EKONOMİ BAKANLIĞI EKONOMİK GÖRÜNÜM

EKONOMİ BAKANLIĞI EKONOMİK GÖRÜNÜM Mayıs 2015 Güncelleme Tarihi: 26/05/2015 Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 1

A- MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM. 4 B- DIŞ TİCARETİN GÖRÜNÜMÜ. 20 1) MAL TİCARETİ.. 21 2) HİZMETLER TİCARETİ. 34 C- YATIRIM ORTAMI, YABANCI SERMAYE ve TEŞVİK.. 40 D- SERBEST BÖLGELER 48 E- İKİLİ, BÖLGESEL, ÇOKLU ve ÇOK TARAFLI TİCARET... 53 Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 2

A- MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 3

Uluslararası Kuruluşların Büyüme Tahminleri IMF OECD DB Bazı Ülke-Ülke Gruplarına İlişkin Büyüme Tahminleri (%) Dünya Türkiye Avro Bölgesi ABD Brezilya Rusya Hindistan ÇHC 2015 3,5 3,1 1,5 3,1-1,0-3,8 7,5 6,8 2016 3,8 3,6 1,6 3,1 1,0-1,1 7,5 6,3 2015 3,7 3,2 1,1 3,1 1,5 0,0 6,4 7,1 2016 4,0 4,0 1,7 3,0 2,0 1,6 6,6 6,9 2015 3,0 3,5 1,1 3,2 1,0-2,9 6,4 7,1 2016 3,3 3,7 1,6 3,0 2,5 0,1 7,0 7,0 Kaynak: IMF, OECD, Dünya Bankası Türkiye ekonomisi 2014 yılında %2,9 oranında büyümüştür. IMF, Türkiye nin 2015 yılında %3,1 oranında, 2016 yılında ise 3,6 oranında büyüyeceğini tahmin etmektedir. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 4

Dünya Ticaretine İlişkin Tahminler IMF DTÖ Mal Ticaretine İlişkin Tahminler (%) İhracat İthalat Dünya Yıllar Gelişmiş Ekonomiler Yükselen Ekonomiler Gelişmiş Ekonomiler Yükselen Ekonomiler Ticaret Hacmi 2015 3,2 5,3 3,3 3,5 3,7 2016 4,1 5,7 4,3 5,5 4,7 2015 3,2 3,6 3,2 3,4 3,3 2016 4,4 4,1 3,5 5,0 4,0 Kaynak: IMF ve DTÖ IMF tahminine göre, dünya toplam mal ve hizmet ticareti hacmi 2015 ve 2016 yıllarında sırasıyla %3,7 ve %4,7 oranında artacaktır. DTÖ tahminine göre, dünya toplam mal ve hizmet ticareti hacmi 2015 ve 2016 yıllarında sırasıyla %3,3 ve %4 oranında artacaktır. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 5

En Büyük 20 Ekonomi (SGP-Cari) Kaynak: IMF 2014 yılı itibarıyla Türkiye Dünya nın 18., Avrupa nın 7. büyük ekonomisidir. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 6

2015-2017 Orta Vadeli Program Hedefleri 2013* 2014* 2015 2016 2017 GSYH (Milyar $, Cari Fiyatlarla) 823 800 850 907 971 Kişi Başına Milli Gelir (GSYH, $) 10.822 10.404 10.936 11.541 12.229 GSYH Büyümesi (1) 4,2 2,9 4,0 5,0 5,0 İşsizlik Oranı (%) 9,0 9,9 9,5 9,2 9,1 Turizm Gelirleri (Milyar $) 28 34,0 31,5 33,5 35,5 Cari İşlemler Dengesi (Milyar $) -64,7-45,8-46,0-49,2-50,7 Cari İşlemler Dengesi / GSYH (%) -7,9-5,7-5,4-5,4-5,2 *Gerçekleşmeler -2015-2017 Orta Vadeli Program, Kalkınma Bakanlığı -(1) Sabit fiyatlarla yüzde değişimi göstermektedir. 2015-2017 dönemini kapsayan Orta Vadeli Programın temel amacı; büyüme performansını yükseltirken cari işlemler açığını düşürmeye devam etmek, enflasyon hedefine ulaşmak ve böylece makroekonomik ve finansal istikrarı güçlendirmektir. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 7

Başlıca Bölgeler ve Ülkeler İtibariyle GSYH Gelişmeleri (2014) Kaynak: TÜİK ve IMF 2013 yılında %4,2 oranında büyüyen Türkiye ekonomisi, 2014 yılında %2,9 büyümüştür. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 8

Yıllık Büyüme Oranları Kaynak: TÜİK 2003-2014 döneminde yıllık ortalama büyüme oranı %4,9 olmuştur. 2014 yılında Türkiye ekonomisi %2,9 oranında büyümüştür. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 9

Kişi Başına Düşen GSYH Kaynak: Dolar değeri TÜİK, SGP Dolar değeri ise IMF ve WB Kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla, 2014 yılında, 2002 yılına göre 3 kat artarak 3.492 dolardan 10.404 dolara yükselmiştir. Satın alma gücü paritesine göre ise kişi başına gayri safi milli gelir, 19 bin doları aşmıştır. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 10

Kapasite Kullanım Oranı (%) Kaynak: TCMB 2015 Mayıs ayında kapasite kullanım oranı bir önceki aya göre 1,1 puan; geçen yılın aynı ayına göre ise 0,7 puan artarak %74,9 olmuştur. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 11

Sanayi Üretim Endeksi (2010=100) Kaynak: TÜİK Sanayi üretim endeksi, 2015 Mart ayında 127,2 (2010=100) olmuş, bir önceki yılın aynı ayına göre %4,9 oranında artış göstermiştir. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 12

Satınalma Yöneticileri Endeksi(PMI) Kaynak: Markit Economics PMI değeri, 2015 Nisan ayında 48,5 olarak bir önceki aydaki değerin (48) üzerinde gerçekleşmiştir. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 13

Enflasyon (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre) Kaynak: TÜİK 2015 Nisan ayında, önceki yılın aynı ayına göre, TÜFE de %7,91 oranında, Yİ-ÜFE de ise %4,8 oranında artış gerçekleşmiştir. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 14

İstihdam-İşsizlik Kaynak: TÜİK 2015 Şubat döneminde işsizlik oranı %11,2 mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı ise %10,2 düzeyinde gerçekleşmiştir. 2014 yılında işsizlik oranı %9,9 olmuştur. Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı, 2015 Mart ayında Avro Bölgesi nde %11,3 ve AB(28) ülkelerinde %9,8 olarak gerçekleşmiştir. Ülkelerin mevcut en güncel verileri karşılaştırıldığında, Türkiye nin işsizlik oranı 7 AB üyesinden daha düşük seyretmektedir. Türkiye; Rusya, Almanya, İngiltere ve Fransa dan sonra Avrupa daki 5. büyük işgücüne sahip ülkedir. (2013, Dünya Bankası) Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 15

Türkiye-CDS (22.05.15) Kaynak: DB Research * CDS primi yükseldikçe, algılanan risk düzeyi artmaktadır. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 16

Merkezi Yönetim Bütçe Açığı / GSYH (%) Kaynak: Eurostat, T.C. Maliye Bakanlığı Türkiye nin merkezi yönetim bütçe açığının GSYH ye oranı 2014 yılında %1,3 olarak 23 AB ülkesinden daha iyi konumda gerçekleşmiş ve %3 olan Maastricht kriterini gerçekleştirmiştir. 2015 yılı Ocak-Nisan döneminde merkezi yönetim bütçe açığı 4,1 milyar TL olmuştur. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 17

AB Tanımlı Kamu Borcu / GSYH (%) Kaynak: Eurostat, T.C. Hazine Müsteşarlığı Türkiye nin AB tanımlı borç oranı, 2014 yılında, Maastricht kriteri olan %60 ın oldukça altında, %33,5 düzeyinde gerçekleşmiştir. Türkiye, 25 AB ülkesinden daha iyi performans göstermiştir. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 18

Ödemeler Dengesi Milyon Dolar 2012 2013 2014 2014* 2015* I- CARİ İŞLEMLER HESABI -48.535-64.658-46.377-11.788-10.910 A. DIŞ TİCARET DENGESİ -65.367-79.907-63.575-12.049-11.211 B. HİZMETLER DENGESİ 22.427 22.844 25.191 2.519 2.764 C. BİRİNCİL GELİR DENGESİ -7.163-8.986-9.117-2.445-2.663 D. İKİNCİL CARİ TRANSFERLER 1.568 1.391 1.124 187 200 II- SERMAYE HESABI -58-96 -66-21 -2 III- FİNANS HESAPLARI -48.247-61.958-43.060-3.525-7.022 Doğrudan Yatırımlar -9.177-8.830-5.503-3.082-2.385 Net Varlık Edinimi 4.105 3.627 7.047 1.179 1.071 Net Yükümlülük Oluşumu 13.282 12.457 12.550 4.261 3.456 Sermaye 10.126 9.298 8.454 3.064 2.681 Yatırım 10.759 9.866 8.708 3.082 2.800 Tasfiye 633 568 254 18 119 Diğer Sermaye (Net) 520 110-225 180 10 Gayrimenkul (Net) 2.636 3.049 4.321 1.017 765 Portföy Yatırımları -41.012-23.986-20.009 2.475 1.540 Diğer Yatırımlar -18.872-39.053-17.080 1.962-2.544 Rezerv Varlıklar 20.814 9.911-468 -4.880-3.633 IV- NET HATA NOKSAN 346 2.796 3.383 8.284 3.890 *Ocak-Mart Kaynak: TCMB Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 19

B- DIŞ TİCARETİN GÖRÜNÜMÜ Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 20

I) MAL TİCARETİ Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 21

Mal Ticareti Hedefleri (Milyar Dolar) 2013* 2014* 2015** 2016** 2017** 2023*** İhracat 151,8 157,6 173,0 187,4 203,4 500,0 İthalat 251,7 242,2 258,0 276,8 297,5 625,0 D.T. Hacmi 403,5 399,8 431,0 464,2 500,9 1125,0 D.T. Dengesi -99,9-84,5-85,0-89,4-94,1-125,0 İhracat/İthalat (%) 60,3 65,1 67,1 67,7 68,4 80,0 *Gerçekleşme (Kaynak: TÜİK) **Beklenti (Orta Vadeli Program, Kalkınma Bakanlığı 2015-2017) ***2023 İhracat Stratejisi Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 22

Türkiye'nin Küresel Mal İhracatındaki Payı Türkiye nin dünya mal ihracatındaki payı 2014 yılında %0,83 düzeyindedir. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 23

Türkiye'nin Küresel Mal İthalatındaki Payı Türkiye nin dünya mal ithalatındaki payı 2014 yılında %1,27 düzeyindedir. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 24

Dış Ticaretin Gelişimi 2013-2014/ 2014-2015 Ocak-Mart * Enerji, 27. fasıla karşılık gelmektedir. Kaynak: Ekonomi Bakanlığı Yıllık (Milyar $) Dönemsel (Milyar $) Değişim (%) 2013 2014 2014/ (OCAK-MART) 2015/ (OCAK-MART) 2014/2015 İhracat 151,8 157,6 40,1 37,1-7,5 Enerji İhracatı* 6,7 6,1 1,4 1,0-28,6 Altın İhracatı 3,3 3,2 3,5 4,9 40,9 İthalat 251,7 242,2 57,5 52,3-9,0 Enerji İthalatı* 55,9 54,9 13,9 10,9-21,6 Altın İthalatı 15,1 7,1 1,1 0,8-23,6 Dış Ticaret Hacmi 403,5 399,8 97,6 89,4-8,4 Dış Ticaret Dengesi -99,9-84,6-17,4-15,2-12,6 Enerji Dışı Denge -50,7-35,8-4,6-5,3 15,2 İhracat / İthalat (%) 60,3 65,1 70,1 71,0 1,3 2015 yılının Ocak-Mart döneminde, 2014 yılının aynı dönemine kıyasla; İhracat %7,5, ithalat ise %9 oranında azalış kaydetmiştir. Dış ticaret açığı %12,6 lık azalışla 12,6 milyar dolara gerilemiştir Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 25

İhracatın Aylık Gelişimi Aylara Göre İhracat ve İthalat, Milyar Dolar 2015 yılının Mart ayında, 2014 yılının aynı ayına göre, ihracat %14,4 azalarak 12,6 milyar dolar, ithalat ise %6,1 azalarak 18,7 milyar dolar olmuştur. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 26

Geniş Ekonomik Grupların Sınıflaması (BEC) İHRACAT İHRACAT (Milyon $) 2014 Mart 2015 Mart Değ. (%) 2014 Ocak-Mart 2015Ocak-Mart Değ. (%) Pay (2015 Mart) % Yatırım malları 1.420 1.235-13,0 3.744 3.584-4,5 9,7 Ara mallar 7.676 6.373-17,0 20.514 19.091-7,5 51,4 Tüketim malları 5.545 4.888-11,8 15.725 14.286-10,1 38,5 Diğerleri 37 72 94,6 149 166 10,2 0,4 TOPLAM 14.678 12.568-14,4 40.132 37.127-8,1 100 İTHALAT İTHALAT (Milyon $) 2014 Mart 2015 Mart Değ. (%) 2014 Ocak-Mart 2015Ocak-Mart Değ. (%) Pay (2015 Mart) % Yatırım malları 3.137 2.804-10,6 8.265 7.806-5,6 14,9 Ara mallar 14.308 13.154-8,1 42.402 37.639-11,2 72,0 Tüketim malları 2.429 2.736 12,6 6.673 6.742 1,0 12,9 Diğerleri 56 27-51,8 116 103-11,2 0,2 TOPLAM 19.930 18.721-6,07 57.456 52.290-9,0 100 Kaynak: TÜİK Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 27

Başlıca İhraç Ürünleri Milyon Dolar İHRACAT İTHALAT DENGE DEĞ. % Sıra Fasıl Dönemsel (Mart) 2014 2015 2014 2015 2014 2015 2014/2015 1 87 MOTORLU KARA TAŞITLARI 1.719 1.471 1.202 1.595 516-124 -14,4 2 71 İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL MAMULLERİ 1.843 1.316 357 296 1.486 1.020-28,6 3 84 KAZANLAR, MAKİNALAR, MEKANİK CİHAZLAR VE ALETLER 1.177 1.110 2.417 2.221-1.240-1.111-5,7 4 61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 847 676 82 80 766 596-20,2 5 85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR 852 672 1.554 1.508-702 -837-21,1 6 72 DEMİR VE ÇELİK 828 654 1.375 1.393-547 -739-21,1 7 73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 542 505 232 220 310 284-7,0 8 62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 565 491 161 164 404 327-13,1 9 39 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 511 435 1.193 1.048-682 -613-14,9 10 27 MİNERAL YAKITLAR VE MİNERAL YAĞLAR 440 404 4.551 3.691-4.110-3.286-8,2 Liste Toplamı 9.325 7.734 13.124 12.216-3.800-4.482-17,1 Toplam 14.680 12.570 19.932 18.723-5.251-6.154-14,4 * Değişim ihracata göredir. Kaynak: TÜİK Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 28

Başlıca İthal Ürünleri Milyon Dolar İTHALAT İHRACAT DENGE DEĞ. % Sıra Fasıl Dönemsel (Mart) 2014 2015 2014 2015 2014 2015 2014/2015 1 27 Mineral yakıtlar, mineral yağlar 4.551 3.691 440 404-4.110-3.286-18,9 2 84 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar 2.417 2.221 1.177 1.110-1.240-1.111-8,1 3 87 Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler 1.202 1.595 1.719 1.471 516-124 32,6 4 85 Elektrikli makina ve cihazlar, 1.554 1.508 852 672-702 -837-2,9 5 72 Demir ve çelik 1.375 1.393 828 654-547 -739 1,3 6 39 Plastikler ve mamulleri 1.193 1.048 511 435-682 -613-12,1 7 29 Organik kimyasal ürünler 459 426 45 36-414 -390-7,3 8 90 Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi alet. 427 372 51 64-376 -308-13,0 9 30 Eczacılık ürünleri 375 368 76 83-299 -285-2,1 10 76 Aliminyum ve alimunyumdan eşya 262 314 207 197-55 -117 19,9 Liste Toplamı 13.817 12.935 5.907 5.126-7.910-7.809-6,4 Toplam 19.932 18.723 14.680 12.570-5.251-6.154-6,1 * Değişim ithalata göredir. Kaynak: TÜİK Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 29

Başlıca İhraç Ürünleri (Ocak-Mart) Milyon Dolar İHRACAT İTHALAT DENGE DEĞ. % Sıra Fasıl Dönemsel (Ocak-Mart) 2014 2015 2014 2015 2014 2015 2014/2015 1 71 İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL MAMULLERİ 3.229 4.936 1.108 844 2.122 3.071 52,8 2 87 MOTORLU KARA TAŞITLARI 2.877 4.312 3.015 3.651-138 787 49,9 3 84 KAZANLAR, MAKİNALAR, MEKANİK CİHAZLAR VE ALETLER 2.052 2.985 6.760 6.116-4.709-2.016 45,5 4 61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 1.333 2.057 235 214 1.098 1.250 54,3 5 85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR 1.325 1.911 4.298 4.518-2.973-1.361 44,3 6 72 DEMİR VE ÇELİK 1.316 1.908 4.178 4.021-2.862-1.768 45,0 7 62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 939 1.432 488 446 451 659 52,5 8 73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 935 1.383 652 642 283 458 47,9 9 39 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 852 1.268 3.541 2.923-2.689-1.041 48,9 10 27 MİNERAL YAKITLAR VE MİNERAL YAĞLAR 715 1.078 13.986 10.894-13.271 625 50,7 Liste Toplamı 15.573 23.270 38.260 34.269-22.687 665 49,4 Toplam 40.134 37.128 57.458 52.293-17.324-15.165-7,5 * Değişim ihracata göredir. Kaynak: TÜİK Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 30

Başlıca İthal Ürünleri (Ocak-Mart) Milyon Dolar İTHALAT İHRACAT DENGE DEĞ. % Sıra Fasıl Dönemsel (Ocak-Mart) 2014 2015 2014 2015 2014 2015 2014/2015 1 27 Mineral yakıtlar, mineral yağlar 13.986 10.894 1.415 1.078-12.571-9.816-22,1 2 84 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar 6.760 6.116 3.294 2.985-3.466-3.131-9,5 3 85 Elektrikli makina ve cihazlar, 4.298 4.518 2.341 1.911-1.956-2.607 5,1 4 72 Demir ve çelik 4.178 4.021 2.480 1.908-1.698-2.112-3,8 5 87 Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, 3.015 3.651 4.373 4.312 1.359 661 21,1 6 39 Plastikler ve mamulleri 3.541 2.923 1.426 1.268-2.114-1.655-17,4 7 29 Organik kimyasal ürünler 1.374 1.221 135 105-1.239-1.115-11,1 8 90 Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi alet. 1.144 1.106 158 168-986 -938-3,3 9 30 Eczacılık ürünleri 1.006 1.032 196 195-809 -837 2,6 10 76 Aliminyum ve alimunyumdan eşya 775 884 606 569-168 -315 14,1 Liste Toplamı 40.075 36.365 16.425 14.500-23.650-21.865-9,3 Toplam 57.458 52.293 40.134 37.128-17.324-15.165-9,0 * Değişim ithalata göredir. Kaynak: TÜİK Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 31

İhracat ve İthalatta İlk Beş Ülke (Ocak-Mart 2015) İhracatımızda İlk 5 Ülke (% Pay) İthalatımızda İlk 5 Ülke (% Pay) Kaynak: TÜİK Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 32

İhracatın Bölgesel Dağılımı (Milyon Dolar) Kaynak: TÜİK Mart 2014 Pay (%) 2015 Pay (%) Değişim (%) Ocak-Mart 2014 Pay (%) 2015 Pay (%) A- AB (28) 6.055 41,2 5.343 42,5-11,8 16.939 42,2 15.790 42,5-6,8 B- SERBEST BÖLGELER 200 1,4 175 1,4-12,5 560 1,4 475 1,3-15,3 C- DİĞER ÜLKELER 8.426 57,4 7.052 56,1-16,3 22.634 56,4 20.863 56,2-7,8 1- DİĞER AVRUPA 2.413 16,4 1.219 9,7-49,5 5.098 12,7 4.654 12,5-8,7 2- AFRİKA 1.203 8,2 1.067 8,5-11,4 3.625 9,0 2.897 7,8-20,1 Kuzey Afrika 880 6,0 725 5,8-17,6 2.628 6,5 1.980 5,3-24,7 Diğer Afrika 324 2,2 342 2,7 5,7 997 2,5 918 2,5-8,0 3- AMERİKA 817 5,6 815 6,5-0,2 2.275 5,7 2.314 6,2 1,7 Kuzey Amerika 544 3,7 624 5,0 14,7 1.606 4,0 1.756 4,7 9,4 Orta Amerika ve Karayip 84 0,6 64 0,5-22,9 220 0,5 187 0,5-15,1 Güney Amerika 190 1,3 127 1,0-33,1 449 1,1 371 1,0-17,4 4- ASYA 3.931 26,8 3.895 31,0-0,9 11.478 28,6 10.799 29,1-5,9 Yakın ve Ortadoğu 3.013 20,5 2.880 22,9-4,4 8.774 21,9 8.293 22,3-5,5 Diğer Asya 918 6,3 1.014 8,1 10,5 2.704 6,7 2.506 6,7-7,3 5- AVUSTRALYA VE YENİ ZELANDA 55 0,4 50 0,4-9,2 135 0,3 182 0,5 35,0 6- DİĞER ÜLKE ve BÖLGELER 6 0,0 6 0,0 5,1 24 0,1 17 0,0-29,9 TOPLAM 14.680 100 12.570 100-14,4 40.134 100 37.128 100-7,5 Değişim (%) Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 33

İthalatın Bölgesel Dağılımı Mart Ocak-Mart (Milyon Dolar) Değişim Değişim 2014 Pay (%) 2015 Pay (%) 2014 Pay (%) 2015 Pay (%) (%) (%) A- AB (28) 7.724 38,8 6.904 36,9-10,6 20.813 36,2 18.802 36,0-9,7 B- SERBEST BÖLGELER 109 0,5 107 0,6-1,7 337 0,6 291 0,6-13,7 C- DİĞER ÜLKELER 12.098 60,7 11.712 62,6-3,2 36.307 63,2 33.199 63,5-8,6 1- DİĞER AVRUPA 2.814 14,1 2.887 15,4 2,6 8.759 15,2 7.870 15,0-10,2 2- AFRİKA 432 2,2 431 2,3-0,4 1.372 2,4 1.196 2,3-12,8 Kuzey Afrika 266 1,3 271 1,4 1,8 838 1,5 658 1,3-21,4 Diğer Afrika 166 0,8 159 0,9-3,9 534 0,9 537 1,0 0,7 3- AMERİKA 1.551 7,8 1.348 7,2-13,1 4.396 7,7 3.967 7,6-9,8 Kuzey Amerika 1.212 6,1 955 5,1-21,2 3.429 6,0 2.851 5,5-16,9 Orta Amerika ve Karayip 88 0,4 123 0,7 39,8 207 0,4 245 0,5 18,6 Güney Amerika 251 1,3 270 1,4 7,5 760 1,3 871 1,7 14,6 4- ASYA 6.294 31,6 6.126 32,7-2,7 18.292 31,8 17.284 33,1-5,5 Yakın ve Ortadoğu 1.664 8,3 1.242 6,6-25,4 4.857 8,5 3.618 6,9-25,5 Diğer Asya 4.630 23,2 4.885 26,1 5,5 13.434 23,4 13.666 26,1 1,7 5- AVUSTRALYA VE YENİ ZELANDA 12 0,1 25 0,1 103,7 93 0,2 77 0,1-17,0 6- DİĞER ÜLKE ve BÖLGELER 995 5,0 895 4,8-10,1 3.396 5,9 2.805 5,4-17,4 TOPLAM 19.932 100 18.723 100-6,1 57.458 100 52.293 100-9,0 Kaynak: TÜİK Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 34

2) HİZMETLER TİCARETİ Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 35

Hizmetler Sektörüne İlişkin Hedefler Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 36

Türkiye'nin Küresel Hizmet İhracatındaki Payı (%) Kaynak: DTÖ Türkiye nin 2014 yılı küresel hizmet ihracatındaki payı %1,03 düzeyindedir. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 37

Türkiye'nin Küresel Hizmet İthalatındaki Payı (%) Kaynak: DTÖ Türkiye nin 2014 yılı küresel hizmet ithalatındaki payı %0,49 düzeyindedir. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 39

Ödemeler Dengesi-Hizmet Kalemleri YILLIK (Milyon ABD $) 2010 2011 2012 2013 2014 2014* 2015* Değişim (%) Hizmetler Geliri 36.192 40.851 43.224 46.615 50.375 8.304 8.359 0,7 Taşımacılık Geliri 9.418 11.030 12.639 13.177 14.324 2.899 2.931 1,1 Seyahat Geliri 22.585 25.054 25.345 27.997 29.552 4.045 4.056 0,3 İnşaat Hizmetleri Geliri 859 838 1.029 675 1.084 131 99-24,4 Sigorta Hizmetleri Geliri 721 832 863 1.000 1.165 286 302 5,6 Finansal Hizmetler Geliri 490 531 534 779 824 130 59-54,6 Diğer Ticari Hizmetler Geliri 245 198 260 396 344 127 46-63,8 Resmi Hizmetler Geliri 483 505 752 798 826 98 105 7,1 Diğer Hizmetler Geliri 1.391 1.738 1.652 1.610 2.086 420 584 39,0 DÖNEMSEL (Ocak-Mart) (Milyon ABD $) 2010 2011 2012 2013 2014 2014* 2015* Değişim (%) Hizmetler Gideri 19.598 20.731 20.797 23.771 25.184 5.785 5.595-3,3 Taşımacılık Gideri 8.078 8.629 8.941 9.868 10.189 2.356 2.196-6,8 Seyahat Gideri 5.194 4.883 4.094 4.817 5.072 1.278 1.204-5,8 İnşaat Hizmetleri Gideri 0 0 0 0 0 0 0 0,0 Sigorta Hizmetleri Gideri 1.262 1.304 1.291 1.718 1.672 413 389-5,8 Finansal Hizmetler Gideri 724 1.221 1.176 1.334 1.903 375 370-1,3 Diğer Ticari Hizmetler Gideri 1.673 1.727 1.984 2.554 2.361 586 494-15,7 Resmi Hizmetler Gideri 1.352 1.564 1.717 1.686 2.324 335 510 52,2 Diğer Hizmetler Gideri 1.315 1.255 1.368 1.511 1.311 352 349-0,9 Kaynak: TCMB Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 39

Yurtdışında Müteahhitlik Hizmetleri Yıl Proje Sayısı Ülke Sayısı Proje Bedeli (Milyon $) Kümülatif Ort. Proje Proje Bedeli Bedeli (Milyon $) (Milyon $) 1971-2001 2232 48 46.307 46.307 21 2002 204 34 4.099 50.406 20 2003 336 35 6.373 56.779 19 2004 468 37 8.460 65.239 18 2005 440 33 13.221 78.460 30 2006 563 35 22.102 100.562 39 2007 608 45 24.952 125.514 41 2008 648 40 23.777 149.291 37 2009 503 45 20.095 169.386 40 2010 608 50 23.218 192.605 38 2011 538 53 22.830 215.434 42 2012 524 49 29.650 245.084 57 2013 416 49 30.176 275.260 73 2014 320 48 26.846 302.106 84 2015 47 13 6.143 308.249 131 2015 Nisan sonu itibariyle Sektörün ekonomiye katkıları: Döviz girdisi, ihracata katkı, istihdama katkı, teknoloji transferi, makina parkına etki, dışa açılma sürecine etki Dünyanın en büyük 250 müteahhitlik şirketi listesinde 2014 yılında 42 si Türk firmasıdır. Türkiye, bu bakımdan Çin den sonra 2. sırada yer almaktadır. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 40

C- YATIRIM ORTAMI YABANCI SERMAYE ve TEŞVİK Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 41

Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması 94 ülke ile imzalanan ve 75 adedi yürürlüğe giren YKTK Anlaşmaları ile; Taraf ülkeler arasındaki uluslararası doğrudan yatırımların artmasını teşvik etmek; Karşılıklılık ilkesi çerçevesinde; uluslararası doğrudan yatırımların doğrudan ve dolaylı kamulaştırmalara karşı uluslararası hukuk çerçevesinde korunmasını sağlamak; Ev sahibi ülkenin yabancı yatırımcılara ve bunların yatırımlarına milli muamele ve en çok kayırılan ulus muamelesi ne tabi olarak adil ve eşit bir muamelede bulunmasını güvence altına almak; Yabancı yatırımcıların elde ettiği karların ve diğer gelirlerin gecikme olmaksızın transfer edilmesini güvence altına almak; Yabancı yatırımcı ile ev sahibi devlet arasında çıkan uyuşmazlıklarda uluslararası tahkim seçeneğini çözüm yolu olarak sunmaktır. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 42

Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları ABD; Almanya; Arnavutluk; Avusturya; Avusturya (Revize); Azerbaycan; BAE; Bahreyn; Bangladeş; Belçika; Beyaz Rusya; Bosna Hersek; Bulgaristan; Cezayir; Çek Cumhuriyeti; Çin Halk Cumhuriyeti; Danimarka; Endonezya; Estonya; Etiyopya; Fas; Finlandiya; Fransa; Güney Afrika; Güney Kore; Gürcistan; Hindistan; Hırvatistan; Hollanda; İngiltere; İran; İrlanda; İspanya; İsrail; İsveç; İtalya; Japonya; Katar; Kazakistan; Kırgızistan; Kuveyt; K.K.T.C.; Letonya; Litvanya; Lübnan; Lüksemburg; Macaristan; Makedonya; Malezya; Mısır; Moğolistan; Moldova; Norveç; Özbekistan; Pakistan; Polonya; Portekiz; Romanya; Rusya; S. Arabistan; S. Arabistan (Hava Taşıma); Sırbistan-Karadağ; Singapur; Slovakya; Slovenya; Suriye; Sudan; Tacikistan; Tayland; Tunus; Türkmenistan; Ukrayna; Umman; Ürdün; Yemen; Yunanistan Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 43

Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kaynak: TCMB 1984-2002 döneminde 14,6 milyar ABD Doları olan doğrudan yabancı yatırım tutarı, 2003-2014 döneminde 148,75 milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. 2015 yılının Ocak-Mart döneminde doğrudan yabancı yatırım tutarı önceki yılın aynı dönemine göre %18,9 azalarak 3,5 milyar ABD Doları olmuştur. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 44

Yabancı Yatırımların Sektörlere Göre Dağılımı (Milyon $) 2013 2014 2014* 2015* TARIM SEKTÖRÜ 47 61 45 3 SINAÎ SEKTÖRLER 4.819 4.668 1.966 1.602 Madencilik ve Taşocakçılığı 242 449 65 164 İmalat 2.207 2.894 1.092 331 Elektrik, Gaz, Buhar ve Sıcak Su Üretimi ve 2.334 1.322 809 1.106 Hizmetler Sektörü 5.000 3.979 1.071 1.195 TOPLAM 9.866 8.708 3.082 2.800 *Ocak-Mart Ocak-Mart Mayıs O 2015 Ekonomi Bakanlığı 45

Yabancı Yatırımların Ülkelere Göre Dağılımı Milyon Dolar 2013 2014* 2015* 1 Rusya 875 690 737 2 Hollanda 918 1.158 441 3 Malezya 12 0 317 4 Azerbeycan 803 88 277 5 İngiltere 300 108 179 6 Çin 9 24 157 7 Lüksemburg 278 20 119 8 Belçika 60 10 107 9 Almanya 1.968 156 73 10 Fransa 217 49 72 11 İsviçre 204 4 70 12 ABD 326 108 38 13 İtalya 146 343 31 14 Yunanistan 68 24 24 15 Japonya 439 25 24 16 İrlanda 7 28 20 17 Avusturya 647 16 16 18 Güney Kore 61 7 16 19 Birleşik Arap Emirlikleri 176 28 12 20 Suriye 0 0 11 LİSTE TOPLAMI 7.514 2.886 2.741 TOPLAM 9.866 3.082 2.800 *Ocak- Mart Kaynak: TCMB Ödemeler Dengesi İstatistikleri Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 46

YENİ TEŞVİK SİSTEMİ Yeni Teşvik Sistemi Genel Teşvik Uygulamaları Bölgesel Teşvik Uygulamaları Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki Stratejik Yatırımların Teşviki KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Vergi İndirimi Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Yatırım Yeri Tahsisi Faiz Desteği KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Vergi İndirimi Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Yatırım Yeri Tahsisi KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Vergi İndirimi Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Yatırım Yeri Tahsisi Faiz Desteği KDV İadesi Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 47

Teşvik Belge Adedi Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL) Öngörülen İstihdam (Kişi) 2013 4.901 96.157 191.642 2014 4.054 62.281 144.457 2015* 1.125 36.995 36.422 BELGE ADEDİ 1. Bölge 2. Bölge 3. Bölge 4. Bölge 5. Bölge 6. Bölge Muhtelif TOPLAM 2013 1.765 800 690 512 481 627 26 4.901 2014 1.459 713 592 446 366 461 17 4.054 2015* 369 246 129 121 109 147 4 1.125 *Ocak- Mart Kaynak: Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 48

D- SERBEST BÖLGELER Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 49

Serbest Bölgelerin Sağladığı Avantajlar Üretici Kullanıcılar için Vergi Avantajlarından Yararlanma İmkânı Orta ve Uzun Vadede Geleceği Planlayabilme İmkânı Kâr Transferi İmkânı Ticaret Kolaylığı İmkânı Gümrük Vergisi Prosedüründen Arındırılmış Ticari Faaliyet İmkânı AB ve Gümrük Birliği Kriterlerinin Gerektirdiği Serbest Dolaşım Belgelerinin Temini İmkânı Eşitlik Prensibi Zaman Kısıtlaması Bulunmaması Pazar İhtiyaçlarına ve Şartlarına Göre Serbestçe Belirlenecek Ticari Faaliyet İmkânı Gerçekçi Bir Enflasyon Muhasebesi İmkânı Yerli ve Yabancı Tüm Pazarlara Erişim İmkânı Azaltılmış Bürokratik Prosedür ve Dinamik İşletme Yönetimi Stratejik Avantaj Her Türlü Ticari ve Sınai Faaliyete Uygun ve Ucuz Altyapı İmkânı Tedarik Zinciri İmkânlarından Yararlanma Kolaylığı Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 50

Serbest Bölgeler 19 Serbest Bölgede 2014 yılında toplam 61.505 kişi istihdam edilmiştir. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 51

Serbest Bölgelerin Ticaret Hareketleri Milyon Dolar Yurtiçinden Bölgelere Bölgelerden Yurtdışına Yurtdışından Bölgelere Bölgelerden Yurtiçine TOPLAM TİCARET HACMİ Kaynak: Serbest Bölgeler, Yurt Dışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 3.195 2.177 2.295 2.668 2.971 2.887 2.732 5.874 4.913 4.361 6.924 7.071 7.701 7.958 8.248 5.493 6.625 7.253 7.257 7.490 7.059 7.262 5.173 5.291 5.801 5.754 5.162 4.683 24.579 17.756 18.572 22.646 23.053 23.240 22.432 2014 yılında Serbest Bölgelerdeki toplam ticaret hacmi, bir önceki yıla göre %3,5 oranında azalarak 22,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 52

Serbest Bölgelerde Sektörel Yoğunlaşma İstanbul AHL Hizmetler ve yazılım Antalya Yat inşası, medikal aletler Kocaeli Gemi inşası Avrupa Hazır giyim Mersin Hazır giyim Bursa Otomotiv alt endüstrileri İzmir Deri TÜBİTAK-MAM Ar-Ge faaliyetleri Adana-Yumurtalık Gemi tamir ve bakımı Kaynak: Serbest Bölgeler, Yurt Dışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 53

E- İKİLİ, BÖLGESEL, ÇOKLU ve ÇOK TARAFLI TİCARET Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 54

Ticari İlişkiler İkili Ticari İlişkiler Avrupa, Asya-Pasifik, Avrasya, Orta Doğu ve Kuzey Afrika, Sahra Altı Afrika, Amerika Bölgesel ve Çoklu Ticari İlişkiler AB, EİT, D8, KEİ, İİT, İSEDAK Çok Taraflı Ticari İlişkiler DTÖ, OECD, G20 Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 55

STA Ülkeleri 1. EFTA (Norveç, İsviçre, İzlanda, Liechtenstein) 2. İsrail 3. Makedonya 4. Bosna Hersek 5. Filistin 6. Tunus 7. Fas 8. Suriye 9. Mısır 10. Arnavutluk 11. Gürcistan 12. Karadağ 13. Sırbistan 14. Şili 15. Ürdün 16. Güney Kore 17. Morityus 18. Lübnan* 19. Kosova* 20. Malezya* 21. Moldova* 22. Faroe Adaları* (*) İç Onay Sürecinde Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 56

STA Ülkeleri (Devam Eden Müzakereler) 1. Gana* 2. Ukrayna 3. Kolombiya 4. Ekvador 5. Kongo Demokratik Cumhuriyeti 6. Kamerun 7. Seyşeller 8. Körfez İşbirliği Konseyi 9. Libya 10. MERCOSUR 11. Japonya 12. Singapur 13. Peru 14. Meksika * Müzakere süreci tamamlanmıştır. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 57

Çok Taraflı Ticari İlişkiler Hizmet Ticareti Anlaşması (TISA) Doha Kalkınma Turu müzakerelerinin kesintiye uğraması ve hizmetler alanında rekabetçi ülkelerin iddialı bir anlaşma hedeflemeleri nedeniyle Hizmetler ticaretinin %70 ini oluşturan katılımcılar arasında serbesti düzeyini büyük ölçüde arttıracak bir anlaşma olan TISA müzakereleri Türkiye nin katılımıyla devam etmektedir. Tarım Dışı Ürünlerde Pazara Giriş (NAMA) Toplam dünya mal ihracatının yaklaşık %90 ını oluşturan DTÖ Tarım Anlaşması kapsamı dışında kalan ürünlerde (sanayi ürünleri + yakıt + madencilik ürünleri + balık ve balıkçılık ürünleri + ormancılık ürünleri) tarife ve tarife dışı engellerin azaltılarak ticaretin bu ürünlerde daha fazla serbestleştirilmesi hedeflenmektedir. G-20 Dönem Başkanlığı ABD, Almanya, Arjantin, Avrupa Birliği Avustralya, Brezilya, Çin, Endonezya, Fransa, Güney Afrika, Güney Kore, Hindistan, İngiltere, İtalya, Japonya, Kanada, Meksika, Rusya, Suudi Arabistan ve Türkiye den oluşan G-20 ülkeleri, dünya ekonomisinin yaklaşık %90 ını; dünya ticaretinin %80 ini ve dünya nüfusunun üçte ikisini temsil etmektedir. G 20, dönem başkanlığı her sene bir üye ülke tarafından yürütülmektedir. G-20 dönem başkanlığı 2015 yılında Türkiye tarafından deruhte edilecektir. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 58

İhracatın Ülke Gruplarına Göre Dağılımı (Milyon $) 2013 2014 % Değişim % Pay (2014) 2014* 2015* % Değişim % Pay (2014) AB-28 63.040 68.519 8,7 43,5 16.939 15.790-6,8 42,2 Bağımsız Devletler Topluluğu 16.924 15.618-7,7 9,9 3.637 2.685-26,2 9,1 Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi 1.662 3.795 128,4 2,4 2.374 2.806 18,2 5,9 Ekonomik İşbirliği Teşkilatı 11.898 11.718-1,5 7,4 2.374 2.385 0,5 5,9 İslam İşbirliği Teşkilatı 49.371 48.629-1,5 30,9 12.087 11.038-8,7 30,1 Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı 20.368 19.688-3,3 12,5 4.632 3.528-23,8 11,5 Serbest Ticaret Anlaşması Yapılan Ülkeler** 14.942 17.628 18,0 11,2 5.987 5.854-2,2 14,9 OECD Ülkeleri 68.684 76.680 11,6 48,6 20.300 19.989-1,5 50,6 Türk Cumhuriyetleri 6.908 7.109 2,9 4,5 1.555 1.377-11,5 3,9 Genel Toplam 151.803 157.620 3,8 100 40.134 37.128-7,5 100 *Ocak- Mart **Henüz STA ları yürürlüğe girmeyen Lübnan ve Kosova hariç Kaynak: TÜİK 2015 yılı Ocak- Mart aylarında 2014 yılının aynı dönemine göre göre, EFTA Ülkeleri ne ihracat seçilen özel bölgeler içerisinde yıllık bazda en hızlı artışı yaşayarak %18,2 oranında artmıştır. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 59

Ekonomi Bakanlığı Yurtdışı Teşkilatı Halihazırda 110 ülke 160 Merkez ve 5 ofiste 143 Ticaret Müşaviri/Ataşesi görev yapmaktadır. Mayıs 2015 Ekonomi Bakanlığı 60

GEORGETOWN AMERİKA Buenos Aires New York Karakas Sao Paulo Mexico City Şikago Ottava Toronto Santiago Miami Vaşington San Francisco Houston Seattle Los Angeles AFRİKA Abuja Kahire Addis Ababa Nairobi Akra Pretoria Cezayir Rabat Dakar Trablus Darüsselam Tunus Hartum Kazablanka İskenderiye ASYA Astana Aşkabat Bangkok Bişkek Cakarta Duşanbe Hanoi İslamabad Kabil Kuala Lumpur Manila Pekin Seul Singapur AB DTÖ OECD Atina Bakü Belgrad Berlin Bern Bratislava Brüksel Budapeşte Bükreş Dublin Helsinki Kiev Kişinev Kopenhag Lahey Lizbon Lefkoşa Taşkent Tokyo Ulan Bator Yeni Delhi Almatı Guangzhou Hong Kong Karaçi Mumbai Şangay Georgetown AVRUPA/KAFKASYA Londra Lubliyana Madrid Minsk Moskova Oslo Paris Podgorica Prag Priştine Roma Saraybosna Sofya Stokholm Tiflis Tiran Üsküp Varşova Viyana Zagreb Barselona Batum Düsseldorf Hamburg Hannover Kazan Marsilya Milano Münih Novorossisk Odessa Rotterdam Selanik St. Petersburg Stutgart Birmingham Krasnodar Novosibirsk Yekaterinbur g Abu Dhabi Amman Bağdat Beyrut Doha Kuveyt Manama ORTA DOĞU Muskat Riyad Sana Şam Tahran Tel Aviv Basra Cidde Dubai Erbil Halep Kudüs Musul Tebriz EKONOMİ BAKANLIĞI YURT DIŞI TEŞKİLATI AVUSTRALYA Sidney Melbourne Daimi Temsilci Yardımcılığı Ticaret Müşavirliği Ticaret Ataşeliği İrtibat Büroları Nisan 2015 Ekonomi Bakanlığı 61