OVER KANSERİ Yumurtalık kanseri; Over tümörü; Over hücrelerinden kaynaklanan kanserdir. Kadınlarda yumurtalıklara over denir. Over ler döllenme için gerekli yumurtaların hazırlandığı ve kadın hormonlarının kontrolünde çalışan bir organdır. Kadınlarda en sık görülen tümörlerden biridir. her 100 kadından biri over kanserinden ölmektedir. Sinsi bir tümördür, teşhis konulduğunda hastaların % 70 inde hastalık ilerlemiştir. Bu nedenle düzenli muayene ve erken teşhisi çok önemlidir. Over hücrelerinin kontrol dışı çoğalmaya başlaması sonucu ortaya çıkan over kanseri çevreye ve diğer uzak organlara yayılarak hastanın ölümüne neden olabilir. Over kanserleri hiçbir şikayete sebep olmadan büyük boyutlara ulaşabilirler. Hastada hiçbir şikayete neden olmadan etrafa ve birçok organa yayılabilirler. Muayene sırasında kolayca fark edilmezler. Teşhis edildiklerinde hastaların % 70 inde tümör büyümüş ve etrafa yayılmış olur. Şikayete neden olmadan büyümeleri ve teşhis edildiğinde yayılmış olmaları nedeniyle over tümörleri tehlikelidir. Over kanserlerinin büyük kısmı epiteliyal kanserlerdir. %20 si Germ hücreli tümördür kalanı ise stromal hücrelidir ve hormon ürettiğinden şikayete neden olur. Over kanseri neden olur? Over kanserlerinin sebebi bilinmemektedir ancak aşağıda sayılan risk faktörleri over kanseri gelişimini arttırmaktadır. Over kanseri riskini arttıran faktörler : Ailede over kanseri hastası olması; Özellikle anne, Kız kardeş,
Kız evlatta over kanseri olması, 50 yaş üstü, Menstrual adet hikayesi: İlk adet 12 yaşından önce ise, Çocuk doğurmamış, İlk çocuğu 30 yaş üstünde doğurmuş, Geç menopoza girmiş ise, Öz geçmişinde; Meme tümörü, Kolon tümörü hikayesi varsa; Bazı genlerinde mutasyon var ise özellikle: BRCA 1, BRCA 2 gen mutasyonları taşıyor ise 5 yıldan uzun süre kesintisiz doğum kontrol hapı kullanıyor ise; over kanseri gelişme riski diğer insanlardan yüksektir. Over kanserinin belirtileri nelerdir? Over kanserleri büyük boyutlara ulaşmadan pek bir şikayete neden olmaz. Over kanserleri hep ileri evrelerde şikayete neden olmaya başlarlar buda hastalığın tedavisini çok güçleştirir. Bu nedenle over kanserlerinin teşhisi düzenli jinekolojik muayene ve tetkiklere bağlıdır. Over kanserleri büyük boyutlara ulaşmaya başlayınca aşağıdaki şikayetlere neden olurlar: Karında rahatsızlık hissi, karın ağrısı, Gaz, Hazımsızlık, Karında basınç, şişkinlik, gaz, geğirme hissi ve kramplar, Karında su toplanması, Bulantı, ishal, kabızlık, sık idrara gitme, İştahsızlık, Hafif bir yemekten sonra aşırı şişkinlik, doygunluk, Açıklanamayan kilo alma yada kilo verme,
Anormal vajinal kanama, Tüylenme artışı, seste boğuklaşma ve kabalaşma, Akne, sivilce, Adet düzensizliği yada adet kesilmesi. Yukarıdaki şikayetler birçok başka sebebe de bağlı olabileceğinden kolayca geçiştirilir ve atlanır. Buda teşhisin gecikmesine ve over kanserinin daha da yayılmasına neden olur. over kanseri teşhisi nasıl konur? Over kanserinin teşhisi muayene ve testler ile konur. Jinekolojik muayene ve ultrason ile birlikte laboratuar testleri yapılır, kan alınarak yapılan bu testler erken teşhiste çok değerlidir. Şüphe var ise baryumlu barsak filmleri ve tomografi teşhise yardımcı olur. Over kanserinde laboratuvar testleri: CA 125 kan testi ( over kanserinde yükselir ), HE4 testi ( CA-125 ile birlikte kullanıldığında daha değerlidir ). Bu iki basit kan testi over kanserinin erken teşhisinde çok değerlidir. Over kanseri tedavisi: Over kanserinin tedavisi kanserin cinsine ve yaygınlığına bağlı olarak değişir. Yayılmış tümörlerde tedavi şansı azalmaktadır. Epitelyal tümörlerin yaklaşık % 75 i teşhis edildiği anda ileri seviyede yayılmış haldedir. Çok ileri vakalara cerrahi yapılamaz. Over kanseri tedavisinde cerrahi halen ilk basamakta dır. Cerrahi yapılabilen hastalara ameliyat sonrası kemoterapi ve gerekir ise radyoterapi yapılır. Cerrahide amaç kanser kitlesini etrafındaki lenf bezleri ile birlikte çıkartmaktır. Kemoterapide ise amaç cerrahi olarak alınamayan hücrelerin ilaçlar ile yok edilmesini sağlamaktır. Kemoterapi ilaçları kanser hücreleri ile birlikte birçok normal hücreyi de zedeler
yada öldürür, bu nedenle çok yan etkiye neden olur. Radyo terapi kanser hücrelerini öldürmek ve kanser kitlesini küçültmek için kullanılan bir tedavi yöntemidir. Over kanserinden korunma: Over kanserinden korunmanın kesin bir yolu, yöntemi yoktur. Bilinen en güvenli korunma yolu düzenli jinekolojik muayene ve testlerin yapılmasıdır. Over kanserlerinde erken teşhis hayat kurtarır. Özellikle üreme çağı dışında jinekolojik muayene çok önemlidir. Over kanseri risk faktörlerinden biri var ise düzenli jinekolojik muayene ve testlerinizi ihmal etmeyiniz. Referanalar: 1. American Cancer Society http://www.cancer.org/ 2. CancerCare http://www.cancercare.org/ 3. Gynecologic Cancer Foundation http://www.wcn.org/gcf/ 4. National Cancer Institute National Institutes of Health http://www.cancer.gov/ 5. Canadian Cancer Society http://www.cancer.ca/ 6. The Society of Obstetricians and Gynaecologists of Canada http://www.sogc.org/ 7. Ovarian cancer. National Cancer Institute, National Institutes of Health (NIH) website. Available at: http://www.cancer.gov/. June 10, 2008. 8. What is ovarian cancer? American Cancer Society website. Available at: http://www.cancer.org/docroot/cri/content/cri_2_2_1x_what_is_o varian_cancer_33.asp?sitearea=. Updated February 6, 2008. June 10, 2008. 9. 9/18/2009 DynaMed Systematic Literature Surveillance
DynaMeds Systematic Literature Surveillance : FDA clears a test for ovarian cancer. US Food and Drug Administration website. Available at: http://www.fda.gov/newsevents/newsroom/pressannouncements/ucm1 82057.htm. Published September 11, 2009. September 18, 2009 ESTRADİOL Estradiol testi; E2; Estradiol, Östradiol, Kanda bulunan estradiol miktarını gösteren laboratuvar testidir. Estradiol ( ÖSTRADİOL ) en aktif kadınlık hormonlarından biridir. Kadınlık özelliklerini sağlayan ana hormondur, dişi cinsel organlarının gelişimi ve cinsel olgunluğa erişmesini sağlar. Beyinden gelen uyarıcı hormonlar (LH- FSH) sayesinde over ler den yani yumurtalıklardan, böbrek üstü bezlerinden ve gebelik sırasında plasentadan salgılanır. Gebelikte estradiol uterusun ve bebeğin gelişiminde önemli rol oynar. Kadınlarda progesteron hormonuyla birlikte yumurtlama ve adetleri düzenler, uterus, overler, meme dokusu ve dış genital organların gelişmesini sağlar. Erkekte testislerden az miktarda salgılanır ve prostat ile meme dokusunun gelişmesinde rol alır. Estradiol yağ dokusunun kadın tipi gelişmesini sağlayan hormondur. Kadın tipi yağlanmayı estradiol sağlar. Estrojen terapisi, estrojen içeren ilaçlar ve doğum kontrol ilaçları estrojen seviyesini değiştirir laboratuvar testi sonucu nu etkilerler. Estrojen miktarına neden bakılır? Gebelik sırasında plasentanın durumunu görmek için,
Over ler, böbrek üstü bezleri ve beyin arasındaki hormonsal döngünün nasıl çalıştığını görmek amacıyla, Over tümörlerinin teşhisinde, Kadın ve erkekte beklenen vücut karakterlerinin olgunlaşmadığı durumlarda, Adet kesilmesinin sebebini araştırmakta, Menopoz pre menopoz tespitinde, Tüp bebek uygulamalarının takibinde, Kısırlık araştırmasında estradiol miktarına bakılır. Estradiol normal değeri nedir? Kadınlarda adet süresince estradiol miktarı değişir. Erkek: <62 pg/ml Kadın: Folüküler Faz: 1-147 pgr/ml Ovülasyon: 93-404 pg/ml Luteal Faz: 29-318 pg/ml Menopoz: <58 pg/ml Estradiol miktarını yükselten sebepler: Beklenenden yüksek estradiol over tümörünün belirtisi olabilir, Follikül kistleri, Endometriyozis sırasında estradiol artar. Estradiol miktarını düşüren sebepler: Menopoz, Over yetmezliği, Genetik, kalıtsal hastalıklar, Turner sendromu, Beyin, hipofiz, hipotalamus hastalıkları Kronik böbrek hastalıkları, Tiroid hastalıkları, Şeker hastalığı. Hızlı kilo kaybı yada aşırı zayıf kişilerde esrojen seviyesi beklenenden düşük bulunur. Referanslar:
Webster RA. Reproductive function and pregnancy. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006:chap 25. Ferri FF. Laboratory tests and interpretation of results. In: Ferri FF, ed. Ferri s Clinical Advisor 2012. 1st ed. Philadelphia, Pa: Mosby Elsevier; 2011:section IV. İDRARDA AMİLAZ Amilaz pankreas ve tükürük bezlerinden salgılanan ve karbonhidrat sindirimini sağlayan enzimdir. İdrarda amilaz laboratuvar testi ile idrarda atılan miktar ölçülür. Bkz: Kanda Amilaz. Spot idrarda yada 24 saatlik idrarda bakılır. Testten önce idrarda amilaz miktarını arttırtan ilaçların kesilmesi gerekir. İdrarda amilazı arttıran ilaçlar: Aspirin, Doğum kontrol ilaçları, Kolinerjik ilaçlar, Kodein, Kortizon içeren ilaçlar, İndometazin, Diüretilk ilaçlar, Metildopa, Morfin, Pentazosin. İdrarda amilaz ne için bakılır? Özellikle pankreas iltihapları ve pankreas hastalıklarının teşhis için bakılır.
24 saatlik idrarda amilaz için normal değerler: 2,6 21,2 IU/h dir. İdrarda amilaz miktarının artmasına amilazüri denir ve aşağıdaki hastalıklara işaret eder: Akut pankreatit, Alkol alımı, Pankreas kanseri, Over kanseri, Akciğer kanseri, Kolesistit, Dış gebelik, Safra kesesi hastalıkları, Tükürük bezi iltihabı, tıkanması, Kabakulak, Barsak tıkanması, Pankreas kanal tıkanması, Pelvik inflamatuar hastalık, Ülser perforasyonu. İdrarda amilaz miktarını düşüren sebepler: Referanslar: Pankreas hasarı, Böbrek hastalıkları, Pankreas kanseri, Gebelik zehirlenmesi. 1. Owyang C. Pancreatitis. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 147. 2. Tenner S, Steinberg WM. Acute pancreatitis. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2010:chap 58.
AMİLAZ Amilaz pankreas ve tükürük bezinden salgılanan enzimdir. Şekerlerin sindirilmesini ve emilmesini sağlar. Pankreas bezinin iltihapları ve tıkanmalarında, tükürük bezlerinin iltihaplarında kanda amilaz artar. Amilaz birçok hastalıkta yükselir ancak özellikle pankreas ve tükrük bezi hastalıklarının teşhisinde amilaz testi değerlidir. Test kanda yada idrarda bakılır. Test öncesinde alkol alınması sonucu bozar. Bazı ilaçlar test sonucunu bozar: Aspirin, Doğum kontrol ilaçları, Kolinerjik ilaçlar, Asparaginaz, Metil dopa, Opiatlar ( kodein, meperidin, morfin), Tiazid diüretikler amilaz testinin sonucunu bozar. Amilaz testi ne için yapılır? Akut pankreatit teşhisi ve takibi amacıyla, Kabakulak teşhisi, Kronik pankreatit takibi, Pankreas psödokist takibi amacıyla yapılır. Amilaz için normal değerler: Erişkin: 25 35 Unit/ Lt bazı laboraturlarda 40-140 U/L dir. Kanda amilazı arttıran sebepler: Akut pankreatit, Pankreas kanseri,
Over kanseri, Akciğer kanseri, Kolesistit, Safra taşı tıkanması, Ciddi gastroenteritler, Tükrük bezi tıkanması, Tükrük bezi iltihapları, Kabakulak, Barsak tıkanmaları, Makro amilazemi, Pankreas veya safra kanalı tıkanması, Perfore ülser, Tubal gebelik ( dış gebelik ), Amilaz miktarını düşüren sebepler: Pankreas kanseri, Pankreas zedelenmesi ve hasarları, Böbrek hastalıkları, Gebelik toksemisi. Referanslar: 1. Owyang C. Pancreatitis. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 147. 2. Tenner S, Steinberg WM. Acute pancreatitis. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2010:chap 58.