Sayın Başkanlar, Sayın KĐK üyeleri, Sayın Katılımcılar, Sayın Basın Mensupları, Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu Genel Başkanı olarak şahsım ve kuruluşum adına hepinizi saygılarımla selamlıyorum. Sayın Katılımcılar, Temelleri On ikinci yüzyılda atılan Ahilik, Konfederasyonumuzun da köklerini oluşturan, toplumun Ekonomik ve Sosyal altyapısını düzenleyen bir Esnaf Sanatkar teşkilatıdır. Ahilik geleneğinde ilme, sanata ve ahlaka son derece önem verilmekte, kadının sosyal ve ekonomik hayattaki yeri önemle ve özellikle vurgulanmaktadır. Kadınların teşkilatlanıp gelişmesi için dünyanın ilk kadın teşkilatı olan Bacıyan-ı Rum teşkilatı, yani Anadolu Kadınlar Birliği de aynı dönemlerde kurulmuştur. Anadolu Kadınlar Birliği, Kadınlarımızın kültürde, sanatta, edebiyatta, sosyal ve ekonomik alanlarda kalkınıp gelişmesini ve kadınlar arasındaki yardımlaşmayı sağlamak için kurulmuştur. Birçok batılı araştırmacı, tarihin o döneminde Anadolu'daki kadınların bir araya gelerek bugünkü anlamda bir sivil toplum örgütü kurmalarını takdirle karşılamışlardır. Değerli konuklar, Ülkemizde Kadınlarımızın koşullarının iyileştirilmesi amacıyla bir takım yeni düzenlemeler yapılmıştır. Ancak; toplumsal sorunların sadece yasal düzenlemeler ile çözülemediğini hepimiz biliyoruz. Kadınlarımız, sosyal, siyasi ve ekonomik alanda her geçen gün daha da güç kazanmalarına rağmen, 2009 Đlerleme Raporunda da ifade edildiği gibi, iş gücü piyasasında henüz istenilen seviyede yer alamamaktadırlar. Son nüfus sayımına göre, ülkemizde kadın- erkek nüfusu dengelidir. Buna karşın, işgücü istatistiklerine göre, çalışanların yüzde 73 ü erkek, yüzde 26,5 u kadındır. Çalışan kadınlar arasında sadece yüzde 1.2 lik kesim işverendir. AB de serbest meslek sahibi kadınların oranı ortalama yüzde 20-25 iken Türkiye de bu oran genel olarak yüzde 13 tür.
2 TESK in temsil ettiği yaklaşık 2 milyon esnaf ve sanatkar içinde değişik mesleklerde Kasım ayı itibariyle 171.622 kadın esnaf- sanatkar girişimci bulunmaktadır. Mesleki dağılımlarının ağırlıklı olarak bakkal, kuaför, lokantacı, konfeksiyon, tekstil imalatı ve satımı, terzi, emlak komisyoncusu ve fırıncılık sektörlerinde olduğunu söyleyebilirim. Đlaveten bir başka sevindirici husus ta, Aralık 2008 itibari ile sayıları 162.000 iken ekonomik krize rağmen bu sayının bugün artmış olmasıdır. Bunun nedeni, kadınların doğal olarak sahip oldukları yeteneklerini ve enerjilerini ekonomide daha üretken olarak kullanabilmeleridir. Yukarıda verdiğim kadın esnaf- sanatkar sayısına ve sektörel dağılıma göre, TESK in Türkiye de bizzat kendi işinde çalışan ve ekonomik hayata ciddi katkı sağlayan önemli sayıdaki kadın girişimciyi temsil ettiği görülmektedir. Bu durum tarafımızdan ve ülkemiz açısından elbette yeterli görülmemektedir. Kadın Girişimcilere hizmet sunma konusunda tarihten gelen öncü konumu ile TESK, 1995 Gümrük Birliği ile başlayan ve günümüze uzanan süreçte girişimciliği ve özellikle Kadın Girişimciliğini destekleme konusunda öncü olmuş, önemli projeler yürütmüştür. Bugün burada, birincisini 2002 2004 yıllarında ve ikincisini 2007 2009 yıllarında uyguladığımız, yerel makamlar ve AB organlarınca da taktirle karşılanan ve Türkiye de en iyi uygulanan projeler içerisinde değerlendirilen iki projeden kısaca bahsetmek istiyorum. Birinci kadın girişimciliğinin desteklenmesi projesi, 2002 2004 yıllarında uygulanmış, çalışmaların odak noktası Eğitim olmuştur. Proje genel olarak girişimciliği, özellikle; eğitim ve danışmanlık yoluyla küçük aile işletmelerinin kurulmasında ve devam ettirilmesinde aktif rol oynayan kadınlar arasındaki girişimciliği desteklemeyi hedeflemiştir. Ankara da bizzat Konfederasyonumuz tarafından eğitim merkezimizde uyguladığımız proje; Bursa, Çorum,Denizli ve Mersin illerinin Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birlikleri bünyesinde olmak üzere 5 ayrı ilde de uygulanmış ve sürdürülebilirliği sağlanmıştır. Bu Birliklerin destekleriyle de halen yürütülmektedir. 8 hafta süren 60 saatlik eğitim programı ile girişimcilik nedir, nasıl girişimci olunur, fizibilite çalışması, iş fikri geliştirme, iletişim ihtiyaç belirleme, motivasyon, pazarlama, Pazar, ürün belirlenmesi, iş yerlerinin yasal dayanakları, iş yeri kurulurken gerekli olan yasal prosedürler, karşılaşılacak zorluklar ve cezalar, kıymetli evrakın düzenlenmesi, saklanması, işletmelerde kayıt sistemi, maliyetin tanımı, maliyet fiyat ilişkisi, karlılık, karlılığın denetlenme yolları, kredi finansman ve dış ticaret gibi konularda bilgiler verilmiştir.
3 Bu projeyle temel stratejimiz yerel düzeyde tutarlı ve ölçülebilir sonuçlara ulaşmak olmuştur. 24 aylık uygulama sonunda aşağıdaki somut sonuçlar elde edilmiştir. - Kadın girişimcilere yönelik olarak, eğitim programı düzenleme ve danışmanlık hizmeti verme konusunda gerekli altyapıya sahip 5 eğitim merkezi kurulmuştur, - 1816 kişi kendi işini kurma ve yönetici olma konusunda eğitilmiştir. - Eğitim programlarının devamlılığını güvence altına almak ve nihai aşamada bu proje kapsamında yer almayan diğer bölgelere yönelik geliştirme merkezlerinin kurulmasını sağlamak amacıyla Konfederasyon personelimiz eğitilmiştir, - Gelecekte kadın girişimcilere yönelik olarak uygulanacak eğitim programları geliştirilmiştir. - Kadınlar, yeni bir işe başlama ve olanaklar hakkında bilgilendirilmiştir. - Nihai aşamada bu projede yer almayan diğer bölgelerdeki kadın girişimcilere yönelik geliştirme merkezlerinin kurulmasını sağlamak amacıyla altyapı oluşturulmuştur. Proje tamamlandığında toplam 1630 kadın 186 erkek olmak üzere 1816 kişi eğitilmiş, bunlardan 359 u ya kendi iş yerlerini kurmuş yada çeşitli ortaklıklar kurarak girişimcilik hayatına atılmışlardır. Konfederasyonumuz, bu projeyle Türkiye de girişimciliğe öncülük etmiş, istihdama katkıda bulunmuştur. Birinci Projenin başarısı sonucu, diğer illerden gelen talepler ve Komisyonun da olumlu yaklaşımı ile Kadın Girişimciliğinin Desteklenmesi konusunda yeni bir proje hazırlanmıştır.bu ikinci proje Türkiye deki 25 ili kapsayan oldukça geniş bir coğrafyada uygulanmıştır. Đçeriği itibariyle farklı konsepte sahip bir proje olmuştur.
4 Bu proje ile TESK ve 25 ildeki Birliklerin kadın girişimciliğe yönelik kurumsal kapasitelerinin arttırılması ve ayrıca eğitim ve danışmanlık hizmetleri ile kadın girişimciliğinin desteklenmesi hedeflenmiştir. Proje kapsamında kurumsal kapasite için ve eğitim içeriği için ihtiyaç analizleri yapılmıştır. Gerçekleştirilen Đsveç Eskilstuna Belediyesinin Kadın Eğitim Merkezi incelemesi ile Stokholm de eş kuruluşumuz Füretagarna ya yaptığımız çalışma gezisinde de, kadın girişimcilik konusunda oldukça deneyimli ve başarılı olan hizmetler yerinde incelenmiştir. Elde edilen verilere göre de kurumlarımızın yapısına uygun alternatifli kadın girişimcilik merkezlerinin kurulması amacıyla modüller oluşturulmuştur. 25 ildeki merkezler bu çerçevede yapılandırılmış ve hem eğitim hem de danışmanlık hizmeti sunmuşlardır. 25 ildeki çalışmanın koordinasyonu ve sürdürülebilirliği için TESK bünyesinde Kadın Girişimcilik Koordinasyon Merkezi oluşturulmuştur. Bunun yanı sıra mevcut kadın esnaf- sanatkarlar arasında iletişim ağı kurulması ve işbirliklerinin sağlanarak işlerinin geliştirilmesi amacıyla da çalışmalar yapılmıştır. Kadın girişimcilere yönelik politikalarda etkin olmaları ve taleplerini iletebilmeleri için ulusal ve yerel Esnaf-Sanatkar Kadınlar Kurulu kurulmuştur. Belirlenen gruplar ve sözcüleri vasıtasıyla, çalışmalarına halen devam etmektedirler. Tespit edilen eğitim ve danışmanlık ihtiyacı konularına göre, yerli ve yabancı uzmanlar tarafından eğitim materyalleri hazırlanmıştır. Eğitim 3 ayrı aşamada ve ilgi çeken farklı bir yapıda verilmiştir. Eğitimin ilk aşaması eğitici ve katılımcılar arasında interaktif bir yapıda kadınlara özgüven kazandırmaya ve girişimci olmaya karar vermelerine yardımcı olmaya yönelik olmuştur. Đkinci aşamada, girişimci olabilecek kadınlara, girişimciliğin gerektirdiği idari ve hukuki uygulamalar hakkında fazla detaylı olmayan eğitim şeklinde verilmiştir. Üçüncü aşama, girişimci olan bir kadının işini geliştirmesini sağlayacak iş planı hazırlanması, strateji oluşturulması, finansal ve hukuki konular, pazarlama, kalite yönetimi ve insan kaynakları gibi konuları kapsamıştır. Eğitimin her aşamasında birebir danışmanlık hizmeti ve gruplara danışmanlık hizmeti verilmiştir. Ayrıca, katılımcılar arasında deneyim paylaşım grupları kurulmuştur. Đş kuran kadınların faaliyet alanına göre, sektörel iş geliştirme eğitimleri ve danışmanlık hizmeti de verilmiştir. Girişimciliğin gelişmesinde önemli problemlerden biri de finansal konulardaki desteklerin yetersizliğidir. Bunun için değişik yollar denenmiş ve Valilikler ve kurumlar ile görüşmeler yapılarak, önemli gelişmeler sağlanmıştır.
5 Eğitimlere katılan ve işlerini kuran kadınların sicil harçları finansal destek ve katkı olması amacıyla, Konfederasyonumuz tarafından karşılanmıştır. Proje metninde 4500 kadının eğitime katılması öngörüldüğü halde proje sonunda, 6294 kadın eğitim almış ve 3 eğitim aşamasına katılarak sertifika alan kadın sayısı da 11.498 olmuştur. Yine, projede 1500 kadına danışmanlık hizmeti öngörüldüğü halde, 2.755 kadına doğrudan danışmanlık hizmeti verilmiştir. Grup ve deneyim paylaşım grupları ile de danışmanlık hizmetinden yararlananların sayısı 3.717 olmuştur. Toplamda 15.333 hizmet faaliyeti yapılmıştır. Bütün bunların sonucu olarak, projenin uygulandığı dönemde yaşanan küresel mali ve ekonomik krize rağmen, 261 kadın işyeri açarak girişimci olarak iş dünyasında yerlerini almışlardır. Sayın Katılımcılar, Kadın Girişimciliğinin Desteklenmesi amacıyla TESK tarafından uygulanan iki projeden kısaca bahsetmeye çalıştım. Bu projelerde sunulan girişimcilik eğitimleri ile aynı zamanda kadınların kişisel eğitimlerine de katkı sağlanmıştır. TESK in temsil ettiği 172.622 kadın esnaf- sanatkarın işlerini geliştirmeleri ve onlara daha fazla ve ihtiyaçları doğrultusunda hizmet sunmak üzere Ulusal ve yerel Esnaf Sanatkar Kadınlar Kurulları ile Yönetimimiz, yakın işbirliği ile çalışmaktadır. Kurum olarak bu konuya olan duyarlılığımız ve hassasiyetimiz son derece yüksek düzeylerdedir. Bir ülkenin sosyal ve ekonomik kalkınmasında kadınların sahip oldukları rol bütün dünya tarafından kabul edilmektedir. Konfederasyonumuz, bu rolün daha ziyade ekonomik boyutuyla yakından ilgili olmakla birlikte, kadınların her alanda söz sahibi olmasının ülke için gerekliliğine inanmaktadır. Ülke koşulları çerçevesinde de özellikle bazı alanlarda pozitif ayırımcılığa ihtiyaç duyulmaktadır. TESK in kadın girişimciliğini destekleme çabaları hem AB hem de Türkiye gündeminde kadınlar için geliştirilen politika ve stratejiler ile uyum içerisindedir. AB, Lizbon Stratejisi istihdam ve rekabetçilik hedeflerine ulaşmak için girişimcilik konusuna özel bir önem vermektedir. Bu amaç AB nin ekonomik ve
6 sosyal olarak dezavantajlı grupların güçlendirilmesi önceliği ile bir araya gelince, kadın girişimciliği şimdi ve gelecek on yılda, AB nin ekonomik ilerleme gündeminin öncelikli maddelerinden olacaktır. Araştırmalar, kadınların iş kurma ve işlerini sürdürmeleri sırasında bazı zorluklarla karşılaştıklarını göstermektedir. Bu zorluklardan çoğu kadınlar ve erkekler için de aynı olduğu halde pek çok durumda bunlar kadın girişimciler için daha da önemli olmaktadır. Söz konusu farklılıklar örneğin elverişsiz bir iş çevresi, iş türünün ve sektörlerinin seçimi, bilgi eksiklikleri, irtibat eksikliği ve bilgi ağına erişim noksanlığı, cinsiyet ayrımcılığı ve klişeler, zayıf veya esnek olmayan çocuk bakım imkanları, iş ve aile yükümlülüklerinin uyumlu hale getirilmesinde yaşanan zorluklar veya kadın ve erkeklerin girişimciliğe yaklaşımlarındaki farklılıklar gibi faktörlerden kaynaklanmaktadır. Avrupa Komisyonu 2000 yılında Lizbon da küçük ve orta büyüklükteki işletmeleri desteklemek ve kadınlarda istihdam oranını 2010 yılına kadar %60 a çıkartmak üzere bir eylem planı benimsemiştir. Son yıllarda kendi işine sahip olanların, sanayi ve hizmetlerde faaliyet gösteren toplam işgücü içerisindeki oranı AB dahilinde yaklaşık yüzde 13 olmuştur. Kadınların serbest mesleklerde yer almaları ise 1995 yılından bu yana mütevazı bir şekilde artmış ve AB içerisinde yüzde 28 e ulaşmıştır. ABD de kadınların kendi işine sahip olanlar arasındaki oranı AB ye göre hala %10 kadar daha fazladır. Kadınların işgücü piyasasına katılımlarında genelde iyi bir aşama kaydedilmiş ve % 60 hedefine yaklaşılmış olsa da kendi işinin sahibi olmak hala göreceli ve az kadın tarafından tercih edilmektedir. Genel kanı kadın girişimcilik yeteneğinin AB de hala yeterince kullanılmadığı yönündedir. Kadınların ekonomik sürece tam olarak dahil edilmeleri AB Lizbon Gündemi nde belirtilen iddialı siyasi hedefler açısından son derece önemlidir. TESK, yürüttüğü Kadın Girişimciliğini Destekleme Projeleri ile Lizbon gündeminde belirlenen ve aşağıda özetlenen beş öncelik alanının tümüne katkıda bulunmuştur: 1. Kadın girişimcileri ve onların ihtiyaçlarını görünür kılmak 2. Girişimci kadınların sayısını arttırmak 3. Kadın girişimciler için uygun çalışma ortamları yaratmak 4. Kadın girişimcilere hizmet verme kapasitesinin arttırılması ve sürdürülebilir yeni hizmetlerin tasarlanması 5. Kadınlara ait işletmelerin geliştirilmesi ve sürdürülebilir kılınmasına destek olmak.
7 TESK in Türkiye de varolan girişimci kadınların %25 ini temsil ettiği düşünülecek olursa, yukarıda değindiğimiz hususların Türkiye ekonomisi üzerindeki etki ve ağırlığı ile Konfederasyonumuzun konuya verdiği önem daha da iyi anlaşılacaktır. Kadınlar ülkemiz için ve bizim için son derece önemlidir. Bu nedenle, bu KĐK toplantısında böylesi önemli bir konunun değerlendirilmiş olmasını çok önemsiyorum. Kadın girişimciliği konusunda Konfederasyonumuzca gerçekleştirilen faaliyetler hakkında sizlere kısa da olsa bilgi sunmaktan büyük mutluluk duydum. Yapılan çalışmalar hakkındaki bu kısa bilgilerin sizler için de yararlı olduğunu düşünüyorum. Sözlerimi burada bitirirken, hepinizi bir kez daha saygıyla selamlıyorum.