16. Drs Otolktroik Dvr lmaları-ii P o A R i ( ) o φ V ( ) o φ 1
Bu bölümü bitiriğiiz, Işık algılayıcıları (ktörlr) gl özlliklri, Dktör aramtrlri, Dktör tki sürsi, kazaç, vrim, -, -i- fotoiyot, çığ fotoiyot, bat içi soğurmalı fotoiyot, Güş illri, Güş illri tasarım aramtrlri koularıa bilgi sahibi olacaksıız. 2
Oaltıcı Drs: İçrik Işık Dktörlri Işık Dktörlri-Gl Özlliklr Fotoiltk Dktörlr Fotoiyot Dktörlr - Fotoiyotlar -i- Fotoiyotlar Mtal-Yarıiltk Fotoiyotlar Çığ Fotoktörlr Bat İçi Soğurmalı Fotoktörlr Güş Pillri Fotovoltaik tki Güş Pil Tasarımı 3
Işık Döüştürücülr Işık Algılayıcıları (Dktörlr) Güş Pillri 4
Işık Algılayıcıları (FotoDktörlr) Isıl (Trmal) FotoDktörlr Foto rjisii ısıya çvirrk ölç ktörlrir. Bu tür ktörlr, vrimsiz, yavaş v lktroik tkoloji il tümlşmiklri otolktroikt kullaılmazlar. - Trmolktrik ktörlr - Bolomtr ktörlr - Pyrolktrik ktörlr Fotolktrik Dktörlr Fotolktrik tkiy ayaarak gliştiril ktörlrir. İç fotolktrik tkiy (mtal yri yarıiltk) v yarıiltk tkolojisi ayaa bu ktörlr, vrimli, hızlı v tümlştirilbiliklri içi fotoikt çok yaygı olarak kullaılır. Bu rst sac Fotolktrik Dktörlr iclcktir. 5
Fotoktörlr-1 Uygu şkil tasarlaa bir - klmii üzri gç akım, trs grilim altıa (III. Bölg) klm üzri üş ışık şiti il oratılı olarak moül ilbilir. I I = I I qv / kt k ( 1) o V>0, I >0 g o : foto akısı -V + - A -V çığ bölgsi V<0, I <0 -I V>0, I <0 -, -i-, mtal-yarıiltk ktörlr +V g o = 0 g o 0 III. Bölg (V<0, I <0 ) Bu bölg iki farklı I-V avraışı gözlir: - Akımı grilim bağımsız, otik şit il oratılı oluğu bölg - Akımı griliml üstl olarak arttığı bölg (Zr v çığ bölgsi) 6
Fotoktörlr-2 V o (φ) R V o iç fotolktrik tki (oluş - çifti içri kalır) i o (φ) λ Φ (foto/s) g C - klmi fotoiyot moua (yüksk trs grilim) çalıştırılır. λ φ ( V ) = 1.24 λ ( µm) V Otik ktörlrl otik akıyı ölçülbilir icliklr (akım, grilim) öüştürrk ölçüm yaılır. Ölçülck (Giri) Otik akı (φ) (foto/s) i o Ölçül (Çıktı) ( φ) ( vya V ( φ)) o Duyarlılık Tki sürsi Vrimlilik Kazaç 7
V o =0 Fotoktörlr-3 i = i + i = 0 t c f v rift if Tüktim bölgsi lktro-şik çiftii oluşturulması sasıa ayalı ışık algılayıcıları Tüktim Bölgsi Işık Algılayıcıları (Dltio Layr Photoio) olarak alaırılır. i if i rift I i t = i ( φ) + i rift if L V o L i k φ=0 φ 0 V o V L V o L c c f v Φ (foto/s) f v i if i rift iif irift i = i + 0 = t rift ikaralık i t = i ( φ) + i i k rift << i o ( φ) if 8
İal Fotoktör İal ktör aramtrlri lrir? P o i ( ) o φ A R V ( ) o φ Bir ktörü, kazacı, tki sürsi, uyarlılığıı bilmk ömliir. Kazaç Tki sürsi Duyarlılık(rsosivity) P o i o (t) i o λ t (s) t (s) P o Otik siyal Dktör Dktör akımı 9
Işık Algılayıcılar (Dktörlr)-Gl Özlliklr Kuatum Vrimliliği (Quatum fficicy) Dktör Tkisi (Rsosivity) Tki Sürsi (Rsos Tim) Kazaç (Gai) Kazaç-Batgişliği Çarımı (Gai-Bawith Prouct) Siyal-Gürültü Oraı (SNR) 10
Kuatum Vrimliliği-1 Kuatum vrimliliği (η): Bir fotou, ktör akımıa katkıa buluacak lktro v şik çifti (- çifti) oluşturma olasılığı Bir çok foto olması urumua foto akısı cisi taımlaırsa η=(lktro-şik çifti ürt ışık akısı) / (ktör gl tolam ışık akısı) η ı tkily faktörlr: - yüzy rji urumları - bat aralığı (algaboyu) - srbst taşıyıcı soğurması - foo saçılması hv - Soğurma katsayısı α (λ) - Yüzy yasıması - Olasılık - Aktif bölg soğrulmayalar - Yüzy tkilr 11
Kuatum Vrimliliği Kuatum Vrimliliği-2 η = (1 R)(1 α ) ξ 0 η 1 hv R=yasıtma katsayısı ξ=akıma katkı sağlaya lktro-şik çifti oraı α=soğurma katsayısı I o R (1 R) I o (1-R)I o I o α i o (1 R)(1 α ) I o I = I (1 R)(1 α ) o x x I = I (1 R)(1 α ) o soğurma=1 12
Duyarlılık (Rsosivity) Dktör vrsi oluşa akım (i o ) il ktör üzri üş otik güç (P) arasıaki katsayı R i o hν λ Φ (foto/s) P=hνφ (watt) Foto akısı (foto/s) Otik güç (Watt) P Φ = hν P = hν Φ Fotoları yarattığı lktro-şik çiftlri kayaklaa ktör vrsi (ış vr) akım i ηp = ηφ = hν İal urum η=1 i = φ 1.24 ( V ) = λ ( µm) η i = P = ξ P hν = i P = η h = λ ξ η ν 1.24 Dktör Duyarlılığı ( ξ ) i ( Amr) ξ = P( Watt) Dktör Duyarlılığı 13
Kazaç Kazaç (G), bir fotou ktör vrsi oluşturuğu tolam yük miktarıır. 1 foto 1 srbst yük ğil Q kaar yük oluşturursa Q = G Kaza ç G = Q Q Q > < 1 foto 1 - çifti 1 foto G - çifti Kazaç: G >> 1 (çığ ışıkktörlr) G 1 (- fotoktörlr) Φ = P hν Foto akısı (foto/s) Kazaç cisi ış vr olaa akım i ηp = ηφ = hν η i = ηqφ = G( ηφ ) = G P hν i Dktör Duyarlılığıξ = G P 14
Gçiş zamaı gcikmsi Tki Sürsi-1 Dktörlr tki sürsi Gçiş zamaı gcikmsi RC zama sabiti RC zama sabiti i o R V R x i(t) R klm + + + + + + - - - - R klm τ =(-x)/v 0 τ h =x/v h t τ h = v h v h << v τ = v Gçiş zamaı gcikmsi x τ = x v h i t C klm R klm t / RC ( ) = io τ τ RC = RC Katkı atomlarıı arttırarak R klm irci üşürülbilir acak katkı atomlarıı arttırmak tüktim bölgsii araltır. 15
Tki Sürsi-2 hv ifüzyo bölgsi sürüklm bölgsi hv ifüzyo bölgsi hv L τ h if=l /v h τ rift =/v L τ if=l /v τ rift << τ if L = lktro ifüzyo uzuluğu L = şik ifüzyo uzuluğu Dktörlr tki zamaı Lazr I o Otik siyal i(t) yavaş ktör t (s) t (s) i(t) Dktör hızlı ktör t (s) 16
Sktral Duyarlılık Dktör lktromaytik sktrumu hagi bölgsiki ışığı algılar? λ > g λ > g R R i o i o Foto rjisi yasak bat rjisi küçük is soğurma olmayacağıa fotolar hiç algılamaz! R λ > g Duyarlılık Foto rjisi, yasak rji il karşılaştırılığıa çok büyük is fotolar aktif bölgy glm yüzy soğrulacaklarıa - çifti vrimli bir şkil öüşmycklri uyarlılık azalır. i o Foto rjisi yasak bat rjisi büyük is soğurma olur v fotolar - çiftlri öüştürülür. g Frkas alt limit λ ( µ m) λ ( µ m) = g ν Frkas üst limit 1,24 ( V ) g 17
Dktörlr-Tasarım İstil amaca gör ktör tasarımı yaılabilir. - klmli fotoiyot P Tüktim bölgsi v tarafıa λ 2εVo 1 1 = ( + ) q Na N 1/ 2 - + klmli fotoiyot λ :10 16 cm -3 P + :10 19 cm -3 Tüktim bölgsi çoğulukla tarafıa Yüksk lktro vigliği -> yüksk hız α η = 1 (1 + α L ) Yüksk lktro vigliği µ >> µ α i( φ) = qφ A(1 ) + i (1 + α L ) h k 18
Dktörlr-Tasarım-2 P - klmli fotoiyot λ Kısa tüktim bölgsi, kısa gçiş zamaı, hızlı ktör. Acak kısa tüktim bölgsi, fotoları soğruluğu alaı küçülttüğü kuatum vrimliliğii azaltır. Tüktim bölgsii ışıa (ifüzyo uzuluğu içi) oluşa - çiftlri (v if <<v rift ) ktör tki sürsii arttırır. Kuatum vrimliliğii arttırmak v taşıyıcıları ifüzyoa kayaklaa gcikmlri azaltmak içi - ara bölgsi katkılamamış bir katma atarak foto soğurma alaı arttırılabilir (-i-). i -i- klmli fotoiyot λ Giş tüktim bölgsi RC ğrii azaltır (tki sürsi artar) -i- iyotlar kuatum vrimliliği v 19 tki sürsi içi otimiz ilbilir
Yarıiltk Dktör Malzmlr-1 10.2 5.0 2.0 1.0 0.9 0.6 0.5 λ g (µm) (I 1-x Ga x )(As 1-y P y ) Batiçi gçişli ktörlr (Sürörgü Dktörlr) λ ( µ m) = g 1.24 ( V ) g IGaP AlGaP AlGaAs IGaAs GaSb GaSbAs G Si 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0 1.2 1.4 1.6 1.8 2.0 2.2 2.4 g (V) ISb: 0.18 V IAs IP GaAs AlAs GaP Kızılaltı Görüür Morötsi 20
Yarıiltk Dktör Malzmlr-2 Malzm Yasak Bat Aralığı (V) Yasak Bat algaboyu λ (µm) Dviglik (lktro) (cm 2 /V-s) Dktör Bölgsi ISb 0,18 6,880 10 5 Kızılaltı CS 2,42 0,512 - Görüür Bölg G 0,67 1,850 3900 Kızılaltı Si 1,12 1,106 1600 Kızılaltı GaAs 1,43 0,867 8500 Kızılaltı Ga 1-x Al x As/GaAs g (GaAs) + 1,429x -0,14x 2 0,7-0,87 - Kızılaltı I 0.53 Ga 0.47 As/IP 0,75 1,65 - Yakı Kızılaltı Hg x C 1-x T 1,5-6,0 3,0-17.0 - Kızılaltı I 1-x Ga x As 1-y P y /IP - 0,92-1,7 - Kızılaltı IAs 0,354 3,502 - Kızılaltı 21
Yarıiltk Dktör Çşitlri Fotoiltk Dktörlr - Fotoiyotlar -i- Fotoiyotlar Mtal-Yarıiltk Fotoktörlr Çığ Fotoktörlr Dalga kılavuzlu Fotoktörlr Bat İçi Soğurmalı Fotoktörlr 22
Fotoiltk Dktörlr-1 Uygu bir yarıiltk üzri üş foto, iltim baıa bir lktro, ğrlik baıa is bir şik oluşturur. Oluşa lktro-şik çiftlri taşıyıcı yoğuluğuu, olayısı il iltkliği (σ) arttırır. Dış vr olaşa akım (vya vry bağlı sri irç üzriki grilim) foto akısıa bağlı olarak ğişir. V o (φ) σ(φ) R i o (φ) λ Φ (foto/s) 23
Birim hacim başıa - çifti oluşma oraı (r) = fazlalık lktro yoğuluğu τ = Fazlalık taşıyıcıları birlşm ömrü (1/s) /τ = fazlalık lktroları azalma oraı σ = q( µ + µ ) h Fotoiltk Dktörlr-2 Kazaç G τ τ r φ = η A Dg urumua - oluşma v birlşm oraları şit olacaktır, lktro yoğuluğu (Kazaç η=1) Φ (foto/s) hv R i o (φ) v v h yarıiltk A τ = v v = µ τ h = v lktro gçiş zamaı: τ v h = µ h h fototaşıyıcı ömrü lktro gçiş zamaı iltkliktki artış v h << v ητφ = A σ = ( µ + µ ) ητ σ = ( µ + µ h) φ A i = AJ = A( σ ) ητ i = ( vh + v ) φ A Akım i i = η τ φ τ = η Gφ h 24
Fotoiltk Dktörlr-3 i = η Gφ Kazaç G = τ τ yarıiltk yalıtka Kazaç ( τ < τ ) G 1 ( τ > τ ) G 1 v =10 7 cm/s τ =10-8 s τ=10-13 s Fotoiltk ktör yaısı Tiik Kazaç G=10 4-10 5 < 10 6 Sktral Duyarlılık Duyarlılık λ ( µ m) λ ( µ m) = g 1.24 ( V ) g g ν 25
- FotoDktörlr-1 Tüktim bölgsi lktro-şik çiftii oluşturulması sasıa ayalı ışık algılayıcılarıa Tüktim Bölgsi Işık Algılayıcıları (Dltio Layr Photoio) V o (φ) / qv kt i( φ) = i ( 1) i ( φ) k o I R i o (φ) g o =0 g 1 g 2 g 3 -V V g 3 >g 2 >g 1 λ φ Yaı trs bslrk çalıştırılır: Yüksk trs grilim, tüktim bölgsi güçlü lktrik ala oluşturuğua taşıyıcı sürüklm hızı artar (olayısı il tki sürsi iyilştirilir). Ayrıca tüktim bölgsii gişliği artacağıa kaasitif tkilr azalır (olayısı il tki sürsi iyilştirilmiş olur). Trs griliml tüktim bölgsi gişliği aha giş bir alaa fotolar soğrulur. Kazaç 1 26
- FotoDktörlr-2 hv ifüzyo bölgsi sürüklm bölgsi hv ifüzyo bölgsi hv τ rift << τ if L L Tki sürsi: τ h if=l /v h τ rift =/v τ if=l /v Tüktim bölgsiki güçlü yaısal lktrik alaa olayı bu bölgki taşıyıcıları harkti hızlı oluğua fotoiltklr gör tki sürsi aha iyiir. Tüktim bölgsii ışıa oluşturula - çiftlrii ifüzyo yolu il harkti uzu zama alacağıa bu tki sürsii olumsuz tkilr. - yaı yri -i- yaıaki iyotlar kullaılarak tki sürsi aha a iyilştirilbilir. 27
-i- Fotoktörlr - yaı arasıa katkılamamış bir katma koarak tüktim bölgsii gişliği kotrollü olarak gişltilir. V o (φ) R i λ φ i o (φ) i-bölgsi (saf bölg, itrisic): katkılamamış bölg (vya çok az katkılı). Uygulaa trs grilim tümüyl i-bölgsi görülür. Fazlalık taşıyıcılarıı yarı ömrü ytric uzu is oluşalktro-şik çifti - v -bölglri ulaşarak tolaır. -i- yaıı üstülüklri: -Tüktim bölgsi çok giş oluğua aha fazla foto tolaır, -Tüktim bölgsii kalılığı kotrol ilbilir, -Giş tüktim bölgsi, küçük C, küçük RC sabiti, yüksk tki sürsi, - ikosaiy (s) tki sürsi. Kazaç 1 28
Schottky glli FotoDktörlr Çok ic (otik gçirg) mtal--tii (vya -tii) yarıiltk tüktim bölgsi Φ w -χ C F Üstülüklri mtal yarıiltk Hr yarıiltk vya -tii katkılaamaığı içi bazı yarıiltklr - klmli ktör yamak zorur. Tüktim bölgsi hm yüzy başlaığı içi yüzy birlşmlri miimumur (yüksk η) (Bu sbt yüksk rjili (UV) fotoları algılamasıa üstülüklri varır). Mtal olayı irç küçük oluğua RC zama sabiti küçük olayısı il yüksk tki sürsi ( 100 GHz). rji hv Φ w -χ V 29
Dalga Kılavuzu Fotoktörlr Tiik bir ktör ışık - klmi ik oğrultua glir. Dalga kılavuzu şkli yaıla ktörlr ışık klm arall glir. R i o λ + λ L R α i( φ) = qφ A(1 ) + i (1 α L ) k + i( φ) = qφ A(1 α L ) α η = 1 (1 + α L ) αl >>1 ayarlaarak η=1yaılabilir. v L birbiri bağımsız olarak ayarlaabilir. Kazaç 1 30
Çığ Fotoktörlr (Avalac Photoctors) Düşük sviyki ışık siyallrii algılamak içi çığ ışık algılayıcıları (avalach hotoctor) kullaılır. Tüktim bölgsi algılayıcılarıa kazaç fazla 1 olurk çığ algılayıcılara bu sayı çok büyük olabilir. I g o = 0 g o 0 Çığ fotoktör yaısı -V i k çığ i k +V V i o çığ i o i i k = Karalık akım -I i o = Işık altıaki akım 31
Çığ Işıkalgılayıcılar (Avalac Photoctors) Ε V R i Aktif bölg foto tarafıa oluşturula - çifti lktrik alaa olayı trs yölr gir. Bölgi uzuluğua v büyük lktrik alaa olayı vya tarafıa glm kilri - çifti oluşturacak rjiy sahi olurlar v çararak (imact ioizatio) yi - çiftlri oluştururlar. α h : birim uzuluk başıa şik iyoizasyo olasılığı α : birim uzuluk başıa lktro iyoizasyo olasılığı i x 1/α : çarışmalar arası ortalama uzaklık Çığ fotoktörlr κ = 0 κ = αh κ = α il karaktriz ilirlr Çığ tkisi lktrolarla Çığ tkisi şiklrl 32
Çığ Işık Dktörlri Çığ tkisii hm lktrolarla hm şiklrl bir araa oluşturulması İSTNMZ: - Zama kaybıa - Gürültü artışıa -Çığ kırılmasıa olur. Bu tkilri azaltmak içi ktör tasarımı sac bir taşıyıcıya gör yaılır [κ=0 (lktrolarla) vya κ= (şiklrl)] Ayrıca fotoları soğruluğu v ivmliriliklri bölglr farklı tutulur. Htroyaılarla oluştırılmuş çığ ışık ktörü V R g C V V=0 C = g + i + + Çığ bölgsi Soğurma bölgsi + V 0 33
Çığ Işık Dktörlri-Kazaç i o () i o (0) i( x) = α i( x) x i( x) = i α x o Tk bir taşıyıcı (örği lktro) kazaç (G) G α = Hr iki taşıyıcı oluğu uruma kazaç (G) 1 κ κ = 1 G = (1 κ ) α k αh κ = α Kazaç 1 κ = 1 G = α 1 34
Bat İçi Soğurmalı (Sür Örgülü) FotoDktörlr Tiik bir ktörlr - oluşumu iltim v ğrlik baı arasıa olur. Yarıiltk sürörgülr (GaAs/GaAlAs) kullaılarak kızılaltı bölg çok hızlı ktörlr yaılabilir. Uygu şkil oluşturula kuatum çukurlarıa uyarmalar iltim baı içi kuatalı rji sviylri arasıa a olabilir. C ν = C C ( 2 1 ) h 2 1 fotoakım Üstülüklri - Uzu algaboylarıı algılama - Kısa tki sürsi λ=10.3 µm ğrlik baı alaşılırlık içi göstrilmmiştir! 140 Å 70 Å 70 Å GaAs :10 18 cm -3 140 Å Al 0.36 Ga 0.64 As R=2 A/W @ 9V bslm GaAlAs GaAs GaAlAs GaAs GaAlAs GaAs GaAlAs GaAs GaAlAs 50 çift Olumsuzlukları Karalık akım büyük (tüllm il gç 1 -> 2 lktrolar) 35
Katmalı FotoDiyotlar Farklı bat aralığıa sahi yarıiltklr uygu şkil bir araya gtirilrk sktral tkisi arttırılabilir. GaAs GaAlAs GaAs IAs C C V Tk katmalı - ktör V Çok katmalı - ktör uyarlılık BW homo BW htro Üstülüklri -Giş frkas bataralığı -Yüksk vrimlilik AlGaAs/GaAs/IAs GaAs Olumsuzlukları - Ürtimi ahalı λ 36
Güş Pillri 37
Yarıiltk klmlri Otolktroik Uygulamaları Işık altıa bir - klmi üzri oluşa grilim v akım trs yölü olur, yai klm mk (lktromotor kuvvt) gibi, başka bir ifa il il gibi avraır v vry lktriksl güç sağlayabilir. g o =0 g o 0 I V>0, I >0 -V V<0, I <0 +V IV. Bölg (V>0, I <0 ): Güş Pillri -I V>0, I <0 - + A 38
Güş Pillri Uygu bir - klmi I-V ğrisii V. bölgsi çalıştırılırsa klm üzri gl ışığı oluşturacağı lktro-şik çifti tolaarak ış vry lktriksl güç sağlayabilir. Bua fotovoltaik tki ir. I o >0 I I g V g - + Fotovoltik (PV) tki i o =0 i o >0 I g V g V lktro-şik çiftii yaratılması il - klmii uçları arasıa oluşacak ola grilim kullaıla yarıiltk malzmi bat aralığıa aha üşük olur (Örği Si bu grilim < 1 V). Akım is ayılatıla yüzy bağlıır. 1 cm 3 lik ala içi 10-100 ma arasıa ğişir. Grilim üşük oluğua yüksk güç l tmk içi büyük yüzy alaları kullamak grkmktir. Güş sktrumuaki bütü algaboylarıı klm tarafıa soğrulması arzulaır. Siliko, ucuz oluşua olayı güş illri yaygıca kullaılmaktaır. 39
Güş Pillri-2 Güş illrii vrimliliği: (oluşturula -h sayısı) / (gl foto sayısı) I o =0 I I o >0 V m V oc V I sc - + I m I sc V oc = Açık vr grilimi I sc = Kısa vr akımı V oc - + - klmii yüzy alaıa klmlri irci bağlı Yarıiltk malzmi bat aralığıa v katkılamaya bağlı V m I m - + V m = klm üzri oluşa maksimum grilimi I m = Dvr olaşa maksimum akım Dolum Faktörü (Fill Factor) FF ImV = I V sc m oc 40
Güş Pillri-Tasarım-1 I o >0 I I g V g - + Fotovoltik (PV) tki i o =0 i o >0 I g V g V lktro-şik çiftii yaratılması il - klmii uçları arasıa oluşacak ola grilim kullaıla yarıiltk malzmi bat aralığıa aha üşük olur (Örği Si bu grilim < 1 V). Giş Bat aralığı (yüksk grilim) Düşük bat aralığı (yüksk akım) Güç 41
Güş Pillri-Tasarım-2 Güş Pili Tasarımı a) Gl güş ışığıı tki şkil lktrik rjisi (lktro-şik çifti) çvirbilm özlliği (hv g ). b) Otik güçt maksimum rc fayalamak içi güş ilii giş yüzy sahi klm alaı olmalıır. c) Oluşacak lktro-şik çiftlrii klm bölgsi ulaşması maksimum olacak şkil ayarlamalıır ( <L ). a) b) c) A hv > g g < L 42
Güş Pillri-Tasarım-3 Güş Pili Tasarımı (Dvam) ) Yüzy yasımasıı azaltacak v taşıyıcıları yüzy birlşmsii azaltacak yasıtma ölyici kalama il kalamalıır. ) Oluşa lktro-şik çiftlrii tkrara birlşm tolayacak uçları (lktrotları) uygu yrlştirilmsi. f) - bölglri güç kaybıı aza olabilmsi içi çok küçük irc sahi olmalıır. ) ) f) hv > g Mtal kotak Yasıtma ölyici kalama hv > g Üstt görüüş 43
Güş Pillri-Malzmlr-1 Güş illri bat yaısı oğrua v olaylı bat yaısıa sahi malzmlr kullaılabilir. Kristal yaıya sahi malzmlr vrim yüksktir acak maliyt artar. Güş illrii yaımıa kullaıla yaygı malzm Silisyumur (Si). Güş illri kullaıla siliko, sıcaklıkla vrimliliği üştüğü içi buu yri yüksk sıcaklıklara vrimliliği aha iyi ola bilşik yarıiltklr kullaılmaktaır. Örği GaAs-GaAlAs htroyaılı güş illri yüksk vrimliliğ v yüksk sıcaklıklara çalışabilm özlliği sahitir. Acak GaAs-GaAlAs htroyaıları ürtimi ahalıır. 44
Güş Pillri-Malzmlr-2 Güş illri bat yaısı oğrua v olaylı bat yaısıa sahi malzmlr kullaılabilir. Kristal yaıya sahi malzmlr vrim yüksktir acak maliyt artar. Güş illrii yaımıa kullaıla yaygı malzm silisyumur (Si). Malzm Torik vrim (%) Pratik vrim (%) Bat aralığı (V) Silisyum (kristal) 23 14-17 1.12 Silisyum (oli-kristal) 18 13-15 1.12 Silisyum (amorf) 13 5-7 1.70 GaAs 26-1.43 CT 12-1.44 CuIS 2 -(CIS) (Bakır iiyumisli) 14-1.00 Cu 2 O (Bakır-2 oksit) 18 1.76 2.10 45
Özt Nrys bütü otolktroik vr lmaları - klmi şkli oluşturulur. Bu rst ışık öüştürücü otolktroik vr lmaları ola ışık algılayıcılar (ktörlr) v güş illri iclmiştir. Bir - klmi I-V grafiğii 3. bölgsi çalıştırılığıa klm üzri üş ışık vrimli bir şkil akım vya grilim gibi ölçülbil icliklr öüştürülbilir. - klmii yaısı amaca uygu olarak tasarlaığıa hızlı, uyarlı v kazacı çok yüksk ola ışık algılayıcıları yaılabilir. Dktörlr sözkousu oluca, uyarlılık, kazaç vrimlilik gibi aramtrlr ktörü kullaılabilirliğii ö çıkarır. Bir - klmi I-V grafiğii 4. bölgsi çalıştırılığıa klm üzri üş ışığı çok vrimli şkil lktrik rjisi öüştürbilir. Güş illri lktrik gücüü arttırmak içi giş klm yüzylri ihtiyaç uyulur. Güş illriki ömli aramtr vrimir. Güş ili yaımıa kullaıla bir malzmi vrimii artırmaı yolu uygu tasarım yaılması il sağlaır. 46
UADMK - Açık Lisas Bilgisi Bu rs malzmsi öğrm v öğrtm yaalar tarafıa açık lisas kasamıa ücrtsiz olarak kullaılabilir. Açık lisas bilgisi bölümü yai bu bölümki, bilgilr ğiştirm v silm yaılmaa kullaım v gliştirm grçklştirilmliir. İçrikt gliştirm ğiştirm yaılığı takir katkılar bölümü sac klm yaılabilir. Açık lisas kasamıaki malzmlr oğrua ya a türvlri kullaılarak glir gtirici faaliytlr buluulamaz. Blirtil kasam ışıaki kullaım açık lisas taımıa aykırı oluğua kullaım yasaışı olarak kabul ilir, ilgili açık lisas sahilrii v kamuu tazmiat hakkı oğması söz kousuur. 47