88 11 Toplam 823 100 Tablo 11: Cinsiyet dağılımı 2 Bilinmiyor 11% Kadın 24% Erkek 65% Konsolosluklarda çektiğimiz çileden ziyade, Konsolosluk personelinin bizlere olan davranışından şikâyetçiyim. Sanki cennete giriş izni veriyorlar. Ücretli Çalışan / Đstanbul
Vize Şikâyet Hattı Şikâyetlerin Profili Şikâyete konu olan vize başvurusu Tablo - 12: Şikâyete konu olan vize başvurusunun türü 1 Vize türü Başvuru türü Sayı Yüzde Vize başvuruları türlerine göre incelendiğinde, turistik vize başlıca kategori olmuş (334), bir diğer deyişle aile ziyaretlerini de ilgilendiren şikâyetlerin büyük çoğunluğu bu alanda yoğunlaşmıştır. Burada bir not düşmek gerekirse, bazı katılımcılar, iş amaçlı seyahatlerinde dahi vize prosedürü daha kolay olduğu için turistik vizeye başvurduklarını ifade etmişlerdir. Turistik vize başvurularını, ticari vize (212), eğitim/akademik amaçlı vize (155), proje kapsamında yer almamasına karşın aile birleşimi ile ilgili şikâyetler (55) ve çok az sayıda (3) olmasına karşın sağlık/tedavi amacıyla AB ülkelerine ziyaret izlemiştir. Hangi vize türüne başvurulduğu net olarak tespit edilemeyen çağrılar (63) ve oturma izni/çalışma izni uzatma talebi ile başvuranlar (1) da olmuştur (Bkz. Tablo 12 ve 13). Turistik / Aile ziyareti Đş / Ticari Eğitim / Akademik Tablo - 13: Şikâyete konu olan vize başvurusunun türü 2 Aile Birleşimi 7% Đş / Ticari 28% 334 45 212. 1% 28 155 20 Sağlık 3 0 Aile birleşimi 55 7 Oturma / Çalışma izni 1 0 Belirsiz 63 0 Toplam 823 100 Eğitim / Akademik 20% Turistik / Aile ziyareti 44%
Vize tarihi Vize sonucu Gelen şikâyetlerin hangi tarihe ait olduklarını öğrenmek her zaman kolay olmasa da fikir vermesi açısından gelen şikâyetlerin büyük çoğunluğunun geçmiş 1 yıllık dönemi kapsadığı, dolayısıyla güncel şikâyetler olduğu rahatlıkla söylenebilir. 1 ila 2 yıllık dönem için gelen çağrı sayısı 478, 2 yıldan daha eski vize başvurularını ilgilendiren çağrı sayısı ise 53 dür (Bkz. Tablo 14 ve 15). Şikâyete konu olan vize başvurusunun sonucu itibariyle ise, 420 çağrının vize reddine ilişkin olduğu, 239 unun olumlu sonuçlandığı, 44 ünün henüz işlemde olduğu yani olumlu ya da olumsuz bir sonucun verilmediği; 120 sinin ise belirsiz olduğu görülmektedir (Bkz. Tablo 16 ve 17). Tablo - 16: Şikâyete konu olan vize başvurusunun sonucu 1 Tablo - 14: Şikâyete konu olan vize başvurusunun tarihi - 1 Başvuru tarihi Sayı Yüzde Başvuru sonucu Sayı Yüzde 1-12 ay önce 378 47 12-24 ay önce 100 12 24 + ay önce 53 6 Belirsiz 292 35 Toplam 823 100 Ret / Olumsuz 420 51 Kabul / Olumlu 239 29 Đşlemde 44 5 Belirsiz 120 15 Toplam 823 100 Tablo - 15: Şikâyete konu olan vize başvurusunun tarihi - 2 Tablo - 17: Şikâyete konu olan vize başvurusunun sonucu 2 Belirsiz 15% Belirsiz 35% Đşlemde 5% 1-12 ay önce 47% Ret / Olumsuz 51% 24 + ay önce 6% 12-24 ay önce 12% Olumlu 29%
Şikâyetlerin dağılımı (AB ülkeleri) Şikâyetlerin yöneldiği AB ülkeleri arasında, açık farkla Almanya (293) en üst sırada yer alırken, onu Fransa (82), Belçika (48) ve Hollanda (39) izlemektedir. Schengen alanında yer almamasına karşın şikâyetlerin yoğunluğu sebebiyle Đngiltere (53) listede üst sıralarda bulunmaktadır. Ayrıca, 2007 de AB ye katılan ve yakın bir gelecekte Schengen müktesebatını üstlenecek olan Bulgaristan ve Romanya, gelen şikâyetler nedeniyle listeye dâhil edilmiştir. Özellikle, Bulgaristan a seyahat etmek isteyen ve vize alırken güçlük yaşayan kişilerin sayısı oldukça fazladır (22). Belirsiz rakam yüksek olmasına karşın (56), ayrı bir kategori olarak, genel şikâyetler bölümünün olması herhangi bir ülkeyi hedef almadan Schengen vizesine yönelik kronik sıkıntıların bulunduğunu göstermektedir (46). Bunun yanı sıra, gelen şikâyetlerin belli başlı AB ülkelerinde yoğunlaşmasına karşın, neredeyse tüm AB ülkelerini kapsaması önemlidir. Bu çerçevede, 2004 te beşinci genişleme dalgasıyla Birliğe katılan ve Schengen alanında yer alan Merkez ve Doğu Avrupa Ülkelerinden Çek Cumhuriyeti, Malta, Estonya, Macaristan, Polonya, Slovenya ve Slovakya nın listede yer alması dikkat çekicidir. Đlgili haritada görüldüğü üzere, 30 un üzerinde şikâyetin alındığı ülkelerin hem AB hem de Schengen Alanı kurucu ülkeleri arasında bulunması ilginçtir (Bkz. Tablo 18, 19 ve 20). Tablo - 18: Şikâyetlerin dağılımı 1 Ülke Şikâyet sayısı Almanya 293 Fransa 82 Đngiltere 53 Belçika 48 Hollanda 39 Đtalya 32 Avusturya 29 Yunanistan 25 Đspanya 23 Bulgaristan 22 Portekiz 21 Danimarka 13 Çek Cumhuriyeti 10 Romanya 5 Macaristan 5 Malta 4 Đsveç 4 Polonya 3 Đsviçre 2 Estonya 2 Slovakya 2 Slovenya 1 Finlandiya 1 Đrlanda 1 Litvanya 1 AB Genel 46 Belirsiz 56 Toplam 823
Şikâyetlerin yoğunlaştığı ülkeler incelenirken, Almanya, Fransa ve Belçika nın ilk üçte yer almasına ilişkin olarak, söz konusu ülkelerde ikamet eden Türk kökenli vatandaşlar nedeniyle ziyaret vs. amacıyla vize başvurusunda bulunan kişi sayısının göreceli yüksek olduğu söylenebilir. Ayrıca, bu ülkelerle Türkiye arasındaki köklü ticari, kültürel, turistik ve diplomatik ilişkiler nedeniyle kişilerin dolaşımının diğer AB ülkelerine kıyasla daha fazla olduğu gerçeği göz ardı edilmemelidir. Tablo - 19: Şikâyetlerin dağılımı 2 Diğer 21% Genel 6% Belirsiz 7% Đtalya 4% Hollanda 5% Belçika 6% Đngiltere 6% Fransa 10% Almanya 35% Tablo 20 - : Şikâyetlerin dağılımı 3
Đlgisiz çağrılar Tablo 21 - : Đlgisiz şikâyetlerin dağılımı Vize şikâyet hatlarına ve e-posta adresine oldukça fazla ilgisiz çağrı gelmesi (121) önemli bir göstergedir (Bkz. Tablo 21). Đlgisiz çağrılar arasında ilk üç sırayı Amerika Birleşik Devletleri (17), Suriye (5) ve Norveç (4) paylaşmaktadır. Projenin sadece AB ülkelerini kapsadığı ve Schengen vizesini ilgilendirdiği vurgulanmasına karşın, Rusya, Birleşik Arap Emirlikleri, Türk Cumhuriyetleri ve hatta Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ne yönelik çağrılar da gelmiştir. Bunun iki sebebi olabilir: Birincisi projenin hedefinin ve kapsamının tam olarak anlaşılamaması, diğeri ise projenin amacının net olarak anlaşılmasına karşın vize alma sorunlarının AB ile sınırlı kalmayıp, AB dışında kalan ülkelerden vize alınırken de çeşitli sorunlar yaşanması ve bu sorunların dile getirilebileceği bir platform olarak Vize Şikâyet Hattı Projesi nin görülmesi. Ülke Şikâyet sayısı ABD 17 Suriye 5 Norveç 4 Avusturya 2 Birleşik Arap Emirlikleri 2 Suudi Arabistan 2 Kazakistan 2 Azerbaycan 1 Libya 1 Sırbistan 1 Rusya 1 Mısır 1 Türkmenistan 1 Hindistan 1 Özbekistan 1 Kanada 1 KKTC 1 Đsrail 1 Belirsiz 76 Toplam 121 Vize başvurusu için 600 km yol gittim. Otel masrafı, yol masrafı, yeme içme masrafları. Bir de vize alamadığımı öğrenince yıkıldım. Ev Hanımı / Yozgat
Bunun yanı sıra, ilgisiz olarak nitelendirilen çağrı grubu arasında, Vize Şikâyet Hattı Projesinin bir yardım hattı olmadığı (helpline), dolayısıyla yardım talebi ile telefon açan ya da e-posta gönderen kişilerin bu taleplerine yanıt verilemeyeceği defalarca vurgulanmasına karşın, vize alma sürecinde yaşanan sorunları ve buna ilişkin şikâyetlerini aktarmak yerine, derdine çare arayan kişilerden gelen çağrılar ilgisiz olarak değerlendirilmiştir. Bu da yine önemli bir gerçeğe işaret etmektedir: Türk vatandaşları vize konusunda ciddi sorunlarla boğuşmakta ve seslerini duyuracak, şikâyetlerini dinleyecek, onlara resmi ya da gayri resmi yol gösterecek mercilere/makamlara ulaşmakta güçlük çekmektedir. Vatandaşlar ile karar alıcı kesimler arasındaki kanalların bütünüyle kapalı olması, kamuoyunda çaresizliğe yol açmaktadır. Şikâyet hattında çalışan uzmanlardan edinilen bilgi doğrultusunda, yardım talebi veya sadece fikir sorma/danışma amacıyla arayan kişilerin büyük çoğunluğu bir telefon ya da e-posta aracılığıyla vize konusunda çalışan herhangi birilerine ulaşmanın / kendini ifade etmenin rahatlığıyla telefonu memnun kapatmıştır.
Vize Şikâyet Hattı Proje Sonuçları Vize şikâyetleri hangi konuları içeriyor? Vize şikâyet hattına gelen 823 şikâyeti sıralayacak olursak, şikâyetler şu konular üzerinde yoğunlaşmaktadır: 1-Vize talebinin reddedilmesi, ret gerekçesinin bildirilmemesi veya ret gerekçesinin tatmin edici olmaması; 2-Vize başvurusunda istenilen belgelerin niceliği/niteliği; 3-Vize başvuru ücreti (vize ücreti/aracı kurum ücreti ve diğer ücretler); 4-Konsolosluk personelinin muamelesi/fiziki koşullara ilişkin şikâyetler; 5-Maddi/Manevi kayba ilişkin şikâyetler; 6-Vize talebi ve alınan vize arasındaki dengesizlikten kaynaklanan şikâyetler; 7-Vize ile ilgili genel şikâyetler; 8-Aile birleşimlerinde yaşanan sıkıntılar. Yurtdışına çıkmak için davetiye almak aşağılayıcı bir şey. Ama almasanız olmuyor. Vize ile o ülkeye gittiğiniz zaman aynı masada size davetiye gönderen kurum ile pazarlığa oturuyorsunuz. Halbuki davetiye göndermez ise o masada olamazsınız bile. Đş adamı / Adana
Vize talebinin reddedilmesi, ret gerekçesinin bildirilmemesi veya ret gerekçesinin tatmin edici olmaması Gelen şikâyetlerden 420 tanesi vize talebinin Konsolosluk tarafından reddedilmesine ilişkindir. Söz konusu şikâyetlerin (110) tanesinde ret gerekçesi verilmiş; (265) tanesinde herhangi bir gerekçenin Konsolosluk tarafından sunulmadığı belirtilmiştir. 45 çağrı için ise herhangi bir bilgi mevcut değildir (Bkz. Tablo 22). Ret ile sonuçlanan başvurulara ilişkin bazı şikâyetlerde, redde ilişkin itiraz talebi ile ilgili bilginin Konsolosluk tarafından verilmediği belirtilmektedir. Tablo - 22: Reddedilen vize taleplerine ilişkin gerekçe Gerekçe Sayı Yüzde Gerekçe verildi 110 26 Gerekçe verilmedi 265 63 Belirsiz 45 11 Toplam 420 100 Bazı ret gerekçeleri Yaşım çok genç olduğu için reddedildim Başvuru formuna maaşımı sayı ile değil yazı ile yazdığım için vizem reddedildi. Türkiye de var, dil okulu için Almanya ya gitmene gerek yok Yeterli maddi olanaklara sahip değilsiniz Evliliğiniz sahte Pasaportumdaki resmin bana ait olmadığını söylediler ve vize talebim reddedildi Projeye gelen çağrılardan büyük çoğunluğu, kişilerin çeşitli AB ülkelerine yaptıkları vize başvuru talebinin reddine ilişkindir. Katılımcılar arasında ilk vize başvurusu olumsuz sonuçlanan kişiler olduğu kadar, daha önceden edinilmiş Schengen vizeleri bulunmasına karşın, söz konusu başvurularında ret yanıtı alan kişiler de mevcuttur. Ayrıca, gelen bazı şikâyetlerden yola çıkarak, grup başvurularında ret oranlarının arttığı görülmektedir. Örneğin Fransa da festivale gitmek üzere toplu vize başvurusunda bulunan folklor grubunun tümüne herhangi bir gerekçe sunulmadan ret yanıtı verilmiştir. Ret şikâyetlerinin neredeyse tümünde, bu kararın neden alındığına ilişkin olarak, ilgili Konsolosluk tarafından herhangi bir ret gerekçesinin verilmediği
ifade edilmektedir. Hatta bazı Konsolosluklardan yapılan tek yazılı açıklamanın, ret gerekçesini bildirmek zorunda olmadıklarını belirten yazı olduğu ifade edilmekte, bazı durumlarda gerekçe öğrenmek için dilekçe yazan kişilerin bu talebi yanıtsız bırakılmaktadır. Schengen vizesi için talep edilen belgelerin çokluğundan dolayı Avrupa ya seyahat etmek istemiyorum. Ücretli Çalışan / Đzmir 17-19 Eylül 2007 tarihinde Belçika da temaslarda bulunmak üzere, vize başvurusunda bulunan sekiz üyeli TOBB- AB Uyum Komisyonu nun dört üyesine herhangi bir gerekçe gösterilmeden ret verilmesi çarpıcı bir örnektir. Avrupa Komisyonu tarafından düzenlenen, AB kurumları ile Ekonomik ve Sosyal Konsey nezdinde üst düzey temasları içeren seyahat programına, oda başkanları düzeyinde bir grup saygın iş adamının katılımı öngörülmekteydi. Heyetin yarısı bir gün önceden Brüksel e gelirken, diğer yarısının vize talebi reddedilmiş ve bu durum kendilerine 16 Eylül 2007 tarihinde, grubun geri kalanı yola çıkmışken bildirilmiştir. Dolayısıyla, çok önceden hazırlanan program iptal edilmemiş, ancak planlanan ziyaretler ancak heyetin yarısı ile gerçekleştirilebilmiştir. TOBB-AB Uyum Komisyonu üyelerinin dahi vize engeline takılması, üst düzey AB yetkilileriyle yapılan her toplantıda gündeme getirilmiş ve dile getirilen şikâyetler üst düzey muhataplar tarafından büyük bir üzüntüyle karşılanarak son derece haklı bulunmuştur. Ret şikâyetlerinin sadece üçte birinde, ret gerekçesinin verildiği görülmektedir. Ancak, ret gerekçesi, başvuran kişiler tarafından çoğu zaman tatmin edici bulunmamaktadır. Bu noktada belirtmek gerekir ki, şikâyet gerekçeleri genelde sözlü ya da yazılı olarak, başvuran kişiye iletilmektedir. Özellikle, yazılı bir cevabın (mektup vs.) olmadığı durumlarda, kişinin varsayımlar üzerinden giderek neden vize başvurusunun reddedildiğine dair öznel gerekçelerini sıralaması mümkün. Her ne kadar hat personeli bu konuda en doğru bilgiye ulaşmaya çalışsa da bilgilerin doğruluğu konusunda temkinli bir yaklaşım sergilenmelidir. Diğer taraftan, bazı katılımcılar, yazılı ret mektubunu veya bilgi edinme hakkı taleplerine verilen yanıtı Vize Şikâyet Hattı Projesi kapsamında bizlerle paylaşmıştır.
Vize başvurusuna ilişkin kabul ya da ret cevabı, bir ülkenin topraklarına girişi ilgilendirmesi sebebiyle, o ülkenin egemenlik yetkisi alanındadır (Bkz. Tablo 23). Görüldüğü üzere, Schengen vize başvurularında kabul ve ret oranları üye ülkeler arasında farklılık göstermektedir. Buna karşın konsolosluk aracılılığıyla, başvuran kişiye başvurusunun neden reddedildiğine dair net ve aydınlatıcı bir açıklama yapılması gereği, başvuran kişinin serbest dolaşım hakkından kaynaklanan en doğal hakkıdır. Ret gerekçesi her ne olursa olsun bunun kişiye tebliğ edilmesi, hem kişiyi belirsizlikten kurtaracak, hem de bir sonraki başvurusunda aynı sorunun tekrarlanmasını önleyecektir. Diğer taraftan, vize ret cevabının Türkçe dışında başvurulan ülkenin anadillerinden birinde gelmesi sıkça karşılaşılan şikâyetlerden birisidir. Örneğin Almanca gelen ret mektubunun kesinlikle anlaşılamaması ve tercüme edilmesi gereği nedeniyle ek masrafların üstlenilmesi ya da ret gerekçesinin Fransızca ve itiraz yollarının ise Flamanca tebliğ edilmesi gibi hayret verici örneklerle karşılaşılmıştır. Vize ret gerekçesinin başvuran kişi tarafından tatmin edici bulunmaması halinde ise bu karara itiraz etme mekanizmalarının olması ve bu yolların yine kişiye bildirilmesi izlenmesi gereken bir prosedür gibi gözükmesine karşın, gelen çağrılarda kişilerin büyük çoğunluğunun böyle bir itiraz mekanizmasından ya da hukuki yollardan haberdar olmadığı anlaşılmaktadır. Proje çerçevesinde ekibimize yöneltilen sorulardan anlaşıldığı üzere, katılımcılar ret kararına nasıl itiraz edecekleri ve ne şekilde haklarını savunabilecekleri konusunda çaresizlik hissetmekte ve yönlendirme/danışmanlık beklemektedirler. Vize talebime ilişkin ret gerekçesi iki sayfalık bir mektup ile birlikte geldi. Vizenin ret gerekçesini açıklayan birinci sayfa Fransızca olarak yazılmıştı. Redde itiraza ilişkin bilgilerin verildiği ikinci sayfa ise Flamanca. Bu metni anlamam imkânsız olduğu için internet üzerinden bedava tercüme sitelerinin yardımına başvurmak zorunda kaldım. Emekli/Đstanbul
Vize başvurusu reddedilen kişi, maddi olduğu kadar manevi anlamda zarara uğramaktadır. Başvurunun reddi halinde vize ücreti ve diğer masrafların geri ödenmemesinin yanı sıra kişinin söz konusu seyahati gerçekleştirememesi sebebiyle hayal kırıklığı yaşanmaktadır. Durum böyleyken, neden başvurunun reddedildiğine ilişkin açıklayıcı bir cevap ve eğer bu ikna edici bulunmaz ise kişinin nasıl bir yol izleyebileceğine dair yönlendirme, Schengen vize prosedürüne dâhil edilmesi gereken temel bir zorunluluktur. Tablo 23: 2007 yılında Türk vatandaşları tarafından AB ülkelerine yapılan vize başvurularının sonuçları Aşağıdaki veriler AB Konseyi tarafından 8 Nisan 2008 tarihinde yayımlanan Exchange of statistical information on uniform visas issued by Member States diplomatic missions and consular posts konulu rapordan alınmıştır. Raporun tamamına ulaşmak için: http://register.consilium.europa.eu/pdf/en/08/st08/st08215.en08.pdf) A+B+C Vize Başvuru Sayısı Kabul Edilen Kabul Oranı (%) Ret Oranı (%) Belçika 11.101 9.125 82 18 Danimarka 5.063 4.398 86 14 Almanya 170.511 148.761 87 13 Yunanistan 54.618 54.237 99 1 Đspanya 13.749 13.191 95 5 Fransa 110.482 103.824 93 7 Đtalya 54.664 54.082 98 2 Lüksemburg - - - - Hollanda 27.018 23.929 88 12 Avusturya - - - - Portekiz 1.780 1.744 97 3 Finlandiya 2.411 2.031 84 16 Đsveç 6.887 6.032 87 13 Bulgaristan 87.938 84.719 96 4 Çek Cumhuriyeti 25.151 24.830 98 2 Estonya 1.682 1.613 95 5 GKRY - - - - Letonya 1.596 1.531 95 5 Litvanya 1.270 1.242 97 3 Macaristan 13.588 13.457 99 1 Malta - - - - Polonya 12.170 12.160 99 1 Romanya 34.371 33.896 98 2 Slovenya 958 925 96 4 Slovakya 1.016 987 97 3
Vize başvurusunda belgelerin niceliği/niteliği; istenilen Gelen şikâyetlerin birçoğunda, başvuru sırasında Konsolosluklar tarafından talep edilen belgelerin niteliği ve niceliğinin sıkıntı yarattığı belirtilmektedir. Aşağıda konsolosluklar tarafından iş/turistik vize başvurularında talep edilen belgelerin bulunmaktadır. Bu dökümü bilgiler, ilgili konsoloslukların internet sayfaları ve (ya) vize bilgi sisteminden derlenmiştir. Ancak, konsoloslukların ek belge talep etme hakkına sahip oldukları uyarısı yapılmaktadır. Schengen Vize Başvurusu Konsolosluklar tarafından talep edilen standart belgeler TĐCARĐ VĐZE (En fazla 90 gün) 1. Vize müracaat tarihinden itibaren en az 6 ay geçerli olan, imzalanmış ve vize için boş sayfası bulunan pasaport; 2. Pasaport fotokopisi (ön-arka sayfalar ve vize bulunan sayfalar); 3. Varsa eski pasaport(lar); 4. Vize başvuru formu / beyanname; 5. 2 adet fotoğraf (biyometrik / vesikalık fotoğraf. 6 aydan eski olmayan, rötuşsuz ve kontrastı belirgin olan); 6. Karşı firmadan antetli kağıda yazılmış davet mektubu / davet yazısı (işveren ve ücretli çalışan); 7. Türkiye deki şirketten antetli kağıda yazılmış vize başvuru yazısı / garanti yazısı (işveren ve ücretli çalışan için); 8. Şirketin imza sirkülerinin fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan); 9. Şirketin ticaret oda kaydı ve esnaf kaydı (işveren ve ücretli çalışan); 10. Şirketin faaliyet belgesi (işveren ve ücretli çalışan); 11. Şirketin vergi levhası (işveren ve ücretli çalışan); 12. Ticari Sicil Gazetesi nin şirketi ilgilendiren kısmının fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan); 13. Otel rezervasyonu (işveren ve ücretli çalışan); 14. Gidiş-dönüş uçak bileti rezervasyonu (işveren ve ücretli çalışan); 15. Vizeyle ilgili seyahatin birinci gününden itibaren geçerli olan ve istenilen vize süresinin tamamını kapsayan seyahat sağlık sigortası (tüm Schengen ülkelerinde geçerli olacak) (işveren ve ücretli çalışan); 16. SGK sigortalısı olduğuna dair belge ya da noter tasdikli iş mukavelesi (ücretli çalışan); 17. Sigortalı çalışanların son 4 aylık SSK dökümü (ücretli çalışan); 18. Başvuru ücreti veya başvuru ücretinin ödendiğine ilişkin banka dekontu (işveren ve ücretli çalışan); 19. Başvuran bir meslek erbabı ise, bağlı olduğu meslek örgütünden alınan yazı; 20. Orijinal gelir ve geçim durumunu gösteren güncellenmiş belgeler (banka cüzdanı orijinali ve fotokopisi; varsa tapular; varsa araba ruhsatları ve sahip olunan tüm malvarlıklarını gösterir belge; kredi kartının son kredi limitini gösteren hesap ekstresi ve fotokopisi gibi) (işveren ve ücretli çalışan)
Tablo 24: Ticari vize için Schengen ülkelerinden talep edilen evraklar Almanya Güncellenme Tarihi: Haziran 2009 Avusturya Güncellenme Tarihi: Kasım 2009 Belçika Erişim Tarihi: Şubat 2010 Çek Cumhuriyeti Güncellenme Tarihi: Ocak 2010 Danimarka Erişim Tarihi: Şubat 2010 Estonya Güncellenme Tarihi: Kasım 2010 Finlandiya Güncellenme Tarihi: Ocak 2010 Fransa Erişim Tarihi: Şubat 2010 Hollanda Erişim Tarihi: Şubat 2010 Đsveç Erişim Tarihi: Şubat 2010 Đspanya Erişim Tarihi: Şubat 2010 Đtalya Erişim Tarihi: Ocak 2010 Letonya Erişim Tarihi: Şubat 2010 Litvanya Erişim Tarihi: Şubat 2010 Macaristan Erişim Tarihi: Şubat 2010 Malta Erişim Tarihi: Şubat 2010 Lüksemburg Erişim Tarihi: Şubat 2010 Polonya Erişim Tarihi: Şubat 2010 Portekiz Erişim Tarihi: Şubat 2010 Slovakya Erişim Tarihi: Şubat 2010 Slovenya Erişim Tarihi: Şubat 2010 Yunanistan Erişim Tarihi: Şubat 2010 Vergi dairesinden kayıt tarihini de belirten vergi mükellef belgesi ve belgenin aslı (işveren) Bağ-Kur belgesi (işveren) Yeni iş değişikliği durumunda önceki işverenden alınan ve çalışma süresinin de belirtildiği çalışma belgesi (ücretli çalışan) Türkiye deki şirketin genel mali durumunun kanıtı (işveren) Karşı firma ile yapılan önceki ticari bağlantıların kaydı (işveren ve ücretli çalışan) Vukuatlı nüfus kayıt örneği (3 haftadan eski olmamak şartı ile) (işveren ve ücretli çalışan) Doğum kayıt örneği (işveren ve ücretli çalışan) Evlilik cüzdanı aslı ve fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan) Karşı firmadan alınan elektronik davetiye numarası (işveren ve ücretli çalışan) Karşı firma sahibinin/temsilcisinin kimlik bilgisi (işveren ve ücretli çalışan) Karşı firmanın şirket dökümü/şirket ruhsatı (işveren ve ücretli çalışan) Karşı firmanın ödeme gücünün olduğunu gösterir belge (işveren ve ücretli çalışan) Son 6 aya ait güncel banka hesap özeti (işveren ve ücretli çalışan) 3 adet fotoğraf (işveren ve ücretli çalışan) 2 adet vize başvuru formu (işveren ve ücretli çalışan) Karşı firma ile yapılan önceki ticari bağlantıların kaydı (işveren ve ücretli çalışan) Aracı kuruma/konsolosluğa teslim edilen tüm dosyanın bir fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan) Evlilik cüzdanı aslı ve fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan) Vize başvuru ek formu (işveren ve ücretli çalışan) Vukuatlı nüfus kayıt örneği (3 haftadan eski olmamak şartı ile) (işveren ve ücretli çalışan) Evlilik cüzdanı aslı ve fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan) Başvuru sahibinin tahsil durumunu ve dil eğitimini bildiren belgeler (işveren ve ücretli çalışan) En fazla bir ay önce alınmış vukuatlı nüfus kayıt örneğinin aslı (anne, baba ve tüm kardeşlerin; evli ise eş ve tüm çocukları gösteren ayrıntılı aile toplum kağıdı (işveren ve ücretli çalışan) 20-30 yaş arasındaki erkekler için askerlik durumunu gösteren belge (işveren ve ücretli çalışan) Bağ-Kur belgesi (işveren) Bağ-Kur belgesi (işveren) Kişisel banka hesap bilgileri (işveren ve ücretli çalışan) Bağ-Kur belgesi (işveren) Fuara katılım söz konusu ise, fuara giriş davetiyesinin aslı ve fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan) Karşı şirketin kayıt sicil numarası (işveren ve ücretli çalışan) Konaklama ve ulaşım giderlerinin kimin tarafından karşılanacağını belirten mektup (işveren ve ücretli çalışan) Temsil edilen şirket ile yapılan iş akdi (işveren ve ücretli çalışan) Karşı şirket davet mektubunu imzalayan yetkiliye ait kimlik belgesinin okunaklı fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan) Gidecek şahsın adına ve adresine Litvanya Đçişleri Bakanlığı Göçmen Bürosu tarafından onaylanmış davetiye (işveren ve ücretli çalışan) Ülkede kalınacak gün başına 40 Avro luk seyahat çeki ya da bu miktara denk banka hesabı (işveren ve ücretli çalışan) Karşı şirket ile yapılan işbirliği anlaşması kopyaları (işveren ve ücretli çalışan) Macaristan da ilgili ticaret odasından alınan ve iki şirket arasında ticari ilişki olduğuna dair belge (işveren ve ücretli çalışan) Davet mektubunu imzalayan yetkiliye ait iletişim bilgileri ve imzalı kimlik belgesi fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan) Şirketin son altı ayı kapsayan banka cüzdanlarının fotokopisi (işveren) Nüfus cüzdanı fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan) 3 adet fotoğraf (işveren ve ücretli çalışan) 2 adet vize başvuru formu (işveren ve ücretli çalışan) Karşı firma ile yapılan önceki ticari bağlantıların kaydı (işveren ve ücretli çalışan) Aracı kuruma/konsolosluğa teslim edilen tüm dosyanın bir fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan) Nüfus cüzdanının fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan) Evlilik cüzdanı fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan) Nüfus kaydı örneği (işveren ve ücretli çalışan) Davet eden firmaya ait KRS kaydı ve davet mektubunu imzalayan yetkiliye ait kimlik belgesi fotokopisi (işveren) Firmaya ait bilânço örneği (işveren) Bağkur Müdürlüğü nden alınan ve firmanın herhangi bir borcu yoktur belgesi (işveren) Nüfus kâğıdı fotokopisi Slovakya daki davet eden firmadan noter onaylı davetiye (işveren ve ücretli çalışan) Nüfus cüzdanı fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan) Evlilik cüzdanı aslı ve fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan) Nüfus kayıt örneği (işveren ve ücretli çalışan) Başvurana ait son 6 12 aylık gelir dökümü (işveren ve ücretli çalışan) Sicil sabıka kaydı (işveren ve ücretli çalışan) Ticaret veya sanayi odasından alınmış ve ortakların hisse payını bildirir belge (işveren ve ücretli çalışan) Ziyaret edilecek firmanın Ticaret Odasından alınmış yeni tarihli faaliyet belgesi (işveren ve ücretli çalışan)
Avrupa ile ticareti olan yüzlerce hatta binlerce sanayicimize ait bilginin, vize prosedürü gereği konsolosluklara verilmesini uygun bulmuyorum. Bu uygulama AB kriterlerine, insan haklarına ve ticari ahlaka aykırıdır. Bizleri Avrupa ile haksız rekabete sokmaktadır. Đş kadını / Kocaeli Schengen Vize Başvurusu Konsolosluklar tarafından talep edilen standart belgeler TURĐSTĐK VĐZE (Kısa süreli kalışlar için) 1. Vize müracaat tarihinde itibaren en az 6 ay geçerli olan, imzalanmış ve vize için boş sayfası bulunan pasaport; 2. Pasaport fotokopisi (ön-arka sayfalar ve vize bulunan sayfalar); 3. Varsa eski pasaport(lar); 4. Vize başvuru formu / beyanname; 5. 2 adet fotoğraf (biyometrik / vesikalık fotoğraf. 6 aydan eski olmayan, rötuşsuz ve kontrastı belirgin olan); 6. Seyahatin amacını ve detaylı seyahat programını belirten dilekçe; 7. Türkiye deki şirketten antetli kağıda yazılmış vize başvuru yazısı / izin yazısı (ücretli çalışan için); 8. Şirketin imza sirkülerinin fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan); 9. Şirketin ticaret oda kaydı ve esnaf kaydı (işveren ve ücretli çalışan); 10. Şirketin faaliyet belgesi (işveren ve ücretli çalışan); 11. Şirketin vergi levhası (işveren ve ücretli çalışan); 12. Ticari Sicil Gazetesi nin şirketi ilgilendiren kısmının fotokopisi (işveren ve ücretli çalışan); 13. Otel rezervasyonu (işveren ve ücretli çalışan); 14. Gidiş-dönüş uçak bileti rezervasyonu (işveren ve ücretli çalışan); 15. Vizeyle ilgili seyahatin birinci gününden itibaren geçerli olan ve istenilen vize süresinin tamamını kapsayan seyahat sağlık sigortası (tüm Schengen ülkelerinde geçerli olacak) (işveren ve ücretli çalışan); 16. SGK sigortalısı olduğuna dair belge ya da noter tasdikli iş mukavelesi (ücretli çalışan); 17. Sigortalı çalışanların son 4 aylık SSK dökümü (ücretli çalışan); 18. Öğrenci belgesi aslı (öğrenci); 19. Emekli kimlik kartı aslı ve fotokopisi (emekli); 20. Başvuru ücreti veya başvuru ücretinin ödendiğine ilişkin banka dekontu (işveren ve ücretli çalışan); 21. Başvuran bir meslek erbabı ise, bağlı olduğu meslek örgütünden alınan yazı; 22. Orijinal gelir ve geçim durumunu gösteren güncellenmiş belgeler (banka cüzdanı orijinali ve fotokopisi; varsa tapular; varsa araba ruhsatları ve sahip olunan tüm malvarlıklarını gösterir belge; kredi kartının son kredi limitini gösteren hesap ekstresi ve fotokopisi gibi) (işveren ve ücretli çalışan); 23. 18 yaşından küçük çocuklar için: ailenin çocuğum yurt dışında çıkabilir diye noterden muvafakati, iznin başvurulan ülkenin resmi dillerinden birisine veya Đngilizce ye tercümesi, tercümenin Apostil onayı.