ESNEK ÜSTYAPILARDA TABAN ZEMİNİ DİNAMİK DAVRANIŞININ GEOSENTETİKLERLE İYİLEŞTİRİLMESİ

Benzer belgeler
POLİPROPİLEN FİBERLERLE GÜÇLENDİRİLMİŞ KUM ZEMİNLERİN DİNAMİK ETKİ ALTINDA BOŞLUK SUYU BASINCI DAVRANIŞI

ÖZGEÇMİŞ. Derece Üniversite Alanı Yılı. Lisans Uroumieh Üniversitesi İnşaat Mühenlisliği

2004 Üniversitesi Y. Lisans İnşaat Mühendisliği İzmir Yüksek 2008 Teknoloji Enstitüsü Doktora İnşaat Mühendisliği Ege Üniversitesi 2015

ARTAN TEKRARLI YÜKLER ALTINDA İNCE DANELİ ZEMİNLERDE FİBER KULLANIMININ DİNAMİK ÖZELLİKLERE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN ve MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 6 Sayı: 1 sh Ocak 2004

Şev Stabilitesi I. Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN

KUMLARDA DİNAMİK KAYMA MODÜLÜNÜN BELİRLENMESİ

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ (Y.L.) PROGRAMI EĞİTİM ÖĞRETİM YILI DERS KATALOĞU

POMPALARDA TAHRİK ÜNİTELERİ

Geotekstil Donatılı Kum Zeminlerin Mekanik Davranışlarının İrdelenmesi *

Ders Kodu Ders Adı İngilizce Ders Adı TE PR KR AKTS Ders Kodu Ders Adı İngilizce Ders Adı TE PR KR AKTS

DOYGUN, KISMİ DOYGUN VE KURU KUM NUMUNELERİN DİNAMİK DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ

ASFALT ÇİMENTOLARINDA BEKLEME SÜRESİ VE ORTAM SICAKLIĞININ DUKTULİTEYE ETKİSİ

GEOGRİD DONATILI STABİLİZE DOLGU TABAKASI İLE KİL ZEMİNLERİN İYİLEŞTİRİLMESİ* Improvement of Clay Soil with Geogrid Reinforced Stabilized Fill Layers

DİNAMİK ÜÇ EKSENLİ DENEYİNDE SİLTLERİN SIVILAŞMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER FACTORS INFLUENCING THE LIQUEFACTION SILT IN THE CYCLIC TRIAXIAL TEST

GEOGRİD-DONATILI ZEMİN ÜZERİNE İNŞAA EDİLEN ORTA KATLI BİNALARIN SİSMİK PERFORMANSINA DEPREM KARAKTERİSTİKLERİNİN ETKİSİ

EK-2 BERGAMA OVACIK ALTIN İŞLETMESİ TÜBİTAK RAPORU ELEŞTİRİSİ NE İLİŞKİN GÖRÜŞLER

Dersin Adı Dersin İngilizce Adi Seçmeli / Zorunlu. Tez Çalışması Thesis Zorunlu Computer Applications in Civil Engineering

Bazalt Fiber Katkısının Siltli Zeminlerin Kayma Direncine Etkisi

Tekrarlı yüklemeler etkisi altında zeminlerin konsolidasyonu

Demiryollarında Geosentetikler

YOL İNŞAATINDA GEOSENTETİKLERİN KULLANIMI

INS7.. Seçmeli Ders INS797* Yüksek Lisans Seminer INS7.. Seçmeli Ders INS798* Yüksek Lisans Uzmanlık Alanı

Yatak Katsayısı Yaklaşımı

Silt Kum Karışımlarının Sıvılaşma Davranışı ve Sıvılaşma Sonrası Hacimsel Deformasyon Özellikleri *

Zemin Dinamiği Deneylerinde Bilgisayar Kontrollü Sistemlerin Kullanilmasi

NİĞDE ÜNİVERSİTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ, GEOTEKNİK ABD ZEMİN MEKANİĞİ DENEYLERİ

İNCE DANELİ ZEMİNLERDE ÇEVRİMSEL ŞEKİL DEĞİŞTİRME

1. YARIYIL / SEMESTER 1

KAZIK GRUPLARININ SİSMİK ETKİ ALTINDAKİ PERFORMANSI PERFORMANCE OF PILE GROUPS UNDER SEISMIC EXCITATIONS

KODU DERSİN ADI SORUMLUSU YER P.TESİ SALI ÇARŞ PERŞ CUMA Yüksek Lisans Tezi Doç. Dr. Tayfun DEDE

English for Academic Reading & Speaking II İngilizce Akademik Okuma ve

İnce Daneli Malzeme Kalınlığının, Dane Çapının ve Şev Eğiminin Taşıma Gücüne Etkisi

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR:

DİNAMİK ÜÇ EKSENLİ DENEYDE FREKANSIN ETKİSİ

Ek-3-2: Örnek Tez 1. GİRİŞ

Kaolin kilinin dinamik mukavemet özellikleri

Ceyhun EREN 1 ve Hilmi L 2

MODİFİYE KATKI MADDELERİNİN BİTÜMLÜ SICAK KARIŞIMA ETKİSİ VE PERFORMANS ÜSTÜNLÜKLERİ

Zemin ve Asfalt Güçlendirme

ÇOK ŞERİTLİ DÖNEL KAVŞAKLAR ÜZERİNDE OD- MATRİSİNİN ETKİSİ

Zeminlerde Statik ve Dinamik Yükler Altõnda Taşõma Gücü Anlayõşõ ve Hesabõ

INM 305 Zemin Mekaniği

KİLLİ ZEMİNLERE OTURAN MÜNFERİT KAZIKLARIN TAŞIMA GÜCÜNÜN MS EXCEL PROGRAMI KULLANILARAK HESAPLANMASI. Hanifi ÇANAKCI

Laboratuar Kayma Mukavemeti Deneyleri

Artan İnce Kum Oranının Silt Zeminin Sıkışabilirliğine ve Dayanımına Etkisi

Eskişehir Kohezyonlu Zeminlerinin Sıvılaşma Potansiyelinin Belirlenmesi. Determination of Liquefaction Potential of Eskisehir Cohesive Soils

KENTİÇİ OTOBÜS TAŞIMACILIĞINDA BİR MODEL ÖNERİSİ, SİMÜLASYON TEKNİĞİ İLE PERFORMANS DEĞERLEMESİ

İÇERİSİ BETON İLE DOLDURULMUŞ ÇELİK BORU YAPI ELEMANLARININ DAYANIMININ ARAŞTIRILMASI ÖZET

Pullout Test Aleti ile Karayolu Alttemelinde Geogrid Performansının Araştırılması *

İnce Daneli Zeminlerin Dinamik Özellikleri

ZEMİNLERİN GERİLME-ŞEKİL DEĞİŞTİRME DAVRANIŞI VE KAYMA MUKAVEMETİ

DEN 318. Dalga Mekaniği. Ders Notlarõ. Dalga Mekaniğine Giriş. Gemi İnşaatõ ve Deniz Bilimleri Fakültesi. Hazõrlayan. Yrd. Doç. Dr.

Tekrarlı yükler altında kumların gerilme şekil değiştirme özellikleri

Kirişin alt kõsmõnda esas donatõ merkezinden itibaren pas payõ=2.5 in

Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi

Prof. Dr. Osman SİVRİKAYA Zemin Mekaniği I Ders Notu

KULLANILMIŞ OTOMOBİL LASTİKLERİNİN BİTÜMLÜ SICAK KARIŞIM PERFORMANSINA ETKİSİ

ZEMİNLERİN KAYMA DİRENCİ

7. TOPRAĞIN DAYANIMI

Zemin Gerilmeleri. Zemindeki gerilmelerin: 1- Zeminin kendi ağırlığından (geostatik gerilme),

Yrd. Doç.. Dr. Selim ALTUN

Zeminlerin Sıkışması ve Konsolidasyon

REZONANS KOLON DENEYİ İLE KİL ZEMİNİN DİNAMİK PARAMETRELERİNİN BELİRLENMESİ DETERMINATION OF DYNAMIC PARAMETERS OF CLAY WITH RESONANT COLUMN TEST

Karayolu Üstyapı Mühendisliğine Giriş. Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN

MECHANICS OF MATERIALS

İLERİ ZEMİN MEKANİĞİ. Ders 1. Genel Giriş. Doç. Dr. Havvanur KILIÇ İnşaat Mühendisliği Bölümü Geoteknik Anabilim Dalı

DÜZENLENMESİ: KATILIM YÖNETİMİ

English for Academic Reading & Speaking I İngilizce Akademik Okuma ve Konuşma I. Introduction to Civil Engineering İnşaat Mühendisliğine Giriş

SİLTLİ VE KİLLİ ZEMİNLERİN TEKRARLI YÜKLER ALTINDAKİ DAVRANIŞI. İnş. Müh. Mehmet Barış Can ÜLKER

POMPALARDA ENERJİ TASARRUFU

5. KONSOLİDAS YON DENEYİ:

İNM Ders 4.1 Dinamik Etkiler Altında Zemin Davranışı

Malzemelerin Deformasyonu

İTME ANALİZİ KULLANILARAK YÜKSEK RİSKLİ DEPREM BÖLGESİNDEKİ BİR PREFABRİK YAPININ SİSMİK KAPASİTESİNİN İNCELENMESİ

ESKİŞEHİR-KÖSEKÖY HIZLI TREN HATTINDAKİ KÖPRÜ VE VİYADÜKLERİN ÜSTYAPILARININ TASARIMI

YIĞMA YAPI MÜHENDİSLİĞİNİN GELİŞİM TARİHİ DEPREME DAYANIKLI YAPI TASARIMLARI

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR:

Yapı veya dolgu yüklerinin neden olduğu gerilme artışı, zemin tabakalarını sıkıştırır.

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

Ders Notları 2. Kompaksiyon Zeminlerin Sıkıştırılması

BÖLÜM 7. RİJİT ÜSTYAPILAR

1. Temel zemini olarak. 2. İnşaat malzemesi olarak. Zeminlerin İnşaat Mühendisliğinde Kullanımı

İSTİNAT YAPILARI TASARIMI

SP (KÖTÜ DERECELENMİŞ ORTA-İNCE KUM) ZEMİNLERDE KESME HIZININ KESME DİRENCİ PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİSİ

10. KONSOLİDASYON. Konsolidasyon. σ gerilmedeki artış zeminin boşluk oranında e azalma ve deformasyon yaratır (gözeneklerden su dışarı çıkar).

Malzemenin Mekanik Özellikleri

English for Academic Reading & Speaking I İngilizce Akademik Okuma ve Konuşma I. Introduction to Civil Engineering İnşaat Mühendisliğine Giriş

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ/İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ (DR)

YAPAY SİNİR AĞLARI VE BİRLEŞTİRİLMİŞ SİNİRSEL BULANIK SİSTEMLER İLE ŞEHİRLERARASI YÜK TAŞIMASI TÜR SEÇİMİNİN MODELLENMESİ

English for Academic Reading & Speaking I İngilizce Akademik Okuma ve Konuşma I. Introduction to Civil Engineering İnşaat Mühendisliğine Giriş

TDY 2007 de Kullanılan Farklı Zemin Sınıfları İçin Performans Değerlendirme Yöntemleri Üzerine Bir Araştırma

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD BETON BASINÇ DENEY NUMUNELERİNİN HAZIRLANMASI, HIZLANDIRILMIŞ KÜRÜ VE BASINÇ DAYANIM DENEYİ

AĞIRLIKLI SİYAH ÇİZGİ YÖNTEMİ İLE YOL PROJELENDİRMEDE TOPRAK İŞLERİ OPTİMİZASYONU

ELASTİSİTE TEORİSİ I. Yrd. Doç Dr. Eray Arslan

Zemin Suyu. Yrd.Doç.Dr. Saadet BERİLGEN

Ön şart D. Kodu Dersin Adı T U L AKTS MAT101. English for Academic Reading & Speaking I İngilizce Akademik Okuma ve Konuşma I

KENTSEL ULAŞIM SORUNLARI VE ÇÖZÜMLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA (BALIKESİR ÖRNEĞİ)

MEMDUH KARALAR EDUCATION RESEARCH INTEREST

DEMİRYOLLARINDA GEOSENTETİK MALZEME KULLANIMI-GEOGRİD KULLANILARAK BALAST/ALTBALAST TABAKA KALINLIKLARININ AZALTILMASI

Transkript:

ESNEK ÜSTYAPILARDA TABAN ZEMİNİ DİNAMİK DAVRANIŞININ GEOSENTETİKLERLE İYİLEŞTİRİLMESİ A. Burak Göktepe 1, Selim Altun 1 ve A. Hilmi Lav 2 SUMMARY Recently, high quality geosynthetic materials will be highlighted, especially the use of the reinforcement function of geosynthetics in geotechnical engineering practice, such as improvement of soft ground, stabilization of slopes, and construction of road and railway embankments etc. under static and especially dynamic loading. However, the advantageous application of geosynthetic reinforcements requires a better understanding of the mechanical behavior of reinforced soil on traffic induced vibrations. The objective of this study is to present the effect of reinforcement on the behavior uniform sand by reinforcing with random distributed geotextiles. In this context, a series of cyclic torsional shear test was performed on saturated sand sample reinforced with geotextiles. Consequently, it was observed that reinforcement is significantly effective on the improvement of undrained cyclic behavior of sands. ÖZET Yol inşaatlarõnda, taban zemininin gerilme-şekil değiştirme ve mukavemet özelliklerini iyileştirmek amacõyla geosentetiklerle güçlendirilmesi, önemli bir uygulama alanõdõr. Bununla birlikte, bu tür bir güçlendirmenin dinamik bir problem olduğu unutulmadan, malzemenin davranõş özelliklerinin tekrarlõ yükler altõnda yapõlacak incelemelerle belirlenmesi gerçekçi bir yaklaşõm olacaktõr. Bu çalõşmada, ince üniform kum sõnõfõndaki bir taban zemininin değişik geotekstil türleri ile güçlendirilerek tekrarlõ yükler altõndaki dayanõm özelliklerinin değişimi araştõrõlmõştõr. Deneyler, laboratuvar koşullarõnda dinamik burulmalõ kesme deney aleti ile belirli bir rölatif sõkõlõkta hazõrlanan suya doygun kum numuneleri üzerinde gerçekleştirilmiştir. İzotropik koşullarda ve drenajsõz olarak gerçekleştirilen bir seri deney sonucunda rastgele dağõlõmlõ geotekstil güçlendirmesinin zeminin dinamik yükler altõndaki mukavemetini belirgin bir şekilde arttõrdõğõ gözlenmiştir. 1. GİRİŞ Yol inşaatlarõnda, yumuşak taban zeminlerinin yol açabileceği problemleri önlemek için, günümüze kadar çeşitli alternatif çözümler üretilmiştir. Bu konularda çalõşan bilimsel araştõrmacõlarõn ve mühendislerin yaklaşõmlarõ, genellikle optimal çözümü aramaktan yana olmuştur. Bu kapsamda taban zemininin iyleştirilmesi ve mukavemet özelliklerinin arttõrõlmasõ amacõyla geliştirilen ve önerilen yöntemlerden 1 Yard. Doç. Dr., Ege Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Bornova, İzmir 2 Doç. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Maslak, İstanbul 238

birisi de, zemin içerisinde geosentetik malzemelerin kullanõlmasõdõr. Son yõllarda üretim teknolojisindeki ilerlemelere bağlõ olarak geliştirilen yeni ve yüksek nitelikli geosentetik malzemeler, yumuşak zeminlerin iyileştirilmesi ve şev stabilizasyonu gibi statik ve özellikle dinamik yükler altõnda analiz yapõlmasõnõ gerektiren birçok mühendislik uygulamasõnda sõklõkla kullanõlmaktadõr. Bu amaçla kullanõlan geosentetik malzemeler, genellikle zemini donatõlandõrmaya yöneliktir. Böylece, zeminin maruz kalacağõ çekme gerilmeleri, geosentetik tabanlõ malzemeler yardõmõyla karşõlanarak zeminlerin zayõf olan bu yönleri bir ölçüde giderilmiş olmaktadõr. Bu çeşit zemin iyileştirmelerinde en sõk kullanõlan geosentetik malzemelerin başõnda geotekstiller gelmektedir. Bilindiği gibi geotekstiller, kullanõm alanõ ve miktarõ dikkate alõndõğõnda, geosentetik ailesinin en büyük gruplarõndan birisidir. Geotekstiller, genellikle ayõrma, güçlendirme, filtrasyon, drenaj ve değişik maddeleri kontrol altõnda tutmak gibi çeşitli amaçlarla kullanõlmaktadõr [1]. Geotekstillerin zeminler üzerindeki bu etkilerini araştõrmak üzere günümüze kadar birçok çalõşma yürütülmüştür [2-8]. Bu çalõşmalarõn çoğunda, geotekstil kullanõmõnõn zeminlerin birçok özelliğini iyileştirdiği sonucuna ulaşõlmõştõr. Trafiğin oluşturduğu dinamik yüklemelere maruz yol inşaatlarõnda taban zemini ve yol üst yapõsõnõ statik yüklere göre tasarlamak çok doğru bir yaklaşõm olmamaktadõr. Bu nedenle, bir çok araştõrmacõ, gerçekleştirdikleri çalõşmalarda etkiyen dinamik yükleri daha gerçekçi benzetebilmek için farklõ deney yöntemleri [9-16] ve farklõ teorik modeller [17-19] kullanmõşlardõr. Bu doğrultuda, bazõ araştõrmacõlar yol ve demiryolu taban zeminlerindeki güçlendirmelerin tekrar yükler altõndaki mukavemete etkisini incelemişlerdir [20-22]. Dinamik yükler altõndaki yol taban zemininin mukavemeti, tekrar sayõsõ, yükleme frekansõ, tekrarlõ gerilme genliği gibi birçok faktöre bağlõ olarak değişmektedir [20, 22-24]. Bununla birlikte, yapõlan taban zemini güçlendirmeleri, granüle zeminlerdeki sõvõlaşma potansiyelini de önemli ölçüde azaltmaktadõr [25]. 2. YOL TABAN ZEMİNLERİ VE KUMLARIN DİNAMİK DAVRANIŞLARI Temel olarak, yol üstyapõlarõ esnek ve rijit olmak üzere iki ana gruba ayrõlõrlar. Esnek üstyapõlar, en çok tercih edilen üstyapõ tipidir ve çeşitli tabakalardan oluşmaktadõr. Bunlar, asfalt tabakasõ, temel tabakasõ ve alttemel tabakasõ olarak üç ana grup altõnda toplanabilir. Yol üstyapõsõ, belirli bir taşõma gücüne sahip olan taban zemini üzerine inşa edilir ve taban zemini, aynõ zamanda, altyapõnõn sõnõrõnõ oluşturur. Asfalt tabakasõ, en üstte bulunan tabakadõr ve belirli bir karõşõma sahip sõcak asfalt yardõmõ ile yapõlõr. Bu tabaka, trafik yüklerine karşõ gereken dayanõmõ sağlamalõ, araçlarõn aşõndõrma etkilerini karşõlayabilmeli ve ihtiyaç duyulan sürtünme dirençlerini oluşturabilmelidir. Temel ve alttemel tabakalarõ, farklõ tane dağõlõmlarõna sahip granüler malzemelerle ya da kõrmataşlarla oluşturulur. Çok açõktõr ki, üstyapõnõn tabakalõ olarak inşa edilmesinin sebebi, daha ekonomik sonuçlara ulaşma amacõnõ taşõmaktadõr ve birim tabaka maliyeti aşağõya indikçe azalmaktadõr. Taban zemini, altyapõnõn sõnõrõnõ oluşturmaktadõr ve yol güzergahõnda kazõlan ya da belirli bir depodan alõnan uygun nitelikli zeminlerle inşa edilmektedir. Taban zemini, daha önceden yapõlan sõkõşma deney sonuçlarõna göre hesaplanmõş olan belirli bir birim hacim ağõrlõğõ ve su muhtevasõnõ sağlayacak şekilde mekanik enerji uygulanarak sõkõştõrõlõr. Ayrõca, taban zemininin, taşõma gücü, don dayanõmõ ve şişme özellikleri gibi çeşitli açõlardan da uygun niteliklere sahip olmasõ gerekmektedir [20]. 239

Taban zeminleri, genellikle, tam elastik özellik göstermez ve bu tabakada, her yük tekrarõnõn ardõndan belirli bir plastik deformasyon birikimi meydana gelir. Şekil 1 de, tekrarlõ yükler altõndaki taban zemininin tipik bir şekil değiştirme davranõşõ görülmektedir. Şekilden de görülebileceği gibi, başlangõçtaki yüklemeden başlayarak biriken plastik deformasyon, tekrar sayõsõna bağlõ olarak doğrusal olmayan bir şekilde artmaktadõr [20]. Diğer taraftan, bir deprem sõrasõnda, taban zeminleri farklõ boyutlarda kayma gerilmelerine maruz kalõrlar ve bu gerilmeler sonucu oluşan deformasyonlar, bu zemine ait çeşitli mühendislik ve endeks özelliğine bağlõ olarak farklõlõk gösterirler. Tekrarlõ yükler altõnda oluşan bu deformasyonlar, zeminin kayma mukavemetinde zayõflamaya ve gerilme-şekil değiştirme davranõşlarõnda değişikliklere neden olur. Özellikle, suya doygun gevşek kumlar, dinamik yükler altõnda meydana gelen ani kayma mukavemeti azalmasõ açõsõndan diğer zeminlerden farklõlõk gösterirler [20, 26]. Deformasyo n Elastik deformasyon Geri gelen deformasyon Biriken deformasyon Yük tekrarõ Plastik def. Şekil 1. Tekrarlõ yükler altõnda taban zemininde oluşan şekil değiştirmeler Eğer belirli bir yük tekrarõnõn ardõndan, başlangõç konsolidasyon koşullarõ ve tekrarlõ gerilme genliği deformasyon yumuşamasõna ulaşõrsa, bu durumda suya doygun granüler zeminlerde büyük miktarlarda şekil değiştirmeler meydana gelir. Oluşan şekil değiştirmelerin büyüklükleri, granülometrik özellikler, boşluk oranõ, rölatif sõkõlõk ve suya doygunluk gibi çeşitli parametrelere bağlõdõr. Temel olarak, oluşan bu ciddi mukavemet kaybõnõn sebebi, tekrarlõ kayma gerilmesi etkisiyle, ani boşluk suyu basõncõ artõşõna bağlõ olarak oluşan, efektif gerilmedeki azalmadõr. Oluşan boşluk suyu basõncõ artõşõ ve efektif gerilme kaybõ o kadar ani olarak gerçekleşir ki, zemin içerisindeki su, dõşarõ çõkma fõrsatõ bulamaz ve drenajsõz koşullarda oluşan bir kayma gerilmesi söz konusu olur. Sonuç olarak, bu olay sonucu oluşan şekil değiştirme değişimleri, sõvõlaşma adõ verilen ve efektif gerilmenin, zemin iskeletinin göçmesine neden olan kritik seviyelere ulaşmasõna neden olur. Sonuç olarak, sõvõlaşma, boşluk suyu basõncõ artõşõ, tekrarlõ gerilmeler ve drenaj koşullarõna bağlõ olarak oluşan, daneler arasõ temas yüzeylerindeki kuvvetlerde önemli azalmalarõn sonucunda oluşur. Literatürde, tekrarlõ yükler altõnda kayma mukavemetindeki değişimleri ve sõvõlaşma olayõnõ inceleyen bir 240

çok çalõşma mevcuttur [27-30]. Başlõca, çakõllar, kumlar, siltler ve içinde belirli oranda kum veya silt içeren karõşõk zeminler sõvõlaşmaya potansiyeline sahiptirler. Bu çalõşmada, yol taban zeminine etkiyen dinamik trafik yüklerinden farklõ olarak, bir deprem sõrasõnda, geotekstille güçlendirilmiş bir taban zemininin sõvõlaşma direncinin ne oranda arttõğõ incelenmektedir. Daha önce, literatürde yapõlan çalõşmalarda, geotekstille yapõlan güçlendirmenin dinamik taban zemini özelliklerine etkisi üzerine yoğunlaşõlmõştõr. Bu çalõşmada ise, geotekstil güçlendirmesinin tipinin ve türünün sõvõlaşma direncini nasõl arttõrdõğõ deneysel olarak ele alõnmõştõr. 3. KULLANILAN MALZEMELER VE DENEY YÖNTEMİ Bu çalõşmada Toyoura kumunun dinamik mukavemet özelliklerin geosentetiklerle iyileştirmenin etkisini araştõrmak amacõyla dinamik gerilme kontrollü tekrarlõ burulmalõ kesme deneyleri yapõlmõştõr (Şekil 2). Toyoura kumu ince üniform kum sõnõfõna girmekte olup kuartz minerolojisine sahiptir. Yarõ yuvarlak şekilli danelerden oluşan kum Birleştirilmiş Zemin Sõnõflandõrma Sistemine göre SP grup simgesiyle temsil edilmekltedir. Kumun özgül ağõrlõğõ (G s ) 2.65, maksimum boşluk oranõ (e maks ) ve minimum boşluk oranõ (e min ) sõrasõyla 0.98 ve 0.61 dir. 2 6 4 3 7 5 1. Düşey yükleme uygulayõcõsõ 2. Tork yükleme uygulayõcõsõ 3. Düşey yer değiştirme transdüseri 4. Açõsal yer değiştirme transdüseri 5. Üç eksenli hücre 6. Statik yükleme için mekanik düzenek 7. Hõz kontrol düzeneği Şekil 2. Burulmalõ kesme deney düzeneği 241

Deneysel çalõşmalarda, zemin numunelerinin dinamik mukavemet özelliklerini arttõrmak amacõyla örgülü ve örgüsüz olmak üzere iki tip geotekstil malzemesi kullanõlmõştõr. Örgülü geotekstiller 175g/m 2 özgül ağõrlõğa, 2 kpa basõnç altõnda 2mm kalõnlõğa ve 12kN/m tek eksenli çekme mukavemetine sahiptir. Diğer yandan örgüsüz geotekstiller 280g/m 2 özgül ağõrlõğa, 2kPa basõnç altõnda 2.5mm kalõnlõğa ve 20kN/m tek eksenli çekme mukavemetine sahiptir. Kum numuneler belirli bir rölatif sõkõlõğõ (D r =%50) sağlamak amacõyla kuru yağmurlama yöntemine göre 25cm yükseklikten dökülmek suretiyle elde edilmiştir. Numunelerin yüksekliği 20cm, iç ve dõş çaplarõ sõrasõyla 6cm ve 10cm dir. Numune kesit alanõna uygun olarak hazõrlanan geotekstiller, bir ve iki sõra halinde numune içerisine yatay bir şekilde yerleştirilmiştir. Hazõrlanan numuneler daha sonra 20kPa lõk çevre gerilmesinde suya doyurulmuştur. Bütün numuneler 98kPa çevre basõncõ altõnda izotropik olarak konsolide edilmiştir. Konsolide edilen suya doygun içi boş numunelere 0.1 Hz frekansõnda sinuzoidal üniform burulmalõ yüklemeler tekrarlõ bir şekilde uygulanarak numune kesilinceye kadar yüklemeler sürdürülmüştür. Deneyler süresince uygulanan kayma gerilmesindeki değişimler ile numunede oluşan ilave boşluk suyu basõncõ ve şekil değiştirmelerin gelişimi zamana bağlõ olarak ölçülüp kaydedilmiştir (Şekil 3). Kayma gerilmesi, τ (kpa) 20 10 0-10 -20 0 50 100 150 200 250 300 350 20?ekil De i?tirme, γ (%) 10 0-10 -20 0 50 100 150 200 250 300 350 Bo?luk Suyu Bas., u (kpa) 100 50 Toyoura Kumu σ o ' = 98 kpa D r = % 50.3 0 0 50 100 150 200 250 300 350 Zaman, t (sn) Şekil 3. Burulmalõ kesme deneylerinden birisine ait tipik kayõtlar 242

4. DENEY SONUÇLARI VE DEĞERLENDİRİLMESİ Bu çalõşmada, geotekstille donatõlandõrõlmõş ve donatõlandõrõlmamõş yol taban zeminlerinin dinamik özelliklerini sõvõlaşma potansiyelleri açõsõndan karşõlaştõrmak amaçlanmõştõr. Böylece, geotekstille zeminleri iyileştirmenin zeminlerin dinamik özelliklerini ne şekilde etkilediği tespit edilmeye çalõşõlmõştõr. Bu kapsamda, geotekstillerin dinamik davranõşa etkisi, tabaka sayõsõndaki, geotekstil tipindeki ve kayma gerilmesi oranõndaki değişimlere bağlõ olarak, burulmalõ tekrarlõ kesme aleti ile test edilmiştir. Bu amaçla, güçlendirme yapõlmadan, bir-iki katmanla örgülü geotekstille ve bir-iki katmanla örgüsüz geotekstille olmak üzere toplam 5 farklõ koşulda deneyler yapõlmõştõr. Ayrõca, bu dinamik deneyler, yukarõda belirtilen her koşul için 10 farklõ kayma gerilmesi oranõnda (0.125, 0.150, 0.175, 0.200, 0.250, 0.275, 0.300, 0.325, 0.350 ve 0.375) tekrarlanmõştõr. Şekil 4 de, yapõlan deney sonuçlarõ yarõ logaritmik eksen takõmõnda gösterilmiştir. 0.45 0.4 GTXNW-I GTXNW-II UR-Donatõsõz Kayma Gerilmesi Oranõ, τ/σ o 0.35 0.3 0.25 0.2 0.15 0.1 UR GTXW-I GTXW_I-Örgülü Geotekstil (tek tabaka) GTXW_II-Örgülü Geotekstil (iki tabaka) GTXNW_I-Örgüsüz Geotekstil (tek tabaka) GTXNW_II-Örgüsüz Geotekstil (iki tabaka) GTXW-II 0.05 0 1 10 100 1000 Çevrim Sayõsõ, N Şekil 4. Deney sonuçlarõnõn grafiksel gösterimi Deney sonuçlarõ, geotekstil kullanõmõnõn sõvõlaşma direncini büyük ölçüde arttõrdõğõnõ göstermiştir. Ek olarak, gerek geotekstil tipinin (örgülü ve örgüsüz), gerekse katman sayõsõnõn sõvõlaşma potansiyeli üzerinde önemli etkilere sahip olduğu görülmüştür. Beklendiği gibi, ilave geotekstil tabakasõ konmasõ sõvõlaşma potansiyelini azaltmõştõr ve sõvõlaşmaya neden olan çevrim sayõsõnõ arttõrmõştõr. Bir tabaka örgülü geotekstil kullanõmõ ile sõvõlaşma direncinde %25 ile %100 arasõnda artõşlar sağlanmõştõr ve artõş miktarõ, kayma gerilmesi oranõ ile doğru orantõlõ olmuştur. İki katmanlõ örgülü geotekstil kullanõmõnda ise, %73 ile %167 arasõnda dayanõm artõşlarõ tespit edilmiştir. 243

Yine aynõ şekilde, en yüksek sõvõlaşma dayanõmlarõnda oransal olarak en yüksek artõşlar, en yüksek gerilme oranlarõnda tespit edilmiştir. Örgüsüz geotekstille yapõlan güçlendirmelerde ise, tek katmanla %47 - %200, iki katmanla %98 - %233 aralõğõnda dayanõm artõşlarõ gözlenmiştir. Buradan da anlaşõlacağõ gibi, örgüsüz geotekstil kullanõmõ, yol taban zemininin sõvõlaşma direncinin arttõrõlmasõnda daha etkin bir rol oynamõştõr. Geotekstil tipleri arasõndaki dayanõm farklõlõklarõ, sahip olduklarõ mekanik ve sürtünme özelliklerinden kaynaklanmaktadõr. 5. SONUÇLAR Bu çalõşmada, geotekstil güçlendirmesinin yol taban zeminlerinin deprem sõrasõndaki sõvõlaşma dayanõmlarõna etkilerini inceleyebilmek amacõyla, gerilme kontrollü tekrarlõ burulmalõ kesme deneyleri yapõlmõştõr. Bu amaçla, izotropik olarak konsolide edilmiş Toyoura kumlarõ üzerinde, farklõ geotekstillerle (örülü ve örgüsüz), farklõ katmanlarla ve değişik kayma gerilmesi oranlarõnda deneyler gerçekleştirilmiştir. Sõvõlaşma dayanõmlarõnõ belirleme amacõ ile yapõlan bu burulmalõ dinamik kesme deneylerinde, değiştirilen deney parametrelerinin sonuçlar üzerinde çok önemli rol oynadõklarõ belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, örgüsüz geotekstiller örgülü geotekstillere göre daha başarõlõ sonuçlar vermiştir. Bunun sebebi, örgüsüz geotekstillerin sahip olduklarõ daha yüksek elastisite modülü ve sürtünme katsayõsõ değerleri ile açõklanabilir. Örgülü ve örgüsüz geotekstiller arasõndaki sõvõlaşmaya neden olan çevrim sayõsõ arasõndaki farklõlõklar, %50 seviyelerine varmaktadõr. Tabaka ve dolayõsõ ile katman sayõsõndaki artõşlar, beklendiği gibi, sõvõlaşma direncini arttõrdõ. Sayõsal olarak, bir katmanlõ durumdaki dayanõm artõşõ örgülü ve örgüsüz geotekstiller için %25 ile %167 arasõnda iken, iki katmanlõ güçlendirmelerde %47 ile %233 arasõnda değişmiştir. Sonuç olarak, bu çalõşmada, yol taban zeminin geotekstil donatõlandõrma ile güçlendirilmesinin, aynõ zamanda sõvõlaşma dayanõmlarõ üzerindeki pozitif etkileri incelenmiştir. Yapõlan üstyapõ analiz çalõşmalarda gözden kaçan bu durum vurgulanarak, geotekstil tipi, tabaka sayõsõ ve gerilme oranlarõnõn etkileri ayrõca karşõlaştõrõlmõştõr. 244

KAYNAKLAR [1] Koerner, R. M., (1998) Designing with geosynthetics, 4th Ed., Prentice-Hall, Upper Saddle River, N.J., (İngilizce). [2] Bathurst, R.J., Alfaro, M.C. (1996) Review of seismic design, analysis and performance of geosynthetic reinforced walls, slopes and embankments, I. International Symposium on Earth Reinforcement, Keynote Lecture, Kyushu, pp. 23-52, (İngilizce). [3] Das, B.M. (1998) Dynamic loading on foundation on reinforced sand, Geotechnical Special Publication, No: 76, Geosynthetics in Foundation Reinforcement and Erosion Control Systems, pp.19-33, (İngilizce). [4] Floss, R., Laier, H., Brau, G., (1990) Dynamic loading of geotextile/soil systems, Proceedings of the Fourth International Conference on Geotextiles, Geomembranes and Related Products, The Hague, May 28 June 1, pp. 183 188, (İngilizce). [5] Kothari, V.K., Das, A. (1994) Effect of dynamic loading on compressional behavior of spunbonded nonwoven fabrics, Geotextiles and Geomembranes, Vol. 13, No. 1, pp.55-64, (İngilizce). [6] Krishnaswamy, N.R., Isaac, N.T. (1994) Liquefaction potential of reinforced sand, Geotextiles and Geomembranes, Vol. 13, No. 1, pp.23-41, (İngilizce). [7] Narejo, D.B., (2003) Opening size recommendations for separation geotextiles used in pavements, Geotextiles and Geomembranes, Vol. 21, pp.257-264, (İngilizce). [8] Alobaidi, I., Hoare, D.J. (1996) The development of pore water pressure at the subgrade-subbase interface of a highway pavement and its effect on pumping of fines, Geotextiles and Geomembranes, Vol. 14, No. 2, pp.111-135, (İngilizce). [9] Boominathan, S., Senathipathi K. and Jayaprakasam, V. (1991) Field studies on dynamic properties of reinforced earth, Soil Dynamics and Earthquake Engineering, Vol. 10, No. 8, pp.402-406, (İngilizce). [10] Haeri, S.M., Noorzad, R. and Oskoorouchi, A.M. (2000) Effect of geotextile reinforcement on the mechanical behavior of sand, Geotextiles and Geomembranes, Vol. 18, pp.385-402, (İngilizce). [11] Ismail, I., Raymond, G.P. (1995) Influence of geosynthetic reinforcement on granular soils. Mechanically stabilized backfill and properties of geosynthetics and geocomposites, Transportation Research Record No. 1474, Transportation Research Board, US National Research Council, pp. 96 101, (İngilizce). [12] Lieberenz, K., Weisemann, U. (2002) Geosynthetics in dynamically stressed earth structures of railway lines, Rail International, Vol. 33, No. 11, 30-39, (İngilizce). 245

[13] Ling, H.I., Zheng, L. (2001) Performance of geosynthetic-reinforced asphalt pavements, ASCE Journal of Geotechnical and Geoenvironmental Engineering, Vol. 127, No. 2, pp.177-184, (İngilizce). [14] Raymond, G.P. (2002) Reinforced ballast behavior subjected to repeated load, Geotextiles and Geomembranes, 20, pp.39 61, (İngilizce). [15] Schaeffner, M., Khay, M. (1982) Measurement of anticontaminant property of fabrics under simulated traffic load, Proceedings of the Second International Conference on Geotextiles, Las Vegas, pp. 429 434, (İngilizce). [16] Shewbridge, S. E., Sousa, J. B. (1991) Dynamic properties of reinforced sand, Journal of Geotechnical Engineering, Vol. 117, No. 9, pp.1402-1422, (İngilizce). [17] Giroud, J.P. and Noiray, L. (1981) Geotextile-reinforced unpaved road design, Journal of Geotechnical Engineering, ASCE, Vol.107, No.9, pp. 1233-1254, (İngilizce). [18] Vercueil, D., Billet, P. and Cordary, D. (1997) Study of the liquefaction resistance of a saturated sand reinforced with geosynthetics, Soil Dynamics and Earthquake Engineering, Vol. 16, No. 7-8, pp.417-425, (İngilizce). [19] Giroud,J.P. and Han, J, (2004) Design method for geogrid-reinforced unpaved roads.1. development of design method, Journal of Geotechnical Engineering, ASCE, Vol. 130, No.8, pp. 775-786, (İngilizce). [20] Huang, Y.W. (1993) Pavement design and analysis, Prentice Hall Inc., NJ. (İngilizce). [21] Yegian, M.K., Lahlaf, A.M. (1992) Dynamic interface shear strength properties of geomembranes and geotextiles, Journal of Geotechnical Engineering, Vol. 118, No. 5, pp. 760-779, (İngilizce). [22] Tan, S.A., Chew, S.H. and Wong, W.K. (1998) Sand-geotextile interface shear strength by torsional ring shear tests, Geotextiles and Geomembranes, Vol. 16, pp. 16-174, (İngilizce). [23] Laier, H., Brau, G., (1986) The use of geotextiles in road construction under intensive dynamic loading, Proceedings of the Third International Conference on Geotextiles, Vienna, pp. 995 1000, (İngilizce). [24] Noorany, I. and Uzdavines, M, (1989) Dynamic behavior of saturated sand reinforced with geosynthetic fibers, Geosynthetics '89 Conference, San Diego CA, pp. 385-396, (İngilizce). [25] Krishnaswamy, N.R, Isaac, N.T. (1995) Liquefaction analysis of saturated reinforced granular soils, Journal of Geotechnical Engineering, Vol. 121, No.9, pp. 645-65, (İngilizce). [26] Walters, D.L., Raymond, G.P., (1999) Repeated loading of reinforced finite depth granular material, Geosynthetics 99, Vol. 2, Boston, MA. North American Geosynthetics Society, St. Paul, MN, pp. 697 709, (İngilizce). 246

[27] Alarkon-Guzman, A., Leonards, G.A. and Chameau, J.L. (1988) Undrained monotonic and cyclic strength of sands, ASCE Journal of Geotechnical Engineering, Vol.114, pp.1089-1109, (İngilizce). [28] S eed, H.B. (1979). Soil liquefaction and cyclic mobility evaluation for level ground during earthquakes, ASCE Journal of Geotechnical Engineering Division, Vol.105, pp.201-255, (İngilizce). [29] Talaganov. K.V. (1996). Stress-strain transformations and liquefaction of sands, Soil Dynamics and Earthquake Engineering, Vol.15, pp.411-418, (İngilizce). [30] Erten, D. and Maher, M.H. (1995). Cyclic undrained behavior of silty sand, Soil Dynamics and Earthquake Engineering, Vol.14, pp.115-123, (İngilizce). 247