T.e. YUKSEKOGRETiM KURULU BA1>KANLIGI

------------- T.e. YUKSEKOGRETiM KURULU BA1>KANLIGI TURK YUKSEKOGRETiMiNiN BUGUNKU DURUMU Mart 1998

ic;:indekiler BOI iim 1 G iri~ BOliim 2 Tarih~e BOIiim 3 Universitelere Ba~vnru ve Yerle~tirme 3.1 C;:e~itli Liselerden Mezun Olan Ogrenci SaYllan 3.2 BaiYuru Sayllan 3.3 Yiiksekogretim Kurumlanna Yerle~tirme 3.4 C;:e~itli Ogrenci Gruplannm Ba~an Oranlarmm irdelenmesi 3.5 Yiiksekogretim Giri~ Sisteminde Yapllan Diizenlemeler ve Oneriler BlHiim 4 Ogrenci ve Ogretim Elemam Sayllan 4.1 Lisans ye On Lisans Ogrenci Sayllan 4.2 Lisansiistti Ogrenci Sayllarl 4.3 Ogretim Elemam Sayllan BOliim 5 Ogretim Uyesi Yeti~tirme 5.1 Yurt Dl~ma Lisansiistti Egitim Amaclyla Eleman Gonderme 5.1.1 istatistiksel veriler 5.1.2 Yilksekogretim Kurulu tarafmdan yapllan diizenlemeler 5.2 Yurt i,i Lisansiistii Programlann Etkin Hale Getirilmesi 2 7 7 7 10 13 14 16 16 20 22 27 27 28 37 39 Boliim 6 Program Geli~tirme 41 6.1 Ogretmen Yeti~tirme 42 6.1.1 Cumhuriyet doneminde ogretmen yeti~tirmenin tarihi geli~imi 42 6.1.2 Egitim Faktilteleri ogretmen yeti~tirme programlarmm yeniden dtizenlenmesi 46 6.2 Meslek Ytiksekokullan 51 6.2.1 Fiziki imkanlar 51 6.2.2 Ogretim elemam ye ogrenci durumu 51 6.2.3 Meslek yiiksekokullarma gelen ogrenci profilleri 52 6.2.4 Mesleki ye Teknik Egitim Bolgeleri (METEB) 52 6.2.5 Staj/Endiistriye dayah egitim 53 6.3 Atattirk ilkeleri ve inkllap Tarihi 55 BOIUm 7 Projeler 57 7.1 Kamu Kaynaklarmm Yilksekogretim Kurumlarma Tahsisinde Yeni Sistem Geli~tirilmesi 58 7.2 Akademik Degerlendirme Pilot C;:ah~masl 59 7.3 Tilrkiye Dniyersiteleri i,in Bi1i~im Egitimi Program Ian Geli~tirilmesi 61 7.3.1 Operasyonel boyut 61 7.3.2 Teknolojik boyut 62 7.3.3 Ekonomik boyut 63 7.4 Yiiksekogretiro Kurumlarl Arasmda Uzaktan Egitiro Se,enekleri ile ilgili Fizibilite C;:ah~maSl 63 7.4.1 Omek bir on uygulama 65 7.5 Yurt Dl~mda Lisanstistti Ogrenim Goren Ara~tmna Gorevlilerinin Sorunlarmm Belirlenmesi 66 7.6 Dniversite Ogrencilerinin Aile Gelirlerinin, Egitim Harcamalarmm ye Mezuniyet Sonrasl i~ imkanlarmm Ara~tlTllmasl 66 7.6.1 Ogrenci ailelerinin sosyoekonomik dnrumu 67 7.6.2 Yilksekogretiroe giri~ i,in yapllan harcamalar. 67 7.6.3 Ogrencilerin iiniversiteye hazlfhk kurslarl ve iiniversiteye giri~ smavl hakkmdaki dii~iinceleri 67 7.6.4 Egitim harcamalan ye fmansmam 68 7.6.5 Ogrencilerin okuduklarl program hakkmdaki dii~iinceleri ve i~ beklentileri 68

7.7 Ulusal Akademik Ag ye Bilgi Merkezi (ULAKBiM) ile ilgili C;:ah.malar 69 7.7.1 Ulusal akademik ag kurma yah.malan 70 7.7.2 Bilgi hizmetleri 70 7.7.3 2000 Ylh Ye otesinde akademik ag ye hilgi merkezi 72 Biililm 8 Yilksekiigretimin Finansmam 74 8.1 Blit,e Odenekleri 74 8.2 Ogrenei Ba.ma But,e Odenekleri 75 8.3 Yatmm Odenekleri 77 8.4 Cari Odenekler 81 8.5 Devlet Oniversitelerinin Gelir Kaynaklan 83 8.6 Ogrenci Ba.ma Cari Maliyetler ye Ogrenei Katkl Pay Ian 83 8.7 Yuksekogretimin Finansmam i,in Oneriler 86 Biiliim 9 Akademik <;:ah.malar 89 BOIiim 10 Tilrk ye Akraba Topluluklarl i1e ili.kiler 92 10.1 Turk Cumhuriyeteri ye Balkanlarda Ya.ayan Turk Ye Akraba Topluluklarmdan Gelen Ogreneilef 92 10.1.1 Tilrk,e ogretimi 100 10.1.2 Ogrencilerin ba.arl durumu 100 10.2 Ogretim Oyeleri 103 10.3 Yurt DI.mda Kurulan Ortak Oniversiteler 103 10.3.1 Uluslararasl Hoea Ahmet Yesevi TUrk-Kazak Oniversitesi 103 10.3.2 Klrglzistan-TUrkiye Manas Oniyersitesi 103 10.3.3 Ozel Ye vaklf ilniversiteleri, fakulteleri, btiltimleri 104 10.4 Tilrk DUnyasl RektOrleri Daimi Konferansl 105 10.5 i.birligi Anla.malan 105 10.6 Diploma Denkligi 105 Biiliim 11 Soronlar Ye Oneriler 107 11.1 YUksekogretim Kanunu'nda YapIlmasl Onerilen Degi.iklikler 107 11.2 Bilt,e Kanunu 'nda Yapllmasl Onerilen DegWklikler 110 11.2.11998 Mali Ylh 4138 sayili Kalma BUt,e Kanunu'ndayer alan oneriler 113 11.2.2 1998 Mali YJlI4316 sayjli Gene! Bilt,e Kanunu'nun.oK" Cetvelinde yer alan oneriler 114 11.2.3 Dtizenleme yapllmayan hususlar 116 11.3 Diger Konular 116

Boliim 1 Giri~ Bu rap or, Mart 1998 tarihi itiban ile Tiirk yiiksekogretim sisteminin durumunu saytsal veriler yanmda, kalite diizeyi baklmmdan da irdelemekte ve mevcut sorunlarm giderilmesi amaclyla 1997 Yllmda yapj!an yah~malar ile almmasl gereken onlemleri ozetlemektedir. Turk yiiksekogretiminin bugiin ula~ml~ oldugu noktanm tarihsel bir perspektif iyinde goriilebilmesi iyin sistemin tarihyesi Boliim 2'de ozetlenmi~tir. Universitelere ba~vuran ve yerle~tiren ogrencilerle ilgili bilgiler Boliim 3 'te, iiniversitelerdeki toplam kaylth ogrenci sayllan ile ogretim elemam sayllan ise Boliim 4 'te verilmi~tir. Bu konuyla ilgili veriler, Ogrenci Seyme ve Yerle~tirme Merkezi'nce (OSYM) yaylmlanacak olan 1997- I 998 Yiiksekogretim jstatistikleri adh kitabm yah~malanndan almml~tjr. Universitelerimizin eksikligini yektigi ogretim iiyesi ihtiyacmm kar~llanmasl amaclyla yapllan yah~malar Boliim 5'de anlatllml~tjr. Yiiksekogretim Kurulu, Milli Egitim Bakanhgl ile yapml~ oldugu ortak yah~malar sonucunda Egitim Fakiiltelerinin yeniden yapilanmasl karanm alarak ogretmen yeti~tirme konusunu oncelikle ele almi~tjr. Bu konuda yapllan yah~malar Bolum 6'da ozetlenmi~tir. Aynca, Meslek Yiiksekokullan ile ilgili yapllmasl planlanan diizenlemeler aytll boliimde anlatjlml~tjr. Ulkemizin uiuslararasl rekabet giicuniin artmimasl iyin gerekli unsurlardan biri yeti~mi~ insan gucii, digeri ise yeni bilgiler uretme kapasitesidir. Hiybir te~vik unsuru i'iermeyen mevcut biirokratik yapl iyerisinde, iiniversitelerimizin bu konularda allbm yapmalarl imkansiz hale gelmi~tir. Yiiksekogretim sistemimizin sorunlanm belirleyerek yoziim iiretmek arayt~mda olan Kurulumuz, Diinya Bankasl 'ndan saglaml~ oldugu kredi ile 1997 Ylb iyerisinde birbiriyle ilintili alll proje ba~latarak tamamlaml~tlr. Bunlarla ilgili bilgiler Bolum 7' de verilmi~tir. Yuksekogretimin finansmam ile ilgili saylsal bilgiler Bolum 8'de, akademik yab~malarla ilgili veriler ise Bolum 9' da yer alml~llr. Son y!llarda, Tiirk Cumhuriyetleri ile Asya ve Balkanlarda ya~ayan Tiirk ve Akraba Topluluklarl ile olan ili~kilerimiz buyiik onem kazanml~tir. Bu ulkelerle yiiksekogretim alanmda yapj!an ortak yah~malar Boliim 10' da anlatjlml~llr. Son olarak, geli~mi~ iilkelerde oldugu gibi, iiniversitelerimiz arasmda rekabet mtaml olu~turarak kalite diizeyinin artmlmasl amaclyla Yiiksekogretim Kurulu'nun yaptigl yah~malar ve somut oneriler Boliim 11' de sunulmu~tur.

Boliim 2 Tiirk yiiksekogretiminin tarihine ili~kin yaymlann neredeyse tiimiinde, Seh;:uk Tiirklerinin II. yiizyllda Bagdat'da kurduklan Nizamiye Medresesi ile Fatih Sultan Mehmet'in 1463 'te kurdugu istanbul Medresesi'ne attflar vardlr. Ancak, islam iilkelerinin ve bu iilke1erdeki kurumlarm, Avrupa'nm karanhk yaglannda, daha onceki bilimsel birikimi muhafaza ettikleri, hatta bilime bazi katkllarda bulunduklan, bu birikimin Endiiliis yoluyla Avrupa'ya geytigi ve islam medreselerinin aym yolla Orta <;:ag Avrupasl 'ndaki iiniversiteleri etkiledikleri ne kadar dogruysa, bugiinkii Tiirk yiiksekogretiminin kokenlerini medreselerde aramak da 0 kadar yanh~tlr. Bugiinkii yiiksekogretim kurumlanmlz, Batt' da oldugu gibi yiizlerce Yllhk bit siirey i<;inde wiii degi~ikliklere ugrayarak ve hatta yer yer verilen biiyiik miicadeleler sonucunda ~ekil1ehmemi~, tersine, daha once bu alandaki kurumlarlmizin yerine ge<;mek mete, Bati;dart 61dugu gibi aldlglmlz kurumlardlr. Batl tiirn yiiksekogretim kunnhlanmn iilketnizdeki ilk ornekleri, 1773 'te kurulan Miihendisharte-i Bahri-i HufriaYUh, 179S'te kurul!ui Miihendishane-i Berri-i Hiimayun, 1827'de kufulari ftbbiye vi! ig:m'te kill'tii!ui Harbiye'dir. Ondokuzuncu yiizylhn sonuna dogni ve lb. yuzylhn ba$iiida, Ffartsa'dald Grandes Ecoles'e benzer bir ~ekilde <;e~itli bakanhklara bagh dhifak krtruiart Mulkiye Mektabi (1877), Hukuk Mektebi (1878), Ticaret Mekttibci Alisi (1882), Mgitteb l ~artay1"i Nefise-i $ahane (1882) ve 1909'da Miihendis Mekteb~i Aliai ddt He ftlofgafiize tldilen Miihendishane ile ara kademe teknik personei yeti~tirrrtbk artiaclyla 19i1'de krtru1an Kondiiktor Mekteb-i Alisi iilkemizdeki Bah tfuli yiiksekowetih1 kuitn1l1arll11n dl~et ornekleridir. Bn kurumlann bazrlarl bugiinkfr istanlilil feknik UnlvetsittlSI (i10), Marmara, Mimar Sinan ve YlldlZ Teknik Universitelerinin niiveietidir. 18tl3'te kurul!ui ve 1912'de miihendislik biiliimleri eklenen Robert Kblej ise iilkemitdeki 11k Anglo-Ametikan tiirii yiiksekogretim kurumu olnp, bugiiukii Bogazivi Universitesi'nin niivesidir. Giilhane Ferrnam'ndan klsa bir siire sonra modern bir iiniversitenin kurulmasl, 1846'da zamanm Maarif Meclisi'nce kabul edilmi~ ve iiniversite 1865'te ayi1ml$tlr. 1870 ve 1874'te iki kez reorganize edildikten sonra 1881 'de kapanan iiniversite, 1900'de Oar'iil-fiinuni Osmani adl ile tekrar a<;llml~ ve yeni kurulan Ulum-i Aliye! Diniye, Edebiyat, Ulum-l Riyaziye ve Tabiiye ~ubelerinin yanmda, daha once kurulmu~ olan Tlbbiye ve Hukuk mektepleri de Dariilfiinun'a baglanml~t1r. Curuhnriyet'in iiammn hemen ardmdan ba~latilan egitim seferberligi ile yiiksekiigretitn kurumlarltlifi Anadolu'ya yaytlmasmdaki ilk adlmlar atllmaya ba~lanml~ ve Ankara'da 1925'te Hukuk Mektebi, 1926'da Gazi Egitim Enstitiisii, 1930'da ise Ziraat Enstirusii kurulmu~tur,

Atatlirk, Cumhuriyet'in ilanmdan sonra Dariilfiinun lizerinde onemle durmu~ ve bu kurumu degerlendirmek lizere davet edilen Isvi<;re'li Profesor Albert Malche'nin 31 MaYls 1932 tarih1i raporundan klsa bir siire sonra 1933 'te Darii1fiinun 1agvedilerek yerine Istanbul Universitesi kuru1mu~tur. 1933 Reformu (Kanun No: 2252), ragda~ iiniversitenin iilkemizdeki gerrek ba~langlcldlr. Yliksek Mlihendis Mektebi'nin 1944'te reorganize edi1mesi i1e ITU kuru1mu~ olup bunu 1946'da, Ankara'da daha once kuru1mu~ olan mektep, fakiilte ve enstitiilerin bir1e~tiri1mesiy1e kurulan Ankara Universitesi izlemi~tir. AyTlca, 1946'da 2252 sayill Kanun yiiriirliikten ka1dmlml~, <;lkarl1an 4936 sayill Kanunla liniversite1ere muhtariyet veri1mi~tir. 1955-1957 )'Illarl arasmda kurulan Ege Universitesi, Karadeniz Teknik Universitesi, Orta Dogu Teknik Universitesi (ODTU) ve Atatiirk Universitesi ile yiiksekogretimin Anado1u'ya yayilmasl hlz kazanml~tll 1973-1981 arasi liniversitelerin tam anlaml ile Anado1u'ya ya)'lldlgl bir donemdir. Tlirkiye'nin her bakimdan zor ~artlar a1tmda bu1undugu bu d6nemde, Diyarbalm, Eski~ehir, Adana, Sivas, Malatya, E1azlg, Samsun, Konya, Bursa ve Kayseri'de on yeni iiniversite kuru1mu~ ve b6y1ece lilkemizdeki iiniversite saylsl on dokuza yiikselmi~til Hlzla artmakta olan iiniversite ve bun1ara ba$vuran 6grenci sayllarl kar~lsmda 1974 )'Ilmda Ogrenci Se<;me ve Yerle~tirme Merkezi (OSYM) kuru1arak liniversite1ere merkezi smav1a 6grenci a1mmasma ba~lanml~t!r. Yiiksek6gretime artan talep kar~lslnda, aym )'II kurulan ve mektup1a 6gretim yapan YAYKUR i1e iilkemizde orgiin 6gretim yamnda a<;lk6gretim veya daha dogru bir deyimle uzaktan iigretime de ba~lanml~t1r. Burada bir parantez a<;arak, yiiksek6gretimde liniversiteler dl~mdaki geli$melere de kisaca bakmakta yarar vardll Universite1erden farkh olarak, Bat!' daki politekniklere benzer bir $ekilde kitlesel mes1eki egitime aglrhk vermek amacly1a kuru1an akademiler, zaman i<;inde bu amas:1anndan uzakla$ml$lar ve 1977' de <;lkarl1an 2095 saylh Kanun1a liniversite1er ile akademiler arasmda i$levsel farkhhk fii1en ortadan kalkim$tll Ancak, liniversiteler ile akademiler arasmda yeki~me ba~laml$ ve Dam$tay akademilerin <;lkardlgl y6netme1ik1eri siirekli olarak iptal etmi$tir. Hlzla artan gen<; nlifusun yiiksek6gretime olan talebi 1960'h Yillann ortalarmdan ba$layarak,. <;e~itli a1anlarda mesleki 6gretim yapan elliye yakm, kar ama<;h yiiksekokulun a<;llmasma yo1 a<;ml~ ve bu okullardaki iigrenci sa)'lsl kisa slire i<;inde elli bine ula$ml$t!r. Ancak, Anayasa Mahkemesi'nin bu okullarl 1971 'de Anayasa'ya aykm bulmasl i1e bu okullar.1418 sa)'lh Kanunla akademilere baglanml~tlr. 1981 Yllma gelindiginde lilkemizde: Universiteler Akademiler Bir kisml diger bakanhklara, <;ogu Milli Egitim Bakanhgl'na bagh iki yilhk mes1ek yuksekokullarl i1e konservatuvar1ar Milli Egitim Bakanhgl'na bagh lis: Yllhk egitim enstitiileri YAYKUR 3

olmak mere be~ tiirde, toplam 166 yiiksekiigretim kurumunda 20.816 iigretim elemam giirev yapmakta ve YAYKUR'a kaylth 9.742 iigrenci dahil, toplam 237.369 iigrenci iigrenim giirmekte idi. 1981 'de 91kanlan 2547 saylh Yiiksekiigretim Kanunu ile iilkemizdeki tiim yiiksekiigretlm kurumlan Yiiksekogretim Kurulu (YOK) 9atlsl altmda toplanml~, akad.'miler iiniversitelere, egitim enstitiileri egitim fakiiltelerine diinii~tiiriilmii~ ve konselvatuvarlar ile meslek yiiksekokullan iiniversitelere baglanml~tlr. Bu diizenleme kapsammda Istanbul'da Mimar Sinan, Marmara ve YIldlz Teknik, Ankara'da Gazi, Antalya'da Akdeniz, Izmir'de Dokuz Eyliil ve Edime'de Trakya Universiteleri mevcut kurumlarm reorganizasyon ve bir1e~tirilmesi ile olu~turulmu~, Van'da ise Yiiziincii Yll Universitesi adl ile yeni bir iiniversite kurulmu~tur. Biiylece, Tiirk yiiksekiigretim sistemi 1982 yili itibarl ile yirmi yedi iiniversite ile bunlara bagh fakiilte, enstitii, yiiksekokul, konservatuar ve meslek yiiksekokullarmdan olu~an bir1e~ik bir yaplya diinii~tiiriilmii~tiir. Bu meyanda, Y A YKUR'un i~levleri Anadolu Universitesi'ne bagh A91kiigretim Fakiiltesi'ne devredilerek uzaktan iigretimin iilkemizde yaygmla~masl hlzlandmlml~tlr. Anayasa'da yer alan hiikiimlere uygun olarak getirilen yeni yasal diizenleme ile kar amacl giitmeyen vaklflann iizel yiiksekiigretim kurumlarl kurmalanna imkan saglanml tlr. Bu tiir ilk iiniversite olan Bilkent Universitesi 1984 'te kurularak faaliyete ge9mi~tir. Ancak, Bilkent Universitesi'nin yasal konumu, Anayasa Mahkemesi'nde ayilan iki davamn sonucunda Mahkeme'nin bu tiir iiniversitelerin de kanunla kurulmasl gerektigine karar vermesi iizerine, 1992 YJlmda 91kanlan 3785 sa yili Kanunla a91khga kavu~mu tur. ODTU'e bagh olarak faaliyet giisteren Gaziantep'teki fakiilte ve okullardan olu~an Gaziantep Universitesi 'nin 1987' de kurulmasl ile iiniversite sayisi yirmi dokuza yiikselmi~tir. 3 Temmuz 1992'de 91kanlan 3837 sayili Kanunla, 90gu daha iince 0 illerde mevcut olan birimlerin niive te~kil ettigi, 21 yeni iiniversite ile 2 yiiksek teknoloji enstitiisiiniin Afyon, Aydm, Bahkesir, Bolu, <;::anakkale, Denizli, Hatay, Kars, Isparta, Izmir, Kahramanmara~, Kmkkale, Kocaeli, Kiitahya, Manisa, Mersin, Mugla, Nigde, Sakarya, Sanhurfa, Tokat ve Zonguldak illerimizde kurulmasl ile iiniversite saylmlz elli uye yiikselmi~tir. 1993'te Anadolu Universitesi'nin ikiye biiliinmesi ile Eski~ehir'deki ikinci iiniversite olan Osmangazi Universitesi, 1994 'te iilkemizin ii9iincii vakif iiniversitesi olan Ba~kent Universitesi ile Franslzca egitim yapan Galatasaray Universitesi kurulmu~tur. 1996'da 5, 1997'de 8, 1998'de ise 2 vaklf iiniversitesinin kurulmasl ve Tiirkiye Cumhuriyeti Hiikiimeti ile A1manya Federal Cumhuriyeti Hukiimeti arasmda imzalanan anla~maya giire kurulmasl kararla~tmlan Istanbul Batl Universitesi ile iilkemizdeki yiiksekiigretim kurumu saylsi 72'ye yiikselmi~tir. Bunlardan be~i (SabancI, Kadir Has, Bahge~ehir, Hali9 ve Istanbul Bat!) heniiz faaliyete ge9memi~tir. Yiiksekiigretim kurumlarlmlzm kurulu tarihleri Tablo 2.1 'de giisterilmi~tir. 4

Tablo 2.1 Kurulu~ tarihlerine gore iiniversiteler. Universite Bulundugu i:i Kurulu~ Tarihi 1 istanbul istanbul 1933 2 istanbul Teknik istanbul 1944 3 Ankara Ankara 1946 4 Karadeniz Teknik Trabzon 1955 5 Ege izmir 1955 6 Atatiirk Erzurum 1957 7 Orta Dogu Teknik Ankara 1959 8 Hacettepe Ankara 1967 9 Bogazi9i istanbul 1971 10 Dicle Diyarbaklr 1973 11 <;ukurova Adana 1973 12 Anadolu Eski~ehir 1973 13 Cumhuriyet Sivas 1974 14 Iniinii Malatya 1975 15 Firat Elazlg 1975 16 On Dokuz MaYls Samsun 1975 17 Selguk Konya 1975 18 Uludag Bursa 1975 19 Erciyes Kayseri 1978 20 Akdeniz Antalya 1982 21 Dokuz Byliil izmir 1982 22 Gazi Ankara 1982 23 Marmara istanbul 1982 24 Mimar Sinan istanbul 1982 25 Trakya Edirne 1982 26 Yildlz Teknik istanbul 1982 27 Yiiziincii YII Van 1982 28 Bilkent Ankara 1984 29 Gaziantep Gaziantep 1987 30 Ko<;: istanbul 1992 31 Abant izzet Baysal Bolu 1992 32 Adnan Menderes Aydm 1992 33 Afyon Kocatepe Afyon 1992 34 Bahkesir Bahkesir 1992 35 Celal Bayar Manisa 1992 36 <;anakkale On Sekiz Mart <;aiiakkale 1992 37 Dumlupmar Kiitahya - 1992 38 Gaziosmanpa~a Tokat 1992 39 Gebze Yiiksek Teknoloii Enstitlisii Kocaeli 1992 40 Harran i;>anhurfa _ 1992-41 izmir Yiiksek Teknoloii Enstitiisii izmir - - 1992 42 Kafkas -- Kars 1992 43 Kahrarnanmara~ Siit9ii imam Kahrarr:lartmara~ _ 1992 44 Kmkkale ----- Kmkkale 1992 5

Tablo 2.1 (Devam) 45 Kocaeli Kocaeli 1992 46 Mersin iyel 1992 47 Muirla Muirla 1992 48 Mustafa Kemal Hatav 1992 49 Nigde Niirde 1992 50 Pamukkale Denizli 1992 51 Sakarva Sakarva 1992 52 Siilevman Demirel Isparta 1992 53 Zonguldak Karaelmas Zonguldak 1992 54 Osmangazi Eski~ehir 1992 55 Ba~kent Ankara 1993 56 Galatasarav istanbul 1994 57 Fatih istanbul 1994 58 I~lk istanbul 1996 59 istanbul Bilgi istanbul 1996 60 Sabancl istanbul 1996 61 Yeditepe Istanbul 1996 62 KadirHas istanbul 1996 63 Atlhm Ankara 1997 64 Bevkent istanbul 1997 65 <;:air Tarsus 1997 66 Cankaya Ankara 1997 67 Do :U~ istanbul 1997 68 istanbul Kiiltiir istanbul 1997 69 Maltepe istanbul 1997 70 Bahye~ehir istanbul 1998 71 Hali<; istanbul 1998 72 istanbul Batl istanbul 1998 Biiylece, 1923-1924 egitim-iigretim yllmdan 1997-1998 egitim-iigretim Y/hna kadar geyen 74 y/lhk Cumhuriyet diineminde: Yiiksekiigretim kurumu say/sl 1 'den 72'ye, Ogrenci saylsl 2.914'den 1.322.345'e, Yllhk mezun sayisi 321 'den 165.697'ye, Ogretim elemam saylsl 307'den 55.444'e yiikselmi$ olup, yakla~lk olarak iigrenci saylslnda 454, Yl1hk mezun saylslnda 516, iigretim elemanl saylslnda ise 180 kathk artl~lann gergekle~tirildigi ve yiiksekiigretim kurumlanmn istanbul'dan Anadolu'nun en iicra k6~elerine kadar yayllmasmm saglandlgl giiriilmektedir. Zaman zaman iyinde bulunulan olumsuz siyasi ve ekonomik ~artlara ragmen, yer yer verilen biiyiik miicadeleler ve biiyiik fedakarhklarla saglanan bu geli~me Tiirkiye Cumhuriyeti'nin gurur tablolan ve yagda~ uygarhgl yakalama azim ve iradesinin iinemli simgelerinden biridir. 6

Bolum 3 U niversitelere Ba~vuru ve Y erle~tirme 3.1 (:e~itli Liselerden Meznn OIan Ogrenci SayIian Olkemizdeki e,;e~itli liselerden mezun olan iigrenci sayilanmn Yillara ve lise tiirlerine giire degi~imi Tablo 3.1' de giisterilmi~tir. Bu tabloda giiriildiigii gibi, 1982-1983 ogretim Yilmda 179.004 olan lise mezunu saylsl, 1996-1997 ders ytlmda 663.612'ye yiikselmi~tir. 1996-1997 ders YIh itibanyla genel lise mezunlannm toplam mezunlar ie,;indeki payl % 61,8, imam-hatip lisesi kiikenlilerin payt % 6,4, diger mesleki ve teknik lise mezunlanmn payt ise % 29,3'diir. 3.2 Ba~vuru SayJlan Yiiksekogretime giri~te, 1981 'den bu yana Ogrenci Se9me ve Yerlqtirme Merkezi (OSYM) tarafindan diizenlenen iki basamakh Ogrenci Se9me ve Yerlqtirme SmaVl (OSYS) uygulanmaktadlr. OSYS 'ye ba vuran ogrenci saytlanmn ytllara gore daglhmi $ekil 3.1 'de giisterilmi~tir. 1998 OSYS ie,;in ba vuran aday saytsl ise 1.359.579'dur. Buradan goriildiigii gibi, yiiksekogretime ba vuru saylsl, son iie,; Ylldlr 1.400.000 dolaymdadll 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 Seidl 3.1 OSYS'ye ba~vuran ogrenci sayiiannm )'lilara gore degi~imi. 7

Tablo 3.1 Liselerden mezun olan iigrenci sayilarmm lise tiirlerine ve yillara giire degi~imi. 00 1982.-83 1983-84 1984-85 I 1985-86 1986-87 1987-88 1988-89 1989-90 1990-91 1991-92 1992-93 1993-94 1994-95 1995-96 I 1996-97 GENEL LlsELER Lise 99.729 122.008 107.007 121.l63 119.645 131.263 136.393 144.698 176.463 192.162 262.551 247.749 229.951 279.299 390.259 Anadolu Lisesi 1.830 2.161 2.822 2.824 3.159 3.959 4.498 4.722 6.640 7.611 10.799 10.971 18.300 14.785 13.292 Aksam Lisesi 1.756 775 528 524 663 658 756 782 1.120 1.193 986 1.486 Fen Lisesi 90' 92 188 282 377 J93 421 505 478 770 747 1.132 1.098 968 943 Anadolu Ouzel Sanatlar Lisesi - - - - - - - - - - - - 460 209 Anadolu 0gretmen Lisesi 2.275 1.791 2.353 2.588 3.293 3.250 2.892 2.565 2.966 1.348 2.452 2.967 3.839 4.256 4.045 MESLEKi VE TEKNiK LiSELER Erkek Teknik Ogretim 26.696 31.823 35.115 42.500 47.935 47.118 48.839 58.419 68.617 72.991 94.317 66.512 75.733 92.109 98.850 Klz Teknik 6gretim ~.599 9.212 8.956 9.277 10.317 11.146 11.768 12.130 12.695 13.132 16.134 16.008 28.471 23.879 30.482 Ticaret ve Turizm Ogretimi 21.327 22.215 22.772 21.218 20.382 24.790 23.661 30.701 38.783 41.029 48.637 42.332 56.350 53.003 65.233 imam Hatip Liseleri 10.982 13.573 13.896 15.727 15.974 17.574 17.280 17.060 18.323 20.658 26.285 46.137 41.386 48.480 42.525 Resmi Liscler Toplaml 174.284 203:650 193.109 215.579 221.082 240.021 246.276 27l.463 325.623 350.457 462.704 434.928 456.321 518.225 647.324 Ozel Liseler Toplaml 4.720' 4.542 4.711 5.362 5.371 6.337 6.867 7593 9.921 11.411 12.278 13.834 16.517 13.078 16.288 GENEL TOPLAM 179.004 208.192 197.820 220.941 226.453 246.358 253.143 279.056 335.544 361.868 474.982 448.762 472.838 531.303 663.612 -

Yiiksekiigretime giri~ iyin: Lise son slmf ogrencileri (beklemeli ve dl~ardan bitirenler dahil), Daha once girip de smavi kazanamayanlar, Daha once smavi kazanlp, bir yiiksekogretim programma yerle~tirildigi halde tekrar smava girenler, olmak iizere ba~bca iiy grup ogrenci bsys'ye ba~vllrmaktadlr. bsys'ye 1997 Yllmda ba~vuran 1.398.595 iigrenciden l.349.518'i birinci basamak smavma girmi~tir. Bu adaylann yakla~lk % 38'i lise son slmf ogrencisi, % 43,7'si bsys'ye daha once girip kazanamayanlar, % 18,3 'ii ise daha onceki )'lllarda bir yiiksekogretim programma yerle~tirilenlerdir. Lise son slmf iigrencilerinin bsys'ye yapllan ba~vurular iyerisinde pa)'l, $ekil 3.2'den giiriildiigii gibi, % 37 ile % 40 arasmda degi~mektedir. <;ok biiyiik sayldaki ogrenci kitlesi smava ilk kez deneme iyin girmekte ve mezun olduktan sonra en az bir Ylb smavlara hazlrlanmakla geyirmektedir. Yiiksekogretime daha once girmeye hak kazanml~ iigrencilerin yakla~lk be~te biri ise, girdikleri programlardan ye~itli nedenlerle memnun kalmayarak tekrar smava girmektedir. % 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 Seki13.2 Lise son slmftaki iigrencilerin toplam ba~vuru i~indeki payl. Tiirk yiiksekogretim sistemi iizerinde olu~an demografik baskmm ternel nedeni, genel lise mezunlannm herhangi bir yiiksekogretim kurumuna giremedikleri takdirde 9

geyimlerini saglayabilecek bilgi ve beceriden biiyiik olyiide yoksun olmalandlr. Ulkemiz i~ diinyasmda, i~e yeni girenler iyin diizenlenen i~ egitimi programlan yaygm olmadlgl gibi, genel lise mezunlanmlzm da egitimleri itiban ile bu rur programlara hazlr olup olmadlklan tartl~ma konusudur. Devlet tstatistik Enstitiisii'niin Tablo 3.2'de ozetlenen projeksiyonlanna gore, yiiksekogretim yag niifusu (18-21 ya~) 1995'ten itibaren azalma egilimine ginni~tir. Ancak, ortaogretimdeki okulla~ma oram ise siirekli olarak artmaktadlr. Orne gin, 1985-1986'da % 32, 1990-1991'de % 37,6 olan bu oran, 1996-199Tde % 54,Tye yiikselmi~tir. Bu nedenle, yiiksekogretime giri~ ivin ba~vuran ogrenci sayl.s!nda, son y!llarda goriilen duraganla~ma egilimine ragmen, oniimiizdeki ylllarda artl~ beklenmektedir. Tablo 3.2 C;:ag niifusunun y!llara giire degi imi. YIi C;:ag Niifusu (18-21 Ya ) 1994 5.093.000 1995 5.228.000 1996 5.184.000 1997 5.142.000 1998 5.102.000 1999 5.063.000 2000 5.025.000 3.3 Yiiksekiigretim Kurumlarma Yerle tirme Birinci basamak oiarak bilinen Ogrenci Se<;me Smavz'nda (ass) adaylara sozel ve saylsal boliimlerden olu~an bir smav uygulanmaktadlr. Sozel boliim Tiirkye'yi kullanma giicii ve sosyal bilimlerdeki temel kavram ve ilkelerde dii~iinmeyi olven sorulardan, saylsal boliim ise matematiksel ili~kilerden yararlanma giiciinii ve fen bilimlerindeki temel kavram ve ilkelerde dii~iinmeyi olven sorulardan olu~maktadlr. Birinci basamak smavmdan (ass) en az 120 puan alan ogrenciler, ikinci basamak smavl olarak bilinen Ogrenci Yerlqtirme Smavz'na CaYS) girmeye hak kazanmaktadlrlar. Ogrenciler, ye~itli alan bilgisi testlerinden olu~an ikinci basamak smavl sonuvlarma gore lisans diizeyindeki orgiin ogretim programlanna (fakiilteler ve 4 Yllhk yiiksekokullar) yerle~tirilmektedir. A<;:Jkogretim ile on lisans diizeyindeki orgiin ogretim programlanna ise ass smav sonuylanna gore yerle~tinne yapllmaktadlr. Toplam yerle~tirilenlerin (aylkogretim dahil) ba~vurulara oram, ~ekil 3.3'ten de goriilebilecegi gibi, son y!llarda % 30 dolaymdadlr Yerle~tirilen adaylarm, orgiin ogretime ve avlkogretime gore dag!llml ise ~ekil gosterilmi~tir. 3.4'te 10

36 32 % 28 24 20 16 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 Seki13.3 Toplam yerle~tirilenlerin ba~vurnlara oranmm yiilara gore degi~imi. o Apk6gretime yerje~tirilenler Orgiin 6gretime yerle~tirilenler 300.000,------------------------------------------------------ 250.000 +-------------------:;;? 200.000 +-----------------------1 1 50.000 +-------------------- 100.000 50.000 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 Sekil 3.4 Orgiin ogretim ile apkogretime yerle~tirilenlerin yiilara gore dagiimn. 11

1997 Ylhnda yapl1an smav sonucunda, 419.336'SI ilk yerle~tirmede ve 25.954'ii ek yerle~tirmede olmak iizere orgiin ogretim ile aylkogretime yerle~tirilen ve kaydolan ogrenci sa)'llan Tablo 3.3'te gosterilmi~tir. Yerle~tirilenlerin % 40'1 klz, % 60'1 ise erkektir. Tablo 3.3 1997 OSYS'de iirgiin iigretim ile apkiigretime yerle~tirilen ve kaydolan iigrenci sayllan. Y erle~tirilen Kaydolan KIY (Y) (K) (%) ORGUN OGRETiM Lisans 147.883 145.647 98,5 On Lisans 106.142 83.663 78,8 TOPLAM 254.025 229.310 90,3 A<;IKOGRETiM Lisans 115.491 90.138 78,0 On Lisans 75.774 55.276 73,0 TOPLAM 191.265 145.414 76,0 GENEL TOPLAM 445.290 374.724 84,2 Goriildiigii gibi, orgiin ogretimdeki!isans programlanna yerle~tirilen ogrencilerin biiyiik yogunlugu ka)'lt yaptmrken, orgiin ogretimdeki on lisans programlan ile aylkogretime yerle~tirilen ogrencilerin yakla~lk % 25'i kaydolmamaktadlr. Orgiin ogretimdeki on!isans programlanna olan talebin, lisans programlanna gore dii$iik olmasmm muhtemel nedenleri, meslek yiiksekokulu mezunlanna yedek subayhk hakkl verilmemesi ve fakiilte diplomasma atfedilen sosyal statiidiir. Tablo 3.4'ten goriildiigii gibi aylkogretime olan talep, kontenjanlann 1992'den ba~layarak biiyiik oranlarda artmlml~ olmasma kar~m, bagll olarak azalml$t1r. Bunun ba~hca nedeni, derece ve kademe ilerlemesi almak amaclyla aylkogretime ba~vuran devlet memurlannm bu talebinin zaman iyinde kar~llanml~ olmasldlr. Vaklf iiniversitelerine yerle~tirilen top lam 11.425 ogrencinin iiniversitelere gore dokiimii Tablo 3.5'te verilmi~tir. Buna gore, vaklf iiniversitelerinin toplam orgiin ogretime yerle~tirilenler iyindeki payl % 4,5'tir. 1997 Yllmda Kuzey Klbns Tiirk Cumhuriyeti'ndeki be~ iiniversiteye 7.774, Hoca Ahmet Yesevi UluslararruH Tiirk Kazak Universitesi'ne 150, Komrat Devlet Oniversitesi'ne 10, Moldova Devlet Oniversitesi'ne 28, Moldova Teknik Universitesi'ne ise 19 ogrenci yerle~tirilmi~tir. 12

Tablo 3.4 A~lkiigretim programlarma yerie~tirilen ve kaydoimayan iigrenci sayllanmn yillara gore dagilimi. Yll Kontenjan Y erie~tirilen Kaydolmayanlar SlIYl Yiizde 1983 35.000 14.982 - - 1984 40.000 47.999 16.996 35,4 1985 50.000 60.000 19.545 32,6 1986 60.000 68.911 26.189 38,0 1987 55.000 73.828 19.619 26,6 1988 60.000 81.356 17.067 21,0 1989 65.000 85.056 15.910 18,7 1990 65.000 83.388 16.366 19,6 1991 65.000 82.767 16.104 19,5 1992 205.917 132.561 23.831 18,0 1993 616.220 241.686 101.811 42,1 1994 991.661 165.853 44.470 26,8 1995 979.595 167.605 53.201 31,7 1996 575.220 185.136 46.780 25,3 1997 580.220 191.265 45.880 24,0 Tablo 3.5 1997 Yilmda vakif iiniversitelerine yerle~tirilen iigrenci sayllan. Universite Ogrenci Ogrenci Universite SaylSl SaylSl Bilkent 2.505 Dogu~ 249 istanbul Bilgi 2.082 (:ag 221 Yeditepe 2.012 Koy 204 Fatih 1.432 Maltepe 168 Ba~kent 996 Atrhm 164 (:ankaya 568 istanbul Kiiltiir 148 I~lk 548 Beykent 128 3.4 (:e~itli Ogrenci Gruplarmm Ba~an OranIarmm irdelenmesi 1997 Yllmda OSS'ye giren 1.349.518 adaym % 38,4'ii klz, % 61,6'sl erkektir. Bu smavda 105 ve daha yiiksek puan alan aday saylsl 996.200; 120 ve daha yiiksek puan alarak OYS'ye girme hakki kazanan aday saylsl ise 647.929'dur. 1997 Ogrenei Yerle~tirme SmavI'na (OYS) girmeye hak kazanan 647.929 adaydan 590.436'sl smava girmi~tir. Sadeee OSS sonueu ile yerle~mek isteyen adaylarla birlikte 768.265 aday yerle~tirme i~lemine almarak 445.290 aday yerle~tirilmi~tir. Daha once sozii edilen 3 grup ogrencinin ba~an oranlan Tablo 3.6' da gosterilmi~tir. 13

Tablo 3.6 YerJe~tirme sonw;lanna gore I,!e~itli gruplarm ba~an yiizdeleri. AdayGrubu OSS'ye Giren Yerle~tirilen Basan Yiizdesi Lise son slmf ogrencisi 513.047 96.971 18,9 Daha once kazanamayan 589:638 246.467 41,8 Daha once kazanan 246.833 101.852 41,3 TOPLAM 1.349.518 445.290 33,0 Buradan goriildiigii gibi, ilk SlraYI % 41,8 ba~an oranlyla daha onceki Yillarda smava girip kazanamayanlar almakta, bu grubu % 41,3 ile daha onceki ytllarda smavi kazananlar izlemekte ve 0 Yllki lise son slmf ogrencileri ise % 18,9 ba~an oranl ile en sonda gelmektedir. Gerek ilk basamak gerekse her iki basamak sonucunda ortaya ylkan bu slralama, ortaogretimle yiiksekogretime giri~ arasmdaki kopuklugun aylk gostergesidir. 3.5 Yiiksekiigretime Giri~ Sisteminde Yapdan Diizenlemeler ve Oneriler Ulkemizde halen uygulanmakta olan yiiksekogretime giri~ sistemi siirekli ele~tiri konusu olmaktadlr. Bu ele~tirilerin temelinde, uygulanmakta olan smav sisteminin lise egitimini neredeyse devreden ylkardlgl, ogrencileri smav stresine soktugu ve smava hazlrhk kurslanmn ailelere biiyiik bir mali yiik getirdigi yatmaktadlr. Bu ele~tirilerin bir ktsml geyerlidir. Ancak, yiiksekogretime olan talep ile arz arasmdaki biiyiik dengesizlik surdiikye bu tiir merkezi giri~ smav sisteminin uygulanmasmm ka<;:lmlmaz oldugu hususunda da birle~ilmektedir. Egitimin temel amacl, bireyleri iyi insan ve iyi vatanda~ olarak yeti~tirmek ve yeteneklerine gore mumkiin olan en ktsa siire iyinde, ya~amlanm siirdiirebilecek bilgi ve becerilerle donatarak hayata hazlrlamaktlr. Bu hususlar goz onune almarak, ge<;:en ytl yiiksekogretime giri~ sisteminde yapllan duzenlemelerle 1997 ytlmda ikinci basamak smavma (ays) girebilmek iyin gereken en du~iik birinci basamak (ass) puanl 105'ten 120'ye yiikseltilmi~; ancak, aylkogretim, meslek yiiksekokullan ve ozel yetenek smavlan ile ogrenci alman lisans ve on lisans programlanna giri~ iyin gereken en dii~uk ass puam ise 105 olarak muhafaza edilmi~tir. 1998 asys' den itibaren uygulanmasma karar veri len degi~iklikler, 1997 asys Kllavuzlan ile tum adaylara duyurulmu~tu. Bu degi~ikliklerden birincisi, Birinci Basamak smavmda 3 kez ba~arlslz olanlann 1998 ve bu ytldan sonraki asys'lere giremeyeceklerine; ikincisi ise, ortaogretim kurumlanndan yeni mezun olanlara bir destek saglamak amacl ile onceki ytllarda bu kurumlardan mezun olanlann Ortaogretim Ba~an Puanlannm daha ku<;:iik katsayllarla yarpllmasma ili~kin olarak uygulamaya konulmu~tu. Bu degi~iklikler uzerine bazl adaylar Dam~tay'a ba~vurmu~lar, birinci degi~iklik ile ilgili olarak Dam~tay 8. Dairesi'nce; ikinci degi~iklik ile ilgili olarak ise Danl~tay Idari Davalar Yiiksek Kurulu'nca, Anayasaya aykm olmalan nedeniyle yiiriitmeyi durdurma karan verilmi~tir. Yuksek Mahkemenin verdigi bu kararlar uyannca sozu edilen degi~iklikler Yiiksekogretim Genel Kurulu tarafmdan iptal edilmi~tir. 14

Yiiksekiigretime giri~le ilgili olarak 1998 Ylh i9inde Yiiksekiigretim Kurulu'nca verilen iinemli kararlardan biri de, Ortaiigretim Ba~an Puamnm yiiksekiigretime giri~ smavlan puanlanna katilmasmda kullamlan yiintemin degi~tirilmesine ili~kindir. Bu yiintemin degi~tirilmesinin nedeni, son yillarda Ortaiigretim Ba~an Puamm yiikseltmek amaclyla, iizellikle Fen ve Anadolu liselerinden genel liselere nakil yaptmna akmlm iinlemektir. Yeni geli~tirilen yiintem, tum ortaiigretim kurumlarlmlzdaki ba~anh iigrencilerin ortaiigretim ba~ansml en yiiksek diizey olan 80,OOO'a getinnekte, 6SS'de yiiksek puan ortalamasl tuttunnu~ okullarda okuyan yetenekli iigrencilerden diploma notu dii~iik olanlara bir ii19iide katki saglamaktadlr. Bu yiintem Milli Egitim Bakanhgl tarafmdan da biiyiik bir tasvip giinnii~tiir. Bu uygulamaya 1999 Yllmdan itibaren ba~lanacaktlr. Bu uygulama ile Fen ve Anadolu liselerinden genel liselere yaptmlan nakillerin dunnasl beklenmektedir. Yiiksekiigretime yeni giren iigrencilerin Yiiksekiigrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu (YURTKUR) Genel Miidiirliigii tarafmdan yapllan yurtlara yerle~tinne i~lemleri iigretim )'lh ba~ladlktan sonra tamamlanabilmekte, bu durumda da iigrenciler yurda yerle~me irukanlarmm bulunup bulunmadlgml bilmediklerinden, ilk aylarda iinemli zorluklarla kar~l kar~lya gelmektedirler. 6grencilerimizi kar~lla~tjklarl bu zor durumdan kurtannak i9in neler yapilabilecegi konusunda 6SYM Ba~kanhgl ile YURT-KUR Genel Miidiirliigii arasmda bir 9ah~ma ba~latjlml~tir. Ama9 iigrenciye bir yiiksekiigretim programma yerle~tigi bilgisi verilirken yurda yerle~ip yerle~emedigi bilgisinin de iletilmesidir. Bu amaci gen;ekle~tinnek ic;in teknik zorluklar yenilebildigi takdirde, iigrencilerimize biiyiik bir ferahhk getirecek bu uygulamaya 1998 Yllmdan itibaren ba~lanacaktjr. 15

Boliim 4 Ogrenci ve Ogretim Etemanl Saydarl 4.1 Lisans ve On Lisans Ogrenci SayJlan Lisans ve on lisans diizeyindeki ogrencilerdeii fakiilte ve a~akogretimde kaylth olanlarm Yillara giire degi~imi $ekil 4.1 'de, 2 ve 4 yilhk yiiksekokullarda kaylth olanlarm Yillara gore degi~imi ise $ekii4.2'de gosterilmi~tir. tj FakoHe A<;:lkOgretirn 1990-91 1991-92 1992-93 1993-94 1994-95 1995-96 1996-97 1997-98 $ekii4.1 Fakiilte ve a~lkiigretimde kaylth iigrencilerin yiilara giire dagiium. 1997-1998 egitim-ogretim Ylh itiban ile iilkemizdeki tiim yiiksekogretim kurumlannda yiiriitiilen lisans ve on lisans diizeyindeki programlara kaylth ogrencilerin dokiimii Tablo 4.1' de gosterilmi~tir. 16

04 YllllkYliksekokul.2 Yll!lk YLiksekokul 200. 000 A~0;::;:;:IE\,,] 180.000 1990-91 1991-92 1992-931993-94 1994-95 1995-96 1996-97 1997-98 Seki14.2 2 ve 4 yllhk yiiksekokullarda kaylth ogrencilerin ylliara gore dagillml. Tablo 4.1 1997-1998 Egitim-ogretim yllmdaki ogrenci sayllan. Ogrenci SaylSl ijniversiteler Orgun Ogretim Fakiilteler 499.675 4 Yllhk Yiiksekokullar 32.500 2Ytlhk Meslek Yiiksekokullan 152.634 ikinci Ogretim Lisans 100.594 On Lisans 39.692 TOPLAM 825.095 Aflkogretim Lisans 307.368 On Lisans 189.882 TOPLAM 497.250 DiGER YVKSEKOGRETiM KURUMLARI Lisans 7.568 On Lisans 328 TOPLAM 7.896 TURKiYE TOPLAMI 1.330.241 17

Bu ogrencilerden l8.662'si yabanci uyruklu olup bunlarm biiyiik yogunlugu Tiirk Cumhuriyetleri ile Tiirk ve Akraba Topluluklarmdan gelen ogrencilerdir. Devlet istatistik Enstitiisii verilerine gore iilkemizdeki 1997 )'Ih yiiksekogretim vag niifusu 5.142.000'dir. Buna gore, iilkemizde yiiksekogretimdeki top lam okulla~ma oram % 25,5, orgiin ogretimdeki okulla~ma oram ise % 15,Tdir. iki Yllhk meslek yiiksekokullanmn orgiin ogretimdeki payr % 23,3; toplam iyindeki payl ise % 14,5'tir. Bu pay, ileri iilkelerin yogunda % 30'lann iizerindedir. Ote yandan, aylkogretimin yiiksekogretim sistemindeki payi % 37,4'tiir. Tiirkiye, bu bakimdan diinya iilkeleri arasmda Tayland (% 50) ve Urdiin'den (% 39) soma iiyiincii Slfada yer almaktadlr. 1997-1998 doneminde, iiniversitelere bagh 435 fakiilte ile 135 yiiksekokulda yiiriitiilen lisans diizeyindeki orgiin ogretim programlarma kayrth ogrencilerin ogretim alanlanna gore daglhml Tablo 4.2'de, 360 meslek yiiksekokulunda yiiriitiilen on lisans diizeyindeki orgiin ogretim programlarma kaylth ogrencilerin ogretim alanlarma gore dagillml ise Tablo 4.3 'de gosterilmi~tir. Tablo 4.2 Ogretim alanlarma giire lisans diizeyindeki iigrenci sayiian. Ogretim Alam SaYI Yiizde Dil ve Edebiyat 29.188 4,6 Sosyal Bilimler 196.543 31.0 Uygulamah Sosyal Bilimler 138.995 22,0 Matematik ve Fen Bilimleri 61.433 9,7 Saghk Bilimleri 59.971 9,5 Teknik Bilimler 107.787 17,0 Ziraat ve Ormanclhk 29.034 4,6 Sanat 9.818 1,6 TOPLAM 632.769 100,0 Tablo 4.3 Ogretim alanlanna giire iin lisans diizeyindeki iigrenci sayilan. Ogretim Alam SaYI Yiizde Sosyal Bilimler 73.728 38,3 Uygulamah Sosyal Bilimler 72.633 37,8 Saghk Bilimleri 14. I I3 7,3 Teknik Bilimler 87.617 45,6 Ziraat ve OrmancIl!k 10.731 5,6 Sanat 6.137 3,2 TOPLAM 192.326 100,0 18

1993-1994 egitim-ogretim Yllmda ba lattlan ve kamuoyunda parah gece ogretimi olarak da bilinen ikinci ogretimdeki ogrenci saytlanmn son uy ytldaki seyri Tablo 4.4 'te gosterilmi tir. Goriildugii gibi, ikinci ogretimdeki ogrenci saylsl son uy egitimogretim Yllmda yakla lk % 78'lik bir artl gostenni tir. Tabl0 4.4' ikinci ogretimdeki ogrenci sayilanllln yillara gore dagilimi. 1995 96 1996-97 1997 98 Lisans 56.082 77.636 100,594 On Lisans 22.583 29.454 39.692 TOPLAM 78.665 107.090 140.286 1997-1998 egitim-ogretim Yllmda lisans ve on lisans duzeyindeki orgiin ogretim programlanna kaylth top lam ogrenci saytsl bakimmdan en buyiik ve en kuyuk be universitemizdeki ogrenci saytlan Tablo 4.5'te gosterilmi tir. Tabl0 4.5 Ogrenci saylsl bakimmdan en biiyiik ve en kii.yiik iiniversiteler. Universite Ogrenci SaYIsi Universite O~renci SaYIsl istanbul 62.453 ~g 136 Gazi 44.028 istanbul Kiiltiir 153 Marmara 40.428 Maitepe 154 Ankara 40.261 Beykent 155 Sel(,:uk 36.785 Atlhm 200 1997-1998 egitim-iigretim ytlmda vaklf iiniversitelerine kaylth toplarn 19.988 ogrencinin universitelere gore dagtllml Tablo 4.6'da giisterilmi tir. BUlla gore, vaklf iiniversitelerindeki top lam ogrenci saytsmm orgiin ogretimdeki toplam ogrenci saylsma oram % 2,4'tiir. Bu oran, Japonya'da % 81, Kore'de % 74, Hindistan'da % 60, ABD'de % 26, ispanya'da % 20, isviyre'de ise % 10'dur. Tablo 4.6 VakIf iiniversitelerine kaylth ogrenci sayilan. Universite Ogrenci Ogrenci Universite SaylSl SaYIsl Bilkent 8.867 I lk 494 istanbul Bilgi 2.567 Dogu 213 Yeditepe 1.954 Atlhm 200 Ba kent 1.992 Beykent 155 Fatih 1.522 Maitepe 154 Koy 931 istanbul Ktiltiir 153 <;:ankaya 650 <;:ag 136 19

1996-1997 egitim-ogretim Ylhnda iiniversitelerimizden mezun olan ogrenci sayllannm daglllml Tablo 4.7'de verilmi~tir. Tablo 4.7 Yiiksekogretim kurumlarmdan 1996-1997 egitim-ogretim yllmda mezun olan iigrenci saydan. Mezun Ogrenci SaYI Yiizde Fakiilteler 80.005 48,3 Yiiksekokullar 3.683 2,2 Meslek Yiiksekokullan 42.204 25,5 Aylkogretim 39.805 24,0 TOPLAM 165.697 1000 4.2 Lisansiistii Ogrenci Sayllan Oniversitelerimize bagh enstitiitiiierde yiiriitiilen yiiksek lisans ve doktora (sanatta yeterlik dahil) ile tip fakiiltelerinde yiiriitiilen tipta uzmanhk prograrnlanndaki kaylth ogrenci sayllannm ylliara gore degi~imi $ekil 4.3 'te, mezun sa)'llarmm Ylllara gore degi~imi ise Tablo 4.4'te gosterilmi~tir. IiYLisans Doktora o Tlpta Uzmanllk 1990-91 1991-92 1992-93 1993-94 1994-95 1995-96 1996-97 1997-98 ~ekii4.3 Yiiksek lisans, doktora ve tipta uzmanhk programlanndan mezun oianiarm )'luara gore degi~imi. 20

!liy.lisans.ooktora otlpta Uzmanllk 1990-91 1991-92 1992-93 1993-94 1994-95 1995-96 1996-97 1997-98 Sekil 4.4 Yiiksek lisans, doktora ve tjpta uzmanhk programlarmdan mezun olanlann yiijara gore degi~imi 1983-1997 Ylllan arasllldaki diinemde yiiksek lisans iigrencisi saytsl 9.059'dan 49.123'e, doktora iigrencisi saylsl (sanatta yeterlik dahil) 4.336'dan 19.996'a, tjpta uzmanhk iigrencisi saylsj ise 2.364'den 5.719'a yiikselmi~tir. Biiylece, iiniversiteler dl~llldaki, diger egitim kurumlanndaki 39 tjpta uzmanhk ogrencisi ile birlikte, 1997-1998 egitim-ogretim Yll111da iilkemizdeki toplam lisansiistii ogrenci saylsl 74.834'e yiikselmi~tir. 1997-1998 egitim-ogretim Yllmda yiiksek lisans ve doktora programlanna kaylth ogrencilerin alanlara gore daij,hml Tablo 4.8'de gosterilmi~tir. Tablo 4.8 Halen kayith yiiksek lisans ve doktora ogrencilerinin alanlara gore dagjiimi. Yiiksek Lisans Doktora SaYI Yiizde SaYI Yiizde Dil ve Edebiyat 1.612 3,3 714 3,6 Sosyal Bilimler 21.420 43,6 5996 30,0 Egitim 4.603 9.4 1.394 7.0 Temel Fen Bilimleri 3.279 6,7 1.933 9.7 Saghk Bilimleri 2.317 4.7 3.518 17.6 Miihendislik 11.808 24,0 4.313 21,6 Ziraat-Orman 3.062 6,2 1.693 8,5 Sanat 1.022 2,0 435 2,2 TOPLAM 49.123 100,0 19.996 100,0 21

Yiiksek lisans iigrencilerinin 562'si, doktora iigrencilerinin 423 'ii, tjpta uzmanhk iigrencilerinin ise 201 'ii olmak iizere, top lam 1.186 lisansiistii iigrenci yabancl uyrukludur. Universitelerimize bagh 148 enstitiide, 380'i saghk bilimleri, 375'i sosyal bilimler, 524'ii fen bilimleri ve 29'u diger uzmanhk enstitiilerinde olmak iizere, top lam 1.308 doktora programl yiiriitiilmektedir. Doktora programlanna kaylth iigrenci saylslna giire en biiyiik ve en kiiyuk be~ iiniversitemiz Tablo 4.9'da giisterilmi~tir. Tablo 4.9 Doktora iigrenci sayisi apsmdan en biiyiik ve en kii~iik be~ iiniversite. Universite Ogretim Ogretim Universite Uyesi SaylSl Uyesi Saj'}SI Istanbul 3.095 Mustafa Kemal 4 Ankara 2.207 Nij:i;de II Istanbul Teknik 1.382 <;:anakkale 18 MartlKmkkale 16 Marmara 1.375 Mersin 19 Hacettepe 1.173 Kafkas 23 4.3 Ogretim Elemam Sayilan Universitelerimizin ye~itli unvan kademelerinde giirev yapan iigretim elemam sayllanmn son iki egitim-iigretim Ylhndaki kar~ila~tmnalan Tablo 4.1 O'da giisterilmi~tir. Tablo 4.10 Universitelerdeki iigretim elemanlan sayilan. 1996 1997 1997 1998 Profesiir 7.028 7.440 Do,<ent 3.733 4.030 Yardlmcl DOyent 6.783 7.339 Ara~tmna Giirevlisi 21.805 22.391 Diger Ogretim Elemanlarl 13.395 14.244 TOPLAM 52.744 55.444 Diger egitim kururnlanndaki 438 iigretim iiyesi ve 444 diger iigretim eleman! ile birlikte 1997-1998 ders Yllmda iilkemizdeki toplam iigretim elemanl saylsl 56.326'dlr. Ogretim iiyelerinin 104'ii, diger iigretim elemanlanmn ise 565'i yabancl uyrukludur. En fazla ve en az iigretim iiyesme sahip be~ giisterilmi~tir. iiniversitemiz Tablo 4.11 'de 22

Tablo 4.11 Ogretim iiyesi saylsl af,:lslndan en biiyiik ve en kiif,:iik be~ iiniversite. Universite Ogretim Ogretim Universite Uyesi SaylSl Uyesi SaYlSl istanbul 1.712 Beykent 21 Ankara 1.425 istanbul Kiiltiir 15 Hacettepe 1.162 AtlhmlDogu$/istanbul Bilgi 9 Gazi 1.069 <;:ag 8 Ege 990 I~Ik 5 1996-1997 egitim-ogretim yilllldan 1997-1998'e, iiniversitelerimizdeki toplam ogrenci sayisi % 9'luk artl~la 1.213.165'den l.322.345'e; orgiin ogretim ogrencisi sayisi % 10'luk arti~la 749.970'den 825.095'e yiikselmi~tir. Bunlarm yamnda, toplam ogretim elemam sayislnlll % 5,l'lik arti~la 52.744'den 55.444'e, ogretim iiyesi (profesor, doyent ve yardimci doyent) sayismm ise % 7,2'lik arti~la 17.544'den 18.809'a yiikseldigi goriilmektedir. 1997-1998 ders Ylllllda, lisans diizeyindeki orgiin ogretim programlardaki ogretim iiyeleri ile ogretim iiyesi ba~llla dii~en ogrenci sayilarmm ogretim alanlarma gore dagilimi Tablo 4.12'da gosterilmi~tir. Ogretim iiyesi ba~llla dii~en lisans diizeyindeki orgiin ogretim ogrenci sayisl, 1996-1997 egitim-ogretim )'lhnda 34 iken bu sayi, 1997-1998 egitim-ogretim yillllda 35'e yiikselmi~tir. Tablo 4.12 Lisans diizeyindeki iirgiin iigretim programlarmda iigretim iiyesi sayisl He iigretim iiyesi ba~ma dii~en iigrenci saylslnm alanlara giire dagjllml. Ogretim Uyesi Ogrenci/Ogretim Uyesi Oram SaylSl 1996-97 1997-98 Dil ve Edebiyat 510 57 57 Sosyal Bilimler 3.123 63 63 Uygulamah Sosyal Bilimler 1.612 84 86 Matematik ve Fen Bilimleri 2.037 29 30 Saghk Bilimleri 5.703 10 11 Teknik Bilimler 3.223 34 33 Ziraat ve OrmancIhk 1.181 26 25 Sanat 427 22 23 Diger Alanlar 319 - - TOPLAMfGENEL ORAN 18.135 34 35 23

1996-1997 egitim-iigretim Yl1mdan 1997-1998'ye, iigretim iiyesi ba~ma dii~en iigrenci saytsmda, gerek a1an1ar, gerekse iiniversite1er gene1inde herhangi bir geli~me sag1anmadlgl giiriilmektedir. Bu oran, saghk bilim1eri dt~mdaki tum a1anlarda, ileri ii1ke1er ortalama1anndan oldukya fazladlr. Saghk bi1imlerinde ise, iigretim iiyelerinin belirli merkezlerde Ylgllml~ olmasmdan kaynaklanan ve geymi~ten gelen bir daglhm sorunu vardlr. On Ii sans programlarmdaki ders veren iigretim elemanl (iigretim iiyesi, iigretim giirevlisi, okutman ve uzman) saytlan ile ders veren iigretim e1emanl b~na iirgiin iigretim iigrencisi sayllan Tablo 4.l3'de verilmi~tir. Buradan giiriildiigii gibi, diger ogretim elemanlan da dahil edilmesine kar~m, on lisans programlarmdaki genel oran, lisans diizeyindeki genel oranm yok iizerindedir. Tablo 4.13 On Iisans diizeyindeld orgiin ogretim programlarmda ogretim elemam saylsl He ogretim iiyesi ba ma dii en ogrenci sayislmn alanlara gore dagliiml. 0gretim Elemam 0grencil0gretim Elemam SaYls) SaYlsl 1996-1997 1997-1998 Dil ve Edebiyat 233 - - Sosyal Bilimler 589 118 125 Uygulamah Sosyal Bilimler - - - Matematik ve Fen Bilimleri 2 - - Saghk Bilimleri 214 69 66 Teknik Bilimler 1.049 74 84 Ziraat ve Ormanclhk 65 148 165 Sanat 40 139 153 Diger Alanlar 1.247 - - TOPLANUGENELORAN 3.439 49 56 Ogretim iiyesi ba ma dii en lisans diizeyindeki iirgiin iigretim iigrenci saytsmm en kiiyiik ve en biiyiik oldugu be er iiniversite Tablo 4.14'te giisterilmi tir. Tablo 4.14 Ogretim iiyesi b2 ma dii en ogrenci sayislnm en kii~iik ve en biiyiik oldugu iiniversiteler. Universite 0grencil0g. Uyesi 0grencil0g. Uyesi Universite Oram Oram Maltepe 5 Afyon Kocatepe 93 BeykentJistanbul KUltUr 7 I~lk 98 Atilim/Ba~kent 13 Nigde 149 ~ag 14 Dumlupmar 167 Akdeniz 16 istanbul Bilgi 231 24

Dniversitelerimizdeki ogretim iiyesi SaY1SImn yetersizligi, Tablo 4.15'den de goriildiigii gibi, alt alanlara inildiginde daha belirgin bir ~ekilde ortaya Ylkrnaktadlr. Tiirkiye, ba~ta ogretmen yeti~tirme olmak iizere, kritik ileri teknoloji alanlannda yok ciddi bir ogretim iiyesi aylgl ile kar~l kaqnya bulunmaktadir. Tablo 4.15 Degi~ik alanlarda iigretim iiyesi ba~ma dii~en iigrenci sayilan. Alan Ogrenci/Ogretim Uyesi Dram ilkokul Ogretmenligi 348 Anaokul Ogretmenligi 416 Beden Egitimi ve Spor Ogretmenligi 159 Teknik Egitimi 116 Yabancl Dil Ogretmenligi 106 Mesleki Egitim 93 Sosyal Bilimler Ogretmenligi 92 Fen Bilimleri Ogretmenligi 80 iktisat 86 i~letme 77 Tiirk Dili ve EdebiyatJ Ogretmenligi 78 Elektrik -Elektronik Miihendisligi 46 in~aat Miihendisligi 38 Makina Miihendisligi 36 Malzeme-Metalurji Miihendisligi 26 Bilgisayar Miihendisligi 32 1992 ylhndan sonra kuruhnu~ olan 25 devlet iiniversitesindeki ogretim iiyesi ba~ma dii~en ogrenci saytlan, Tablo 4.16'da gosterilmi~tir. Buradan giiriildiigii gibi, bu iiniversitelerimizdeki top lam ogretim iiyesi saylsl, geyen ders Yllmdan bu ders yllma % 17 oramnda artl~la, 2.158'den 2.521'e yiikselmi~tir. Bu artl~, yiiksekogretimin iilke sathma yaytlmasl baklmmdan kiiyiimsenmemesi gereken bir geli~medir. 25

Tablo 4.16 Yeni knrulan devlet iiniversitelerindeki ogretim iiyesi He ogretim iiyesi ba~ma dii~en ogrenci sayiian. 1996-1997 1997-1998 Universite SaYI Oran SaYI Oran Abant izzet Baysal 79 51 93 49 Adnan Menderes 109 18 126 17 Afyon Kocatepe 32 109 46 93 Bahkesir 107 55 105 60 Celal Bayar 107 62 143 55 <;:anakkale On Sekiz Mart 56 71 75 68 Dumlupmar 60 128 59 167 Galatasara y 27 30 32 32 Gaziosmanpa~a 68 39 74 39 Gebze Yiiksek Teknoloji Enstitiisii 32-36 - Harran 59 48 74 43 Izmir Yiiksek Teknoloji Enstitiisii 27-28 - Kafkas 45 16 44 17 Kahraman Mara~ Siityii imam 48 28 53 37 Kmkkale 53 17 81 18 Kocaeli 202 34 217 40 Mersin 66 36 73 41 Mugla 46 49 77 37 Mustafa Kemal 40 67 43 73 Nigde 51 130 56 149 Osmangazi 283 18 303 19 Pamukkale 161 36 179 38 Sakarya 144 35 170 41 Siileyman Demirel 191 46 264 43 Zonguldak Karaelmas 65 26 70 31 TOPLAM 2.158 2.521 26

Boliim 5 Ogretim Uyesi Yeti~tirme Universitelerimiz iyin gerekli iigretim iiyesi saytlannm belirlenmesindeki ba~hca etkenler, yiiksekiigretimdeki okulla~ma oranl, vag niifusu ve iigretim iiyesi ba~ma dii~en iigrenci sayisldlf. 2000 yllmda iilkemizdeki yiiksekiigretim vag niifusunun 5.025.000 olacagl tahmin edilmektedir. Buna gore, iirgiin iigretimde halen % 15,7 olan okulla~ma orammlzm, 2000 ytlma kadar, ileri iilkelere klyasla miitevazi bir oran olan % 20 diizeyine yiikseltilmesi ve lisans diizeyindeki iirgiin iigretim programlarmdaki iigretim iiyesi ba~ma dii~en iigrenci sayismm bugiinkii 35 degerinden 25'e dii~iiriilmesinin hedeflenmesi halinde, iilkemizdeki iigretim iiyesi sayislnm iki ytl ic;:erisinde yakla~lk 1,2 misli artmlmasl gerekmektedir. Ogretim iiyesinin, yurt ic;:i ve yurt dl~1 doktora programlanna kaytth iigrenciler olmak iizere b~hca iki potansiyel kaynagl bulunmaktadlr. Her iki kaynakla ilgili bilgiler a~aipda detayh olarak verilmi~tir. 5.1 Yurt DI~ma Lisansiistii Egitim Amaclyla Eleman Giinderme Ogretim elemanl yeti~tinnek amaclyla yurt dl~ma iigrenci giinderme i~lemleri, 1987 Yllma kadar 1416 sayth Kanun kapsammda Milli Egitim Bakanhgl tarafmdan yiiriitiilmii.~tiir. 1987 Yllmda 2547 saylli Kanun'un 33. maddesinde degi~iklik yapiiarak, iiniversitelerin de yurt dl~ma iigrenci giindenneleri saglanml~t1r. Universiteler tarafmdan yurt dl~ma giinderilecek iigrenci sayiian, Maliye Bakanhgl ve Yiiksekiigretim Kurulu arasmda yapllan giirii~meler sonucunda Yllda yakla~lk 200 iigrenci olarak belirlenmi~tir. 1992 ythnda kurulan 23 yeni iiniversitenin iigretim iiyesi gereksinimini kar~iiamak amaclyla 3837 saylh Kanun'a eklenen gec.:ici 24. madde ile yurt dl~ma giinderilmesi planlanan iigrenci sayllarl Tablo 5.1 'de verilmi~tir. Tablo 5.1 2000 Ylhna kadar yurt dl~ma giinderilmesi planlanan iigrenci sayllan. YII Kontenjan 1993 1.380 1994 700 1995 700 1996 700 1997 700 1998 700 1999 620 2000 620 27

Bu elemanlann bir hsml 1416 sayll! Kanun yen;evesinde Milli Egitim Bakanl!gl tarafmdan, bir hsml ise 2547 sayll! Kanun'un 33. maddesi uyannca Yiiksekiigretim Kurulu tarafmdan yurt dl~ma giinderilmektedir. 5.1.1 istatistiksei veriier o Yiiksekiigretim Kurulu tarafmdan giinderilen ara urma giirevliieri 2547 sayll! Kanun hiikiimleri uyannca, 1987 ile 1998 (Subat) yllian arasmda Yiiksekiigretim Kurulu tarafmdan lisansiistii egitim amaclyla yurt dl~mdaki 24 degi~ik iilkeye giinderilen ara~tmna giirevlilerinin toplam saylsl 3.272'dir. Bu ara~tmna giirevlilerinin ylliar itibanyla iilkelere giire daglllml Tablo 5.2'de, iilkelerine giire OOiversiteler bazmda dagll!mlan ise Tablo 5.3'de giisterilmi~tir. Buradan giiriildiigii gibi, giinderilen ogrencilerin yakla~lk % 48'i Amerika Birle~ik Devletleri'ne (ABD), % 41'i ingiltere'ye gonderilmi~tir. Geriye kalan % II ise 22 degi~ik iilkeye gitmi~tir. Bugiine kadar yurt dl~ma giinderilen 3.272 ara~tmna giirevlisinin yakla~lk % 53'ii (1.720 ki~i) halen egitimlerine devam etmektedir. Bunlann, bagl! olduklan iiniversitelere giire dagll!ml Tablo 5.4'te verilmi~tir. Yurt dl~ma gonderilen ara~tjrma giirevlilerinden egitimlerini tamamlayarak Tiirkiye'ye geri donen 1.050 ki~inin iiniversite bazmda doki.imii Tablo 5.5'te verilmi~tir. Bu ara~tjrma giirevlilerinin 26Tsi sadece yiiksek lisans derecesi alarak geri diinmii~tiir. Bu ki~ilerin yurt dl~ma giinderilmelerinin ana amacmm doktora derecesi almak oldugu giiz iinooe almdlgmda, yurt dl~mda bir derece aldlklan iyin kaglt uzerinde hukuki al;ldan ba!jarlli giiziiken bu ki~ilerin ashnda ba!jarlslz olduklan ortaya Ylkmaktadlr. Egitimlerini tamamlayamadan Tiirkiye'ye geri diinen 307 ara~tlrma giirevlisinin OOiversitelere giire daglllml Tablo 5.6'da giisterilmi~tir. Geri diinen ogrencilerin yakla~lk % 45'i akademik ba!janslzhk, % 12'si ise saglzk nedenleriyle Tiirkiye'ye diinmii~lerdir. Geriye kalan % 43 '00 biiyiik yogunlugunu, 33. maddenin ruhuna aykm olarak, OOiversitelerimiz tarafmdan sadece I yllhgma yurt dl~ma giinderilip geri diinen ara~tlrma giirevlileri olu~turmaktadlr. Bu tip uygulamaya son I yrldlr kesinlikle izin verilmemektedir. Ara~tJrma giirevlilerinden 195 tanesi ise ya miistafi sayllml~ veya geri diinmemi~tir. Bunlann OOiversitelere gore daglhml Tablo 5. Tde giisterilmi~tir. Yurt dl~ma lisansiistii egitim iyin ara~tjrma giirevlisi giinderilmesinin ana amacl, bu ki~ilerin doktora derecesi alarak Ulkemizdeki yiiksekiigretim kurumlannda iigretim iiyesi olarak giirev yapmalandlr. Halen egitimleri devam etmekte olan 1.720 ar~tmna giirevlisi hariy tutuldugunda, bugiine kadar giinderilen 1.552 ara~tjrma giirevlisinden 783'ii doktora derecesini alarak geri diinmii~tiir. Bu durumda, yurt dl!jzna gonderilen her iki ara!jtlrma gorevlisinden bir tanesi, doktora derecesini alarak universitelerimizde gorev yapmaktadlr. 28