Türkiye de Yenilenebilir Enerji Piyasası Dünya Bankası Shinya Nishimura 28 Haziran 2012
Yenilenebilir Enerji Türkiye için Neden Enerji Arz Güvenliği Önemli? Enerji ithalat oranı %70 in üzerinde (tüm ithalatın yüzde 20 si, cari açığın yüzde %50 si) Yerli Kaynaklar: Hidro, Kömür (Linyit) Emreamadelik riski ve fiyat istikrarsızlığı riski
Yenilenebilir Enerji Türkiye için Neden Önemli? Büyümenin Sürdürülmesi Elektrik talep artışı yıllık % 6,5 7,5 2008-2009 daki yavaşlama; fırsat penceresi Rezerv marjı küçülüyor Kapasite artışının sürdürülmesi gerekiyor Ekonomik kalkınmanın sürdürülmesinin önünde bir darboğaz oluşturma riski
Yenilenebilir Enerji Türkiye için Neden Önemli? İklim Değişikliği ve sürdürülebilir yüksek büyümenin Çevresel Etkileri (%) CO 2 Emisyon Artışı 1990-2009 Türkiye 102 Euro bölgesi / OECD Avrupa -5 Doğu Avrupa ve Orta Asya -38 Dünya 38 Brezilya 74 Çin 207 Hindistan 172 Kaynaklar: Dünya Kalkınma Göstergeleri, 2011, Dünya Bankası; DB rakamları/euro bölgesi, IEA rakamları/oecd Avrupa.
Yenilenebilir Enerji Türkiye için Neden Önemli? Enerji Sektörü, sera gazı emisyonlarındaki artışa en fazla katkıda bulunan sektör 1990 2008 1990-2008 (% Değişim) GSYH (SAGP, 2000, Milyar ABD$) 306.9 831.16 170.82 Kişi Başına Düşen GSYH (SAGP, 2000 ABD$/kişi) 5466 11693 113.92 Toplam Elektrik Üretimi (milyar kwh) 57.5 198.4 245.04 Enerji Yoğunluğu (TEP/ SAGP 2000 ABD$, 000) 0.17 0.12-29.41 Toplam Sera Gazı Emisyonu (Mton) 187.03 366.5 95.96 Elektrik Üretiminden Kaynaklanan Sera Gazı Emisyonu (Mton) 30.44 101.79 334.4 Karbon Yoğunluğu (ton CO2/ SAGP 2000 ABD$) 0.61 0.44-27.87 Enerji Arzının Karbon Yoğunluğu (ton CO2/ SAGP 2000 ABD$) 2.39 2.75 15.06 Kaynak: Türkiye İklim Değişikliği Eylem Planı, 2011
Yenilenebilir Enerjinin Teşvikine Yönelik Temel Çerçeve Yenilenebilir Enerji Kanunu (2005 tarihli, 2010 da değiştirildi) teknolojiye dayalı taban fiyat sağlıyor Elektrik Piyasası Kanunu (2001 tarihli, 2008 de değiştirildi) Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu (2007) Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğünün Kuruluşu (2011)
Türkiye de Yenilenebilir Enerjinin Mevcut Durumu Toplam üretimin yaklaşık %26 sı yenilenebilir enerji kaynaklarından üretiliyor (2011, büyük HES ler dahil) Küçük HES projeleri İspatlanmış teknoloji Tarife (taban fiyat) Alım Garantisi Elektrik Piyasası Şu anda yaklaşık 189 MW kurulu kapasite mevcut, bir başka deyişle toplam HES kapasitesinin %1,1 i
Yenilenebilir Enerji Piyasasının Gelişimi Rüzgar Enerjisi yükselişte 19 MW tan (2004) 1.691 MW a (2011) Ocak 2012 itibariyle yaklaşık 1.000 MW kapasite lisanslandırılmış / inşa halinde Jeotermal be Güneş? Jeotermal potansiyeli: 33.000 MW (2011 itibariyle 94,2 MW kurulu) Güneş potansiyeli : 380 milyar kwh/yıl (şu anda yaklaşık 1 MW kurulu kapasite)
Dünya Bankası Projelerinin Gelişimi Yenilenebilir Enerji Projesi (2004-2010) TKB ve TSKB ye sağlanan toplam 202,3 milyon ABD$ kredi hattı Çoğunlukla küçük HES ler için kullandırıldı 618,5 MW Özel Sektör Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Projesi (2009, 2011-2016) 1 milyar ABD$ IBRD den, 100 milyon ABD$ CTF den Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği 578 MW Yenilenebilir Enerji, ve 12 Enerji Verimliliği projesi KOBİ Enerji Verimliliği Kredi Hattı Projesi (hazırlık aşamasında) Halkbank, Vakıfbank ve Ziraat Bankası aracılığıyla kullandırılacak kredi hattı
Yenilenebilir Enerji ile ilgili Hükümet Hedefleri ve Programı Türkiye nin Dokuzuncu Kalkınma Planı Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi (2010) Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı (2011) 2010 2014 Strateji Planı Amaç 2: Toplam elektrik üretimi içinde yenilenebilir enerjinin payının 2023 yılına kadar yüzde 30 a yükseltilmesi, 2015 yılı için belirlenen ara hedefler; Hedef 2.1: Rüzgar enerjisi kapasitesinin 10.000 MW a çıkarılması (2011 itibariyle 1.691 MW) Hedef 2.2: Jeotermal enerji kapasitesinin 300 MW a çıkarılması (2011 itibariyle 94.2 MW)
Teknolojiye dayalı tarifeler Teknoloji Hidroelektrik Rüzgar Jeotermal Biyokütle Güneş Tarife Garantisi (kwh) 0,073 ABD$ 0,073 ABD$ 0,105 ABD$ 0,133 ABD$ 0,133 ABD$ 2010 yılında değiştirilen Yenilenebilir Enerji Kanunu kapsamında sağlanıyor. Yerel olarak üretilen ekipman ve bileşenleri kullanan lisans sahiplerine ilave teşvikler sağlanıyor
Temiz Enerji Finansmanı Çalıştayı 28 Haziran 2012, Perşembe, Ankara Türkiye Temiz Enerji Finansmanı : EBRD nin SürdS rdürülebilir Enerji Girişimi imi Yoluyla Enerji Verimliliğinin inin Arttırılmas lması Adonai Herrera-Martínez Baş Yönetici, Enerji Verimliliği ve İklim Değişikliği Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) European Bank for Reconstruction and Development 2011 www.ebrd.com
Sunumun Planı 2
Sürdürülebilir Enerji Girişimi imi : EBRD nin İklim Değişikli ikliğinin inin Azaltılmas lmasına Katkısı 3
29 ülkedeki 33 ofisten oluşan bir ağ Faaliyet Gösterdiği Ülkelerde bir Bölge Lideri Nerelerde faaliyet gösteriyoruz? Mart 2012 1991 yılında Sovyetler Where Birliği nin we operate dağılmasından sonra kurulan EBRD nin faaliyet gösterdiği bölge, Doğu Avrupa ve Orta Asya daki birçok ülkeyi ve 2009 yılından bu yana Türkiye yi de kapsamaktadır. 4
EBRD nin Teşkilat Yapısı: Enerji Verimliliği ve İklim Değişikliği ekibinin rolü 5 Guvernörler Direktörler Başkan Değerlendirme Üyeler EBRD nin sadeleştirilmiş bir teşkilat yapısı Denetim Finansman Çevre Bankacılık OCE OCCO OSG Tarımsal işletmeler Finansal kurumlar İmalat ve Hizmetler Belediye ve Çevre Altyapısı Doğal Kaynaklar Elektrik ve Enerji Gayrımenkul ve Turizm Ulaştırma Enerji Verimliliği ve İklim Değişikliği 5
SEI Operasyonel Stratejisi Bu paralel faaliyetler yoluyla, SEI EBRD nın yıllık iş hacminin %30 unu oluşturmaktadır; Türkiye de 2011 itibariyle yıllık iş hacminin %52 si Engelleri aşmaya yönelik teknik yardım : piyasa analizi, enerji denetimleri, eğitim, bilinçlendirme; uygun teşviklerin sağlanmasına ve maliyet kısıtlarının giderilmesine yönelik hibe eş finansmanı Sürdürülebilir enerjiyi teşvik eden güçlü kurumsal ve düzenleyici çerçevelerin geliştirilmesini desteklemek için hükümetler ile birlikte çalışmak Çeşitli finansman araçları kullanılarak, hem kamudan hem de özel sektörden çok sayıda müşteri ile yürütülen projeler 6
EBRD nın SEI Faaliyetlerinin Dağılımı EBRD nin operasyonlarında yenilenebilir enerjiyi ve enerji verimliliğini arttırmak amacıyla 2006 yılında başlatılmıştır. 2006 ile 2011 yılları arasında elde edilen başarımlar: - 29 ülkede, toplam proje değeri 47 milyar olan 464 proje için 9 milyar luk yatırım yapıldı; - Yıllık 46 milyon ton CO 2-eq (Türkiye nin emisyonlarının %~13) ve 16 milyon TEP (Türkiye nin birincil enerji tüketiminin %~17) tasarruf sağlandı Kurumsal enerji verimliliği EBRD SEI 2011 Yıllık İş Hacmi (1,9 milyar ) Orta Avrupa ve Baltıklar 566 milyon %22 Doğu Avrupa ve Kafkaslar 468 milyon %18 Bölgesel Dağılımı Bölgesel 74 milyon %3 Rusya 477 milyon %18 Yenilenebilir Enerji Sürdürülebilir Enerji Finansman Olanakları Belediye Altyapısı EV Orta Asya 74 milyon %3 Türkiye 466 milyon %18 Güneydoğu - Avrupa 477 milyon %18 Daha Temiz Elektrik Üretimi Karbon Piyasaları 7
Türkiye deki Enerji Bağlam lamı 8
Türkiye deki Enerji Bağlamı: Güçlü Talep Artışı ve Fosil Yakıt İthalatına Bağımlılık Birincil Enerji Arzı (MTEP) IEA 2009 Türkiye Kilit Enerji İstatistikleri LULUCF Hariç Sera Gazı Emisyonlarındaki Değişim (%) Yakıtlara Göre Elektrik Üretimi (GWh) IEA 2009 Türkiye Kilit Enerji İstatistikleri Son 20 yıl içinde: birincil enerji arzında CO2 emisyonlarında 2x artış, elektrik üretiminde 4x artış 9 Cari açığın kaynaklarından birisi olarak enerji ithalatı yıllık yaklaşık 70 milyar $ lık açığın %~ 40 ı GSYH nın %4 ü
Sera Gazı Emisyonları: İklim Değişikliğinin Azaltılmasında Enerji Verimliliğinin Rolü Emisyonlar (2008): 363 MtCO2e 48 34 39 4 43 41 363 102 52 Elektrik ve Isı Binalar Ağır Sanayi Diğer Sanayi Ulaştırma Atık Tarım Petrol ve Gaz Hidro Rüzgar Nükleer Gaz yakıt - geçişi İ-D kayıpları Kazan verimliliği vs.. Yalıtım Çok çeşitli enerji verimliliği Modern kazanlar önlemleri Güneş en. su ısıtma Elektrikli motorlar Tasarruflu Biyo-atık yakıtları cihazlar Hammadde ikamesi vs. CO2 - dışı sera gazı bertarafı vs. Enerji tasarruflu araçlar Hibrid - araçlar Verimli nakliye vs. Atık su arıtma Kompostlaştırma Çöp gazı vs. Koruma tarımı Arazi dönüştürme Mera ve hayvan yönetimi vs. Enerji verimliliği Sızıntı etütleri Conta değiştirme vs. Source: UNFCCC 10
Karbon Azaltma Eğrileri : Enerji Verimliliği için Temiz ve Kârlı Yatırımlar 11
Bir Rekabetçili iliği i Kaynağı Olarak Enerji Verimliliği 12
Türkiye de EV Potansiyeli (1) : Yıllık enerji tüketiminin yüzde 14 ünden fazla Enerji verimliliği Türkiye için neden önemli? Talep artışı sebebiyle enerji güvenliği bakımından Ekonomik rekabet güdü ve uzun vadeli sürdürülebilir büyüme bakımından İklim değişikliği etkilerinin azaltılması bakımından Enerji mevzuatında ve düzenlemesinde güçlü ilk adımlar atıldı ve artık EV potansiyelinde yararlanma üzerinde odaklanılıyor Sanayi ve bina sektörleri: yıllık 15 milyon TEP veya toplam tüketimin %14 ünden fazla toplam enerji tasarrufu potansiyeli var Sanayi sektörü: tasarruf potansiyeli yıllık yaklaşık 3,0 milyar ABD$ Üçüncül sektör: yaklaşık %30 veya yıllık 1 milyon TEP in üzerinde veya Türkiye deki toplam enerji tüketiminin %7 si kadar enerji tasarrufu potansiyeli (1) Dünya Bankası Raporu: Türkiye de Enerji Tasarrufu Potansiyelinden Yararlanmak, (Ocak 2011) 13
Kamu Sektöründe Enerji Verimliliği: ESCO lar ve Geleneksel Hizmet Alımı ESCO projelerinin avantajları (Enerji Performans Sözleşmesi): Ticari esasa dayalı bilanço dışı finansman EV yatırımlarının tasarımı ve uygulanması için özel sektör uzmanlık birikimi Enerji performansına ve net bugünkü değere dayalı satın alma Kamu sektöründe geleneksel EV finansmanı : Bilanço içi borç finansmanı veya büyük miktarlarda hibe gerektirir Müşteriler EV yatırımlarının tasarımı, ihale edilmesi ve uygulanması için gerekli uzmanlık birikimine sahip değildir Satın alma prosedürü EV performansı ile ilişkili değildir 14
Türkiye de aşılması gereken engeller Bankalar perspektifi ESCO projeleri küçük ve riskli olarak kabul ediliyor, dolayısıyla: Türkiye de şu anda alacak hakkı alımı(forfeiting)/faktöring sunulmuyor (bilanço dışı finansman yok) Yüksek düzeyde teminat isteniyor ESCO perspektifi Müşteriler proje geliştirme kaynaklarına sahip değil Uzun vadeli finansmana ulaşılamıyor İhale prosedürlerinin ve yasal çerçevenin açık olmadığı algılanıyor Ölçüm ve Doğrulama protokolleri yok ve müşteriler istikrarsız Kamu müşteri perspektifi Bilinç ve bilgi eksikliği ESCO projelerinin geliştirilmesi için gerekli uzmanlık birikimi yok Bütçe kaynağı eksikliği ESCO projelerinin uygulanmasına yönelik talimatların olmadığı algısı mevcut (satın alma, bütçe kodu, Üçüncü Taraf Finansmanı) EBRD aşağıdaki yollarla destek sağlayabilir (1) ESCO piyasasının gelişimine olanak tanıyacak yasal çerçevenin geliştirilmesine yönelik politika diyalogu; (2) ticari bankalar tarafından da kullanılabilecek özel bir finansman mekanizmasının; (3) proje geliştirme yoluyla kamu bina sahiplerinin desteklenmesi 15
Faaliyet GösterdiG sterdiğimiz imiz Ülkelerde Enerji Verimliliğinin inin Teşvik Edilmesi 16
SANAYİDE ENERJİ VERİMLİLİĞİ Hedef Kitle: Talep tarafı sürdürülebilir enerji projelerine yatırım yapmak için EBRD den doğrudan finansman kullanan kurumsal müşteriler Kapsadığı Sektörler: İmalat (örneğin çelik üretimi, çimento, otomotiv), Tarımsal işletmeler (örneğin gıda işleme, sürdürülebilir çiftçilik, hayvancılık), Gayrımenkul ve turizm (örneğin gayrımenkul projeleri, alışveriş merkezleri, oteller), Ulaştırma (örneğin demiryolu işletmeleri, havaalanı altyapısı). Yaklaşım: EBRD kurumsal finansman için sürdürülebilir enerji yatırım programları geliştirir EBRD sürdürülebilir enerji bileşenlerini uygulamaya koymaya yönelik devam etmekte olan işlemleri esas alır EBRD bünyesinde teknik uzmanlık birikimi Fırsatların tespit edilebilmesi ve proje hazırlık ve uygulama çalışmalarının desteklenmesi için dışarıdan danışmanları harekete geçirebilir 17
Enerji Verimliliği için Doğrudan Finansman : Teknik engelleri aşmak ve ticari finansmanı getirmek Banka potansiyel müşteriler için ücretsiz enerji denetimleri gerçekleştirmektedir ve bu projelerin uygulanması için rekabetçi ancak ticari finansman sağlamaktadır Bazı örnekler: Büyük bir küresel seramik üreticisi: 11 milyon EV yatırımı %7 gaz ve %27 elektrik tasarrufu (toplam: 8 milyon tasarruf), 1,4 yıl geri ödeme süresi, %72 İGO, 43 milyon NBD, ve 38.000 tco 2 /yıl azaltım Büyük bir beyaz et üreticisi : 16 milyon yatırım biyogaz tesisi + EV önlemleri, %26 gaz ve %44 elektrik tasarrufu (toplam: 7 milyon tasarruf), 2,3 yıl geri ödeme süresi, %46 İGO, 41 milyon NBD ve 49.000 tco 2 /yıl azaltım Büyük bir çimento üreticisi: 15 milyon yatırım 9 MW Kombine Isı ve Güç santrali, 3,7 yıl geri ödeme süresi, %27 İGO, 16 milyon NBD ve 28.000 tco 2 /yıl azaltım 18
Sürdürülebilir Enerji Finansman Olanakları (SEFF) Structure SEFF ler çok çeşitli sanayi ve konut müşterilerine ulaşmada etkili araçlardır SEFF ler konutlarda enerji verimliliği ve küçük ölçekli yenilenebilir enerji yatırımları gibi yeni alanlara finansman sağlamaları için ticari bankaları desteklemede etkili bir araçtır Donör finansmanlı sözleşme EBRD Donör finansmanlı sözleşme Kredi hattı Hibe teşvikleri Proje ekibi Destek Ticari bankalar İzleme ekibi Alt krediler Hibe teşvikleri Teknik destek (proje değerlendirme) Alt borçlular Teknik destek (proje doğrulama) 19
EBRD Belediye EV Finansmanı : Dnipropetrovsk-Ukrayna için Finansman Konsepti EBRD Garanti Uzun vadeli kredi ve geri ödeme Dnipropetrovsk Şehri 100.000 alacak Finansman aracı Piyasa oluştuktan sonra finansman aracı ticari bankalar tarafından değiştirilebilir Banka B EnPC projesi (5 yıl, 140.000 sözleşme değeri) 1. 100.000 yatırım 2. operasyonlar Performansa dayalı ödeme 40.000 Alacakların satın alınması için ESCO ya 90.000 ESCO 100.000 kısa vadeli kredi yatırım ihtiyaçları, alacak hakkı alımı (forfeiting) sonrası geri ödeme, Banka A 20
Sürdürülebilir Enerji Finansman Olanakları (SEFF): Kullandırımdan Projelere TurSEFF: Konut, ticarethane ve KOBİ enerji verimliliği yatırımları için tasarlanmış 260 milyon ABD$ değerinde (Temiz Teknoloji Fonundan temin edilen 50 milyon ABD$ dahil) bir finansman (krediler 5 milyon $ ın altında); Haziran 2010 dan bu yana elde edilen başarımlar : Toplam değeri 347 milyon ABD$ olan 200 proje için 190 milyon ABD$ kullandırıldı; 127.000 TEP tasarruf sağlandı (80 milyon ABD$ eşdeğeri) ve yıllık 301.000 ton CO 2e azaltım sağlandı; MidSEFF: Sürdürülebilir Enerji (YE, EV ve Atıktan Enerji Üretimi) yatırımlarının (50 milyon ya kadar) arttırılmasına yönelik 1 milyar luk bir finansman; EBRD-AB çevre standartlarını uygulamaları için bankalara ve sponsorlara sağlanan AB finansmanlı Teknik Yardım Nisan 2011 den bu yana elde edilen başarımlar: Toplam değeri 334 milyon olan 12 proje (6 küçük HES, 4 Rüzgar Santrali, 1 Jeotermal ve 1 EV) için 245 milyon kullandırıldı; 239 MW kapasite kuruldu (770 GWh YE üretildi, yıllık 65 milyon değerinde elektrik üretimi) ve yıllık 436.000 ton CO 2e azaltımı sağlandı; 21
Daha fazla bilgi için; i in; Terry McCallion Direktör Enerji Verimliliği i ve İklim Değişikli ikliği (E2C2) EBRD London Headquarters, UK mccallit@ebrd.com EBRD Türkiye de Enerji Verimliliği i ve İklim Değişikli ikliği i (E2C2( E2C2) : Adonai Herrera-Mart Martínez Baş Yönetici Enerji Verimliliği i ve İklim Değişi,kli i,kliği EBRD İstanbul Daimi Ofisi, Türkiye Tel: +90 212 286 11 10 martinea@ebrd.com 22
İlave Slaytlar 23
EBRD nin Misyonu ve Vizyonu 2 4 1991 de kurulduğundan bu yana, EBRD nin operasyonları üç temel ilkeye dayanmaktadır : Piyasa ekonomilerine geçişi, özel mülkiyeti ve iyi yönetişimi teşvik etmek Finansal olarak yaşayabilir projelere özel sektör ile birlikte yatırım yapmak Özel kaynaklardan başka şekilde elde edilemeyen finansmanın uygun koşullarla sağlanması Üçlü kâr hanesi niteliğindeki faydalar üzerinde odaklanmak: Ekonomik, Sosyal ve Çevresel 24
SEI FİNANSMAN YAKLAŞIMI Birbirini tamamlayan üç bileşene dayanmaktadır : Biryandan özel sektör finansmanını en üst düzeye çıkarırken, aynı zamanda uygun piyasa koşullarından yararlanmak ve teknoloji maliyeti trendlerini azaltmak için, özel veya kamu sektörü projelerine Doğrudan EBRD finansmanı ve sendikasyonu. Gerekli olması halinde, Banka tarafından geliştirilen kılavuzlar doğrultusunda spesifik engellerin ve piyasa başarısızlıklarının aşılmasına yönelik olarak sübvansiyonların seçici ve akıllı kullanımı. Mümkün olması halinde, Çok Taraflı Karbon Kredisi Fonu (MCCF) uygulaması bağlamında edinilen becerilere ve deneyimlere dayalı olarak, projelere ilave gelirler yaratabilecek karbon finansmanı sisteminin veya diğer piyasa esaslı sistemlerin kullanımı. Bu, Banka müşterilerine karbon finansmanı veya benzer mekanizmalardan yararlanmak için işlemleri yapılandırmalarına yönelik teknik destek sağlanmasını da içermektedir. 25
Türkiye de EBRD Özel Sektör Yatırımları için Katalizör 61 ülkeye ve iki hükümetler arası kuruma ait 10 70 1991 yılından bu yana 3.000 projeye 50 8 60 milyar nun üzerinde yatırım yaptı 2011 yılında 9 milyar luk yatırım yaptı Türkiye de EBRD : 2009 yılından bu yana 1,5 milyar Yıllık İş Hacmi (YİH) 6 4 2 50 40 30 20 10 Net kümülatif iş hacmi Türkiye de SEI : 3 yılda 718 milyon TurSEFF (250 milyon ): küçük EV ve YE finansmanı; MidSEFF (675+ milyon ): orta ölçekli YE finansmanı; 1.000+ MW lık kapasite kurulacak; Türkiye deki en büyük rüzgar santrallerini finanse etti 26 0 0 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 Borç YİH Sermaye YİH Net Kümülatif İş Hacmi Türkiye 2009 2010 2011 EBRD YİH (milyon ) 150 494 890 SEI YİH (milyon ) 45 207 466 SEI YİH, Toplamın % si 30% 42% 52% Kümülatif yat. (milyon ) 1,534 Küm. SEI yat. (milyon ) 718 (47%)
Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı (SEAP): Sürdürülebilir Kalkınmaya Yönelik Entegre Bir Yaklaşım 27
Karbon Piyasasının Geliştirilmesi: Türkiye de Karbon Piyasalarının Geliştirilmesini Desteklemek Piyasa Türü Değer 2010 Uyum Piyasaları (Kyoto Protokolü ve bölgesel iklim piyasaları) 123.954 Milyon ABD$ Gönüllü Piyasalar: İyi Niyet ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk (CSR) 424 milyon ABD$ Kaynak: Ecosystem Marketplace, Building Bridges, State of the Voluntary Carbon Markets 2010 Alt Proje Düzeyinde: Karbon Projelerinin Geliştirilmesi Karbon kredilerinin satışlından ilave gelir elde etmek amacıyla emisyon azaltım projelerinin (YE ve EV) geliştirilmesinde ve tescil edilmesinde alt borçlulara yardım sağlamak; Finansman Düzeyinde: Ortak Bankaların Karbon Piyasası Hizmetlerinin Geliştirilmesi - Ortak Bankaların hem alt borçlulara hem de Karbon Kredisi alıcılarına Karbon Piyasası Hizmetleri sunabilmeleri için, katılımları, gelişimleri ve desteklenmeleri bakımından kapasite oluşturmak; Ulusal Düzeyde: Türkiye ye Kapasite Oluşturma Desteği Kamu ve özel sektör paydaşları ile işbirliği içerisinde Türkiye de karbon piyasasının geliştirilmesini desteklemek. Örneğin.: i) elektrik için karbon emisyon faktörünün standartlaştırılması, ii) Emisyon Azaltımı Satın Alma Anlaşmaları için standart belirlenmesi, iii) Türkiye de kamu Karbon Sicilinin desteklenmesi; iv) (düzenlemeye tabi) bir yurtiçi karbon piyasası ve bunun bölgesel ve küresel piyasalar ile entegrasyonu için analizler ve yapılması ve tavsiyelerin hazırlanması. 28
İklim Değişikliği Finansmanının Arttırılması Engeller, Seçenekler ve Özel Sektör Temiz Enerjinin Finansmanı Çalıştayı, 28 Haziran, Ankara, Türkiye Martin Dasek Sürdürülebilirlik ve İklim İşi, EMENA Koordinatörü IFC, Küresel Finansal Piyasalar, İstanbul mdasek@ifc.org
I. Fırsat Nerede? II. IFC ve İklim Değişikliğinin Finansmanındaki Rolü III. Kamu Finansmanı ve Piyasalar
Küresel Zorluk: İklim İşinin Finansmanı Gelişmekte olan ülkelere sağlanan yıllık iklim finansmanının mevcut seviyeleri (9 milyar $) yıllık tahmini ihtiyaçların altında kalmaktadır Azaltma için 140-175 milyar $ Uyum için 30-100 milyar $ Cari 2005 $, milyar Azaltma: 139 milyar $ 175 milyar $ Bu seviyelere ulaşılabilmesi için,özel sektör katılımı ve finansmanı büyük önem taşımaktadır (tahmini %75) Uyum: 28 milyar $ 100 milyar $ Bunun için özel sektör finansmanının sağlanması çok önemli olacaktır İklim İşi IFC için stratejik bir önceliktir; İklim alanındaki yeni yatırımlarımızın %20-25 ine 2013 yılına kadar ulaşılması taahhüt edilmiştir. Uyum ve azaltma için sağlanan finansman: 9 milyar $ Kaynak: Dünya Kalkınma Raporu 2010
Kilit İklim Sektörlerindeki Yatırım Piyasaları RÜZGAR ENERJİSİ Rüzgar enerjisine yıllık 70 milyar $ ın üzerinde yatırım yapıldı - bunun yarısı yükselen piyasalarda GÜNEŞ PV ve ISI ENERJİSİ Güneş PV sistemlerine yapılan yıllık yatırım 70 milyar $ büyük bölümü yükselen piyasalarda ATIK VE GERİ DÖNÜŞÜM Yükselen piyasalardaki potansiyel katı atık pazarının büyüklüğü yıllık 250 milyar $ YEŞİL BİNALAR Yükselen piyasalardaki pazarın 2020 yılına kadar yıllık 450 milyar $ a ulaşması bekleniyor ENERJİ VERİMLİLİĞİ En İyi Uygulamaların küresel ölçekte uygulanması ile sera gazı emisyonlarında yıllık 3,2 GtCO 2 e azaltım sağlanabilir SU VE ATIK SU Yükselen piyasalardaki su ve atık su pazarının büyüklüğü 270 milyar $
I. Fırsat Nerede? II. IFC ve İklim Değişikliğinin Finansmanındaki Rolü III. Kamu Finansmanı ve Piyasalar
IFC nın Tanıtımı İnsanlara yoksulluktan kaçmaları ve yaşamlarını iyileştirmeleri için fırsatlar yaratıyoruz Dünyanın en büyük özel sektör odaklı kalkınma bankası (Dünya Bankası Grubu nun bir parçası) 1956 da kurulmuştur; 3.438 çalışanımızın yarısından fazlası 92 ülkedeki 100 ün üzerinde ofisimizde çalışmaktadır. Yatırım yapıyoruz, danışmanlık sağlıyoruz, sermayenin harekete geçirilmesini sağlıyoruz ve varlıkları yönetiyoruz. 2011 MY için taahhüt edilen portföy : 55,2 milyar $; 1.737 şirket. 2011 MY da yapılan yatırımlar: IFC nin kendi hesabına 12,2 milyar $, harekete geçirilen kaynak 4,7 milyar $. Varlık Yönetim Şirketi bünyesinde yönetilen kaynak : 4 milyar $. 2011 MY danışmanlık hizmetleri harcaması : 333,8 milyon $ IFC yatırımlarında resmi çevresel ve sosyal tarama uygulamasına 90 lı yılların başlarında başladı ve 2004 yılında Ekvador İlkeleri kabul edildiğinde bu alanda dünya tarafından kabul edilmiş bir lider haline geldi. Günümüzde kalkınmanın önündeki en büyük engel iklim değişikliğidir. Kamu politikası kilit bir role sahip olmakla birlikte, özel sektörün de öncü bir rol oynaması gerekmektedir. Bu yüzden İklim Değişikliği IFC için temel bir önceliktir. 6
İklim Değişikliğinin Azaltılmasını Desteklemek ile IFC Ne Demek İstiyor? Aşağıdaki alanlarda, Sürdürülebilir Enerji Finansmanı (SEF) ürün hattı kapsamında Finansal Aracılara finansal ürünlerin ve/veya danışmanlık hizmetlerinin sağlanması: Enerji Verimliliği (EV): Enerji kullanımında verimliliğin arttırılması yoluyla son kullanıcıların enerji faturalarının azaltılması amacıyla sabit varlıklara yatırım yapmak Evlere yönelik EV yenileme kredileri, KOBİ kredileri, Kurumsal EV finansmanı Yenilenebilir Enerji (YE): Yenilenebilir kaynaklardan elektrik veya ısı üretimine yönelik teknolojilere yatırım yapmak Proje finansmanı : HES ler, rüzgar, güneş, vs. Kaynak Verimliliği: Endüstriyel süreçlerden kaynaklanan atık ve emisyonları en aza indiren ve ürün verimini en üst düzeye çıkaran teknolojilere yatırım yapmak Endüstriyel proseslerin iyileştirilmesi, Atık su arıtımı Ortak Alanlar: Sürdürülebilir değer zincirleri- sürdürülebilirlik arttırma finansmanı için sağlanan tedarik değer zinciri kredilerinde Finansal Aracılık ortaklarının desteklenmesi. ESCo finansmanı enerji hizmet sağlayıcılarına finansman sağlanması Yeşil binalar çevre dostu ve enerji açısından sürdürülebilir binaları yapanlar ve kullananlar için finansman ve destek sağlanması
IFC nin Kalan SEF Portföyü (Finansal Aracılar aracılığıyla) 27 ülkede 62 Finansal Aracı, 1,5 milyar $ ın üzerinde toplam portföy, >300 GWh/kişi YE üretildi, 17.700 GWh/kişi tasarruf sağlandı, 19,5 Mtons sera gazı/kişi emisyon önlendi IFC SEF projeleri/ olanakları (IS & AS)
Sürdürülebilir Enerji Finansmanı - Türkiye de IFC YAPIKREDI Leasing Türkiye Türkiye FINANSLEASING Türkiye Türkiye CTF - 5.000.000 $ IFC - 20.000.000 $ CTF - 10.000.000 $ IFC - 40.000.000 $ Kıdemli Kıdemli Borç Borç 2010 2010 Sürdürülebilir Sürdürülebilir Enerji Enerji Finansmanı Finansmanı Kıdemli Kıdemli Borç Borç 2010 2010 Sürdürülebilir Sürdürülebilir Enerji Enerji Finansmanı Finansmanı TSKB Türkiye Türkiye IFC - 75.000.000 $ Kıdemli Kıdemli Borç Borç 2012 2012 Sürdürülebilir Sürdürülebilir Enerji Enerji Finansmanı Finansmanı YAPIKREDI BANK Türkiye Türkiye IFC - 45.000.000 $ DPR DPR 2011 2011 Sürdürülebilir Sürdürülebilir Enerji Enerji Finansmanı Finansmanı AKBANK Türkiye Türkiye IFC - $75,000,000 IFC - 75.000.000 $ DPR DPR 2010 2010 Sürdürülebilir Sürdürülebilir Enerji Enerji Finansmanı Finansmanı YAPIKREDI Leasing Türkiye Türkiye IFC - 40.000.000 $ Kıdemli Kıdemli Borç Borç 2008 2008 Sürdürülebilir Sürdürülebilir Enerji Enerji Finansmanı Finansmanı 9
Finansal Aracılar yoluyla sağlanan SEF Finansmanı Temel olarak IFC finansman tutarlarının kullanımının bir özelliği. Finansal araç ayrı bir husus Uygunluk kriterleri, örneğin Konut veya mikro finansman kadar açık değil ve ürün bütünlüğünün sağlanması için Finansal Aracı tarafından ilave çalışma yapılması gerekiyor Bir ön koşul olarak piyasa koşulları ve uygun çerçeveler gerekiyor Kritik engeller; Ekstra çalışmanın işlem maliyetleri Risk Algılamaları Ekonominin her alanında olabilir
SEF Ortaklıkları IFC 3 Donörler Kamu fonları 1 2 2 Bankalar ve Finansal Aracılar Proje geliştirme ortakları 4 Bekleyen projeler Sürd. Sürd. Sürd. Sürd. Projeleri Projeleri Projeleri Projeleri 1 2 4 İş Ortaklığı geliştirme İş/Proje geliştirme 3 Risk Sermayesi/Hibeler Finansal ürünler (ticari, gerektiğinde risk sermayesi ile birlikte)
Finansal Aracılara Yönelik SEF Finansmanının Arttırılması için IFC ne sunabilir Yatırım Ürünleri Çeşitli piyasaların ihtiyaçlarına göre tasarlanmış Danışmanlık k hizmetleri Karlı bir SEF işinin i inin oluşturulmas turulmasına yardımc mcı olmak için i in tasarlanmış
SEF Finansal Ürünleri ve Kullanımları Finansal Ürün Kullanım Potansiyeli Kaldıraç (IFC : yerel Finansal Aracı) Ticaret Finansmanı Uzun vadeli kredi hattı Eşit oranlı risk paylaşım olanakları (finansmanlı/ finansmansız) EV/YE ekipmanlarının ticareti Daha uzun geri ödeme süresi olan projeler için likidite ve aktif-pasif eşleştirme Risk algılaması (yumuşak) ve risk bariyerleri Kamu fonlarının rolü 1:1:3 Yok/potansiyel olarak bir sübvansiyon 1:1.3 Yok/potansiyel olarak bir sübvansiyon >1:2 Kamu Fonu kaynakları ilk rizikoyu üstlenir Kamu fonları kaldıracı (Kamu fonları: FA) Yok Yok >1:10 Azalan sadelik Artan kalkınma etkisi ve daha fazla katalizör rolü Artan kaldıraç ve katma değer Sermaye Finansmanı Risk sermayesi ve büyüme sermayesi sağlar 1:1 Yok Yok Sermaye benzeri risk paylaşım olanakları (finansmanlı/ finansmansız) Finansman açıkları, risk iştahı >1: 3 Kamu Fonu kaynakları ilk rizikoyu üstlenir >1:20
IFC nin Kamu Fonları için Kaldıraç Rolündeki Deneyimi YÜKSEK Kaldıraç Faktörü (LF) = $ Kamu Fonu başına harekete geçirilen Özel Sektör $ OTP 250 milyon ABD$ finansman IFC YE ara finansman (2009) LF 100 kat Piyasa Gelişim Düzeyi CHUEE II(2007): 350 milyon ABD$ finansman LF 30 kat CEEF (1997) L F = 1 kat CHUEE (2005): 50 milyon ABD$ finansman LF 10 kat Çeşitli IFC projeleri
I. Fırsat Nerede? II. IFC ve İklim Değişikliği Finansmanındaki Rolü III. Kamu Finansmanı ve Piyasalar
İklim Finansmanının Arttırılması için Koşullar Uygun çerçevelerin etkisi Piyasa Kapasitesi Oluşturma Sade Ticari Finansman Finansmanı Arttırma
Kamu Finansmanının Rolleri Müdahale Türü Kamu finansmanının rolü Gerekçe Gerekli düzenleyici çerçevenin oluşturulması Yeni/yükselen teknolojilerdeki pilot ürünlerin finansmanı Piyasada kapasitenin oluşturulması Performansa dayalı teşvikler Karma finansman: (Kamu ilk riziko ile birlikte öz sermaye, ara finansman ve borç için ticari kaynaklar) Hibeler ve Teknik Yardım Projenin sürdürülebilir olmasını sağlamaya yönelik Hibeler olarak Sermaye/Faiz sübvansiyonları Hibeler ve Teknik Yardım Piyasa davranışının dönüştürülmesine yönelik performansa dayalı sübvansiyonlar Yüksek riskli yatırımlar 17 Talebin oluşturulabilmesi için çerçevelere ihtiyaç duyulur Kamu mallarının fiyatlandırılmasına yardımcı olur : Su, enerji, diğer kaynaklar Demonstrasyon teknoloji maliyetlerinin düşürülmesini ve ölçeğin yükseltilmesini sağlayacaktır Ölçek yükseltme için proje stokunun oluşturulması için kapasite gereklidir Piyasa davranışındaki değişimler ölçek yükseltilmesini sağlar Özel finansal yatırımcıların riskini azaltır ve daha fazla risk iştahına ve ölçek yükselmesine yol açar Talebin ve piyasa yönlendiricileri nin oluşturulması Piyasanın çözüm sunma olanaklarının desteklenmesi Finansmanın sağlanması
Özet İklim finansmanı doğası gereği uygulanabilir bir önerdir, ancak önünde birçok engel mevcuttur Finansman genellikle gerekli ancak nadiren yeterli bir koşuldur Uygulanabilir proje stoku gerektirir Politika ve uygun çerçeve gerektirir Yeşil/iklim finansmanına yönelik geleneksel yaklaşımlar Mevcut olanın finansmanı (ticari olarak) Yaşayamayacak yatırımlar için Kurumsal Sosyal Sorumluluk çerçevesinde finansman (iyi hissetmek için) Yeni ortaya çıkan bir yaklaşım : marjinal yatırımların finansmanı: pastanın büyüklüğünü arttırmak Pasatayı büyütmenin önündeki engeller: İşlem maliyetleri Risk algılamaları Yeterli kamu finansmanı yok, ancak özel sektörü harekete geçirmek için yeterli Nihai çözüm yerel finansmanı gerektirecek (sürdürülebilirliği ve işlem maliyetlerini ele almak için) 18