T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) UÇAK BAKIM ALANI ANKARA 2007
ÖĞRENME FAALİYETİ -40 AMAÇ UÇAK BAKIM Bu faaliyet sonucunda, ulusal ve uluslararası anlaşmaların belirlediği standartlarda Uçak Bakım alanındaki meslekleri tanıyacaksınız. A. ALANIN MEVCUT DURUMU VE GELECEĞİ Havacılık sektörü, küresel düzeyde hem sivil hem de askeri alanda sürekli ve dinamik bir gelişim içindedir. Bu nedenle havacılık stratejik bir sektör olarak ülkelerin yakın ilgisini çekmektedir. Hızla küreselleşmekte olan havacılık sektöründe rekabet büyük yoğunluk kazanmaktadır. Sanayileşmiş ülkeler havacılık sektörünün korunması ve rekabet gücünün geliştirilmesi için özel politikalar ve planlar üretip uygulamaktadırlar. 1933 yılında kurulan Devlet Hava Yolları 1956 yılında Türk Hava Yolları olmuş ve 1990 lı yıllara kadar tek firma iken günümüzde özel firmalarda kurularak ülkemizde havacılık sektörünün gelişmesi sağlanmıştır. Bu şirketler hem yurt içinde hem de yurt dışında hizmet vermektedirler. Şirket sayılarının artması ile uçak sayıları da artmıştır. Bu uçakların bakımları havacılık sektöründe önemli yer tutmaktadır. 377
Dünyada havacılık sektörünün kurallarını belirleyen ABD de; Federal Aviation Authorities(FAA), Avrupa da Joint Aviation Authorities (JAA) olmak üzere iki otorite vardır. Ülkemiz 4 Nisan 2001 tarihinde Avrupa Sivil Havacılık Otoritesine( Joint Aviation Authorities -JAA) tam üye olmuştur. Bu tam üyelikle; Havacılık ile ilgili kuralların ve prosedürlerin standart duruma getirilmesi, Üye ülkeler arasına uçak, uçak parçası ve bakım personeli alışverişinin kolaylaştırılması, Sivil havacılık faaliyetlerinde en yüksek emniyet standartlarının geliştirilmesi sağlanmıştır. Havacılık sektöründe Uçuş Emniyeti en önemli ilkedir. Bu ilke doğrultusunda uçuş ekipleri ve teknik personel, Uluslararası Havacılık Otoriteleri nin belirlediği kurallara göre organize edilerek bu kurallara göre donatılmış eğitimli elemanlardır Alanla ilgili Uluslararası JAR Havacılık yasaları geçerlidir. B. ALANIN ALTINDA YER ALAN MESLEKLER Uçak bakımı alanında iki meslek elemanı çalışmaktadır. Uçak bakım atölyelerinde çalışan bu elemanların görevleri Uçuş Emniyeti açısından çok büyük önem taşımaktadır. Bunlar; Uçak gövde-motor Uçak elektroniği UÇAK GÖVDE-MOTOR TEKNİSYENİ Tanımı Uçak gövde-motor teknisyenliği, uçakların ve diğer hava araçlarının yapısı, güç sistemleri, mekanik ve elektrik sistemlerini kapsayan hat bakım işlemlerini yapan, bakım çıkış sertifikası düzenleyebilen ve ayrıca faal olduğunun kontrolü basit testler gerektiren, hat bakım sırasında değiştirilebilir birim kapsamındaki aviyonik birimlerin sökme/takma işlemlerini Sivil Havacılık Yönetmeliklerine uygun olarak yapan meslek elemanıdır. 378
Görevleri Uçakların motor kısmını kontrol etmek. Uçakların gövde onarım ve bakımını yapmak. Uçakların motor onarım ve bakımını yapmak. Arızalı parçaların tekrar kullanıma sunmak. Arızalı parçaların servis dışı edilmesi işlemlerini yapmak. Hat bakımı esnasında basit testler gerektiren aviyonik birimleri sökmek ve takmak. Bakım çıkış sertifikasını düzenlemek. Bakım ve onarım kataloglarını okumak. Bakım onarım testlerini yapmak. UÇAK ELEKTRONİK TEKNİSYENİ Tanımı Uçak elektronik teknisyenliği, uçakların ve diğer hava araçlarının aviyonik ve elektrik sistemlerinin her türlü bakım onarımı, montaj ve servis işlerinin yapılmasının ardından bakım çıkış sertifikası düzenleyebilen ve uçak yapısı,güç sistemlerinin hat bakımı sırasında sökme takma işlemlerini Sivil Havacılık Yönetmeliklerine uygun olarak yapabilen meslek elemanıdır. Görevleri Uçakların aviyoniks sistemlerini kontrol etmek. Uçakların elektrik sistemlerinin onarım ve bakımını yapmak. Uçakların aviyonik sistemlerinin onarım ve bakımını yapmak. Arızalı parçaları onararak tekrar kullanıma sunmak. Arızalı parçaların servis dışı edilmesi işlemlerini yapmak. Hat bakımı esnasında basit işlem gerektiren gövde ve motor birimlerini sökmek ve takmak. Bakım çıkış sertifikasını düzenlemek. Bakım ve onarım kataloglarını okumak. Bakım onarım testlerini yapmak. 379
C. MESLEK ELEMANLARINDA ARANAN ÖZELLİKLER Bu alandaki mesleklerde çalışmak isteyenlerin; Matematiksel yetenek Uzay ilişkilerini görebilme gücüne ve çizim yeteneği Fen bilimlerinde başarılı Mekanik problem çözebilme yeteneği Ellerini ustalıkla kullanabilme Mekanik ve göz el koordinasyonu yeteneği yüksek Görme problemleri olmayan İşitme problemleri olmayan Sabırlı ve dikkatli Yorum ve analiz yeteneğine sahip olmaları gerekmektedir. D. ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI Uçak bakım alanında çalışacak meslek elemanları; sivil uçak bakım merkezleri, askeri hava ikmal bakım merkezleri ile uçak fabrikalarının hangar ve atölyelerinde çalışırlar. Uçak gövde ve motor teknisyeninde çalışma ortamı yağ, yakıt, kimyasal gazlar ve gürültülü, uçak elektronik teknisyeninde ise radyasyonlu ve elektrikli ortamlardır.ancak daha önce belirtildiği gibi Avrupa Sivil Havacılık Otoritesi( Joint Aviation Authorities -JAA) tarafından iş kazalarına ve işçi sağlığına karşı çalışma ortamlarında maksimum emniyet için gerekli tedbirler ilgili bakım kuruluşu tarafından alınır. Teknisyenler, uçak mühendisleri sorumluluğunda görevlerini yapar. İşini yürütürken birinci derecede alet ve makinelerle ilgilidir. Uçak motoru üzerinde unutulan bir cıvata onlarca insanın hayatına ve milyonlarca dolarlık uçağın düşmesine sebep olabileceği unutulmamalıdır. 380
E. İŞ BULMA İMKÂNLARI Uçak bakım alanında çalışacak meslek elemanları; sivil uçak bakım merkezleri, askeri hava ikmal bakım merkezleri, uçak fabrikaları gibi iş piyasasının ihtiyacına göre istihdam edilmektedir. Geniş bir iş ve çalışma alanı vardır. Uluslararası ve ulusal, kamu ve özel Havacılık Bakım Onarım Merkezlerinin ve hava alanlarının (HABOM) olması ve sivil havacılıktaki gelişmeler bu alanda istihdam imkânını arttırmaktadır. Bununla beraber özel havacılık şirketleri kendi bakım merkezlerini ülkemizin çeşitli şehirlerinde kurmayı planlamaktadırlar. Ayrıca günümüzde bayanlarda bu mesleklerde eğitim alıp çalışabilmektedir. F. EĞİTİM VE KARİYER İMKÂNLARI Uçak bakım alanı Anadolu Teknik Liselerinde dört yıl süre ile eğitim verilmektedir. Bu Eğitim okulda teorik, atölye ortamında ve işletmelerde uygulamalı olarak yapılmaktadır. Liseden sonra, yüksek öğrenime geçiş sınavını başaranlar lisan programlarına devam edebilirler yada meslek yüksek okullarının ilgili bölümüne sınavsız geçiş yapabilirler. Meslek yüksek okulunu bitirenler, dikey geçiş sınavı ile lisans programlarına geçebilirler. Uçak Bakım alanından mezun olan öğrenciler sayısal puan türüne göre aşağıdaki lisans programlarına devam edebilirler. Otomotiv Öğretmenliği. Mekatronik Öğretmenliği. Uçak Gövde- Motor(Sivil Havacılık Yüksekokulu). Uçak Gövde- Motor Bakım (Sivil Havacılık Yüksekokulu). Elektronik Öğretmenliği. Elektronik ve Bilgisayar Öğretmenliği. Elektronik ve Haberleşme Öğretmenliği. Mekatronik Öğretmenliği. Havacılık Elektrik Elektroniği(Sivil Havacılık Yüksekokulu). Uçak Elektrik-Elektronik(Sivil Havacılık Yüksekokulu). Kontrol Öğretmenliği Telekomünikasyon Öğretmenliği 381
Uçak Bakım Alanından mezun olan öğrenciler aşağıdaki meslek yüksek okulu programlarına sınavsız geçiş yapabilirler. Makine Otomotiv Tarım Alet ve Makineleri Biyomedikal Cihaz Teknolojisi Elektrik Elektrik-Elektronik Teknikerliği Elektronik Haberleşme Endüstriyel Elektronik Endüstriyel Otomasyon Ev Cihazları Teknolojisi Hidroelektrik Santralları Mekatronik Otomotiv Radyo Televizyon Tekniği Termik Santral Makineleri Termik Santrallerde Enerji Üretimi Raylı Sistemler Elektrik-Elektronik Teknolojisi Ayrıca uçak bakımı alanında mezun olan öğrenciler, Türkiye de tescil edilmiş sivil uçaklarla, Türk hava sahası içinde bulunan ve Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) üyesi diğer bir devlete ait olan sivil uçak, helikopter ve planörler üzerinde müstakil olarak periyodik bakım, küçük tamir, revizyon ve uçuşa elverişlilik kontrolü yapabilmek için uçak bakım merkezlerinde iki yıl uygulamalı eğitimden sonra 21 yaşını dolduran meslek elemanı sertifika sınavına girmeye hak kazanır. 382
Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Dairesi Uçak Bakım Teknisyeni Lisans Talimatı na göre; A Kategori Uçak Bakım Teknisyeni lisansları Ulaştırma Bakanlığı nca, belgeler ise Ulaştırma Bakanlığı nın yetkili kıldığı müesseselerce verilir. Uçak Bakım alanında meslek eğitimini tamamlayarak Uçak Bakımı sektöründe çalışanların kariyerinde yükselmek ve gelişen teknolojiyi takip edebilmek için Avrupa Sivil Havacılık Otoritesine( Joint Aviation Authorities -JAA) göre iki yılda bir güncelleme eğitimleri zorunludur. 383