MBM 304 Kristal Kimyası 2. Hafta Dr. Sedat ALKOY 1 Kimyasal Bağlar Kovalent ve iyonik bağların birbirinden ayrıştırılmasında iki temel parametreden yararlanılır. Kovalent Bağ İyonik Bağ Artan Bağ Kuvveti Metalik Bağ Hidrojen Bağı Vander Waals Bağı
MBM 304 Kristal Kimyası 2. Hafta Dr. Sedat ALKOY 2
MBM 304 Kristal Kimyası 2. Hafta Dr. Sedat ALKOY 3
MBM 304 Kristal Kimyası 2. Hafta Dr. Sedat ALKOY 4 Elmas C Kristal Kristal Yapı Yapı = Kübik Kübik a= a= 5,57Å 5,57Å C-C=1,54Å Simetri Simetri = Fd3m Fd3m Z= Z= 88 Koordinasyon Koordinasyon =Tetrahedral =Tetrahedral (4) (4) Morfoloji Morfoloji = Oktahedral Oktahedral {111} {111} Klivaj Klivaj = Oktahedral Oktahedral {111} {111} Yoğunluk Yoğunluk(ρ)= (ρ)= 3,5 3,5 g/cm g/cm 3 3 Sertlik Sertlik(H)= (H)= 10 10 Kırınım Kırınım İndisi İndisi (η)= (η)= 2,41 2,41 İsomorfları İsomorfları = Silisyum Silisyum (Si), (Si), Germanyum Germanyum (Ge), (Ge), Gri Gri Kalay Kalay (Sn) (Sn) Elmas yapısında her bir karbon atomu komşu dört karbon atomuna tetrahedral koordinasyonda bağlanmıştır. Sertlik: Sertlik: Bir Bir katının katının çizilmeye çizilmeye karşı karşıgösterdiği direnç. direnç. Mohs MohsSertlik Skalası: Skalası: Minerallerin Minerallerin birbirini birbirini çizebilmesini çizebilmesini temel temel alan alan kıyaslamalı kıyaslamalısınıflandırma. sınıflandırma. Bu Bu skalada skalada metaller metaller yer yer almaz. almaz. Sertlik Sertlik ile ile yapısal yapısal özellikler özellikler arasındaki arasındaki ilişkiler ilişkiler Atomlararası Atomlararasıbağ bağuzunluğu arttıkça arttıkça sertlik sertlik azalır azalır Valans Valansarttıkça arttıkça sertlik sertlik artar. artar. Sertliği Sertliği yüksek yüksek malzemelerin malzemelerin ergime ergime sıcaklığı sıcaklığıda da yüksektir. yüksektir. Sert Sert malzemelerde malzemelerde 33 boyutlu boyutlu bir bir bağ bağyapısı yapısıvardır. Örneğin: Örneğin: grafit grafit ve ve elmas elmas her her ikiside ikisidekovalent kovalentc-c C-C bağları bağlarıiçerir fakat fakat elmasta elmasta bağlanma bağlanma 33 boyutlu boyutlu iken iken grafitte grafitte 22 boyutlu boyutlu olduğu olduğu için için grafitin grafitin sertliği sertliği 2 dir. 2 dir.
MBM 304 Kristal Kimyası 2. Hafta Dr. Sedat ALKOY 5 Elmas C Elmas kristal yapısının farklı açılardan görünümü Karbonun Diğer Kristal Yapıları 0, 1 1/2 0, 1 3/4 1/4 1/2 0, 1 1/2 1/4 3/4 0, 1 1/2 0, 1
MBM 304 Kristal Kimyası 2. Hafta Dr. Sedat ALKOY 6
MBM 304 Kristal Kimyası 2. Hafta Dr. Sedat ALKOY 7 Çinko SülfS lfür ZnS Mineral Mineral Adı=Zinc Adı=ZincBlende Kristal Kristal Yapı Yapı = Kübik Kübik a=5,41å a=5,41å Zn-S Zn-S = 1.54Å 1.54Å Simetri Simetri = F43m Z= Z= 44 Koordinasyon Koordinasyon =Tetrahedral =Tetrahedral (4) (4) Morfoloji Morfoloji = Oktahedral Oktahedral {111} {111} Klivaj Klivaj = Oktahedral Oktahedral {111} {111} Yoğunluk Yoğunluk(ρ)= (ρ)= 3,5 3,5 g/cm g/cm 3 3 Sertlik Sertlik(H)= (H)= 3,5 3,5 İsomorfları İsomorfları = Galyum Galyum Arsenür Arsenür (GaAs), (GaAs), İndiyum İndiyum Antimon Antimon (InSb), (InSb), Silisyum Silisyum Karbür Karbür (SiC), (SiC), Bor Bor Nitrür Nitrür (cbn), (cbn), Bakır Bakır İyodür İyodür (CuI) (CuI) 0, 1 1/2 0, 1 3/4 1/4 1/2 0, 1 1/2 1/4 3/4 0, 1 1/2 0, 1 Zinc Blende elmasın izomorfudur. Her atom zıt yüklü dört komşu ile çevrilidir. Zinc Blende te bağlar iyonik karakterde olmamakla birlikte AX bileşimine sahip sınırlı sayıdaki iyonik bileşikte bu yapı gözlenmektedir.
MBM 304 Kristal Kimyası 2. Hafta Dr. Sedat ALKOY 8 Çinko SülfS lfür ZnS Mineral Mineral Adı=Wurtzite Adı=Wurtzite Kristal Kristal Yapı Yapı = Hegzagonal Hegzagonal a a = 3,84Å 3,84Å c c = 5,18Å 5,18Å Simetri Simetri = P63mc P63mc Z= Z= 22 Koordinasyon Koordinasyon =Tetrahedral =Tetrahedral (4) (4) Morfoloji Morfoloji = Oktahedral Oktahedral {111} {111} Klivaj Klivaj = Oktahedral Oktahedral {111} {111} Yoğunluk Yoğunluk(ρ)= (ρ)= 4,09 4,09 g/cm g/cm 3 3 Sertlik Sertlik(H)= (H)= 3,5 3,5 İsomorfları İsomorfları = Çinko Çinko Oksit Oksit (ZnO), (ZnO), Berilyum Berilyum Oksit Oksit (BeO), (BeO), Alüminyum Alüminyum Nitrür Nitrür (AlN), (AlN), Silisyum Silisyum Karbür Karbür (SiC) (SiC) Polymorfizm: Polymorfizm: Bazı Bazı malzemeler malzemeler birden birden fazla fazla kristal kristal yapıda yapıda kristalleşebilir. kristalleşebilir. Bunların Bunların her her birine birine bileşiğin bileşiğin polymorfları polymorflarıdenir. Ör. Ör. Kübik Kübik elmas elmas yapısındaki yapısındaki ZnS ZnS ve ve hegzagonal hegzagonalyapıdaki ZnS ZnS Elmas yapısında her bir karbon atomu komşu dört karbon atomuna tetrahedral koordinasyonda bağlanmıştır. Allotropi: Allotropi: Polymorfizm Polymorfizm gözlenen gözlenen malzeme malzeme bir bir bileşik bileşik değilde değildeelement element ise ise bu bu durumda durumda alotropi alotropi terimi terimi kullanılır. kullanılır. Ör. Ör. Kübik Kübik yapıdaki yapıdaki C (elmas) (elmas) ve ve hegzagonal hegzagonalyapıdaki C (grafit). (grafit).