GENEL EKONOMİK DURUM ABD, 290 milyonu aşkın nüfusu ve 12,5 trilyon dolarlık GSYİH sı ile dünyanın en büyük ve önemli piyasalarından biridir. ABD, dünyanın en büyük pazarı ve ithalatçısı olma özelliğinin yanı sıra, yine dünyanın en büyük doğrudan yabancı sermaye kaynağı ve alıcısı konumu ile, gelişmiş ülkeler yanında tüm gelişme yolundaki ülkelerin de yöneldiği bir hedef konumundadır. Kişi başına düşen gelir 40 bin doların üzerindedir. Yeni ekonomi kavramı çerçevesinde, teknolojik yenilikler ve küreselleşmenin uzun dönemde verimliliği artıracağı ve üretim artışını sürekli kılacağı varsayımına rağmen ABD ekonomisinin birtakım sorunlarla karşı karşıya olduğu da unutulmamalıdır. İşsizlik oranının %5 in üzerinde olması, doların değer kaybetmesi, cari işlemler açığının 600 milyar doları aşması, bütçe açığı, hisse senedi fiyatlarının olması gerekenin üzerine çıkması, hane halkının hisse senetleri ve emlak kazançlarını tasarruf etmekten çok tüketim harcamalarına kullanması ABD ekonomisinin potansiyel tehdit unsurlarıdır. Ekonomik Projeksiyon (yüzde değişme) 2004a 2005a 2006b 2007b Reel GSYİH artış oranı 4,2 3,5 2,8 2,5 Sabit Sermaye yatırımları büyüme 9,7 8,1 4,8 3,7 oranı Sanayi üretimi büyüme oranı 4,1 3,2 2,6 2,6 İşsizlik oranı 5,5 5,1 4,9 5,1 Enflasyon (Tüketici fiyatları, ortalama) 2,7 3,4 3,8 2,8 Mal İhracatı (milyar $) 807,5 894,1c 991,0 1 081,7 Mal İthalatı (milyar $) 1 472,9 1 678,7c 1 831,8 1 920,3 Cari İşlemler Dengesi (milyar $) 668,1 806,5c 885,0 896,9 Döviz Kuru (Japon Yeni:$) 108,2 110,2 112,5 104,5 Döviz Kuru (Euro:$) 1 243 1 245 1 253 1 338 a;gerçekleşen, b; EIU tahminleri c:eiu öngörü Kaynak: EIU Economist Intelligence Unit, United States of America, Country Report, Mart 2006 Doğal Kaynaklar ABD topraklarının %5 i şehir ve yollardan, %26 sı ekilebilir araziden, %20 si ormanlardan ve % 21 i diğer alanlardan oluşmaktadır. ABD, çok çeşitli iklim yapısına ve çöl, dağ, orman anlamında çeşitli topografyaya sahiptir. Michigan ve Superior gölleri, 50 000 km2 alana sahip göller olup Missouri (4 090 km) ve Mississippi ( 3 770km) en uzun nehirleridir. Doğal afetler açısından ABD önemli risk altındadır. Özellikle tropikal fırtınalar haziran ayından kasım sonuna kadar Florida ve çevresinde büyük zararlara ve su basmasına neden olmaktadır. Batı sahillerinde özellikle Kaliforniya da deprem ve sarsıntılar sıklıkla yaşanmaktadır. Batı eyaletlerindeki orman yangınlarının en büyüğü 2000 yılında yaşanmış ve 560 bin hektar alan zarar görmüştür. Orta bölümde yer alan eyaletler açısından en büyük risk ise şiddetli kasırgalardır. Doğu sahillerinde 2001 ve 2002 de susuzluk büyük bir sorun olarak yaşanmıştır. Bütün bu olumsuzluklar son derece iyi organize edilmiş erken uyarı ve yardım sistemi ile daha az zararla atlatılır hale gelmiştir. ABD nin sahip olduğu başlıca doğal kaynaklar; Kömür, bakır, kurşun, molibden, fosfat, uranyum, boksit, altın, demir, civa, nikel, gümüş, tungsten, çinko, petrol, doğal gazdır. 2
Doğayı koruma konusunda bilincin oluşması sonucu hava ve su kirliliğine karşı ve nesli tehlikeye giren hayvanlar için çevre korumacı düzenlemelerin ve önlemlerin alınmasıyla ABD de su ve havanın kalitesi artmıştır. Havada bulunan karbonmonoksid gazı 1998 yılında, 1970 lerdeki düzeyi ile karşılaştırıldığında %31, sülfürdioksid ise % 37 oranında azalmıştır. ABD dünya nüfusunun %5 ine bile sahip değilken, dünyadaki toplam karbondioksid kirliliğinin %25 i ABD tarafından üretilmektedir. 1990 2002 yılları arasında ABD de karbon dioksid yayılımı, sera gazı salınımı bazında yıllık % 1,2 olmak üzere toplam %18,5 artış göstermiştir. Birleşmiş Milletleri İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında, 1997 yılında imzalanan Kyoto Protokolü, sanayileşmiş/gelişmiş ülkelerin sera gazı salınımlarını 2008 2012 yılları arasında 1990 düzeyine yani, %5,2 nin altına çekilmesini hedeflemektedir. ABD, daha önce imzalamış olmasına rağmen, Kyoto Protokolünü reddetmiştir. ABD tarafı daha az maliyetli, Çin ve Hindistan gibi gelişmekte olan ülkeleri de kapsayan ve gaz salınımlarına ilişkin daha etkin bir program istemektedir. Enerji: ABD, dünyanın en büyük enerji üreticisi, tüketicisi ve net ithalatçısıdır. Dünya sıralamasında; petrol rezervleri açısından 12., doğal gaz da 6. ve kömürde 1. sırada yer almaktadır. Enerji ithalatının %80 kadar büyük bölümünü ham petrol ve petrol ürünleri oluşturmaktadır. 1990 yılında günlük ham petrol ithalatı 6 milyon varilden az iken 2003 yılında günde 12,2 milyon varil olmuştur. Bunun bir nedeni de son 20 yılda yurtiçi petrol üretiminin azalmasıdır: 2003 yılı için petrol üretimi günlük 7,9 milyon varil olarak gerçekleşmiştir. Doğal gaz üretimi dünya üretim artış hızının gerisinde kalmakla birlikte istikrarlı bir durum arz etmektedir. Başlıca üretim yapılan eyaletler: Teksas, Oklahoma, New Meksiko, Louisiana, Wyoming, Colorado, Alaska, Kansas, Kaliforniya, ve Alabama dır. Meksika Körfezinde kıyı petrolünün yanı sıra denizin derinlerinde doğal gaz rezervleri bulunmaktadır. ABD, doğal gaz ithalatının % 90 ını Kanada dan yapmaktadır. Elektrik üreten sanayiler girdi olarak petrol ve petrol ürünlerini değil, kömür ve nükleer enerjiyi seçmişlerdir. Nükleer tesislerin güvenilirliği konusundaki şüpheler nedeniyle kömür kullanımı daha hızlı artış göstermektedir. Toplam 3,8 trilyon kilowat saat elektrik üretiminin %53 ü kömür, %15 i doğal gaz, %3 ü petrol kullanılarak üretilmekte nükleer santraller %21, su gücü ise %7 paya sahiptir. Sektörde yaşanan rekabet, yeniden yapılanmayı zorunlu kulmaktadır. Kaliforniya, Pensilvanya, New York ve New England da ortalama fiyatın üzerindedir. FERC(Fedaral Enerji Düzenleme Komisyonu), elektrik nakil ve dağıtımını düzenleme görevini üstlenmiş olup her bölgeye eşit dağılımını sağlamaktadır. Buna rağmen 2000 yılında Kaliforniya da enerji krizi yaşanmış, 2003 yılında kuzey doğu eyaletlerinde elektrik kesintileri meydana gelmiştir. 2003 yılı için kömür üretimi 972 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. ABD kömür ihracatı ithalatından fazla olup 2003 yılında 39,1 milyon ton ihracat, 22,7 ton kömür ithal etmiştir. ABD, enerji arzının üçte birini kömür ile karşılamakta olup 250 yıllık kömür rezervine sahiptir. Doğudaki Apalaçya bölgesinde (West Virjinya, Kentucky) ABD nin toplam kömür üretiminin üçte birini karşılamakta olup Batı eyaletlerinin talep ettiği düşük sülfür diokside sahip temiz kömür bu bölgeden sağlanmaktadır. 3
Alt Yapı Havayolu: Dünyadaki hava taşımacılığının %50 sini ABD yurt içi hava transferleri oluşturmaktadır. Ülkenin büyüklüğü nedeniyle şehirlerarası yolculuklarda havayolu tercih edilmektedir. 11 Eylül 2001 deki terörist saldırı ve SARS krizi havacılık şirketlerinin ciddi mali krizler yaşamalarına neden olmuştur. ABD de faaliyet gösteren havacılık şirketleri güvenliğe ilişkin düzenlemelere uymak zorundadır. 2001 yılında toplam taşınan yolcu sayısı, bir önceki yıl 560,4 milyon kişi iken 551,8 milyon kişiye düşmüştür. 2003 yılında havayollarını kullanan yolcu sayısı 593 milyon kişi olarak gerçekleşmiştir. 1993 2003 yılları arasında yolcu sayısında %3 artış olmuştur. En çok kullanılan hava alanları; Atlanta Hartsfield (38,2 milyon yolcu), Şikago O Hare (30,8 milyon yolcu), Dallas Fort Worth (24,5 milyon yolcu) ve Los Angeles dır (20,9 milyon yolcu). O Hare hava alanı, dünyadaki bütün uluslararası havayolları tarafından hizmet verilen bir alan olup Atlantik Okyanusu ve Meksika Körfezi ile bağlantıyı sağlayan13 liman bölgesi bulunmaktadır. Karayolu: Karayolu ulaşımında en fazla kullanılan araç otomobildir. 1980 yılında 104,6 milyon olan araba satışı 1993 yılında 121,1 milyon, 1997 yılında129,7 milyon, 1999 yılında ise 132,4 milyon olmuştur. 2001 yılında kayıtlı araç sayısı bir önceki yıla göre % 3 artarak 137,6 milyon olmuştur. 2002 yılında kayıtlı araç sayısı 229,6 milyon olup yolcu taşımada kullanılan araç sayısı 135,9 milyon adettir. Karayolu taşımacılığı, toplam taşımacılık içinde ağırlıklı paya sahiptir. Demiryolu: Hava ve karayolu taşımacılığının rekabetine rağmen demiryolları özellikle kısa mesafeli şehir içi taşımacılıkta en fazla kullanılan yoldur. Federal hükümetin desteklediği Amtrak, Boston New York Washington koridorunda dünyanın en hızlı treni Acela ile faaliyette bulunmaktadır. İletişim: ABD, dünyanın en gelişkin telekomünikasyon sektörüne sahiptir. Hane halkının %94 den fazlası telefona sahiptir. 2004 yılında 169 milyon mobil telefon abonesi bulunmaktadır. 1996 da çıkan Telekomünikasyon kanunu, endüstride faaliyet gösteren firmalara: uzun mesafeli görüşmeler, yerel görüşmeler ve kablolu TV olmak üzere üç alt sektör açarak rekabetin daha da artırılmasını amaçlamaktadır. 4390 hizmet sağlayıcının bulunduğu pazarın toplam geliri 292,3 milyar $ dır. Bilişim Teknolojisi: ABD, yüksek teknolojiye sahip verimli firmaları ile bilişim sektöründe dünyada öncü ve lider konumdadır. ABD firmalarının sahip oldukları global dominant rol özellikle bilgisayar üretimi (Dell, Hewlett Packard ve IBM), yazılım(microsoft, Oracle) ve internet servislerinde (AOL, Microsoft/MSN) ortaya çıkmaktadır. 2004 itibariyle ev veya işyerlerinde internet kullananların sayısı toplam nüfusun %68 i oranındadır. 2005 Temmuz ayı itibarıyla kullanıcıların % 60 ı evden internet kullanmaktadır. Basın TV: TV firmaları özel sektöre aittir. TV abone sayısı 1980 de 16 milyon iken bu sayı 1993 de 55 milyona, 2003 yılının başlarında da 73,9 milyona çıkmıştır. 40 50 civarında televizyon istasyonu bulunmakla birlikte, geleneksel olarak ; ABC, CBS, NBC ile yenilerden; Fox, WB, UPN tarafından pazar paylaşılmış durumdadır. Yaklaşık 10 bin gazetenin 7 440 ı haftalık, 913 ü pazar günleri, 1 457 si günlük çıkmaktadır. 1985 yılında 62,8 milyon olan tiraj, 2002 yılında 55,2 milyona düşmüştür. The New York Times, The Washington Post, Los Angeles Times ve Wall Street Journal hem 4
ulusal hem de uluslararası alanda tanınan gazetelerdir. Haziran 2003 de Federal İletişim Komisyonu, medyada tekelleşmeye ilişkin son derece önemli düzenlemeler yapmıştır. Yaşam Standardı ve İç Piyasa Hacmi ABD nin İstatistik Bürosu nun (U.S. Bureau of the Census) tahminlerine göre ABD nüfusunun sürekli biçimde artarak 2050 yılında 394 milyon olması beklenmektedir. GSYİH nın büyük kısmının özel tüketim harcamalarına ayrıldığı ve özel sektör sabit sermaye yatırımlarının tüketime oranla daha düşük kaldığı ABD de kişi başına milli gelir 40 bin $ ın üzerindedir. Bu özelliği ile ABD özellikle gıda ve tekstil sektörlerinde büyüyen ve dengeli bir pazar özelliğini taşımakta olup tüketicilerin markadan çok kalite ve fiyata önem vermeleri önemli bir avantaj teşkil etmektedir. Amerikan tüketicisinin haklarını çok iyi bilmesi ve bu haklarını koruması da pazarın bir diğer önemli bir özelliğidir. Başlıca Eyaletler Bazında Cari Fiyatlarla GSYİH Eyalet adı 2004 (Milyar $) 2001 2004 % Değişim Kaliforniya 1 543,8 2,7 New York 899,7 2,3 Teksas 880,9 2,7 Florida 594,5 3,7 Illinois 528,9 1,1 Pennsylvania 468,8 2,2 Ohio 418,3 0,9 New Jersey 415,9 2,8 Michigan 372,8 0,6 Georgia 340,7 1,9 Kuzey Carolina 335,4 2,9 Virginia 326,6 3,6 Massachusetts 317,7 1,9 Washington 259,8 1,9 Indiana 227,3 1,7 Maryland 226,5 3,5 Minnesota 225,6 2,9 Tennessee 216,9 3,4 Wisconsin 211,7 2,4 Missouri 203,2 1,3 Colorado 200,0 2,0 Arizona 199,7 4,4 Connecticut 187,1 1,8 Kaynak: EIU Economist Intelligence Unit, United States of America, Country Profile, 2005 Sanayi üretiminde Kuzey doğu nun üstünlüğü özellikle 1990 lardan itibaren gerilemeye başlamıştır. Ağır sanayi üretiminden verimliliği yüksek hafif sanayi üretimine geçişle birlikte batı ve güney eyaletleri ekonomiden daha çok pay almaya başlamışlardır. 5
GSYİH sı neredeyse Fransa kadar olan Kaliforniya yı büyüklük açısından New York, Teksas, Florida ve İlinois izlemektedir. 1997 2001 beş yıllık dönemde en hızlı büyüyen eyaletler Delaware (%7,1), New Mexico (%4,9), Wyoming (%4,1), Vermont (%3,8), Arizona (%3,3), Maryland (%2,6), Virginia (%1,9), Nevada (%1,9), Florida (%1,8) ve Teksas (%1,5) tır. Büyüme hızı nispeten geride kalan eyaletlerde hem nüfus artış hızı azdır hem de yüksek teknoloji yerine geleneksel tarım ve sanayi sektörlerinde üretime ağırlık verildiği gözlenmektedir. Michigan, Indiana, New Hampshire, Kuzey Carolina, Mississippi, Alaska, Ohio, Minnesota, Idaho, Iowa ve Arkansas reel GSYİH sı en yavaş büyüyen eyaletlerdir. Ekonomik kaynakların Batı ve Güneye kayması; Asya ve Latin Amerika dan gelen göçmenlerin California, Texas ve Florida ya yerleşmeleri ve iç göç süreci ile artmıştır. 1990 lı yıllarda ABD doğumlu vatandaşların % 40 ının doğdukları eyaletten ayrı bir eyalette yaşamaya başlamaları ile iç göç süreci hızlanmıştır. İç göç: 30 lu yaşlardaki ABD vatandaşlarının daha iyi ödeme koşulları nedeniyle aileleri ile birlikte güney eyaletlerine göçmeleri, 20 li yaş grubundakilerin kariyer edinme, ekonomik fırsatları değerlendirme amacı ile Washington veya Oregon u tercih etmeleri ile açıklanmaktadır. Dünya ticaretinde ihracat ve ithalat rakamlarında birinci sırada yer alan ABD, dünyadaki en büyük tekstil ve hazır giyim tüketici grubunu oluşturmaktadır. Amerikalı tüketicinin giyim eşyası, ev tekstili ve halı satın alma isteği ve merakı ABD nüfusunun gelişmekte olan ülkelerden aldığı dış göç nedeniyle daha da hızlı artmaktadır. Yabancı Sermaye ABD ye yönelik yabancı sermaye yatırımlarının büyük bir kısmı başta İngiltere olmak üzere, Japonya, Hollanda ve Almanya ve Kanada tarafından yapılmaktadır. Japon firmalar ağırlıkla transplantasyon alanlarına yatırım yapmaktadırlar. Yatırım yapılan başlıca sektörler; imalat sanayii, kimya ve gıda sanayiidir. Perakende ticaret ve toptan ticarette de yabancı yatırımlar bulunmaktadır. 1980 li yıllardan itibaren ABD deki yabancı sermaye yatırımları dikkat çekici boyutlarda artarken, ABD nin yurtdışına yönelik yatırımları ılımlı boyutlarda kalmıştır. 1990 1996 döneminde yurtdışından ABD ye yapılan doğrudan yatırımlar %132 artarken, ABD nin yurtdışına yönelik yatırımları % 109 artmıştır. 2003 yılı itibarıyla, ABD deki doğrudan yabancı sermaye yatırımları 2,4 trilyon $ iken, ABD nin yurt dışı doğrudan yatırımları 2,7 trilyon $ dır. Portfolyo yatırımları açısından bakıldığında 2003 yılı verilerine göre ABD deki hisse senedi, tahvil ve hazine bonosundan oluşan varlıklara yurt dışından yapılan yatırımların toplamı 3,9 trilyon $ olup ABD nin yurtdışındaki portfolyo yatırımları ise toplam 2,5 trilyon $ dır. 2005 yılında, Yabancı Sigorta Şirketlerinin, Katrina Kasırgasının yol açtığı zararlara ilişkin sigorta ödemeleri, dışa yönelik cari transfer akışının tek yönlü olarak azalmasına ve 22,6 milyar $ dan 13,5 milyar $ a düşmesine yol açmıştır. 1954 yılından, 2006 yılının Ocak ayına kadar olan dönemde, ABD nin Türkiye de yatırım yapan firma sayısı toplam 626 dır. Türkiye de yatırım yapan başlıca ABD firmaları: Abbot Labs, Americanlife, Arthur Andersen, Bausch and Lamb, Bechtel, Cisco Systems, Chase Manhattan Bank, Citibank, Citicorp, Coca Cola, Colgate Palmolive, Compaq, Dupont, Fedex, Ford, General Electric, HP, Hilton Hotels, Intel, Johnson and Johnson, Kodak, 6
Kraft, Lockeed Martin, Mc Donald s, Microsoft, Motorola, Ncr, Pepsi, PPG Industries, Sun Microsystems, Texaco, UPS, Warner Bros, 3M dir. DIŞ TİCARET ABD nin Dış Ticareti (Mallar Bazında, Milyar $) 2001 2002 2003 2004 2005 İhracat 718, 7 682,4 713,4 807,5 894,1c İthalat 1 145, 9 1 164,7 1 260,7 1 472,9 1 678,7c Cari İşlemler Açığı 389,5 475,2 519,7 668,1 806,5c C:EIU tahmini Kaynak: EIU Economist Intelligence Unit, United States of America, Country Report, Mart 2006 İthalat ve ihracat büyüklüğü açısından dünya ticaretinde birinci sırada yer alan ABD, bu özelliği ile bir dış ticaret devidir. Dünyanın en liberal ticaret ve yatırım rejimine sahip ülkesi olmakla birlikte birkaç önemli alanda pazara girişi zorlaştıran ciddi engellere sahiptir. ABD nin dış ticaret açığı diğer ticaret ortaklarına göre yüksek büyüme hızına sahip olması ve ithal mallarının talebinin de buna paralel olarak hızlı artmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca dünya hizmet ticaretinde lider konuma sahip olan ABD nin dış açığı mal ticaretindeki açıktan kaynaklanmaktadır. Son yıllarda dış ticaret açığının artmasında petrol fiyatlarındaki artış, Çin den yapılan ithalatın artması etkin rol oynamıştır. 2005 yılı cari işlemler açığı yaklaşık 807 milyar $ dır (Economist Intelligence Unit, ABD Mart 2006 Raporu). İthalat, 2005 yılında %12,3 oranında artış gösterirken, ABD nin ihracatı % 9,7 artmıştır. ABD sürekli yüksek miktarda dış ticaret açığı veren bir ülke olup son yıllarda bu açık rekor seviyelere ulaşmıştır. Ancak, bu konu genelde manipüle edilmeye son derece müsait olduğundan, çoğunlukla ABD yönetimleri tarafından diğer ülkeleri pazarlarını Amerikan ürünlerine ve yatırımlarına açmaya zorlama yolu olarak kullanılmaktadır. Dış ticaret istatistikleri bilindiği üzere finans, eğlence, franchise ve yazılım gibi bir çok hizmet sektörünü kapsamamaktadır. Yani, ABD ekonomisinin dış ticaret açıkları hesaplanırken, örnek olarak; ABD şirketlerinin diğer ülkelerde dominant rol oynadığı sinema, mağazalar zinciri, kredi kartları, finans, yazılım ve know how v.b. gelirleri hesaplamaya katılmamaktadır. Ayrıca ABD ye yapılan ithalatın bir bölümü rekabetçi konumlarını muhafaza etmek için daha ucuz işgücünün olduğu ülkelerde üretim yapan ABD li firmalar tarafından yapılmaktadır. Bazı çevrelerce bu şekilde yapılan ithalatın, ABD toplam ithalatının % 50 sini oluşturduğu ileri sürülmektedir. Ayrıca, ABD dünyanın en fazla yabancı yatırım alan ülkesidir. Tüm bunlar değerlendirmeye alındığında çizilen karamsar tablonun çok da gerçekçi olmadığı görülmektedir. ABD nin NAFTA yı genişletme çabaları ve yoğun bir şekilde ikili serbest ticaret anlaşmalarına yönelmesi ile sergilediği, serbest ticaretin yaygınlaştırılmasından ziyade, kendi ekonomik ve ticari hinterlandını sağlamlaştırma ve özellikle tarım sektörüne avantaj sağlama görüntüsü, DTÖ nün temelindeki çoğulculuğa ve ticaretin dünya ölçeğinde serbestleştirilmesine paralel görülmemektedir. ABD nin üyesi olduğu uluslararası iktisadi kuruluşların bazıları şunlardır: Dünya Ticaret Örgütü (WTO), Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (NAFTA), Asya Pasifik 7
Ekonomik İşbirliği Örgütü (APEC), Uluslararası Finansman Teşkilatı (IFC), Uluslararası Para Fonu (IMF), Uluslararası Kalkınma Bankası ( IDB), Avrupa Kalkınma Bankası (EBRD), Asya Kalkınma Bankası (AsDB), Amerika Ülkeleri Kalkınma Bankası (IADB), Uluslararası Ticaret Odası (ICC), Birleşmiş Milletler Sanayi İşbirliği Teşkilatı (UNIDO), Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı ( OECD), Uluslararası Kalkınma Teşkilatı Dünya Ticaret Örgütü nün kurulması ve dünya ticaretinde engellerin kaldırılması konusunda etkin rol oynayan ABD, 1990'lı yılların başından itibaren dünya ekonomisinde yaşanmaya başlanan küreselleşme sürecinde hem etkileyen hem etkilenen ülke olmuştur. ABD Yönetimince son yedi yıl içinde başta NAFTA Anlaşması olmak üzere toplam 270 ayrı Ticaret Anlaşmasının imzalanması bunun en açık örneğidir. Kuzey ve Güney Amerika daki 34 ülkenin Amerikalar Serbest Ticaret Bölgesi (FTAA) adı altında serbest ticaret bölgesi kurulması konusu ise gündemde olan bir başka konudur. Söz konusu gelişmeler, bir yandan ABD'nin ithalatında liberalizasyona yol açarken, diğer yandan ABD mallarının üçüncü ülkelerde karşılaştıkları dış ticaret engellerini ortadan kaldırarak, gerek yerli sanayiinin artan rekabet ortamı ile karşılaşmasına, gerekse ABD ihracatının artırılabilmesi için elverişli bir ortam yaratılmasına neden olmuştur. Bu durum, ekonomide bir çok endüstride varolan oligopolistik yapının kırılmasına ve firmaların artan maliyetlerini azaltma yönünde, teknolojik ilerleme de dahil olmak üzere, gerekli tedbirleri almalarına yol açmış ve dolayısıyla maliyetlerde yaşanan artış fiyatlara doğrudan yansıtılamamıştır. Makine ve elektrikli ürünler, kimyasallar, taşıt araçları ve yedek parçaları, uçak ve parçaları ABD nin en çok ihraç ettiği ürünler arasındadır. ABD nin en çok ithal ettiği ürünler arasında ise, makine ve elektrikli ürünler, taşıt araçları ve yedek parçaları, giyim eşyası ve ayakkabı ve kimyasallar bulunmaktadır. Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere, ABD nin ihracat ve ithalattaki başlıca partnerleri; Kanada ve Meksika dır. NAFTA anlaşmasının yürürlüğe girdiği 1993 yılından bu yana Kanada ve Meksika ya yönelik ihracat %87 oranında artarak büyük bir gelişme göstermiştir. ABD yönetiminin Çin Halk Cumhuriyeti ne yönelik politikaları sonucu Çin de başlıca ticari partnerler arasında ön sıralarda yer almaya başlamıştır. İthalatta Başlıca Ülkeler 2005 (Milyon $) Ülkeler % Pay % Değişim 2003 2004 2005 2003 2004 2005 2005/2004 Toplam 1 257 121 1 469 704 1 670 940 100.00 100.00 100.00 13.69 Kanada 221 594 256 359 287 870 17.63 17.44 17.23 12.29 Çin 152 436 196 682 243 462 12.13 13.38 14.57 23.78 Meksika 168 059 155 901 170 197 10.98 10.61 10.19 9.17 Japonya 118 036 129 805 138 091 9.39 8.83 8.26 6.38 Almanya 68 112 77 265 84 812 5.42 5.26 5.08 9.77 İngiltere 42 794 46 273 51 063 3.40 3.15 3.06 10.35 Güney Kore 37 229 46 167 43 779 2.96 3.14 2.62 5.17 Tayvan 31 599 34 623 34 838 2.51 2.36 2.08 0.62 Venezüella 17 136 24 920 33 964 1.36 1.70 2.03 36.29 Fransa 29 219 31 605 33 847 2.32 2.15 2.03 7.09 Malezya 25 440 28 178 33 703 2.02 1.92 2.02 19.60 8
İtalya 25 414 28 097 31 008 2.02 1.91 1.86 10.36 İrlanda 25 746 27 447 28 621 2.05 1.87 1.71 4.27 Suudi Arabistan 18 068 20 958 27 227 1.44 1.43 1.63 29.91 Brezilya 17 910 21 159 24 436 1.42 1.44 1.46 15.49 Nijerya 10 393 16 248 24 188 0.83 1.11 1.45 48.86 Tayland 15 178 17 578 19 892 1.21 1.20 1.19 13.16 Hindistan 13 055 15 572 18 807 1.04 1.06 1.13 20.78 İsrail 12 768 14 551 16 875 1.02 0.99 1.01 15.97 Rusya 8 617 11 891 15 278 0.69 0.81 0.91 28.49 Singapur 15 137 15 370 15 117 1.20 1.05 0.90 1.64 Hollanda 10 952 12 450 14 861 0.87 0.85 0.89 19.36 İsveç 11 119 12 683 13 827 0.88 0.86 0.83 9.02 Belçika 10 140 12 446 13 015 0.81 0.85 0.78 4.58 İsviçre 10 685 11 627 12 989 0.85 0.79 0.78 11.71 Endonezya 9 515 10 810 12 016 0.76 0.74 0.72 11.16 Cezayir 4 7484 7 409 10 354 0.38 0.50 0.62 39.74 Filipinler 10 059 9 136 9 248 0.80 0.62 0.55 1.22 Irak 4 584 8 513 9 038 0.36 0.58 0.54 6.17 Hong Kong 8 851 9 313 8 893 0.70 0.63 0.53 4.52 Kolombiya 6 385 7 256 8 845 0.51 0.49 0.53 21.91 İspanya 6 676 7 350 8 616 0.53 0.50 0.52 17.24 Angola 4 267 4 521 8 484 0.34 0.31 0.51 87.66 Trinidad & Tobago 4 333 5 842 7 880 0.34 0.40 0.47 34.89 Avustralya 6 413 7 545 7 340 0.51 0.51 0.44 2.72 Norveç 5 231 6 508 6 808 0.42 0.44 0.41 4.61 Şili 3 705 4 732 6 665 0.29 0.32 0.40 40.86 Vietnam 4 554 5 275 6 630 0.36 0.36 0.40 25.68 Avusturya 4 492 5 798 6 104 0.36 0.39 0.37 5.29 Güney Afrika 4 624 5 944 5 864 0.37 0.40 0.35 1.34 Ekvator 2 721 4 283 5 758 0.22 0.29 0.34 34.44 Türkiye 3 788 4 933 5 176 0.30 0.34 0.31 4.92 Danimarka 3 708 3 876 5 142 0.29 0.26 0.31 32.67 Peru 2 408 3 701 5 120 0.19 0.25 0.31 38.34 Kaynak: World Trade Atlas İhracatta Başlıca Ülkeler 2005 (Milyar $) Ülkeler % Pay % Değişim 2003 2004 2005 2003 2004 2005 2005/2004 Toplam 724 770 818 774 904 379 100.00 100.00 100.00 10.46 Kanada 169 923 189 879 211 420 23.45 23.19 23.38 11.34 Meksika 97 411 110 834 120 048 13.44 13.54 13.27 8.31 Japonya 52 004 54 243 55 409 7.18 6.62 6.13 2.15 Çin 28 367 34 744 41 836 3.91 4.24 4.63 20.41 İngiltere 33 827 36 000 38 628 4.67 4.40 4.27 7.30 9
Almanya 28 831 31 415 34 149 3.98 3.84 3.78 8.70 Güney Kore 24 072 26 412 27 670 3.32 3.23 3.06 4.76 Hollanda 20 695 24 289 26 495 2.86 2.97 2.93 9.08 Fransa 17 053 21 263 22 402 2.35 2.60 2.48 5.36 Tayvan 17 447 21 744 22 049 2.41 2.66 2.44 1.40 Singapur 16 560 19 608 20 646 2.28 2.39 2.28 5.29 Belçika 15 236 16 871 18 604 2.10 2.06 2.06 10.28 Hong Kong 13 520 15 827 16 322 1.87 1.93 1.80 3.13 Avustralya 13 087 14 225 15 770 1.81 1.74 1.74 10.87 Brezilya 11 211 13 897 15 345 1.55 1.70 1.70 10.42 İtalya 10 560 10 684 11 512 1.46 1.30 1.27 7.74 İsviçre 8 656 9 279 10 740 1.19 1.13 1.19 15.73 Malezya 10 914 10 921 10 450 1.51 1.33 1.16 4.31 İsrail 6 892 9 169 9 731 0.95 1.12 1.08 6.14 İrlanda 7 695 8 167 9 335 1.06 1.00 1.03 14.30 B.A.E. 3 508 4 0857 8 476 0.48 0.50 0.94 107.47 Hindistan 4 979 6 109 7 958 0.69 0.75 0.88 30.26 Tayland 5 835 6 368 7 233 0.81 0.78 0.80 13.58 İspanya 5 929 6 638 6 933 0.82 0.81 0.77 4.45 Filipinler 7 987 7 086 6 892 1.10 0.87 0.76 2.74 Suudi Arabistan 4 595 5 256 6 829 0.63 0.64 0.76 29.92 Venezüella 2 830 4 767 6 408 0.39 0.58 0.71 34.42 Kolombiya 3 755 4 504 5 414 0.52 0.55 0.60 20.20 Şili 2 715 3 605 5 197 0.37 0.44 0.57 44.14 Dominik Cumhuriyeti 4 205 4 358 4 708 0.58 0.53 0.52 8.04 Türkiye 2 900 3 362 4 274 0.40 0.41 0.47 27.12 Arjantin 2 437 3 388 4 099 0.34 0.41 0.45 21.01 Rusya 2 447 2 960 3 942 0.34 0.36 0.44 33.14 Güney Afrika 2 819 3 178 3 881 0.39 0.39 0.43 22.12 İsveç 3 223 3 267 3 709 0.44 0.40 0.41 13.53 Kosta Rika 3 413 3 305 3 595 0.47 0.40 0.40 8.76 Honduras 2 826 3 078 3 243 0.39 0.38 0.36 5.38 Mısır 2 606 3 077 3 168 0.36 0.38 0.35 2.96 Endonezya 2 516 2 671 3 045 0.35 0.33 0.34 14.00 Guatemala 2 263 2 551 2 812 0.31 0.31 0.31 10.26 Yeni Zelanda 1 847 2 072 2 647 0.25 0.25 0.29 27.73 Avusturya 1 768 1 945 2 597 0.24 0.24 0.29 33.50 Peru 1 698 2 101 2 289 0.23 0.26 0.25 8.96 Finlandiya 1 713 2 069 2 247 0.24 0.25 0.25 8.65 Kaynak: World Trade Atlas Başlıca Ticari Partnerleri 2005 (%) İhracat Toplam İçindeki % İthalat Toplam İçindeki % Kanada 23,7 Kanada 17,2 Meksika 13,5 Çin 14,5 Japonya 6,2 Meksika 10,2 10
Çin 4,7 Japonya 8,2 İngiltere 4,3 Almanya 5,1 AB(25) 20,9 AB(25) 18,4 Kaynak: EIU Economist Intelligence Unit, United States of America, Country Report, Mart 2006 ABD nin İhracatına Genel Bir Bakış ABD nin ihracatı, 2005 yılında bir önceki yıla oranla %9,7 artış göstermiştir. Başlıca Ürün Grupları İtibarıyla İhracat, 2005(Milyon $) Sermaye Malları (Otomotiv hariç) 361,9 Sanayi Malları 231,8 Tüketim Malları (Otomotiv hariç) 115,5 Otomotiv 97,8 Gıda ve içecek 58,8 Kaynak: EIU Economist Intelligence Unit, United States of America, Country Report, Mart 2006 ABD ihracatının Sektörel Dağılımı (Milyar Dolar) Mal Adı 2002 2003 2004 Payı (% ) Nükleer reaktörler, kazanlar makineler 130.2 130.8 149.0 18.2 Elektrikli makineler, ses cihazları, TV cihazları ve aksamı 110.4 112.5 124.8 15.3 Tren Tramvay dışındaki taşıt ve parçaları 62.5 65.1 73.3 9.0 Optik, fotoğraf, tıbbi ve cerrahi cihazlar 41.1 44.0 51.1 6.3 Uçaklar, uzay araçları ve parçaları 43.9 36.6 42.1 5.1 Plastikler ve plastikten mamul eşya 27.2 28.9 33.7 4.1 Organik Kimyasallar 19.4 23.2 30.3 3.7 Toplam İhracat 693.2 723.7 817.9 100.0 Kaynak:Vaşington Ticaret Müşavirliği New York Ticaret Ateşeliği Uluslararası ticaret açısından bakıldığında, ABD özellikle sermaye ve teknoloji yoğun mallarda karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olup başlıca ihraç kalemleri de bu mallardan oluşmaktadır. Vaşington ve New York Ticaret Müşavirliklerimizin ABD ye ilişkin hazırladıkları raporda ABD nin ihracatındaki başlıca sektörler itibarıyla 2004 yılı gelişmeleri şöyledir: 2000 2004 döneminde ABD nin en fazla ihraç ettiği ürün grupları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir (rakamlar milyon dolardır). ABD nin en fazla ihraç ettiği ürün grupları 2000 2001 2002 2003 2004 Toplam İhracat 780,419 731,026 723,743 743,178 817,936 Nükleer Reaktörler, Kazanlar, Makinalar ve Mekanik Aletler ve Parçaları 158,920 145,087 130,207 130,804 149,069 Elektrikli Ev Aletleri ve Bunların Parçaları, Boş Disketler 148,287 122,559 110,451 112,598 124,804 11
Traktör, Otomotiv Yedek Parçaları ve Aksesuarları 61,928 58,750 62,511 65,511 73,309 Optik, foto vs medikal aletler 45,019 44,224 41,178 44,034 51,160 Uçaklar (sivil amaçlı) 40,976 44,705 43,901 39,670 42,122 Plastik Ürünleri 28,148 26,868 27,204 28,206 33,705 Organik kimyasal ürünler 21,023 19,312 19,434 23,206 30,368 İade Edilen Ürünler; Tamir Edilip Geri Getirilen Ürünler, Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşların Ithal Ettiği Heykeller, 23,502 24,407 22,635 22,734 24,368 Seccadeler Eczacılık ürünleri 10,532 12,508 13,073 15,073 19,507 Benzin, Motor Yağları, Fuel Oil, Nafta, Etilen, Propilen, Benzen 13,384 12,898 11,719 14,079 18,955 Altın Mücevherat Ürünleri, Taklit Mücevherler, Değerli Taşlar 15,352 14,655 13,540 15,266 18,093 Hububat 9,733 9,653 10,245 10,680 13,136 Diğer kimyasal Ürünler 10,657 10,592 10,565 11,327 12,553 Kağıt ve kağıt ürünleri 11,607 10,899 10,337 10,672 11,483 Demir ve çelikten ürünler 9,149 8,321 8,003 8,166 9,419 Demir çelik 5,227 5,008 8,003 8,166 9,419 Kaynak: Kaynak:Vaşington Ticaret Müşavirliği New York Ticaret Ateşeliği http://www.census.gov İmalat sanayi ihracatı % 12.4 lük bir artışla 726.6 milyar dolar olarak gerçekleşmiş, ithalatı ise % 15,8 oranında artarak 1,214 milyar dolar olmuştur. İmalat sanayi ticaret açığı 2003 yılındaki 401.6 milyar dolarlık değeri geçerek 487.4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Tarım, orman ve balıkçılık ticareti 12,2 milyar dolarlık fazla vermiştir. İhracat % 8.9 oranında artarak 39.3 milyar dolar ve ithalat % 6.4 oranında artarak 27.8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2004 yılında enerji ihracatı %34 artışla 18.3 milyar dolar, enerji ithalatı ise % 34.2 oranında artarak 202.9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Kimya Sanayi ihracatı % 19 oranında artarak 108.3 milyar dolar olarak gerçekleşmiş, ithalat ise % 11 oranında artışla 108.8 milyar dolar olmuştur. Ticaret açığı geçen yılki 7 milyar dolarlık miktarın çok altında kalmıştır. 2004 yılında tekstil ihracatı % 10.7 oranında artmış, 10.9 milyar dolar olmuştur. Aynı dönemde ithalat % 14.8 oranında artmış ve 19.2 milyar dolar olmuştur. Ticaret açığı 2003 yılındaki 6.9 milyar dolardan derinleşmiştir. Kağıt ve kağıt ürünleri ihracatı % 8.4 oranında artarak 15.7 milyar dolar, ithalatı ise % 12.1 oranında artarak 20.7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Uzun demir çelik ürünlerinde % 28.2 lik ihracat artışı sonucu 8.4 milyar dolarlık ihracat yapılmış, % 107.2 oranında artan ithalat sonucu dış ticaret açığı 2003 yılındaki 7 milyar dolarlık değerinin çok üzerine çıkarak 19.8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 12
Elektrikli aletlerdeki ihracat artışı % 14.8, ithalat artışı % 16.2 olarak gerçekleşmiş 26.8 milyar dolarlık ihracat ve 49.4 milyar dolarlık ithalat sonucunda dış ticaret açığı 22.7 milyar dolar olmuştur. Endüstri makineleri ihracatı % 44.2 oranında artmış, 11.3 milyar dolar olmuştur. İthalatın % 13,1 oranında artarak 10.2 milyar dolar olarak gerçekleşmesi sonucu 1.1 milyar dolarlık ticaret fazlası oluşturulmuştur. Dış ticaret fazlası veren bir diğer sektör motor ve güç ekipmanlarıdır. 2004 yılı ihracatı % 19.4 artışla 15.6 milyar dolar ve ithalatı % 16.5 artışla 13.8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Motorlu taşıt araçları ve parçaları ihracatı 2004 yılında % 8.3 artışla 78.6 milyar dolar, ithalatı ise yine % 8.3 artışla 129 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Ticaret açığı 2003 yılına oranla 10 milyar dolar daha derinleşerek 129 milyar dolar olmuştur. Bilgisayar ve ekipmanı ihracatı % 6.9 oranında artmış, 42.3 milyar dolar olmuş, ithalat % 15.4 oranında artarak 73.9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bilimsel enstrümanlar ihracatı % 13.2 oranında artarak 47.2 milyar dolar olmuş, ithalat da % 14.6 oranında artarak 44.6 olarak gerçekleşmiştir. İletişim ekipmanları sektöründe 2004 yılı ihracatı % 24.6 artışla 17.4 milyar dolar olmuş, ithalat ise % 27.8 artarak 38.9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Dış ticaret açığı geçen yılki 16.5 milyar dolarlık değerinden 5 milyar dolar daha fazla olarak gerçekleşmiştir. Metal İmalatı % 10.8 oranında artarak 22.6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Buna karşılık ithalat % 18.9 oranında artmış ve 36.1 milyar dolar olmuştur. 2004 yılında konfeksiyon ihracatı % 9.4 oranında azalmış ve 5 milyar dolar olarak gerçekleştirilmiştir. İthalat ise % 6.1 oranında artarak 70.7 milyar dolara ulaşmıştır. Ticaret açığı geçen yılki 61.1 milyar dolarlık oranı geride bırakarak 65.7 milyar dolar olmuştur. 2004 yılında oyuncak, oyun ve spor malzemeleri ihracatı % 4.9 oranında artarak 3.5 milyar dolar olmuş, ithalat % 2.9 luk artışın ardından 19.5 milyar dolara ulaşmıştır. 2004 yılında ABD ihraç mallarının fiyatlarında artış görülmüştür. Sermaye mallarının ihraç fiyatları bir miktar düşmüştür. Geçen yıl tarım ürünlerinin ihraç fiyatları % 2.5 oranında düşmüş, ithal fiyatları % 7.3 oranında artmıştır. Başlıca Ürün Grupları İtibarıyla İhracat (HS 4 lü bazda), 2004 ($) HS Ürün Adı 2004 bin $ 2000 2003 Dünya Dünya ithalatındaki büyüme 2004, % 2004, % İhracatındaki 2000 2004, Değişim Değişim Payı, % % 8542 Elektronik entegre devreler, mikro devreler 42,911,344 4 2 14 6 8708 Taşıtların aksam ve parçaları 30,520,336 1 10 15 10 8802 Diğer hava taşıtları(helikopter, uçak, uydular, 26,125,456 1 7 35 0 13
uzay araçları) Binek otomobilleri, steyşın vagonlar, yarış 8703 arabaları 25,163,120 10 10 5 11 9999 Diğer 24,644,624 0 8 10 8 8471 Otomatik bilgi işlem makinaları üniteleri 24,048,256 7 11 9 4 Turbo jetler, turbo propeller ve diğer gaz 8411 türbinleri 18,824,384 3 21 29 3 8473 Makinaların aksam ve parçaları 18,677,728 6 1 10 4 88.01 88.02 Pozisyonlarındaki araçların aksam 8803 ve parçaları 15,678,939 0 5 41 2 9018 Tıp, cerrahi, dişçilik,veterinerlik alet ve parçaları 12,309,481 7 12 23 14 Tedavi koruma ilaçları doze edilmiş, perakende 3004 satılabilir 12,291,414 15 23 6 26 Petrol ve Bitümenli Mineralllerden Üretilen Ham 2710 hariç Yağlar 9,924,592 8 35 4 10 8517 Telli Telefon Telgraf için elektrikli cihazlar 9,337,577 10 23 14 8 8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 8,713,044 8 20 11 9 Ağır iş makina ve cihazlarının (84.25 84.30) 8431 aksamı, parçaları 8,704,992 3 17 25 12 8479 Kendine özgü fonksiyonlu makina ve cihazlar 7,972,619 11 28 14 6 7102 Elmaslar 7,044,757 13 34 10 5 1201 Soya fasulyesi (kırılmış olsun olmasın) 6,692,044 9 16 43 17 Radyo Telefon, Radyo, Televizyon vericileri, 8525 televizyon kamerası 6,501,295 6 28 4 18 Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi 8536 teçhizatı 6,255,128 3 18 11 6 1005 Mısır 6,137,514 6 23 52 10 Osiloskop; x ışınları, radyasyon ölçü alet ve 9030 cihazları 5,830,594 6 31 34 1 8529 85.25 85.28deki cihazların aksam ve parçaları 5,356,079 1 7 6 17 Alternatif rotatif kıvılcım ateşlemeli, içten yanmalı 8407 motorlar 5,182,904 6 9 17 2 Kaynak: ITC, Trade Map Eyaletler Bazında İhracat Teksas ve Kaliforniya eyaletleri ABD ihracatından % 14 ve % 13 lük paylarla ilk iki sırayı alan eyaletlerdir. İhracatta diğer önemli eyaletler arasında New York, Michigan, Vaşington, Ohio ve İllinois bulunmaktadır. Ancak, New York eyaleti dışında diğer tüm eyaletlerin paylarının % 5 in altında bulunduğu, dolayısıyla Teksas ve Kaliforniya eyaletlerinin ihracatta önemli bir ağırlığı bulunduğu görülmektedir. 1999 2004 döneminde eyaletlerin yaptığı ihracat aşağıdaki tabloda gösterilmiştir: Eyaletlere Göre İhracat Listesi (bin $) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 ABD 692,820,620 780,418,628 731,025,906 693,257,300 723,743,177 817,935,849 Texas 83,177,476 103,865,689 94,995,266 95,396,197 98,846,083 117,244,970 California 97,920,079 119,640,424 106,776,963 92,214,292 93,994,882 109,967,840 New York 37,067,481 42,845,957 42,172,062 36,976,801 39,180,708 44,400,729 14
Michigan 31,085,807 33,845,301 32,365,840 33,775,232 32,941,109 35,625,008 Washington 36,730,711 32,214,701 34,928,533 34,626,549 34,172,826 33,792,504 Ohio 24,883,241 26,322,241 27,094,734 27,723,273 29,764,418 31,208,206 Illinois 29,432,161 31,437,607 30,434,398 25,686,414 26,472,902 30,213,626 Florida 24,154,695 26,542,976 27,184,581 24,544,204 24,953,414 28,981,515 Massachusets. 16,805,139 20,514,409 17,490,110 16,707,593 18,662,575 21,837,411 Louisiana 15,841,781 16,814,289 16,588,957 17,566,658 18,390,130 19,922,346 Georgia 13,748,662 14,925,063 14,643,686 14,412,700 16,286,235 19,632,738 New Jersey 15,354,453 18,637,554 18,945,751 17,001,514 16,817,673 19,192,131 Indiana 12,910,347 15,385,774 14,365,375 14,923,049 16,402,279 19,109,378 Pennsylva. 16,170,424 18,792,448 17,433,129 15,767,794 16,299,212 18,487,253 N. Carolina 15,007,070 17,945,940 16,798,898 14,718,505 16,198,733 18,114,767 Tennessee 9,867,779 11,591,574 11,320,177 11,621,339 12,611,793 16,122,874 Arizona 11,823,753 14,333,689 12,513,510 11,871,004 13,323,392 13,422,913 S. Carolina 7,149,890 8,565,126 9,956,333 9,656,247 11,772,894 13,375,890 Puerto Rico 8,301,033 9,735,372 10,573,285 9,732,153 11,913,947 13,161,778 Kentucky 8,877,162 9,612,209 9,047,966 10,606,720 10,733,781 12,991,977 Wisconsin 9,672,878 10,508,413 10,488,671 10,684,271 11,509,835 12,706,343 Minnesota 9,372,614 10,302,502 10,524,370 10,402,162 11,265,660 12,677,805 Virginia 11,482,953 11,698,059 11,630,943 10,795,528 10,852,981 11,630,744 Oregon 10,471,154 11,441,272 8,900,414 10,086,397 10,357,199 11,171,751 Alabama 6,192,431 7,317,040 7,570,360 8,266,884 8,340,387 9,036,641 Missouri 6,058,992 6,497,147 6,173,043 6,790,778 7,233,937 8,997,288 Connecticut 7,231,228 8,046,838 8,610,434 8,313,390 8,136,443 8,559,237 Colorado 5,931,358 6,592,984 6,125,494 5,521,685 6,109,121 6,650,999 Iowa 4,093,773 4,465,486 4,659,584 4,754,600 5,236,296 6,393,941 Maryland 4,009,160 4,592,885 4,974,873 4,473,576 4,940,631 5,746,142 Kansas 4,669,436 5,145,445 5,004,547 4,988,410 4,553,334 4,930,774 Utah 3,133,520 3,220,823 3,506,386 4,542,725 4,114,540 4,718,350 Arkansas 2,177,495 2,599,268 2,911,181 2,803,645 2,962,153 3,493,133 Vermont 4,023,270 4,097,073 2,830,360 2,520,955 2,626,922 3,283,135 W. Virginia 1,892,689 2,219,278 2,241,005 2,237,154 2,379,808 3,261,683 Mississippi 2,215,735 2,725,551 3,557,419 3,058,008 2,558,259 3,179,374 Oklahoma 2,986,579 3,072,177 2,661,344 2,443,578 2,659,603 3,177,874 Alaska 2,563,798 2,464,139 2,418,284 2,516,220 2,738,558 3,156,911 Idaho 2,191,496 3,558,623 2,122,100 1,966,982 2,095,799 2,914,604 Nevada 1,067,171 1,481,897 1,423,225 1,176,999 2,032,599 2,906,689 Maine 2,014,053 1,778,695 1,812,455 1,973,061 2,188,413 2,432,219 Nebraska 2,096,385 2,511,183 2,701,795 2,527,632 2,723,670 2,316,114 New Ham. 1,929,763 2,373,327 2,401,032 1,863,288 1,931,412 2,285,589 Delaware 2,286,650 2,197,396 1,984,813 2,003,814 1,886,118 2,053,423 New Mex. 3,133,455 2,390,543 1,404,620 1,196,144 2,325,609 2,045,806 Rh. Island 1,116,324 1,185,571 1,268,612 1,121,005 1,177,475 1,286,324 Dis. of Col. 412,165 1,003,177 1,033,602 1,065,873 809,220 1,164,327 N. Dakota 699,225 625,917 806,110 859,383 854,072 1,007,927 ş, 15
S. Dakota 494,674 679,366 594,874 596,785 672,268 825,510 Wyoming 457,954 502,453 503,269 553,361 581,636 680,239 Montana 426,902 540,642 488,522 385,735 361,416 564,691 Hawaii 273,565 386,813 369,866 513,651 368,227 404,774 Vir. Islands 154,960 174,320 187,186 257,770 252,719 389,407 Unallocated 59,577,666 58,453,978 41,505,557 34,467,615 35,167,868 35,080,226 Kaynak: Kaynak:Vaşington Ticaret Müşavirliği New York Ticaret Ateşeliği Başlıca Eyaletler Bazında İhracat (Milyar dolar) Eyalet 2002 2003 2004 Payı (% ) Teksas 95.3 98.6 117.2 14.3 Kaliforniya 92.2 93.9 109.9 13.4 New York 36.9 39.1 44.4 5.4 Michigan 33.7 32.9 35.6 4.3 Vaşington 34.6 34.1 33.7 4.1 Ohio 27.7 29.7 31.2 3.8 Illinois 25.6 26.4 30.2 3.6 Florida 24.5 24.9 28.9 3.5 Kaynak:Vaşington Ticaret Müşavirliği New York Ticaret Ateşeliği İhracat Rejimi ABD, bir yandan serbest ticaret kavramının öncülüğünü yaparken bir yandan da ulusal çıkarları söz konusu olduğunda ulusal yasalarını ön plana çıkarmakta; iç mevzuatına uymadığı veya milli güvenliğini tehdit ettiğini öne sürerek uluslararası camiada kabul görecek şekilde uluslararası anlaşmalar kapsamındaki istisnai haklarını kullanmaktadır. Özellikle, tarım ve demir çelik sektöründe aşırı korumacılık uygulayarak yerli üreticiyi uluslararası arenada desteklemektedir. Bu çerçevede, İhracat Geliştirme Programı (EEP) ve Pazar Geliştirme Programı gibi ihracat sübvansiyonlarını uygulamaktadır. ABD nin İthalatına Genel Bir Bakış Başlıca Ürün Grupları İtibarıyla İthalat, 2005(Milyon $) Sanayi Malları 520,8 Tüketim Malları (Otomotiv hariç) 407,0 Sermaye Malları (Otomotiv hariç) 379,6 Otomotiv 240,0 Gıda ve içecek 68,1 Kaynak: EIU Economist Intelligence Unit, United States of America, Country Report, Mart 2006 ABD nin toplam mal ithalatındaki artışın yarısını ara mallarında artış oluşturmaktadır. Dolar üzerinden hesaplanan ABD ithal mal fiyatları 2004 yılında yüksek miktarda artış göstermiştir. Bunda, petrol ürünü olmayan malların fiyatlarında görülen az miktardaki artışa karşın petrol fiyatlarında görülen önemli artışlar etkili olmuştur. Söz konusu değişim 2005 yılında da sürmüştür. İthalatta 2004 yılına oranla % 12,3 artış gerçekleşmiştir. 16
ABD İthalatının Sektörel Dağılımı (Milyar Dolar) Mal Adı 2002 2003 2004 Payı (% ) Mineral Yakıt ve Yağlar 117.2 155.5 205.9 14.0 Nükleer reaktörler, kazanlar makineler 161.8 170.6 200.6 13.7 Tren Tramvay dışındaki taşıt ve parçaları 170.5 175.1 191.2 13.0 Elektrikli makineler, ses cihazları, TV cihazları ve 152.0 157.6 184.9 12.6 aksamı Optik, fotograf, tıbbi ve cerrahi cihazlar 34.8 38.7 44.5 3.0 Organik Kimyasallar 32.8 36.1 38.2 2.5 Örülmemiş Konfeksiyon Ürünleri ve Aksesuarları 30.8 33.1 35.2 2.3 Toplam İthalat 1,163.5 1,259.3 1,469.6 100 Kaynak:Vaşington Ticaret Müşavirliği New York Ticaret Ateşeliği Vaşington ve New York Ticaret Müşavirliklerimizin ABD ye ilişkin hazırladıkları raporda ABD nin ithalatındaki başlıca sektörler itibarıyla 2004 yılı gelişmeleri şöyledir: ABD nin ithalatında ilk sırayı petrol ve petrol ürünlerini de içine alan mineral yakıt ve yağlar almaktadır. 2004 yılında bu ürünlerin toplam ithalat içindeki payı 205 milyar dolarlık ithalat ile % 14 olarak gerçekleşmiştir. Bu ürünlerin ithalatında 2004 yılında değer bazında bir önceki yıla göre % 32.4 oranında bir artış yaşanmıştır. Söz konusu artışta 2004 yılında petrol fiyatlarındaki artışın önemli bir etkisi olmuştur. Bu ürünlerin içinde % 66 lık bir paya sahip olan ham petrol ithalatında 2004 yılında % 33.6 oranında, % 18 lik bir paya sahip olan işlenmiş petrol ürünleri ithalatında ise % 42 oranında bir artış görülmüştür. ABD ihracatında ilk sırada yer alan nükleer reaktörler, kazanlar ve makinelerin ithalatta da % 13.7 lik bir payla ikinci sırayla önemli bir yerde olduğu görülmektedir. Bu ürünlerin ithalatı 2004 yılında bir önceki yıla göre % 17.5 oranında artarak 200 milyar dolara yükselmiştir. Söz konusu ürünler arasında otomatik veri işleme cihazları % 30 luk pay ile ilk sırada yer alırken, daktilo parçaları ile diğer ofis makineleri yaklaşık % 15 lik bir pay ile ikinci sırada yer almaktadır. Otomotiv ve otomotiv yan sanayi ürünleri, ABD ithalatından aldığı % 13 lük pay ile önemli ithal kalemleri arasında yer almaktadır. Söz konusu ürünlerin ithalatı 2004 yılında bir önceki yıla kıyasla % 9 oranında bir artışla 175 milyar dolardan 191 milyar dolara çıkmıştır. Söz konusu ürünlerin ithalatında, binek taşıt araçları % 64 lük pay ile ilk sırada yer alırken, otomotiv yan sanayi ürünleri % 19.5 luk pay ile ikinci sırada yer almaktadır. Elektrikli makineler, ses cihazları, TV cihazları ve aksamı ithalatı ABD nin toplam ithalatından 2004 yılında % 12.6 lik bir pay almıştır. Bu ürünlerin ithalatı 2004 yılında % 17.3 lük bir atış ile 184 milyar dolara ulaşmıştır. ABD nin tekstil ve konfeksiyon ithalatı toplamı 2004 yılında 89.8 milyar dolar ile toplam ithalatının % 6.1 ini oluşturmuştur. Bu ürünlerin ithalatı 2004 yılında bir önceki yıla kıyasla % 7.8 oranında artmıştır. Söz konusu ürünler arasında 35.2 milyar dolarlık ithalat ile örülmemiş konfeksiyon ürünleri ithalatı ilk sırada yer alırken, 31.5 milyar dolarlık ithalat ile örme konfeksiyon ürünleri ikinci sırada, ev tekstili ürünleri ithalatı ise 7.8 milyar dolar ile üçüncü sırada yer almıştır. Örülmemiş konfeksiyon ürünleri ithalatında 2004 yılında bir önceki yıla göre % 6.3 lük, örme konfeksiyon ithalatında % 6 lık, ev tekstili ürünleri ithalatında ise % 18 lik bir artış gözlenmiştir. 17
ABD nin tekstil ve konfeksiyon ithalatından en büyük payı alan ülkeler arasında 18.2 milyar dolarlık ithalat ve % 20 lik bir pay ile ilk sırayı Çin alırken, Meksika, Hindistan ve Kanada Çin i izlemektedir. Türkiye ise 2004 yılında ABD ye yaptığı 1.8 milyar dolarlık tekstil ve konfeksiyon ürünleri ithalatı ile 18. sırada yer almaktadır. Eyaletler ve Limanlar Bazında İthalat 2004 yılında New York, Kaliforniya, Florida, Teksas ve Illinois eyaletlerinde bulunan New York City, Buffalo, Ogdensburg, Los Angeles, San Francisco, San Diego, Miami, Tampa, Dallas, Houston, El Paso, Laredo, Port Arthur ve Şikago Limanları içinde en fazla ithalat 164 milyar 276 milyon 773 bin dolarla New York City Limanından gerçekleştirilmiş olup, onu 139 milyar 355 milyon 867 bin dolarla Los Angeles Limanı izlemiştir. 2004 yılında ABD nin yaptığı ithalatın yüzde 11 i New York City Limanı ndan, yüzde 9 u ise Los Angeles Limanı ndan gerçekleştirilmiştir. En fazla ihracat yapan eyelet olan Teksas ın limanları ithalat açısından da önemli birer kapı olmuştur. 2004 yılında ABD nin yaptığı toplam ithalatın yüzde 15 i Teksas Limanları ndan gerçekleştirilmiştir. Teksas Limanlarından Türkiye menşeli fazla mal girişi bulunmamaktadır. El Paso ve Laredo limanları büyük oranda Meksika menşeli mallar için giriş kapısıdır. Benzer bir şekilde, New York Eyaleti Limanlarından Buffalo Limanı Kanada menşeli mallar için ve Kaliforniya Eyaleti ndeki San Diego Limanı Meksika menşeli mallar için önemli birer giriş kapısı konumundadır. 2004 yılında, New York City Limanı ndan en fazla ithalatı yapılan ürün grubu 22 milyar 511 milyon 162 bin dolarla 71 inci fasılda yer alan altın mücevher ve değerli taşlar olmuştur. Bu rakam 2004 yılında ABD nin 33 milyar dolarlık toplam altın mücevher ve değerli taş ithalatının yüzde 66 sıdır. ABD nin 31,4 milyar dolarlık toplam ilaç ithalatının yüzde 29 u, 61 inci fasılda yer alan örme giyim eşyaları ithalatının yüzde 22 si, 62 inci fasılda yer alan dokuma giyim ürünleri ithalatının yüzde 28 i, 63 üncü fasılda yer alan ev tekstili ürünleri ithalatının yüzde 15 i, 42 nci fasıl deri giyim ürünleri ve deriden mamül eşya ithalatının yüzde 21 i, New York City Limanı ndan yapılmıştır. New York City Limanı ndan en fazla ithalat yapan ülkeler Çin, Japonya, Almanya, İtalya ve İsrail dir. Türkiye mücevher ve değerli taş ihracatının yüzde 80 ini New York City Limanı ndan yapmaktadır. Yine, Türkiye örme giyim ihracatının yüzde 57 sini New York City Limanı ndan yapmaktadır. Bu rakam Çin için yüzde 28, Hong Kong için yüzde 32, Ürdün için yüzde 57 ve Pakistan için yüzde 32 dir. Türkiye nin ev tekstili ihracatının yüzde 30 u ve deri giyim ürünleri ve deriden mamül eşya ihracatının yüzde 28 i anılan limandan yapılmaktadır. 2004 yılında, Los Angeles Limanı ndan en fazla ithalatı yapılan ürün grubu 39 milyar 959 milyon dolarla 84 üncü fasıldaki nükleer reaktörler, kazanlar ve makinalar olmuştur. Bu rakam 2004 yılında ABD nin 200 milyar dolarlık toplam nükleer reaktörler, kazanlar ve makinalar ithalatının yaklaşık yüzde 20 sidir. Benzer şekilde ABD nin toplam 85 inci fasıl elektrikli ürünler ithalatının da yaklaşık yüzde 20 si anılan limandan gerçekleştirilmektedir. ABD oyuncak ithalatının yüzde 38 i, Örme hazır giyim ithalatının yüzde 19 u, Dokuma hazır giyim ithalatının yüzde 17 si, 18
Traktör ve otomotiv yedek parçaları ithalatının yüzde 12 si, Ev tekstili ithalatının yüzde 21 i, Los Angeles Limanı ndan gerçekleştirilmektedir. Los Angeles Limanı ndan en fazla ithalat yapan ülkeler Çin, Japonya, Güney Kore, Tayvan ve Malezya dır. Çin dokuma giyim ihracatının yüzde 62 sini Los Angeles Limanı ndan gerçekleştirmiştir. 2004 yılında, Teksas Houstan Limanı ndan en fazla ithalatı yapılan ürün grubu 40 milyar 479 milyon dolarla 27 nci fasılda yer alan benzin ve mineral yağlar olmuştur. Bu rakam 2004 yılında ABD nin 206 milyar dolarlık toplam benzin ve mineral yağlar ithalatının yaklaşık yüzde 20 sidir. 2004 yılında, Türkiye ABD ye yönelik örme giyim ihracatının yüzde 17 sini Houston Limanı ndan yapmıştır. 2004 yılında, Teksas Port Arthur Limanı ndan yapılan 19 milyar dolarlık ithalatın 17,6 milyar dolarlık bölümü benzin ve mineral yağlar olmuştur. Söz konusu liman Meksika, Venezuela, Orta Doğu ve Afrika ülkelerinden petrol ithal eden bir konum arz etmektedir. 2004 yılında, Teksas Laredo Limanı ndan en fazla ithalatı yapılan ürün grubu 19 milyar 194 milyon dolarla 87 inci fasılda yer alan Traktör, otomotiv yedek parçaları ve aksesuarları olmuştur. Bu rakam toplam ABD 87 inci fasıl ithalatının yaklaşık yüzde 10 udur. Meksika 2004 yılında ABD ye yaptığı mücevher ve değerli taş ihracatının yüzde 67 sini anılan limandan yapmıştır. 2004 yılında, Şikago Limanı ndan en fazla ithalatı yapılan ürün grubu 15 milyar 717 milyon dolarla 85 inci fasılda yer alan elektrikli ev aletleri ve bunların aksam ve parçaları olmuştur. Bu rakam toplam ABD ithalatının yüzde 8 idir. 2004 yılında, Miami Limanı ndan en fazla ithalatı yapılan ürün grubu 4 milyar 104 milyon 491 bin dolarla 61 inci fasılda yer alan Örme Hazır Giyim Eşyaları olmuştur. Bu rakam ABD nin 2004 yılında anılan fasıldan yaptığı 33 milyar dolarlık toplam ithalatın yaklaşık yüzde 12 sini oluşturmaktadır. Miami Limanı ndan en fazla ithalat yapan ülkeler Brezilya, Çin, Dominik Cumhuriyeti ve Kolombiya dır. 2004 yılında Türkiye nin ABD ye yaptığı toplam demir çelik ihracatının yüzde 4 ü Miami Limanı ndan, yüzde 8 i Tampa Limanı ndan gerçekleştirilmiştir. Başlıca Ürün Grupları İtibarıyla İthalat, 2004 ($) HS Ürün 2004 bin $ 2000 2003 Dünya 2004, % 2004, % İhracatındaki Değişim Değişim Payı, % 2709 Ham Petrol Yağları 143,180,144 12 34 27 8703 Binek otomobiller, steyşın vagonlar 124,263,904 3 7 27 8471 Otomatik bilgi işlem makinaları üniteleri 60,782,880 2 15 23 9999 Diğer 50,515,888 0 5 23 2710 Petrol yağları 40,316,448 9 42 17 19
8708 Motorlu araçların aksam ve parçaları 38,436,128 8 16 19 Radyo Telefon, Radyo, Televizyon vericileri, televizyon 8525 kamerası 31,536,368 11 25 20 8473 Makinaların aksam ve parçaları 29,980,592 2 20 17 2711 Petrol gazları 27,043,392 18 13 20 3004 Tedavi koruma ilaçları doze edilmiş, perakende satılabilir 26,065,520 31 13 14 8542 Elektronik entegre devreler, mikro devreler 22,988,336 14 7 7 8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 17,422,032 3 1 22 8528 Televizyon alıcıları (video monitörleri & video projektörleri) 16,368,670 22 34 33 9403 Diğer mobilya ve parçaları 16,290,528 11 14 32 8517 Telli Telefon Telgraf için elektrikli cihazlar 15,097,574 4 16 22 7102 İşlenmemiş Elmaslar 14,706,691 6 13 20 6110 Kazaklar, süveterler, hırka, yelek vb eşya örülmüş 13,288,442 4 6 33 9401 Oturmaya mahsus mobilyalar aksam ve parçaları 12,804,535 11 14 31 6204 Kadın ve kız çocuklarına ait takım elbise, ceket, elbise, etek 12,749,071 5 9 29 8802 Diğer hava taşıtları (helikopter, uçak, uydular, uzay araçları) 11,700,332 3 7 17 6403 Yüzeyi deri ayakkabılar 11,530,798 4 5 31 9018 Tıp, cerrahi, dişçilik, veterinerlik alet ve cihazları 11,078,165 19 23 21 2933 Sadece azotlu heterosiklik bileşikler 10,137,026 2 10 24 8544 Elektrik için izole tel, kablo, izole iletici, optik tel kablo 9,712,616 1 11 19 Kaynak: ITC, Trade Map İthalat Rejimi ABD nin ithalat politikasının üç temel özelliği şöylece sıralanabilir: Amerikan halkının ithalat eğiliminin oldukça yüksek düzeyde bulunması, Amerikan dolarının uluslararası piyasalarda hakim rolü, Mukayeseli olarak ABD iç ekonomik planlamasının yokluğu. ABD, ithalatının neredeyse tamamını kendi milli parasını kullanarak ödeyen tek ülke olmakta ve diğer ticari ortaklarının aksine cari işlemler açığını (mal ve hizmetler) finanse etmek için ayrıca döviz kazanmak çabasına girmemektedir. ABD de ihracat ve ithalat ile ilgili kurum Amerika Gümrük Ofisidir (U.S. Custom Office). (http://www.customs.ustreas.gov) GSP Genel Preferanslar Sistemi, (http://www.ustr.gov/reports/gsp) UNCTAD/GATT çerçevesinde gelişmekte olan ülkelere gelişmiş ülkeler tarafından sağlanan bir dizi tarife tavizini ifade etmektedir. ABD, GSP kapsamında 140 ülkeye yaklaşık 4650 kalem malın ithalinde gümrük muafiyeti uygulamaktadır. Söz konusu muafiyetten yararlanabilmek için; Ürün GSP listesinde olmalıdır. Ürün GSP programı çerçevesinde GSP den faydalandırılan ülkeler arasında olmalıdır. Faydalanan ülke, ilgili üründe GSP den yararlanabilmelidir. Ürün katma değer şartlarını sağlamalıdır. Ürün ABD ye doğrudan faydalanan ülke veya topluluktan ihraç edilmelidir. İthalatçı GSP den yararlanmak istediğini belirtmelidir. 20
GSP Listeleri nde yer alan ürünler Harmonize Gümrük Cetveline göre listelenmiştir. GSP konusunda Merkezimizden detaylı bilgi temini mümkündür. Malların ABD ye ulaşmasından önce ithalatçı taraf malın bütün gümrük vergilerini ödemelidir. ABD de ithalattan alınan gümrük vergileri ; Değere göre olan gümrük vergisi (ad valorem), Özel (spesifik) vergi, birleşik vergi olmak üzere üç kategoride toplanmaktadır. ABD toplam ithalatının kompozisyonu incelendiğinde ülkeye giren ithalatın önemli bir çoğunluğunun gümrük vergisi muafiyeti ya da düşük vergi oranlarına tabi olduğu görülmektedir. En yüksek vergi oranları özellikle gıda ve tütün ürünleri, hazır giyim, tekstil ve ayakkabı ithalatında uygulanmakta olup, sanayi dallarında vergi oranları malın gördüğü işlem seviyesine göre yükselme eğilimindedir. Ad valorem oranlar dışındaki spesifik (malın ağırlığı üzerinden, örneğin 5 sent/pound) ve birleşik (%12+5 sent/pound) vergi oranları esas olarak: tarımsal ürünlere, ayakkabı ve başlık, bazı hassas cihazlar, kimyasallar ve kimya ürünleri, tekstil ve temel metallere uygulanmaktadır. Genellikle spesifik ve birleşik vergilerdeki koruma oranları, ad valorem vergilere nazaran daha yüksek olmaktadır. ABD de uygulanan Gümrük Tarifeleri hakkında aşağıdaki web adreslerinden detaylı bilgi alınabilmektedir: www.usitc.gov/taffairs.htm, http://dataweb.usitc.gov/scripts/tariff2006.asp ABD de gümrükten mal çıkarmanın iki yolu vardır: Informal Entry: bu sistemde daha az resmi işlem ve doldurulması gereken daha az resmi evrak vardır. Sadece gümrük formu doldurarak ödenmesi gereken gümrük vergilerini ödeyerek ihraç edilen mallar gümrükten çıkarılabilmektedir. Formal Entry: İhraç edilen mallar bazı standartlar ile bazı belgeleri gerektiriyorsa, ilgili belgeler ve doldurulacak resmi evraklar tamamlanarak mallar gümrükten geçirilmektedir. 11 Eylül olaylarının ardından ABD limanlarındaki güvenlik önlemleri artırılmış, formaliteler ve kontroller daha da sıkılaştırılmıştır. TÜRKİYE ABD TİCARİ İLİŞKİLERİ Yıllar İtibariyle Türkiye ABD Dış Ticareti (Milyon $) YIL İTHALAT İHRACAT DIŞ TİCARET DENGESİ DIŞ TİCARET HACMİ 1989 2.094.356.306 970.961.235 1.123.395.071 3.065.317.541 1990 2.281.646.954 967.623.556 1.314.023.398 3.249.270.510 1991 2.255.366.570 912.875.559 1.342.491.011 3.168.242.129 1992 2.600.247.084 865.111.093 1.735.135.991 3.465.358.177 1993 3.350.728.082 986.121.594 2.364.606.488 4.336.849.676 1994 2.429.454.490 1.520.020.385 909.434.105 3.949.474.875 1995 3.723.983.057 1.513.918.029 2.210.065.028 5.237.901.086 1996 3.515.963.223 1.639.015.515 1.876.947.708 5.154.978.738 21