ATAK PROGRAMI'NDA fi RKET M Z ANA YÜKLEN C L NDE AGUSTAWESTLAND LE SÖZLEfiME GÖRÜfiMELER NE BAfiLANDI Yazılım ve donanımı milli imkanlarla tasarlanıp üretilen yüksek teknoloji ürünü aviyonik cihazların tedarik edilecek helikopter platformuna entegre edilmesi suretiyle Kara Kuvvetleri Komutanlığı'nın (KKK) Taarruz Taktik/Keşif Helikopteri ihtiyacının karşılanmasına yönelik 50+41 (Opsiyonel) Taarruz Taktik/Keşif Helikopteri'nin tedariğine ilişkin Teklife Çağrı Dosyası (TÇD) Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) tarafından Şubat 2005'de yayımlanmıştır. 30 Mart 2007 tarihinde düzenlenen Savunma Sanayii İcra Komitesi (SSİK) toplantısı neticesinde, KKK Taarruz Taktik/Keşif Helikopteri (ATAK) Projesi'nde daha önce kısa listeye alınmış bulunan Denel ve AgustaWestland firmalarının tekliflerinin değerlendirilmesi sonucunda, Şirketimiz ana yükleniciliğinde AgustaWestland firması ile sözleşme görüşmelerine başlanmasına karar verilmiştir. ATAK Programı için kurgulanan model uyarınca TUSAŞ Ana Yüklenici, Aselsan ve AgustaWestland firmaları ise alt yüklenici olacaklardır. Şirketimiz program kapsamında Program ve Sözleşme Yönetimi, Sistem Entegrasyonu Tasarımı ve Geliştirilmesi, Kalifikasyon, Üretim ile Entegre Lojistik Destek alanlarında iş payına sahip olacaktır. Toplam proje süresi 114 ay olarak belirlenen proje takvimi uyarınca, ilk Türk Özgün Konfigürasyonu Helikopteri'nin kalifikasyonu 58 ay, ilk Türk Özgün Konfigürasyonu Helikopter'in teslimatı ise 60 ay olarak planlanmıştır. Şirketimizin iş payı AgustaWestland firmasıyla yapmış olduğu iş paylaşımı doğrultusunda, gövde üretiminde altıncı helikopterden itibaren kademeli olarak maksimum olacak düzeyde artacaktır. AgustaWestland firmasının Temel Konfigürasyon Helikopteri modifiye edilerek, Türk Özgün Konfigürasyonu Helikopteri'nin yaratılmasına yönelik Şirketimiz tarafından gerçekleştirilecek mühendislik çalışmaları; Performans ve Uçuş Mekaniği Analizleri, Yapısal Modifikasyon, Uçuşa Elverişlilik ve Kalifikasyon İşlemleri, Uçak Seviyesinde Aselsan'ın tasarlayacağı görev bilgisayarı için operasyonel ve fonksiyonel sistem tanımlamaları, bazı kritik yazılım modüllerine katılım, Elektrik Sistemi ve Grup-A Kiti Modifikasyonu, Sistem Entegrasyon Laboratuarı ile EMI/EMC, yer ve uçuş testlerini kapsayacaktır. SSM'ye karşı helikopterin nihai tasarım ve performans sorumluluğunu da üstlenecek olan Şirketimiz, ayrıca AgustaWestland firmasının gerçekleştireceği motor değiştirme ve buna bağlı sistemler ile Otomatik Uçuş Kontrol Bilgisayarı ve Uçak Sistemleri Sağlık İzleme Bilgisayarı modifikasyonuna yönelik yazılım aktivitelerine aktif katılım sağlayacaktır. ATAK programının Ana Yüklenicisi olarak TUSAŞ, entegre lojistik destek kapsamında; Helikopter Firması ve Aselsan'dan aldığı ELD Veri Paketi modüllerini (bakım ve pilot el kitapları v.b) birleştirerek, nihai Türk Özgün Konfigürasyonu Helikopteri'nin ELD Veri Paketi'ni hazırlayacak, gerçekleştirdiği tasarım faaliyetlerinin uzantısı olarak Lojistik Destek Analizi yapacak, Türk Özgün Konfigürasyonu Helikopteri'ne ait Pilot ve Bakımcı Eğitimlerini gerçekleştirecek, Türk Özgün Konfigürasyonu ve Temel Konfigürasyon Helikopterleri'ne ait Garanti, Destek Ekipmanı, Teknik ve Yedek Parça Yönetim ve Koordinasyonu ile Türk Özgün Konfigürasyonu ve Temel Konfigürasyon Helikopterleri'nin parçaları ile ekipmanlarına ait NATO Stok Numarası (NSN) alınmasına yönelik kodlandırma işlemlerini gerçekleştirecektir. Şirketimiz, ATAK programı kapsamında imzalanacak olan İşbirliği Anlaşması ile; helikopterin yeni konfigürasyonunun fikri mülkiyetine ortak olmasının yanı sıra, Nihai Montaj ve Uçuş İşlemleri de dahil olmak üzere bütün gövde üretimi için dünyada tek kaynak olacaktır. ATAK programı Şirketimize uzun süreli büyük proje yönetim tecrübesi kazandırmasının yanında, entegrasyon kabiliyetimizin gelişmesine de katkıda bulunacaktır. Kazanılacak kabiliyetler ve deneyim benzeri kapsamda uluslararası projeler almamıza vesile olacaktır. Hepsinden önemlisi, ATAK programı ile TUSAŞ'ın lisans haklarına sahip olacağı ve tanımlanmış bir alanda satışını yapabileceği bir ürünü olacaktır. 2 TAI N N SES MAYIS 2007
çindekiler TUSAfi-TÜRK Havac l k ve Uzay Sanayii A.fi. ISSN 1301-6075 TAI N N SES 83 TUSAfi ADINA SAH B Muharrem DÖRTKAfiLI SORUMLU YAZI filer MÜDÜRÜ Y lmaz GÜLDO AN YAYIN KURULU Nursel KÖRAN (Baflkan) Bican Çelik ATEfi Bilge TOKMAKÇIO LU Nevin ÜÇYILDIZ U ur BAYDUR DANIfiMA KURULU Atila HAfiLAMAN Aylin SÖNMEZ Bo açhan TELER Bülent TANYOLAÇ Canan AVfiAR Yeflim NEFTÇ FOTO RAFLAR Ferda GÜNAYDIN DARE YER TUSAfi-TÜRK Havac l k ve Uzay Sanayii A.fi. P.K. 18, Kavakl dere 06692 Ankara - TÜRK YE Tel: (312) 811 18 00 Fax: (312) 811 14 25 http://www.tai.com.tr TASARIM, GRAF K UYGULAMA Mönch Türkiye Yay nc l k Tel: (312) 441 93 54 RENK AYRIMI ReproTek BASKI Ankara Ofset çindekiler... 3 Yay n Kurulu ndan... 4 Yönetimden... 5 fl Gelifltirme Faaliyetleri...5 Tasar m ve Mühendislik Faaliyetleri... 7-12 Modernizasyon Faaliyetleri...13-15 Tesislerimizden... 16-20 Ziyaretçilerimiz...21 Personelimizden...22-26 Aktüel...27 TAI N N SES MAYIS 2007 3
Yay n Kurulu ndan Değerli Okurlarımız, Kuruluş misyonunu tamamlayan Şirketimiz, bugün havacılık ve uzay sektöründe belli yönetim teknolojilerine sahip, üretim mühendisliğinde konfigürasyon yönetimi kültürüne haiz, kalite teminatı sistemini oturtmuş, eş zamanlı mühendislik konusunda dünya çapında kendini kanıtlamış şirketlerle çalışabilecek altyapıyı oluşturmuş ve hepsinden önemlisi özgün ürün tasarlayıp üretecek veya çözüm oluşturacak bir seviyeye gelmiştir. Şirketimizin geleceğe yönelik vizyonu: Cumhuriyetimizin 100. yılında, özgün/ortak tasarlanmış hava araçlarına ve uydulara sahip olan; modifikasyon, modernizasyon ve üretimde çağdaş yüksek teknolojileri yakalayarak küresel rekabet gücüne ulaşmış; gururlu, mutlu ve huzurlu çalışanlarının yarattığı dünya markası olmaktır. Bu vizyona ulaşmak amacıyla kısa bir süre önce Şirketimizin orta ve uzun vadeli hedeflerini, temel ilke ve politikalarını, önceliklerini ve izlenecek yöntemlerle kaynak dağılımını içeren stratejik plan güncellenmiştir. Stratejik planda hedeflerimiz üç başlık altında toplanmıştır. Birinci hedefimiz; bir taraftan insansız hava araçları, eğitim uçağı ve uydu platformlarında özgün ürün ve sistemler geliştirerek, diğer taraftan da jet uçakları, nakliye uçakları ve helikopterlerin modernizasyon ve entegrasyonunu yaparak, Silahlı Kuvvetlerimize egemen sistem sağlamaktır. İkinci hedefimiz sürdürülebilir büyüme ve kazanç sağlamak etrafında toplanmıştır. Bu hedefin gerçekleştirilmesi birinci hedefimiz ile doğrudan ilişkili olmakla birlikte, burada uluslararası ortak geliştirme projelerine hak sahibi ortak olarak katılmak; dünya havacılık sektörünün liderliğini yapan havacılık şirketlerinin stratejik ve vazgeçilmez bir iş ortağı olmak; tasarım, üretim ve hizmet alanlarında yurt içi alt yüklenici kullanımını artırmak ile montaj ve yüksek teknoloji alanlarına odaklanmak hedeflenmektedir. Üçüncü hedefimiz ise müşterilerimiz, hissedarlarımız, çalışanlarımız ve toplumumuz için kazanmak ve kazandıkça paylaşmaktır. Stratejik hedeflerimiz doğrultusunda Yönetim Kurulumuz tarafından 2007 yılı Tanıtım ve İnsan Kaynakları yılı seçilmiştir. Şirketin kabiliyet ve ürünlerinin yurt içi ve yurt dışında tanıtılması, Şirketimizin yenilenmiş olan misyon ve vizyonu ile hedeflerinin kamuoyuna anlatılması açısından büyük önem taşımaktadır. Büyük önder Atatürk'ün gösterdiği İstikbal Göklerdedir hedefi ve Kendi Uçağını Kendin Yap ulusal heyecanı ışığında; üretimimiz, ihracatımız, vergilerimiz, yarattığımız istihdam ile ülke ekonomisine katkıda bulunmaya ve ülkemizi teknolojinin zirvesine taşıma hedefi doğrultusunda çalışmalarımıza azimle devam ediyor, havacılık ve uzay sanayisinde Dünya çapında söz sahibi bir Şirket olacağımıza inanıyoruz. YAYIN KURULU TUSAfi-TÜRK Havac l k ve Uzay Sanayii A.fi. 4 TAI N N SES MAYIS 2007
Yönetimden K ymetli Okurlar m z, TUSAfi Ailesi'nin De erli Mensuplar, Oldukça yo un geliflmelerin yafland bir süreçten geçmekte oldu umuz malumlar n zd r. Y lda 3-4 kez yay mlad m z bu dergi bile geliflmeleri sizlerle paylaflmak için yetersiz kalabilmektedir. Ama daha önceki yaz lar mda da sözünü etti im üzere geliflmeler mutluluk ve heyecan vericidir; sorumluluklar da bir o kadar büyüktür. Mali hacimlerini, ifl yükü miktarlar n, gündemimizde kalacaklar süreyi dikkate alarak özelikle iki önemli proje üzerinde durmak istiyorum. Birincisi; ATAK olarak adland r lan Taarruz Taktik/Keflif Helikopteri Projesi karar 30 Mart 2007 tarihli SS K toplant s nda verildi ve A129 helikopteri ile birlikte TUSAfi Milli Ana Yüklenici olarak seçildi. Bu projede fiirketimiz AgustaWestland ve Aselsan ile birlikte çal flacak; KKK.l m za Egemen bir sistemi teslim edecek; özgünlefltirilmifl ürünün lojistik haklar na, 3'ncü ülke sat fl ve destek lisanlar na da sahip olacak. Taraflar aras nda sözleflme görüflmeleri yo un bir flekilde devam ediyor. K sa bir sürede tamamlanmas n ümit ediyoruz. kincisi; Müflterek Taarruz Uça -Joint Strike Fighter (JSF-F35) projesine Devletimiz kat lma karar ald. Biz de bu projeden oldukça önemli bir hacimde ifl alma konusunda Northrop Grumman (NG) firmas ile mutabakata vard k. Uçaklar n orta gövdesi ABD d fl nda tek kaynak olarak yeni oluflturaca m z kompozit tesislerimizde üretilecek. Bu teknolojiye sahip birkaç kurulufltan birisi olaca z ve yüksek teknoloji içeren gövde üretiminde önemli bir avantaj yakalayaca z. Yukar da sözünü etti im büyük hacimli iki projenin d fl nda, yine çok önem verdi imiz, özelikle mühendislik yo un sorumluluklar m z olan ve Ana Yüklenici olarak görev yapt m z Özgün Gelifltirme ve Modernizasyon projelerindeki bir seri geliflmeyi ise, bu sene 8'incisi düzenlenen ve her sene artan kat l m ile baflar s n sürdüren IDEF Fuar esnas nda sizlerle paylaflmay planl yoruz. Bu vesile ile arz etmek istedi im bir di er husus ise, 4 Nisan 2007 tarihinde yap lan Ola an Genel Kurul toplant m zda Hissedarlar m z n alm fl oldu u bir karard r: fiirketimizin daha önce TUSAfi Havac l k ve Uzay Sanayii A.fi. olan ismi TUSAfi-TÜRK Havac l k ve Uzay Sanayii A.fi. / TURKISH Aerospace Industries Incorporation olarak de ifltirilmifl olup, Türkçe'de TUSAfi, ngilizce'de TAI k saltmalar kullan lacakt r. Böylece, hem milletimizin kendi uça n kendin yap toplumsal motivasyonu ile destekledi i ve 1973 y l nda kurulan TUSAfi ile ba m z devam etmekte, hem de uluslararas pazarda bir marka haline gelmifl TAI isminin kullan m sürdürülmektedir. Ayn toplant da görev süresi dolan Yönetim ve Denetim Kurulu üyelerimiz, yerlerini yeni üyelerimize baflar dilekleri ile b rakarak veda etmifllerdir. Oldukça yo un bir dönemde görev yapan ayr lm fl üyelerimize flahs m ve TUSAfi-TÜRK Havac l k ve Uzay Sanayii A.fi. personeli ad na flükranlar m sunuyorum. Tüm okurlar m za ve ailemizin de erli mensuplar na sa l k ve baflar lar dilerim. Sevgi ve sayg lar mla, Muharrem DÖRTKAfiLI Genel Müdür TAI N N SES MAYIS 2007 5
fl Gelifltirme Faaliyetleri TUSAfi'IN AVRUPA B RL ÇERÇEVE PROGRAMLARINA KATILIMI Avrupa Birliği'nin (AB) bilimsel araştırma ve teknoloji kapasitesinin artırılması ve bu yolla sosyal ve ekonomik kalkınmanın sağlanması amacıyla 1984 yılında başlatılan Çerçeve Programları'na Şirketimiz ALCAS, MAAXIMUS ve HEMATS projeleri ile katılmaktadır. ALCAS (Advanced Low Cost Aircraft Structures) projesi, 2002-2006 dönemini kapsayan 6ncı Çerçeve Programı Havacılık ve Uzay tematik alanı altında yer almaktadır. Projenin amacı iş jetleri ve yolcu uçakları gibi hava platformlarının işletme maliyetlerini, temel uçak yapılarında kompozit malzeme kullanımını artırarak, %15 oranında düşürmektir. Kompozit malzeme kullanımının artırılması ile uçak ağırlığının azaltılmasının yanı sıra üretim ve bakım/onarım maliyetlerinin de aşağı çekilmesi hedeflenmektedir. AIRBUS-İngiltere'nin liderliğinde yaklaşık 19 farklı ülkeden 60 katılımcı ile yürütülmekte olan proje yolcu uçağı kanat platformu, yolcu uçağı gövde platformu, iş jeti kanat platformu ve iş jeti gövde platformu olmak üzere dört ana teknik platformdan oluşmaktadır. Şirketimiz, yolcu uçağı kanat platformu altında Yan Kanat (Kaburga-Rib9) ve Orta Kanat (Ön Kiriş-Spar) iş paketlerinde tasarım ve üretim faaliyetlerine katılmaktadır. MAAXIMUS (More Affordable Aircraft Structure Lifecycle Through Extended Integrated & Mature Numerical Sizing) ve HEMATS (Helicopter Manoeuvre Training Simulator) projeleri, 2007-2013 yıllarını kapsaması planlanan 7nci Çerçeve Programı Ulaştırma tematik alanı altında yer almaktadır. AIRBUS-Fransa'nın liderliğinde yürütülen çok uluslu ve büyük ölçekli bir araştırma projesi olan MAAXIMUS projesinin amacı; kompozit malzemenin giderek daha fazla kullanıldığı yeni nesil uçaklarda imalat ve montaj süresini kısaltacak yeni kompozit gövde konsepti geliştirmek, tasarım sürecini ve maliyetlerini düşürecek özel bir test ortamı sayesinde teknolojik açıdan daha üstün, daha maliyet etkin bir nihai ürünün daha kısa zamanda piyasaya çıkmasını sağlayarak, rakipler karşısında avantaj yaratmaktır. Daha küçük ölçekli bir Ar-Ge projesi olan HEMATS'ın amacı ise helikopterler için çok yönlü manevra kabiliyetine haiz maliyet etkin bir eğitim simülatörü geliştirilmesidir. Mayıs ayında fiyat tekliflerinin sunulacağı projeler için AB Konsorsiyumu'nun değerlendirme sürecini takiben devam et veya etme kararı verilecektir. YEN NES L F-16 UÇA I'NIN SON MONTAJ VE TESL MAT filemler TUSAfi'TA YAPILACAK Soldan sa a, ODC Baflkan Tümg. Peter SUTTON, ABD Büyükelçisi Sn. Ross WILSON, MSB Sn. Vecdi GÖNÜL, SSM Sn. Murad BAYAR ile HvKK Lojistik Bflk. Tümg. R dvan ULUGÜLER. 30 adet F-16 Blok 50+ uçağı alımına yönelik olarak Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ile ABD Hükümeti ve ana yüklenici Lockheed Martin firması arasında devam eden görüşmeler sonuçlanmış ve projeye ilişkin anlaşma 30 Nisan 2007 tarihinde imzalanmıştır. Anlaşma kapsamında tedarik edilecek olan 30 adet yeni nesil F-16 uçağının son montaj ve teslimat işlemleri TUSAŞ tesislerinde yapılacaktır. Söz konusu anlaşmanın imzalanması münasebetiyle 11 Mayıs 2007 tarihinde SSM'de Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül ve ABD Büyükelçisi Sn. Ross Wilson ile Genelkurmay Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, ODC, Lockheed Martin, General Electric, TUSAŞ, TEI, Mikes ve Aselsan yetkililerinin katılımıyla bir tören düzenlenmiştir. Projenin Ülkemiz, Hava Kuvvetlerimiz ve savunma/havacılık sanayimiz için hayırlı olmasını diliyoruz. 6 TAI N N SES MAYIS 2007
Tasar m ve Mühendislik Faaliyetleri HEDEF UÇAK S STEMLER Hassas bölgelerin hava tehdidi altında başarılı bir şekilde savunulması ülkeler için hayati önem taşımaktadır. Bu sebeple hava savunma birimlerinin; yeterliliklerini korumaları elzemdir. Bu ise, ancak; barış zamanında, sürekli eğitimlerle gerçekleştirilebilmektedir. Düşman uçak ve hava tehdidi unsurlarını simüle edebilen, düşük maliyetli hava hedeflerinin kullanımıyla; silah sistemleri ve operatörlerinin performansı istendiği zamanlarda ölçülebilmekte ve geliştirilebilmektedir. TSK'nın bu doğrultudaki artan hava savunma eğitim ihtiyaçlarını karşılamak üzere; Şirketimiz ile MSB arasında imzalanan sözleşme doğrultusunda yürütülen bir Ar-Ge projesi kapsamında, KKK ve HvKK ihtiyaçlarına uygun yüksek hızlı, gelişmiş ama diğer yandan düşük üretim ve bakım maliyetli Atış Hedef Uçağı "Turna" ve Takip Hedef Uçağı "Keklik" ile bu sistemlere ait yer kontrol ekipmanları ve destek birimleri geliştirilerek üretilmiştir. MSB tarafından kabul edilen söz konusu sistemler, gerekli eğitimlerin ardından, TSK tarafından kullanılmaya başlanmıştır. ATIŞ HEDEF UÇAĞI - TURNA: TURNA, radar, optik, ısıl veya manuel olarak kontrol edilen namlulu uçaksavar silahları ve güdümlü füzelerin atışlı/atışsız takip görevleri için kullanılmaktadır. TURNA ile eğitim yapabilen sistemler Rapier ve Stinger füzeleri ile 7.62mm - 76mm kalibrelerdeki namlulu silahları da içeren geniş bir yelpazededir. TURNA sistemi ile; doğrudan uçağın üzerine atış (uçak üzerinde akustik veya radar MDI) veya manş/pankart ile birlikte çekilebilir akustik Atış Skor Kaydedici (MDI) üzerine atış gerçekleştirilebilmektedir. TUSAŞ'ın Standart Atış Hedef Uçağı TURNA/S sistemlerinin, TSK tarafından kullanımı ile kısa zamanda sistem esnekliğini, düşük görev risklerini ve maliyet etkinliğini ispatlamıştır. Artan uçuş birikimi ve kullanıcı geri bildirimleriyle "TURNA/G" yeni nesil oto pilotlu (kalkış ve iniş dahil) hava hedef sistemi geliştirilmiştir. Kazandığı yeni özelliklerle birlikte TURNA/G, bir fırlatıcıdan kaldırılabilmekte, otonom olarak görüş ötesi menzilde görev yapabilmekte, yer kontrol istasyonundan izlenip idare edilebilmekte, önceden programlı rotaları takip edebilmekte, irtifa hız koruyabilmekte, acil durumlarda Eve Dönüş Modu ile güvenli bölgeye dönüp otonom iniş gerçekleştirebilmekte, uçuş verilerini kaydedebilmekte ve görev sonunda paraşütle indirilebilmektedir. TURNA/G: yüksek sürati, piste ihtiyaç duymaması, mobil ve modüler bir sistem olması, kullanım ve bakımının kolay olması, kötü hava koşullarında bile kullanılabilmesi, peşinden ayrı bir hedef manş çekebilmesi ve yapılan atışların yakınlık ve yön bilgisini eş zamanlı olarak bildirebilme yeteneği ile hava savunma silahları eğitimleri için son derece maliyet-etkin ve pratik bir seçenek oluşturmaktadır. Sistem, Açık Mimari Özgün tasarım ve üretim; Oto pilotlu, Yer Kontrol Sistemleri ve Yazılımları sayesinde tüm ihtiyaçlara cevap verebilecek aviyonik kabiliyettedir. Askeri standart testlerinden (MIL-STD-810 & 461) sertifiyeli TURNA/G sistemi, kullanıcı dokümanları ve satış sonrası TUSAŞ lojistik desteği ile Hedef Uçak pazarında kendini kanıtlamıştır. Fotografik kamera, video kamera, iz dumanı, radar iz yaratıcı ve ısıl iz artırıcı (IR) faydalı yükleri ile de konfigüre edilebilen sistemin farklı ihtiyaçlara da cevap verebilecek; büyük kanatlı ve iniş takımlı versiyonları da hazırlanmıştır. TURNA sistemi ile Knox sınıfı gemileri de içeren pek çok atış alanında gösteri ve test uçuş gerçekleştirilmiştir. TAKİP HEDEF UÇAĞI - KEKLİK: Radar optik güdümlü füzeler ya da namlulu silahlar ile yapılan takip eğitimlerinde kullanılan Keklik uçakları fırlatıcı, basit yer kumanda sistemi ve yer destek ekipmanından oluşmaktadır. Üçgen kanatlı, önden çekiş pervaneli ve kompozit yapıya sahip uçak, elle gerilen lastikli bir katapulttan fırlatılmakta ve paraşütle, veya gövde altındaki kızak üzerinde kayarak denize ya da karaya iniş yapmaktadır. Bu sayede operasyon için pist TAI N N SES MAYIS 2007 7
Tasar m ve Mühendislik Faaliyetleri gerekmemekte ve uçak herhangi bir araziden kaldırılabilmektedir. Sahip olduğu kompakt yapı ve hafifliği ile kullanıcılara hem iniş/kalkış kolaylığı, hem de uçuş rahatlığı getirmesinin yanı sıra, taşınma, konuşlandırma ve harekatlarda da pratiklik ve esneklik sağlamaktadır. Model uçak yakıtı kullanan Keklik sistemininin kurma ve taşıma hazırlığı süreleri kısa olup, iki kişilik bir ekiple, rahatlıkla işletilebilmektedir. 15 dakika içinde yakıt ikmali, bakım ve kontrolleri tamamlanıp, tekrar uçuşa geçebilen Keklik sistemi ucuz ve pratik bir eğitim opsiyonudur. Askeri standart testlerinden (MIL-STD-810) sertifiyeli Keklik sistemi, kullanıcı dokümanları ve satış sonrası TUSAŞ lojistik desteği ile Atışsız ve Radarla Takip, Namlulu Uçaksavar Topuyla Takip, Radar ve Isı Güdümlü Uçaksavar Takip amaçlarına hizmet etmektedir. TÜRK İNSANSIZ HAVA ARACI (TİHA): Özgün TİHA Geliştirme Programı, 24 Aralık 2004 tarihinde imzalanan sözleşme ile yürürlüğe girmiştir. Program kapsamında yurt içi imkanlarla Orta İrtifa Uzun Havada Kalış (MALE: Medium Altitude-Long Endurance) kategorisinde bir İHA sistemi prototipi geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Hava Aracı, Yer Kontrol Sistemleri, Veri Terminalleri, İstihbarat (Taşınabilir Görüntü Kıymetlendirme) İstasyonları gibi çeşitli alt sistemlerden oluşacak olan Özgün TİHA (MALE) Sistemi, TUSAŞ tarafından tasarlanacak olup, programda bir çok yerli alt yüklenici firma da görev alacaktır. Programın gereksinim gözden geçirme ve kavramsal tasarım aşama süreçleri başarıyla geçilmiş olup, ön tasarım çalışmaları devam etmektedir. KISA MENZİL TAKTİK İHA SİSTEMİ - GÖZCÜ: GÖZCÜ, Şirketimizin kendi imkan ve kabiliyetleri ile bağımsız Ar-Ge faaliyeti olarak yürüttüğü bir projedir. Kısa ve uzun vadede Silahlı Kuvvetlerimizin ihtiyaç duyduğu Taktik İnsansız Hava Aracı ihtiyaçlarına yönelik tasarlanan GÖZCÜ'nün deneme uçuşları başarı ile gerçekleştirilmiştir. GÖZCÜ Kısa Menzil İHA sistemi Hava Aracı, Yer Kontrol İstasyonu, Fırlatma Rampası ve Jeneratör birimlerinden oluşmaktadır. Sistem, piste ihtiyaç duymadan kalkış ve iniş yapabilme özelliği ile her türlü arazi koşullarında kullanılabilmektedir. 10.000 ft irtifa tavanına ulaşılabilen kompozit teknolojisi ile üretilmiş hava aracı, 8 kg'lık faydalı yük kapasitesi ile gece/gündüz kamerası görüntülerini gerçek zamanlı olarak 50 km veri linki mesafesinde yere indirme kabiliyetine ve otonom uçuş özelliklerine sahiptir. Tüm milli kritik donanım ve yazılımları da Şirketimiz tarafından özgün olarak geliştirilen GÖZCÜ'nün uçuş testlerine devam edilmektedir. 2. PAKET TİHA (MALE) DOĞRUDAN ALIM PROGRAMI: Sözleşmesi 19 Nisan 2005 tarihinde imzalanan 2. Paket TİHA (MALE) Doğrudan Alım Programı 31 Ağustos 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Programda sistem entegrasyonu da ana yüklenici olan Şirketimiz tarafından gerçekleştirilecektir. Sistemin nihai teslimat sorumluluğu da Şirketimizde olup, Hava Aracı, Yer Veri Terminali ve Yer Kontrol İstasyonu İsrail UAV Partnership (IUP) tarafından sağlanacaktır. Taşınabilir Görüntü Kıymetlendirme Sistemi (TGKS) ve Uzak Görüntü Terminali (UGT) ise yurt içinde MilSOFT tarafından geliştirilecektir. Ayrıca, Aselsan ürünü ASELFLIR- 300T ve INS/GPS sisteme entegre edilecektir. 8 TAI N N SES MAYIS 2007
Tasar m ve Mühendislik Faaliyetleri TÜRK ÖZGÜN İNSANSIZ HAVA ARACI SİSTEMİ Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) ihtiyaçlarına binaen, Orta İrtifa Uzun Havada Kalışlı (MALE-Medium Altitude Long Endurance) İnsansız Hava Aracı (İHA) gereksinimlerini karşılamaya yönelik Türk Özgün İnsansız Hava Aracı (TİHA) programı sözleşmesi, 24 Aralık 2004 tarihinde Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ile imzalanarak yürürlüğe girmiştir. Program kapsamında, 2010 yılı sonunda üç adet hava aracı prototipi ile tüm yer sistemlerinin, belirlenmiş olan ortak gereksinimlere göre tasarlanıp, üretilmesi ve geliştirme testlerinin tamamlanması hedeflenmektedir. Sistem Tanımı: TİHA sistemi: Hava Aracı, Yer Kontrol İstasyonu (YKİ), Taşınabilir Görüntü Kıymetlendirme Sistemi (TGKS), Uzak Görüntü Terminali (UGT) ile çeşitli yer sistemlerinden oluşmaktadır. Proje kapsamındaki sistem temel harekat kavramı aşağıdaki şekilde gösterilmektedir. Gece ve gündüz, kötü hava şartları da dahil, keşif, gözetleme, sabit/hareketli hedef tespit, teşhis, tanımlama ve takip amaçlı, gerçek zamanlı görüntü istihbaratı görevlerine yönelik geliştirilmekte olan TİHA sisteminde, söz konusu görevleri yerine getirmek amacıyla aşağıdaki faydalı yükler taşınmaktadır: Elektro-optik Gündüz Kamera, Gündüz/Kızılötesi/Lazer faydalı yükü (ASELFLIR-300T) SAR/GMTI, ISAR faydalı yükü Belirlenen bu faydalı yüklerin yanı sıra; sistemin, olası başka faydalı yükleri ve görevleri de desteklemesi mümkündür. Tümüyle kompozit yapıda tasarlanan hava aracı: monoblok gövde, sökülebilir kanat ve V- kuyruk ile katlanabilir iniş takımı, yedeklemeli kontrol yüzeyleri, ekipman bölmeleri, servis kapakları gibi bileşenlerden oluşmaktadır. Yapıda kompozit ya da gereken yerlerde metal bileşenler, omurga, çerçeve ve sehpalar yer almaktadır. Arkadan itişli, piston-pervane tipli motor ile takatlandırılan platformda: gövde içi yakıt sistemi; kanat hücum kenarları, pervane ve diğer çeşitli birimlerde buzdan koruma sistemleri; cihazların ısıtma/soğutma ihtiyaçlarına göre çevresel koşullandırma sistemleri gibi muhtelif alt bileşenler yer almaktadır. Bunlara ilave olarak hava aracı ışıklandırma sistemi, yedeklemeli elektrik sistemi ve uçak içi kablolama sistemi ile donatılmaktadır. Hava aracında ayrıca, uçuş kontrol bilgisayarına bağlı çeşitli uçuş kontrol algılayıcıları (pilotstatik algılayıcı, hava özellikleri veri bilgisayarı, seyrüsefer algılayıcı, hareket/sıcaklık/basınç algılayıcılar, vb.), çeşitli yardımcı kontrol birimleri, hareketlendiriciler, haberleşme ve tanıtma sistemleri, görev kontrol, kayıt ve izleme sistemleri ile ara yüz üniteleri gibi aviyonik birimler bulunmaktadır. Sistemde, gerek hava aracında, gerek yer birimlerinde bulunan tüm uçuş güvenliği açısından kritik bileşenlerde gereken yedeklemeler bulunmaktadır. Uçuşa yönelik yer ve hava birimlerinde çalışan tüm gömülü yazılımlar, TUSAŞ'da geliştirilmektedir. Benzer şekilde göreve yönelik tüm yazılımlar ve tüm alt sistemlerin yurt içi alt yükleniciler tarafından geliştirilmesi hedeflenmektedir. TİHA sisteminde, oldukça kapsamlı ve yetenekli yer sistemleri de mevcuttur. Yer Kontrol İstasyonu ile hava aracının tüm uçuş harekatı yönetilebilmekte, izlenebilmekte ve kontrol edilebilmektedir. Hava aracına önceden planlı bir görev yüklenebilmekte veya uçuş TAI N N SES MAYIS 2007 9
Tasar m ve Mühendislik Faaliyetleri Özgün T HA (MALE) Gelifltirme Program Sistem htiyaçlar Gözden Geçirme (S GG-SRR) Toplant s 21-22 fiubat 2007 tarihleri aras nda SSM, Genkur, Hv.K.K., K.K.K. ve Dz.K.K. temsilcilerinin kat l m ile gerçeklefltirilmifl ve baflar ile sonuçlanm flt r. esnasında değiştirilebilmektedir. Uçak üzerinde yer alan faydalı yükler, gerçek zamanlı izlenebilmekte ve kontrol edilebilmektedir. Uçağın iniş-kalkış işlemlerinin işletici müdahalesi gerekmeksizin gerçekleştirilebilmesi için, Otomatik İniş ve Kalkış Sistemi (OİS) kullanılmaktadır. Taşınabilir Görüntü Kıymetlendirme Sistemiyle (TGKS), faydalı yük verileri, anlamlı istihbarat bilgilerine dönüşecek şekilde detaylı çözümlemeler ile mevcut veya planlanmakta olan harekat için talepler yapılabilmektedir. Üst birliklerin, İHA harekatından elde edilen bilgilerden faydalanabilmesi ve TİHA sisteminin üst düzeyde takip edilebilmesi maksadıyla, komuta katı ile veri haberleşmesi sağlanmaktadır. Uç birliklerin, hava aracı tarafından toplanan görüntülerden, gerçek zamanlı faydalanabilmeleri amacıyla, personel tarafından taşınabilen Uzak Görüntü Terminalleri (UGT) kullanılmaktadır. Teknik Özellikler: TİHA sistemi temel performans özellikleri: Servis irtifası: 30,000 ft Havada Kalış Süresi: 24 saat Seyir Hızı: >75 kts Görüş Hattı Veri Haberleşmesi Menzili: 200 km Hava aracının, kavramsal tasarım safhası itibarıyla, temel özellikleri şemada yer almaktadır. Program Durumu: Oldukça kapsamlı bir özgün geliştirme/bütünleştirme projesi olan TİHA programı: "Kavramsal Tasarım", "Ön Tasarım", "Detay Tasarım ve Geliştirme" ve "Test ve Değerlendirme" safhalarından oluşmaktadır. Bu safhalar arasında çeşitli teknik değerlendirme kilometre taşları yer almaktadır. Geliştirme safhası süresince, tüm sistem bileşenlerinin geliştirme/ara yüz/bütünleştirmelerinin gerçekleştirileceği bir Sistem Entegrasyon Laboratuarı (SEL) oluşturulacaktır. Belirtilen safhalar doğrultusunda, 2007-2009 döneminde, sistem bütünleştirilerek, ilk uçuşların gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Programın ilk kilometre taşı olan Sistem İhtiyaçları Gözden Geçirme (SİGG) safhası 21-22 Şubat 2007 tarihleri arasında tamamlanmış olup, Ön Tasarım aşamasına geçilmiştir. Özellik Birim Değer Gövde Uzunluğu m 10 Kanat Açıklığı m 17.313 Kanat Alanı m 2 13.625 Kanat Açıklık Oranı - 22 Kanat Ok Açısı (çeyrek veter) 0 Toplam Kalkış Ağırlığı kg 1,300 Yakıt Ağırlığı kg 250 Faydalı Yük Ağırlığı kg 200 10 TAI N N SES MAYIS 2007
Tasar m ve Mühendislik Faaliyetleri TÜRK BAŞLANGIÇ VE TEMEL EĞİTİM UÇAĞI (HÜRKUŞ) Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı (HÜRKUŞ) Geliştirme Programı, Mart 2006 tarihinde Şirketimiz ile SSM arasında imzalanan anlaşma ile yürürlüğe girmiştir. Program çerçevesinde, özgün bir eğitim uçağı prototipinin tasarlanması, geliştirilmesi, test ve doğrulamasının yapılması, üretiminin ve sertifikasyonunun gerçekleştirilmesi ve sisteme ait teknik veri paketinin oluşturulması hedeflenmektedir. HÜRKUŞ, pilot başlangıç ve temel eğitim müfredatına uygun, gece ve gündüz görev yapabilme kabiliyetine sahip, öğretmen ve öğrenci pilotun arka arkaya oturduğu, tek turboprop motorlu bir uçak olacaktır. Uçağın 270 knot seyir hızına, +7g -3,5g manevra kabiliyetine, minimum 30000 ft servis tavanına sahip olması hedeflenmektedir. Uçağın maksimum kalkış ağırlığı 2900 kg olarak öngörülmektedir. HÜRKUŞ'un ön plana çıkan diğer özellikleri ise, pilot konforuna yardımcı olacak iklimlendirme sistemi, kabin tazyik ve uçak üzeri oksijen üretim sistemi, gelişmiş aviyonikler, 0 irtifa/0 hız kabiliyetine sahip pilot kurtarma sistemidir. Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı için geliştirme ve test değerlendirme süreci 59 ay olarak planlanmıştır. İçinde bulunulan Ön Tasarım aşamasından sonra gerçekleştirilecek Detay Tasarım, İmalat ve Teste Hazırlık aşamalarının ardından 2009 yılının son aylarında uçuş testlerine başlanacaktır. Test ve sertifikasyon sürecinin Şubat 2011'de tamamlanması hedeflenmektedir. Mevcut aşamada Tasarım Organizasyon Onayı için Avrupa Havacılık Otoritesi EASA'ya resmi başvuru Şubat 2007 de yapılarak sertifikasyon süreci başlatılmıştır. Sertifikasyon süreci CS 23 tip sertifikasına yönelik olarak program sonuna kadar devam edecektir. UYDU PROJELERİ Savunma Sanayii İcra Komitesi'nin 22 Haziran 2005 tarihinde gerçekleştirilen toplantısında alınan karar uyarınca, Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) tarafından Uydu Ulusal Sanayi Modeli hazırlanmış olup,, Türkiye'de yürütülecek tüm uydu projeleri için ana yüklenici olarak belirlenmiştir. Uydu Ulusal Sanayi modeli ile; yatırım tekrarı engellenerek, ulusal sanayimizde havacılık ve savunma alanında mevcut imkan ve kabiliyetlerin bir araya getirilmesi ve sanayimizin uydu teknolojilerine yönelik alt yapısının oluşturulması hedeflenmektedir. Şirketimiz kendisine verilen misyonun bir gereği olarak; Türkiye'de yakın dönemde gündeme gelmiş ve gelmesi muhtemel uydu projelerinin azami ölçüde milli imkanlarla gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla, uzay/uydu konularındaki kabiliyetlerini hızla geliştirmektedir. 2003 yılında kendi kaynakları ile başlattığı keşif gözetleme uydu kavramsal tasarım projesi TAISAT amacına ulaşmış ve TÜBİTAK UZAY-TUSAŞ İş Ortaklığı tarafından yürütülecek olan GÖKTÜRK-2 Projesi'ne temel oluşturmuştur. TÜBİTAK tarafından desteklenen proje kapsamında tasarımı, üretimi, montajı, entegrasyonu ve testleri milli imkanlarla gerçekleştirilecek olan alçak yörünge keşif uydu sistemi ile 2012 yılında görüntü alınması hedeflenmektedir. GÖKTÜRK-2 Projesi çerçevesinde TUSAŞ tarafından, Türkiye'nin bu kategorideki uyduları için temel oluşturacak standart yapı/platformun tasarım, üretim ve dokümantasyonu oluşturulmuş olacaktır. Şirketimiz, kritik uydu alt sistemlerine ilişkin Ar-Ge projeleri ile uydu teknolojilerindeki uluslararası seviyeye ulaşmayı hedeflemektedir. Enerji Saklayabilen Moment Kontrol Jiroskobu Projesi başarı ile tamamlandığında Şirketimiz, Uydu Yönelim Saptama ve Kontrol alt sistemine yönelik olarak uluslararası pazarda yeni bir teknoloji ile söz sahibi olma şansını yakalamış olacaktır. Ayrıca, SSM tarafından yürütülen GÖKTÜRK-1 Projesi'nde yerli ana yüklenici olarak seçilen TUSAŞ, yabancı ana yüklenici adayı firmalarla işbirliği görüşmeleri ve teklif hazırlama çalışmalarına devam etmektedir. Projenin Türk Uzay Sanayii için en önemli kazanımlarından biri şüphesiz TUSAŞ'da kurulacak olan Uydu Montaj/Entegrasyon ve Test tesisi olacaktır. Şirketimiz projede uydu platform üretiminden, kablaj ve testlere kadar pek çok konuda iş payına sahip olacak, mühendislik faaliyetlerine doğrudan katılacak ve Yer Kontrol İstasyonu ile ilgili önemli sorumluluklar üstlenecektir. TAI N N SES MAYIS 2007 11
Tasar m ve Mühendislik Faaliyetleri A400M PROGRAMI Şirketimizin Milli Sanayi Kuruluşu olarak ülkemizi temsilen katıldığı A400M Nakliye Uçağı Programı çerçevesinde Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı için 10 adet uçak tedarik edilecektir. Şirketimiz, katılımcı ülkelerin (Almanya, Belçika, Fransa, İngiltere ve İspanya) havacılık endüstrileri ile birlikte uçağın tasarım ve üretiminde sorumluluk üstlenmiş bulunmaktadır. A400M Uçağı'nın Ön Orta Gövde, Arka Gövde Üst Bölümü, Paraşütçü Kapıları, Acil Çıkış Kapısı, Arka Üst Kaçış Kapağı ve Kuyruk Konisi gibi ana yapısal komponentlerin yanı sıra en önemli uçuş kontrol yüzeylerinden olan Kanatçık (Aileron) ve Sürat Frenleri'nin (Spoiler) tasarım ve üretimi TUSAŞ mühendis ve teknisyenleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Yapısal komponentlere ilaveten, A400M Uçağı'nın tüm iç ve dış aydınlatma sistemleri ile temiz/atık su sistemlerinin birinci derece tasarım ve tedarik sorumluluğunu da Şirketimiz üstlenmiştir. Ayrıca, A400M uçağının tüm gövde kablo donanımı da TUSAŞ tarafından imal edilmektedir. A400M programı ile Şirketimiz, hazır tasarımdan/teknik çizimden ürüne konseptinden gereksinimden/teknik isterlerden ürüne konseptine geçerek uç teknolojilerin kullanıldığı havacılık endüstrisinde bir üst sınıfa atlamıştır. Tasarım ve üretim alanında eriştiği yeterliliğin uluslararası gereksinimlere uygun olduğunu geçirdiği denetimler sonucu kanıtlayan TUSAŞ, Avrupa Havacılık Otoritesinin (EASA) Part-21 standardı gereği Airbus'ın Tasarım Organizasyon Onayı (DOA) kapsamında yerini almış ve Üretim Organizasyon Onayına (POA- Production Organization Approval) sahip olmuştur. Böylece TUSAŞ, stratejik hedeflerinden birisi olan Havacılık Sektöründe Global Oyunculardan Biri Olma yolunda önemli bir adım atmış, önemli bir aşamayı daha geçmiş bulunmaktadır. Mayıs 2007 itibariyle: Altı set Ön Orta Gövde ve altı set Acil Çıkış Kapısı'nın, Altı set Arka Gövde Üst Paneli'nin, Altı set Arka Üst Kaçış Ön Orta Gövde ile Orta/Arka Gövde nin Bremen'de Birlefltirilmesi Kapağı'nın, Üç set Kanatçık ve 15 set Sürat Freni'nin sevkiyatı gerçekleştirilmiştir. A400M Programı ile Şirketimiz, dünyadaki iki büyük uçak üreticisinden birisi olan Airbus'ın güvenilir bir tasarım/üretim endüstriyel ortağı olmuş, gelecekteki Airbus programlarından pay alma konusunda büyük bir avantaj yakalamıştır. Bununla birlikte A400M Programı için kurulan Airbus Military S.L. (AMSL) şirketinde Airbus, EADS-CASA ve Flabel ile birlikte kurucu ortak olarak yer alan TUSAŞ, Avrupa'nın büyük uçak üretici firmaları ile uzun dönemli ticari ilişkiler için de sağlam temeller oluşturma şansını yakalamıştır. 5 Nisan 2006, lk Arka Gövde Üst Bölümü Sevk yat 7 Temmuz 2007, lk Ön Orta Gövde Sevk yat 12 TAI N N SES MAYIS 2007
Modernizasyon Faaliyetleri MODERNİZASYON FAALİYETLERİ Şirketimizin ana faaliyet alanları arasında Türkiye ve bölgedeki diğer ülkelerin envanterinde bulunan sabit ve döner kanatlı askeri ve ticari hava platformlarının modernizasyon, modifikasyon ve sistem entegrasyonu programları ile satış sonrası hizmetleri de bulunmaktadır. Bunlar arasında; Hv.K.K. F-16'larının elektronik harp ve yapısal tadilatları, Black Hawk Helikopteri'nin Özel Kuvvetler için modifikasyonu, Cougar AS-532 helikopterinin modernizasyonu, S- 70 helikopterinin dijital kokpit modifikasyonu, CN-235 platformlarının Dz.K.K. ve S.G.K.'nın Deniz Karakol/Gözetleme görevleri için modifikasyonu, ATR-72 platformlarının yine Dz.K.K. için modifikasyonu ile B737-700 uçağının Havadan Erken İhbar ve Kontrol Uçağı'na (HİK) dönüştürülmesindeki tüm yapısal tadilatlar ile sistem entegrasyon faaliyetleri bulunmaktadır. TUSAŞ ayrıca, Hv.K.K. envanterinde bulunan C-130E/B uçaklarının aviyonik modernizasyonunu içeren Erciyes Programı'nın ana yüklenicisidir. BARIŞ KARTALI: Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ile Boeing firması arasında B737-700 tipi Havadan Erken İhbar ve Kontrol Uçağı'nın (HİK) tedariğine yönelik imzalanan sözleşme, 23 Temmuz 2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Barış Kartalı Programı çerçevesinde Türkiye, Amerikan Boeing firmasından dört adet (artı iki opsiyon) B737 tipi Havadan Erken İhbar ve Kontrol (HİK) uçağı ve bir adet Yer Destek Sistemi satın almıştır. Söz konusu programda alt yüklenici olan TUSAŞ ile Boeing firması arasında Ocak 2004'de Yapısal Modifikasyon, Sistem Enstalasyonu, Kontrol, Test ve Teslim işlemlerini kapsayan bir sözleşme imzalanmıştır. Program çerçevesinde ilk uçağın işlemlerine Boeing-Seattle tesislerinde devam edilmekte olup, diğer üç uçak ise TUSAŞ tesislerine gelmiştir. Boeing- Seattle'da tadilat işlemleri devam eden ilk uçak üzerinde tadilat çalışmalarına katılarak eğitim gören TUSAŞ ekibinin önderliğinde yürütülen tadilat işlemlerine başlanılmış olup, halihazırda TUSAŞ tesislerinde üç uçak üzerinde tadilat işlemleri yürütülmektedir. Tadilat ve test işlemlerinin yanı sıra, proje kapsamında değiştirilen veya ilave edilen tüm sistemler ile bunların birlikte çalıştığı sistemlerin yer ve uçuş fonksiyonel testleri, performans uçuş testleri ile uçak gayri faal durumda iken gerekli olan periyodik, planlı ve plansız bakımların tamamı da program kapsamında Şirketimiz tarafından yapılacaktır. MELTEM II: Aralık 2002'de imzalanan Meltem II programı, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı (Dz.K.K.) ve Sahil Güvenlik Komutanlığı (S.G.K.) için Şirketimizde üretilen dokuz adet CN-235 platformuna Deniz Karakol/Gözetleme kabiliyeti kazandırılmasına yönelik bir sistem entegrasyonu projesidir. Programın ana yüklenicisi THALES Airborne Systems (TAS) firması olup, Şirketimiz projede önemli sistemlerin uçağa giydirilmesinden sorumlu alt yüklenici olarak görev yapmaktadır. Program kapsamında görev sistemlerine ait elektronik güç dağıtım ve yönetim sistemi, kabin donanımı ve ışıklandırma sistemi tasarımı TUSAŞ tarafından gerçekleştirilmektedir. Sistem gereksinimleri, ön tasarım ve kritik tasarım gözden geçirme aşamaları başarıyla tamamlanmış olan programda, parça üretimi ve uçağa montajı ile sisteme ait ekipmanların kabul testleri devam etmektedir. TUSAŞ tasarımının programın sertifikasyon/kalifikasyon otoritesi olan Fransız DGA kurumu tarafından kabul edilecek olmasından dolayı, tasarımın program ve sertifikasyon/kalifikasyon gereksinimlerine uygunluğu ve doğru dokümante edilmesi büyük önem arz etmektedir. MELTEM III: Aralık 2005'te Şirketimiz ile Alenia Aeronautica S.p.A. arasında imzalanan ve Nisan 2006'da yürürlüğe giren Meltem III program sözleşmesi kapsamında, 10 adet ATR72-500 uçağının ATR72-500ASW Deniz Karakol (TMPA) uçağına dönüştürülmesine ilişkin tadilat Şirketimiz tarafından gerçekleştirilecektir. Meltem II programına oranla artmış olan TUSAŞ'ın iş payı; 42 iş paketi için sistem enstellasyon ve yapısal entegrasyon tasarımı, Kit-A ve takım imalatı, malzeme ve destek ekipman tedariği, yapısal tadilat, montaj, yeruçuş destek ve entegre lojistik destek (ELD) faaliyetlerini içermektedir. RJAF F-16 MODERNİZASYONU: Ürdün Kraliyet Hava Kuvvetleri (RJAF) ile Temmuz 2005'te imzalanan sözleşme uyarınca, 17 adet Blok 15 RJAF F-16 uçağının Falcon-up, Falcon Star ve Mid Life Upgrade (MLU) tadilatları Şirketimiz tarafından yapılmaktadır. Proje çerçevesinde ilk 12 uçağın modifikasyon işlemleri TUSAŞ tesislerinde, son beş uçağın işlemleri ise Ürdün'de mühendislerimizin gözetiminde gerçekleştirilecektir. Modifiye edilmek üzere toplam sekiz uçak tesislerimize gelmiş olup, gerekli söküm işlemleri tamamlanan uçaklar üzerinde Falcon-up, Falcon Star ve MLU tadilatlarına başlanmıştır. Modernizasyonu tamamlanan ilk uçak Ekim 2007'de teslim edilecek olup, programın TAI N N SES MAYIS 2007 13
Modernizasyon Faaliyetleri toplam 41 ay gibi kısa bir sürede tamamlanması hedeflenmektedir. C-130E/B AVİYONİK MODERNİZASYON (ERCİYES) PROGRAMI: Sözleşmesi Aralık 2006'da Şirketimiz ile SSM arasında imzalanan C-130E/B Aviyonik Modernizasyon (Erciyes) programı çerçevesinde, Hv.K.K. envanterinde bulunan yedi adet C-130E ve altı adet C-130B olmak üzere toplam 13 kalifikasyonunu takiben, kalan 11 adet uçağın üretim faaliyetleri ile, entegre edilen sistemlere yönelik Entegre Lojistik Destek faaliyetleri de TUSAŞ tarafından gerçekleştirilecektir. Şirketimizin ana yüklenici olduğu Erciyes programı kapsamında, aviyonik modernizasyonu yapılacak 13 uçaktan ilk iki uçak üzerinde yapılacak tadilat ve sistem entegrasyonu çalışmaları tesislerimizde gerçekleştirilecektir. gerçekleştirilecek olması nedeniyle büyük önem taşımaktadır. Erciyes programı ile birlikte C-130 nakliye uçağı kullanan pek çok ülkenin de modernizasyon ihtiyacının karşılanmasında önemli bir avantaj elde edilecektir. T-38 MODERNİZASYON PROJESİ: T-38 Modernizasyon Projesi Hv.K.K. envanterinde bulunan 55 adet T-38A uçağının aviyonik adet C-130 nakliye uçağı modernize edilecektir. C-130 modernizasyon projesi ile Şirketimiz, Hv.K.K. envanterindeki C-130E/B uçaklarını modernize ederek; uçakları uluslararası seyrüsefer ihtiyaçlarına uyumlu, glass kokpit ile modernize edilmiş, yüksek harekat etkinliğine sahip çok amaçlı görev bilgisayarı ve yer görev planlama sistemi ile gece görüş uyumlu gösterge ve aydınlatma sistemleriyle donatılmış olarak teslim edecektir. Program kapsamında tasarım/entegrasyon çalışmalarına paralel olarak, iki adet prototip uçağın dönüştürülmesine yönelik üretim faaliyetleri ve entegre konfigürasyonunun Diğer 11 uçak üzerindeki işlemler ise 2nci Hava İkmal ve Bakım Merkezi Komutanlığı'nda (2nci HİBM K.lığı) yapılacaktır. Prototip uçakların tadilat, entegrasyon, fonksiyonel test ve teslimat işlemlerinin de TUSAŞ tesislerinde gerçekleştirileceği program çerçevesinde, tüm uçakların tadilatlarında kullanılacak parça ve sistemlerin temini ve üretimi de yine Şirketimiz tarafından yapılacaktır. Dünyada ilk kez bu konfigürasyonda ve kapsamda bir aviyonik modernizasyon/entegrasyon projesi Şirketimizin ana yükleniciliğinde ve tamamen milli olanaklar kullanılarak modernizasyonunu kapsamaktadır. Proje çerçevesinde; özgün bir görev bilgisayarı geliştirilerek OFP hazırlanacak olup, uçaklara MFD, HUDUFCP-SCP, EGIR, DADC, Intercom, EICAS, Digital Video Data Recorder/DTS,, CTVS, VOR/ILS, Aviyonik Aktivasyon Paneli, HOTAS, V/UHF takılarak kablo donanımları değiştirilecektir. Söz konusu tadilatlarla uçakların eğitim konseptine uygun hale getirilmesi ve uzun süre desteklenebilir sistemlere sahip olması sağlanacaktır. Şirketimizin ana yüklenici olarak görevlendirildiği proje çerçevesinde 55 adet T-38 Tekamül Eğitim 14 TAI N N SES MAYIS 2007
Modernizasyon Faaliyetleri Uçağı'nın aviyonik modernizasyonu Prototip ve Seri Üretim olmak üzere iki fazda gerçekleştirilecektir. Prototip Fazı, beş adet T-38 Tekamül Eğitim Uçağı modernizasyonunun TUSAŞ tesislerinde; Seri Üretim Fazı ise, 50 adet T-38 uçağının 1nci HİBMK.lığı tesisinde modernizasyonunu içermektedir. YARASA PROGRAMI: YARASA programı; Şirketimizin İkmali (HIFR) yapılmasını temin eden kitler takılmıştır. AFTI projesi kapsamında iki adet 185 gl ve bir adet 200gl'luk ilave yakıt tankı enstalasyonu için gerekli yapısal ve elektriksel tadilatlar helikoptere uygulanmıştır. AFTI uygulaması ile helikopterlere uçuş performanslarında herhangi bir kayba uğramadan daha uzun süreler görev yapabilme kabiliyeti kazandırılmıştır. AFTI uygulaması için ilk helikopter 16 Mart 2004 İsrail'in Elbit firması ile işbirliği yapmış ve aviyonik sistem entegrasyonuna yönelik teknoloji transferini gerçekleştirmiştir. TUSAŞ mühendislik ekibinin katılımı ile yazılım geliştirme, sistem tasarımı ve sistem entegrasyon süreçleri devam ederken, diğer taraftan tesislerimizde helikopterin YARASA AVINT yeni konfigürasyonuna yönelik yapısal ve elektriksel altyapısının yeniden tasarlanarak oluşturulması çalışmaları SSM'ye karşı Ana Yüklenicilik sorumluluğu altında Özel Kuvvetler Komutanlığı'na ait dört adet Sikorsky S70 Black Hawk helikopterlerine iki ayrı fazda uygulanacak olan bir geliştirme ve modernizasyon projesidir. Programın birinci fazı Ek Yakıt Tankı Entegrasyonu (AFTI) projesi olup, ikinci fazı ise Aviyonik Entegrasyon (AVINT) projesi olarak isimlendirilmiştir. Programın ilk fazında dört adet S70 Black Hawk helikopterine Robertson (ABD) firmasından satın alınan dahili yakıt tanklarının entegrasyonunun yanı sıra Sikorsky firmasından satın alınan Hover Pozisyonunda Yakıt tarihinde tesislerimize gelmiş ve beş ay gibi bir sürede dört helikopterin gerekli tadilatları ve uçuş kabul testleri (HIFR testleri dahil) tamamlanarak Özel Kuvvetler Komutanlığı'na teslim edilmiştir. YARASA modernizasyon programının ikinci fazını oluşturan, S70 Black Hawk helikopterlerine yönelik sistem geliştirme, aviyonik sistem entegrasyonu ve platformun yapısal ve elektriksel alt yapısının yeniden tasarlanarak oluşturulmasını içeren AVINT projesi Şirketimizin kritik bir projesi olarak kabul edilmektedir. Şirketimiz bu süreçte sistem tasarımı ve sistem yazılımı konularında tamamlanmıştır. YARASA programı kapsamında ELBIT ve TUSAŞ tarafından ortaklaşa geliştirilen Sistem Entegrasyon Laboratuarı (SIL) TUSAŞ'da kurulmuş olup, gerekli testleri yapılarak sistem testlerini ve entegrasyon çalışmalarını destekler duruma getirilmiştir. 16 Ekim 2006 tarihinde yapılan Safety Review Board (SRB) ve 17 Ekim 2006 tarihinde düzenlenen Test Readiness Review (TRR) toplantılarının sonucunda AVINT Projesi Test periyodu başlamıştır. 15 Mart 2007 tarihinde tesislerimize gelen ikinci helikopter üzerinde de AVINT uygulama çalışmalarına başlanmıştır. TAI N N SES MAYIS 2007 15
Tesislerimizden KOMPONENT VE PARÇA İMALATI Uçak ve uçak parçası üretimindeki kanıtlanmış deneyimi ile Şirketimiz; AgustaWestland, Airbus, Boeing, BAE Systems, EADS, Eurocopter, FACC, Lockheed Martin, Northrop Grumman, MDHI, Sikorsky, Spirit Aerosystems ve diğer şirketler nezdinde ayrıcalıklı bir ortak konumundadır. Bir kısmında tek kaynak olduğu programlar ile Şirketimiz, Airbus A319/320/321 uçakları için 18. bölüm gövde panelleri, Boeing 737 uçakları için kanat ucu ile uçuş kabin paneli, Eurocopter EC-135 helikopterleri için arka kapı ve motor kaportası, Sikorsky S-70A ile MH-60 helikopterleri için yatay stabilize, arka rotor dikmesi ve kuyruk kısmı, S-76 helikopterleri için yatay stabilize ve MDHI/MD- 902 helikopterleri ile AgustaWestland AW139 helikopterleri için gövde imal etmektedir. Ayrıca, B747 ön iniş takım kapakları, B777 Dorsal Fin ve B737/767/777 parça/alt montaj parçaları, B737 Kanat Ucu Kabloları ve B777 Piano Panel parçaları imal eden Şirketimiz, Cougar AS- 532 helikopterlerinin yedi ana komponentinin de imalatını gerçekleştirmektedir. Son dönemde imzalanan sözleşmeler kapsamında Airbus A380 uçaklarının D-Nose Panel Gerdirme Kabukları, B787 Elavatör, Kargo Bölüm Paneli, Yatay Stabilize ve Gövde Kapama Elemanı da TUSAŞ tesislerinde üretilecektir. Ayrıca, Şubat 2007'de Northrop Grumman ile imzalanan JSF sözleşmesi kapsamında ABD dışında F-35 uçağının orta gövde bölümü tek kaynak olarak Şirketimiz tesislerinde üretilecektir. FOTOGRAMETR TEKNOLOJ S VE HAVACILIK SEKTÖRÜNDEK UYGULAMALARI Şirketimiz, 2006 yılının sonunda envanterine dahil ettiği Fotogrametri Sistemi ile Boyutsal Ölçüm alanında kabiliyetlerini güncellemiş ve dünyanın önde gelen havacılık şirketleri ile aynı düzeye ulaşmıştır. BOYUTSAL ÖLÇÜM TEKNOLOJİSİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Başlangıçta basit bazı el ölçüm aletleri ile halledebilinen boyutsal ölçüm işlemleri, zamanla tasarımın ve buna bağlı üretimin karmaşıklaşması ile birlikte yetersiz kalmış, yerini Koordinat Ölçme Sistemleri'ne bırakmıştır. El ölçüm aletleri diye bahsedilen, kumpas, mikrometre ve mastarlar hayatımızdan tamamen çıkmamış olup, özellikle bilgisayar destekli bazı sistemler yardımı ile tasarlanan ve üretilen nesnelerin ölçümünde çok sınırlı kullanım fırsatı bulabilmektedirler. Bilgisayar Destekli Sistemler ile tasarlanan ve üretilen nesneler, ancak bilgisayar destekli ve çok hassas koordinat ölçme sistemleri yardımı ile değerlendirilebilmektedirler. Bu beklentiye bağlı olarak on yılı aşkın bir süredir Şirketimizde Bilgisayar Destekli Koordinat Ölçme Sistemleri kullanılmaktadır. CMM Odası olarak adlandırılan, Kalite Muayene alanında üç adet köprü tipi koordinat ölçme tezgahı ve yine diğer bazı kalite muayene alanlarında portatif koordinat ölçme tezgahları, ilgili sistemin uygulama örnekleridir. Son zamanlarda özellikle montaj seviyesi uygulamalarda sıkça duymaya başladığımız takımsız üretim felsefesi veya önceleri birkaç metal parçanın birleştirilmesi ile meydana gelen bir komponentin, kompozit teknolojisi yardımı ile tek bir parça olarak tasarlanması ve üretilmesi bu yaklaşımın bir sonucu olarak gündemimize girmiştir. Ancak tahmin edilebileceği üzere, üretim teknolojilerindeki bu değişim boyutsal ölçüm alanında da değişimi beraberinde getirmektedir. Daha önce birkaç metal parçanın bir araya getirilmesi ile oluşan komponentler artık kompozit teknolojisinin yardımı ile yekpare 16 TAI N N SES MAYIS 2007
Tesislerimizden üretilebilmekte ve tek bir parça gibi işlem görmektedir. Ancak yekpare üretilen bu parçalar, yukarıda örneklendirilen, dokunmatik koordinat ölçme sistemlerinin hacimsel kapasitesinin dışına çıkmakta ve bu sistemler gerekli doğrulamanın yapılabilmesi noktasında iptidai kalmaktadırlar. Benzer şekilde, daha önce takım yardımı ile monte edilen ve bu takımların üzerine konulan bazı indeksler ile doğrulanabilen komponentler artık takımsız üretilmekte ve eski metotlar ile kontrol edilememektedir. Şirketimizin, A400M programı ile tanıştığı bu uygulamalarda yine dokunmatik koordinat ölçme sistemleri devre dışı kalmaktadır. İşte tam bu noktada, bilgisayar destekli optik koordinat ölçme sitemleri devreye girmiştir. 2005 yılında Barış Kartalı Programı kapsamındaki Bilgisayar Destekli Ölçüm Sistemleri (CAMs) uygulanmalarında kullanılmaya başlanan ve özellikle komponent hizalama ve takım üretim uygulamalarına yönelik tasarlanmış Optik Hizalama Sistemi (Laser Tracker), ilk adım olarak alınmıştır. Ancak bahsi geçen A400M programı vb. uygulamalarda kullanılmak üzere özellikle bu tip amaçlara uygun tasarlanmış başka sistemlerin arayışına gidilmiş ve bu anlamda birlikte çalıştığımız büyük havacılık şirketlerinin de kullanmakta olduğu bir fotogrametri sistemi temin edilmiştir. Söz konusu sistemin 2007 yılı başından itibaren kullanıma alınması ve boyutsal ölçüm uygulamalarında kullanılması planlanmaktadır. Fotogrametri Sistemi, optik ölçüm uygulamalarında kullanılan önemli bir kilometre taşı olmak ile beraber bu önemli yolculuktaki son durak değildir. TUSAŞ'ın optik ölçüm uygulamalarındaki kabiliyetlerini daha ileriye taşımak için 2007 yılı içerisinde bu sistemin devamı niteliğinde olan bir Optik Tarayıcı Sistemi'nin de (Digitizer) envantere alınması hedeflenmektedir. Optik tarayıcı sistemler, teknik resimlerdeki yüzey profil isterlerini doğrulama (yüzey doğrulama) uygulamalarında çok etkili bir kalite muayene aracı olmanın yanı sıra, özellikle Şirketimizin önümüzdeki yıllarda artacak olan modernizasyon uygulamalarında da etkili bir tersine mühendislik aracı olarak kullanılacaktır. FOTOGRAMETRİ SİSTEMİ Eski Yunanca'dan batı dillerine giren Fotogrametri kelimesi üç kök sözcükten oluşmaktadır: Photos (ışık) + Grama (çizim) + Metron (ölçme). Kısaca, ışık yardımı ile çizerek ölçme anlamına gelen Fotogrametri Sistemi, temel olarak ölçülmek istenilen nesnenin ve yakın çevresinin fotoğrafının çekilmesi ve bu resimlerin ölçülmesi prensibi ile çalışmaktadır. Tahmin edilebileceği üzere, burada bahsi geçen fotoğraflar, bildiğimiz anlamdaki fotoğraflar olmayıp, vektörel formatta tanımlanmış ve bilgisayar ortamındaki nominal Bilgisayar Destekli Tasarım (CAD) verisi ile karşılaştırılabilen fotoğraflardır. Sistem, temel olarak kamera, dizüstü bilgisayar, yazılım ve ölçüm için bazı yardımcı aparatlardan oluşmaktadır. Şirketimiz tarafından, anılan sistemin örnekleri titizlikle değerlendirilmiş ve sonuç olarak BOEING ve AIRBUS'ın da kullanmakta olduğu V-STARS sistemi tercih edilmiştir. Amerika merkezli GSI firmasının bir ürünü olan, V-STARS sistemi, INCA 3 diye isimlendirilen endüstriyel bir kamera, bir diz-üstü bilgisayar, V-STARS ve INCA 3D isimli iki yazılım, ölçek çubuğu ve değişik tipteki hedef plakalarından meydana gelmektedir. TAI N N SES MAYIS 2007 17
Tesislerimizden ŞİRKETİMİZİN ÜRETİM MÜSAADE BELGESİ UZAY VE UYDU PROGRAMLARINI DA KAPSAYACAK ŞEKİLDE GENİŞLETİLDİ Şirketimizin 30 Mart 2004 tarihinden geçerli olmak üzere Milli Savunma Bakanlığı'ndan (MSB) alınan Üretim Müsaade Belgesi bulunmaktadır. Şirketimizin yapmakta olduğu ve yapacağı uzay ve uydu programları çalışmaları çerçevesinde Üretim Müsaade Belgesi nin kapsamının genişletilerek yenilenmesi amacıyla MSB'ye başvuruda bulunulmuştur. Başvurumuz ile ilgili olarak Şirketimiz 11 Ocak 2007 tarihinde denetlenmiş ve müracaat kapsamındaki ürünlerin üretimi için yeterli imkan ve kabiliyete sahip olduğu belirlenerek, 25 Nisan 2007 tarihinden geçerli olmak üzere mevcut Üretim Müsaade Belgesi uzay ve uydu programlarını da kapayacak şekilde genişletilmiştir. Şirketimiz ayrıca, 25 Ağustos 2010 tarihine kadar geçerli GİZLİ gizlilik dereceli MİLLİ ve NATO Tesis Güvenlik Belgesi ne de sahiptir. ŞİRKETİMİZİN ISIL İŞLEM VE KAYNAK PROSESLERİNE NADCAP ONAYI Son yıllarda tedarikçilerin özel proseslerinin uygunluğunun saptanması ve onaylanması için sektör, endüstri ve firma özelindeki gerekliliklerin harmanlanarak tek bir standart yaklaşım altında birleştirilmesini amaçlayan National Aerospace and Defence Contractors Accreditation Program (NADCAP) adıyla bir akreditasyon programı başlatılmıştır. Programı başlatan ana firmalar özel proseslerine NADCAP onayı almayan firmalarla çalışmak istemediklerini bildirerek tedarikçilerini NADCAP onayı alma yönünde teşvik etmişlerdir. Özel proseslerini bu konudaki en yüksek standart olan NADCAP gerekliliklerini karşılayacak düzeye getiren ve bu şekilde pazarda tanınarak daha rekabetçi olmayı amaçlayan Şirketimiz, 2005 yılında Isıl İşlem ve Kaynak prosesleri için almış olduğu NADCAP onaylarını yenilemiştir. Şirketimizin ayrıca Yüzey Güçlendirme, Kimyasal İşlem, Tahribatsız Muayene ve Kompozit prosesleri için de NADCAP onayları bulunmaktadır. 18 TAI N N SES MAYIS 2007
Tesislerimizden TUSAŞ TASARIM VE ÜRETİMİ İLK B787 KARGO BARİYER SEVK EDİLDİ Şirketimiz ile Boeing firmasının yeni nesil yolcu uçağı B787'nin ortaklarından Alenia-İtalya firması arasında 26 Mayıs 2005 tarihinde WP-06 Stabilizer Gövde Kapağı ve WP-16 Kargo Bariyer (Yük Paneli) iş paketlerinin tasarımı ve üretimini içeren bir Mutabakat Muhtırası (MoA) imzalamıştır. MoA kapsamında, toplam 1024 adet üretilecek olan Kargo Bariyer in konsept ve detay tasarımı da TUSAŞ tesislerinde gerçekleştirilmiştir. Program çerçevesinde, üretimi tamamlanan ilk Kargo Bariyer 6 Nisan 2007 tarihinde Alenia firmasına sevk edilmiştir. B787 kargo bariyer panelleri diğer bariyer panellerden farklı malzemeler kullanılarak hafiflik ve yanmazlık gibi gereksinimler de dikkate alınarak tasarlanmış yeni bir sandwich yapıdır. Yapıda büyük kargo yüklerine dayanabilen carbon-epoxy malzeme, yanmaya dayanıklı fiberglas malzeme ile kaplanmıştır. Yangına dayanıklı, hafif kompozit panel tasarımındaki yeniliğe ilave olarak ani basınç değişimine karşı patlayarak basıncı dengelemeyi sağlayacak blow-out panel tasarımı da konsept ve detay olarak Şirketimiz tarafından gerçekleştirilmiştir. Cargo Barrier ve Body Seal tasarımlarında 2D resimler yerine 3D resim metodu ve Boeing firmasının ENOVIA sistemi kullanılmış olup tasarım, üretim ve kalite muayene işlemleri 3D ortamdaki resimlere göre tamamlanmıştır. Kargo Bariyer, B787 uçağının ön tarafındaki elektriksel cihazları, yerinden kopan kargonun çarpmasına karşı koruyan, ayrıca yangın ve dumanın ön tarafa geçmesini engelleyip, ani basınç farklılıklarında patlayan blow-out panelleri ile iç basıncın dengelenmesini sağlayan bir yapıdır. Yedi adet değişik boyutta sandwich panelin ikisi basınç dengeleme paneli ve biri de ön taraftaki elektrik cihazlara ulaşımı sağlayan kapı panelidir. Bu yapının etrafı alüminyum bir iskelete tutunmaktadır. HELİKOPTER SİMÜLATÖRLERİ İÇİN KOKPİT VE PLATFORM ÜRETİMİ - HELSİM PROJESİ Şirketimiz ile Havelsan arasında 9 Ağustos 2005 tarihinde imzalanan Helikopter Simülatörleri (HELSİM) projesi çerçevesinde Kara Kuvvetleri Komutanlığı ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığı için Sikorsky Blackhawk ve Seahawk helikopterleri simülatörlerinde kullanılmak üzere beş adet kokpit ve üç adet platform TUSAŞ tesislerinde imal edilmektedir. İmalat ve montaj işlemleri hedeflenen tarihte başarıyla gerçekleştirilen ilk simülatör 28 Mart 2007 tarihinde Havelsan a teslim edilmiştir. TAI N N SES MAYIS 2007 19
Tesislerimizden 2006 HİSSEDARLAR GENEL KURUL TOPLANTISI DÜZENLENDİ Şirketimizin 2006 yılı Hissedarlar Genel Kurul Toplantısı 4 Nisan 2007 tarihinde düzenlenmiştir. Yeni Yönetim Kurulu Üyeleri ve görev dağılımı aşağıda açıklanmaktadır. Yönetim Kurulu Başkanı: Korg. (E) Atalay EFEER Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı: Dr. Faruk ÖZLÜ Üyeler: Oğuz Kağan KÖKSAL Tümg. (E) A. Hindal ÇEKİÇ Tugğ. (E) Haluk ALPER Sedat GÜLDOĞAN Yeşim COŞAR Denetçiler: Tuğa. (E) K. Nazif ÖZDAĞDEVİREN Şerife GENÇOĞLU Raşit Uğur KAYLAN ŞİRKETİMİZ İNSANA SAYGI ÖDÜLÜ ALDI Türkiye'nin en büyük aday veritabanına sahip insan kaynakları sitesi Kariyer.net tarafından her yıl düzenlenmekte olan İnsana Saygı Ödülleri bu yıl 26 farklı sektörde dağıtılmıştır. İnsan kaynakları alanında yürütülen başarılı çalışmaların ödüllendirilmesini hedefleyen İnsana Saygı Ödülleri, 26 Nisan 2007 tarihinde Sheraton Oteli'nde düzenlenen törende sahiplerini bulmuştur. Kariyer.net'te ilan yayınlayan firmaların, bu ilanlara başvuranları cevaplandırma oranlarına göre verilen İnsana Saygı Ödülü ne bu yıl Şirketimiz layık görülmüştür. Ödülü Şirketimiz adına İnsan Kaynakları Müdürü Sn. Bora Öskiper almıştır. İnsan ve çalışana saygıyı her zaman birinci öncelik olarak gören Şirketimiz, yapılan tüm başvuruları ilanlarda belirtilen kriterler doğrultusunda titizlikle değerlendirmekte ve adaylara olumlu ya da olumsuz geribildirim yapmaktadır. Türkiye'nin Havacılık ve Uzay Merkezi olan TUSAŞ gücünü sahip olduğu insan kaynağından almakta ve bu bilinçle insana saygı yaklaşımını korumaya titizlikle devam edecektir. TUSAŞ TASARIMI VE ÜRETİMİ ÖN ÖRTA GÖVDE, A400M'İN ORTA GÖVDE İLE ÖN GÖVDESİ ARASINA BAŞARIYLA YERLEŞTİRİLDİ A400M Programı çerçevesinde TUSAŞ tasarımı ve üretimi olan Ön Orta Gövde, 23 Mart 2007 tarihinde Getafe/İspanya'da Ön Gövde ile başarılı bir şekilde birleştirilmiştir. Böylece Şirketimiz tarafından tasarlanıp üretilen Ön Orta Gövde, Almanya tasarımı ve üretimi olan Orta Gövde ile Fransa tasarımı ve üretimi olan Ön Gövde (Burun) arasına uyumla yerleştirilmiştir. Programda emeği geçen tüm arkadaşlarımıza teşekkür ediyor ve başarılarının devamını diliyoruz. 20 TAI N N SES MAYIS 2007
Ziyaretçilerimiz Z YARETÇ LER M Z (MART, N SAN 2007) Ürdün HAVKOM kmal Daire Baflkan Tu g. Amin Talafha ve beraberindeki heyet. Çin Halk Cumhuriyeti COSTIND Baflkan Yard mc s Sn. Chen Qiufa ve beraberindeki heyet. Endonezya Ulaflt rma Genel Direktörü Sn. Budi Darmadi ve beraberindeki heyet. T.S.K.G.V. Temsilcisi Yönetim ve Denetim Kurulu Üyeleri. 13 Mart 2007 Gazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Endüstri Topluluğu. 14 Mart 2007 Erciyes Üniversitesi Makine Mühendisliği Temiz ve Yenilebilir Enerji Kaynakları Kulübü. 14 Mart 2007 Ürdün HAVKOM İkmal Daire Başkanı Tuğg. Amin Talafha ve beraberindeki heyet. 23 Mart 2007 ODTÜ Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü IEEE Öğrenci Kolu. 26 Mart 2007 Kara Harp Okulu Öğrencileri. 27 Mart 2007 Kara Harp Okulu Öğrencileri. 28 Mart 2007 F-16 Teknik Eğitim Merkezi Uçak Teknik Eğitimi Kursiyerleri. 28 Mart 2007 ODTÜ Havacılık Bilimleri Topluluğu EUROAVIA (Avrupa Havacılık ve Uzay Mühendisliği Öğrencileri Birliği) Yıllık Olağan Kongresi Katılımcıları. 29 Mart 2007 Kara Harp Okulu Öğrencileri. 04 Nisan 2007 Çin Halk Cumhuriyeti COSTIND Başkan Yardımcısı Sn. Chen Qiufa ve beraberindeki heyet. 05 Nisan 2007 Endonezya Ulaştırma Genel Direktörü Sn. Budi Darmadi ve beraberindeki heyet. 06 Nisan 2007 T.S.K.G.V. Temsilcisi Yönetim ve Denetim Kurulu Üyeleri. 13 Nisan 2007 Hacettepe Üniversitesi Havacılık Topluluğu. 20 Nisan 2007 Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Müdavimleri. 25 Nisan 2007 Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğitimi Bölümü Makine Teknolojileri Topluluğu. 26 Nisan 2007 Ankara Üniversitesi Fizik Mühendisliği Bölümü Öğrencileri. TAI N N SES MAYIS 2007 21