İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA T.C İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İSTANBUL SU VE KANALİZASYON İDARESİ (İSKİ) GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA Sağlık ve İş Güvenliği Şube Müdürlüğü 2015 İ S K İ G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü - E Y Ü P İ S T A N B U L Sayfa 1 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA İÇİNDEKİLER İSTANBUL SU VE KANALİZASYON İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA... 5 BİRİNCİ BÖLÜM... 5 AMAÇ KAPSAM VE DAYANAK... 5 AMAÇ... 5 KAPSAM... 5 DAYANAK... 5 TANIMLAR... 5 İKİNCİ BÖLÜM... 7 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİNE İLİŞKİN GENEL HUSUSLAR... 7 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ... 7 İŞVEREN VEKİLİNİN GÖREV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ... 9 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARININ OLUŞUMU... 11 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARININ GÖREV VE YETKİLERİ... 12 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI ÇALIŞMA DÜZENİ... 12 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI ARASINDA İŞBİRLİĞİNİN SAĞLANMASI... 13 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULUNUN YÜKÜMLÜLÜĞÜ... 13 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANININ GÖREV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ... 13 İŞYERİ HEKİMİNİN GÖREV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ... 14 ÇALIŞAN TEMSİLCİSİ... 16 ÇALIŞANLARIN GÖREV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ... 17 ÇALIŞANLARIN GÖRÜŞLERİNİN ALINMASI VE KATILIMLARININ SAĞLANMASI... 18 ÇALIŞANLARIN SAĞLIK GÖZETİMİ VE KAYIT ALTINA ALINMASI... 19 ÇALIŞANLARIN BİLGİLENDİRİLMESİ... 19 ÇALIŞANLARIN EĞİTİMİ... 20 RİSK DEĞERLENDİRMESİ... 21 TEHLİKELERİN TANIMLANMASI... 21 RİSK ANALİZİ... 22 RİSK KONTROL ADIMLARI... 22 RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ VE YENİLENMESİNİ... 23 ACİL DURUM PLANLARI, YANGINLA MÜCADELE VE İLK YARDIM... 23 PERİYODİK KONTROLLER, İŞYERİ ORTAM ÖLÇÜMLERİ VE KONTROL LİSTELERİ... 24 İŞ KAZASI, MESLEK HASTALIKLARI, RAMAK KALA OLAYLARININ KAYIT VE BİLDİRİMİ... 25 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR... 25 EKLER VE STANDART FORMLAR... 26 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM... 26 ÇEŞİTLİ VE SON HÜKÜMLER... 26 YÖNERGEDE YER ALMAYAN HUSUSLAR... 26 ÖNCELİKLİ UYGULANACAK HÜKÜMLER... 27 YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN HÜKÜMLER... 27 YÜRÜRLÜK... 27 YÜRÜTME... 27 EK-1 İŞ KAZASI İNCELEME RAPORU HAZIRLAMA PROSEDÜRÜ... 28 EK-2 RAMAK KALA PROSEDÜRÜ... 34 EK-3 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI ÇALIŞMA PROSEDÜRÜ... 38 EK-4 RİSK DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ... 43 Sayfa 2 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA EK-5: TABLO 5 (PERİYODİK KONTROL TABLOSU)... 54 TABLO: 5 (PERİYODİK KONTROL TABLOSU)... 54 EK 6: BÜRO-OFİS İŞLERİ İÇİN KONTROL LİSTESİ... 57 EK 7: YEMEKHANE İÇİN KONTROL LİSTESİ... 62 EK 8: ÇAĞRI MERKEZLERİ İÇİN KONTROL LİSTESİ... 67 EK 9: KORUMA VE GÜVENLİK İŞLERİ İÇİN KONTROL LİSTESİ... 72 EK 10: YANGIN ÖNLEME VE YANGIN SÖNDÜRME İŞ VE İŞLEMLERİ İÇİN KONTROL LİSTESİ... 78 EK 11: ELEKTRİK İŞLERİ İÇİN KONTROL LİSTESİ... 82 EK 12: KİMYASALLAR İÇİN KONTROL LİSTESİ... 86 EK 13: İNŞAAT İŞLERİ İÇİN KONTROL LİSTESİ... 87 EK 14: BAKIM ONARIM İŞLERİ İÇİN KONTROL LİSTESİ... 110 EK 15: LABORATUAR İŞLERİ İÇİN KONTROL LİSTESİ... 118 EK 16: HAREKETLİ İŞ MAKİNELERİ İÇİN KONTROL LİSTESİ... 136 EK 17: KAZI VE ALTYAPI İŞLERİ KONTROL İŞLERİ İÇİN KONTROL LİSTESİ... 140 EK 18: MAKİNE VE EKİPMAN İÇİN KONTROL LİSTESİ... 142 EK 19: NAKLİYE İŞLERİ İÇİN KONTROL LİSTESİ... 145 Sayfa 3 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA YÖNERGENİN TARİFİ 1 YÖNERGENİN ADI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA 2 HAZIRLAYAN BİRİM İÇ DENETİM BİRİMİ BAŞKANLIĞI, SAĞLIK VE İŞ GÜVENLİĞİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ. 3 YÖNETİM KURULU KARAR TARİHİ VE SAYISI 16 / 09 / 2015 TARİHLİ ve 2015/648 SAYILI YÖNETİM KURULU KARARI. 4 YÜRÜRLÜK TARİHİ 16/09/ 2015 5 TADİL EDİLEN MADDELER 6 TADİLAT NO 7 8 YÖNETİM KURULU KARAR TARİHİ VE SAYISI TADİL EDİLEN MADDELERİN YÜRÜRLÜK TARİHİ Sayfa 4 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA İSTANBUL SU VE KANALİZASYON İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA BİRİNCİ BÖLÜM Amaç Kapsam ve Dayanak Amaç MADDE 1 - (1) Bu Yönergenin amacı; 30.06.2012 tarihli ve 6331 sayılı "İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uygulama usul ve esasları doğrultusunda İSKİ Genel Müdürlüğü birimlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren, iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk ve yükümlülüklerinin belirlenmesi, İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetlerinin daha etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesi esaslarını belirlemektir. Kapsam MADDE 2 - (1) Bu Yönerge; İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğünü ve personelini kapsar. Dayanak MADDE 3 - (1) Bu Yönerge; 2560 sayılı İSKİ Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanununun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a), (h) ve (o) bentlerine istinaden düzenlenmiştir. Tanımlar MADDE 4 - (1) Bu Yönergenin uygulanmasında; a) Birim/Birimler: İSKİ Genel Müdürlüğü bünyesindeki Daire Başkanlıkları veya Şube Müdürlüklerini, b) Çalışan temsilcisi: İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışanı, c) Çalışan: Kendi özel kanunlarındaki statülerine bakılmaksızın kamu veya özel iş yerlerinde istihdam edilen gerçek kişiyi, ç) Destek elemanı: Asli görevinin yanında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda özel olarak görevlendirilmiş uygun donanım ve yeterli eğitime sahip kişiyi, d) İdare / Genel Müdürlük: İSKİ Genel Müdürlüğü nü, e) İş kazası: İş yerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olayı, Sayfa 5 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA f) İş güvenliği uzmanı: İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip mühendis, mimar veya teknik elemanı, g) İş sağlığı ve güvenliği programı: İSKİ deki İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili bütün kayıtların girişinin yapıldığı ve arşivlendiği bilgisayar programını, ğ) İşveren / Genel Müdür: İSKİ Genel Müdürünü, h) İşveren vekili: Genel Müdür tarafından görevlendirilen ve işveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu kurulan işyerlerinde Kurul Başkanı, kurul kurulmayan işyerlerinde en üst amir olan kişiyi, ı) İşyeri hekimi: İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, işyeri hekimliği belgesine sahip hekimi, i) İşyeri hemşiresi: 25.2.1954 tarihli ve 6283 sayılı Hemşirelik Kanununa göre hemşirelik mesleğini icra etmeye yetkili, iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş işyeri hemşireliği belgesine sahip hemşire/sağlık memurunu, j) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi: İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek üzere kurulan, gerekli donanım ve personele sahip olan birimi, k) İşyeri: Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalışanın birlikte örgütlendiği, işverenin iş yerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçları da içeren birimlerin organizasyonunu, l) Kanun: 30.06.2012 tarihli ve 28339 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nu, m) Kurul: Birimlerde oluşturulan İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulunu, n) Maddi hasarlı olay: İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan olayı, o) Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı, ö) Onaylı defter: İşyeri hekimi ve/veya iş güvenliği uzmanı tarafından yapılan tespit ve tavsiyeler ile gerekli görülen diğer hususların yazıldığı, seri numaralı ve sayfaları bir asıl iki kopyalı şekilde düzenlenmiş her işyeri için tek olan defteri, p) Önleme: İş yerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü, r) Ramak kala: İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olayı, s) Risk değerlendirmesi: İş yerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları, Sayfa 6 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA ş) Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini, t) Tehlike sınıfı: İş sağlığı ve güvenliği açısından, yapılan iş in özelliği, işin her safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanı, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları ile ilgili diğer hususlar dikkate alınarak işyeri için belirlenen tehlike grubunu, u) Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini, ü)yönerge: İSKİ Genel Müdürlüğü İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama Yönergesini İfade eder. İKİNCİ BÖLÜM İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Genel Hususlar İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri MADDE 5 (1) Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak olan iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için; a) Sağlık ve İş Güvenliği Şube Müdürlüğü tarafından, Genel Müdürlük Makamının onayı ile İdare bünyesindeki işyerlerinde iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve işyeri hemşiresi görevlendirilir. İdare bünyesinde gerekli niteliklere sahip personel bulunmaması halinde bu hizmetlerin tamamı veya bir kısmı, Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimlerinden hizmet alınarak yerine getirebilir. b) İşveren vekili tarafından işyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyon sağlanır. c) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirlerin yerine getirilmesi sağlanır. ç) İşveren görevlendirdikleri kişilerin görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar. d) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu oluşturulur. Çalışan sayısının ellinin altında olduğu işyerlerinde kurul kurulup kurulmayacağı İnsan Kaynakları ve Eğitim Daire Başkanlığı ve Sağlık ve İş Güvenliği Şube Müdürlüğü tarafından belirlenir. e) İş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmalar ile risk değerlendirmesi yapılır. Yapılan risk değerlendirmesi sonucu alınacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu donanım veya ekipmanı belirlenir. Sayfa 7 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA f) Çalışanların işe girişlerinde, iş değişikliğinde, iş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde, işin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliğine göre düzenli aralıklarla, işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik riskleri de dikkate alınarak, işyeri hekimi tarafından sağlık gözetimine tabi tutulmalarının ve sağlık muayenelerinin yapılması sağlanır. g) İşyerinde sağlık ve güvenlik risklerine karşı yürütülecek her türlü koruyucu, önleyici ve düzeltici faaliyeti kapsayan çalışma ortamının gözetimini yapılır, iş yerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden yapılması gereken periyodik bakım, kontrol ve ölçümleri planlanır ve uygulanması kontrol edilir. ğ) Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartları da dikkate alınarak çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumlar belirlenir ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerin alınması sağlanır, acil durum planları hazırlanır. h) İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan önce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Ayrıca, herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir. ı) Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişi görevlendirilir, eğitim ve tatbikatları yaptırılır ve ekiplerin her zaman hazır bulunmaları sağlanır. i) Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydı tutulur. Gerekli incelemeler yapılarak bunlarla ile ilgili raporlar düzenlenir ve 3 (üç) iş günü içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunulur (Bu işlemler İSKİ-P.İSG.001 no lu İş kazası inceleme raporu hazırlama prosedürü (EK-1) doğrultusunda yapılacak ve aynı zamanda İş Sağlığı ve Güvenliği Programına girişi de yapılacaktır). j) İşyerinde meydana gelen maddi hasarlı olaylar ve ramak kala vakalar incelenerek, bunlar ile ilgili raporlar, İSKİ-P.İSG.002 no lu Ramak kala prosedürü (EK-2) doğrultusunda hazırlanır ve aynı zamanda bu olayların İş Sağlığı ve Güvenliği Programına girişi yapılır, k) İşyeri hekimi tarafından meslek hastalığı ön tanısı koyulan vakalar, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk edilir. l) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve sürdürülebilmesi amacıyla; işveren ve işveren vekili, çalışanlar ve çalışan temsilcilerinin; işyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler, kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar, ilk yardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri ile görevlendirilen kişiler konusunda bilgilendirilmeleri sağlanır. m) Ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan bütün çalışanların, tehlikeler ile bunlardan doğan risklere karşı alınmış ve alınacak tedbirler hakkında derhal bilgilendirilmesi sağlanır. Sayfa 8 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA n) Destek elemanları ve çalışan temsilcilerinin, risk değerlendirmesi, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili koruyucu ve önleyici tedbirler, ölçüm, analiz, teknik kontrol, kayıtlar, raporlara ulaşması sağlanır. o) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlanır. Bu eğitim özellikle; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde verilir. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, gerektiğinde ve düzenli aralıklarla tekrarlanır. Mesleki yeterlilik zorunluluğu olan tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde Yeterlilik belgesi olmayanlar çalıştırılamaz. ö) Çalışanların veya iki ve daha fazla çalışan temsilcisinin bulunduğu işyerlerinde varsa işyeri yetkili sendika temsilcilerinin yoksa çalışan temsilcilerinin İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda görüşlerinin alınması, teklif getirme hakkının tanınması ve bu konulardaki görüşmelerde yer alma ve katılımlarının sağlanması, yeni teknolojilerin uygulanması, seçilecek iş ekipmanı, çalışma ortamı ve şartlarının çalışanların sağlık ve güvenliğine etkisi konularında görüşlerinin alınması sağlanır. p) İdare bünyesinde yürütülen iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerine yardımcı olarak Sağlık ve İş Güvenliği Şube Müdürlüğü, İş Güvenliği Hizmetleri Birimi, Sağlık ve İş Güvenliği Şube Müdürlüğü Görev ve Çalışma Yönergesi nde belirtilen görevleri yerine getirir. İşveren vekilinin görev ve yükümlülükleri. MADDE 6 (1) İşveren vekili aşağıda belirtilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür: a) İş kazası ve meslek hastalıklarına sebep olacak mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapmak. b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izlemek, denetlemek ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlamak. c) Risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmak. ç) İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturulması, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarının uygulanmasını sağlamak. d) Altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde, asıl işveren-alt işveren arasında iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin yürütülmesi ve kararların uygulanması konularında iş birliği ve koordinasyon sağlamak. e) İş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmalar ile risk değerlendirmesinin yapılmasını veya yaptırılmasını sağlamak. Sayfa 9 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA f) Yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu donanım veya ekipmanın belirlenmesini sağlayacak işlemleri yürütmek. g) Bütün çalışanların tehlikeler ve bunlardan doğan sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler, yasal hak ve sorumluluklar, ilk yardım, olağan dışı durumlar, afetler, yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda görevli kişiler hususunda bilgilendirilmesini sağlamak. ğ) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde verilmesi, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenmesi, gerektiğinde ve düzenli aralıklarla tekrar yapılmasını sağlamak. h) Çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik riskleri dikkate alınarak işyeri hekimi tarafından, işe girişlerinde, iş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde ve mevzuatta belirtilen düzenli aralıklarla sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak. ı) İşyerinde meydana gelen bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydının tutulmasını, gerekli incelemelerin yapılarak bunlar ile ilgili raporların düzenlenmesini sağlayacak işlemleri yürütmek, meydana gelen iş kazalarını kazadan sonraki 3 (üç) iş günü içinde, işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren 3 (üç) iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunulmasını sağlamak. i) İşyerinde meydana gelen bütün iş kazalarının, İSKİ-P.İSG.001 no lu İş kazası inceleme raporu hazırlama prosedürü (EK-1) doğrultusunda raporlarının hazırlanmasını ve aynı zamanda İş sağlığı ve güvenliği programına girişinin yapılmasını sağlamak. j) İşyerinde meydana gelen maddi hasarlı olayları ve ramak kala vakaları inceleyerek bunlar ile ilgili raporların İSKİ-P.İSG.002 no lu Ramak kala prosedürü (EK-2) doğrultusunda hazırlanmasını ve aynı zamanda bu olayların iş sağlığı ve güvenliği programına girişinin yapılmasını sağlamak. k) Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumların belirlenmesi ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerinin alınması için, gerekli ölçüm ve değerlendirmelerin yapılması, acil durum planlarının hazırlanmasını sağlamak. l) Acil durumlarla mücadele için; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişiyi görevlendirmek, araç ve gereçleri sağlayarak eğitim ve tatbikatları yaptırmak ve ekiplerin her zaman hazır bulunmalarını sağlamak. m) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyonu sağlamakla, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirmek. Sayfa 10 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA n) İdarenin işyerlerinde işyeri sağlığı ve güvenliğinin sağlanması hususunda Genel Müdür tarafından verilen diğer görevleri yerine getirmek. o) Asıl işveren-alt işveren ilişkisinde asıl işveren, işyerindeki alt işverenlerin gerekli iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alıp almadığını gözetmek ve denetlemek. ö) İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından yapılan tespit ve tavsiyeler ile gerekli görülen diğer hususların yazıldığı onaylı defterin imzalanması ve düzenli tutulmasını sağlamak. p) İşyerinde bulunan, kullanılan veya herhangi bir şekilde işlem gören maddelerin ve çalışma ortam şartlarının tehlikelerinden, zararlı etkilerinden çalışanları korumak. r) Güvenli bir çalışma ortamı sağlamak amacıyla çalışma ortamındaki kişisel maruziyetlere veya çalışma ortamına yönelik fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkenlere yönelik ölçüm, test, analiz ve değerlendirmeleri, ön yeterlik veya yeterlik belgesini haiz laboratuarlara yaptırmak. s) Çalışanların sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakkında; görevlendirdikleri kişi ve başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanları bilgilendirmek. İş sağlığı ve güvenliği kurullarının oluşumu MADDE 7 (1) Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturur. Çalışan sayısının ellinin altında olduğu işyerlerinde kurul kurulup kurulmayacağı İnsan Kaynakları ve Eğitim Daire Başkanlığı ve Sağlık ve İş Güvenliği Şube Müdürlüğü tarafından belirlenir. İşveren vekilleri, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular. (2) Kurulların oluşumu ile ilgili hususlarda, İSKİ-P.İSG.004 no lu İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Çalışma Prosedürü (EK-3) dikkate alınacaktır. (3) Altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde; a) Asıl işveren ve alt işveren tarafından ayrı ayrı kurul oluşturulmuş ise, faaliyetlerin yürütülmesi ve kararların uygulanması konusunda iş birliği ve koordinasyon asıl işverence sağlanır. b) Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuş ise, kurul oluşturması gerekmeyen alt işveren, koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar. c) İşyerinde kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren, alt işverenin oluşturduğu kurula iş birliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar. ç) Kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren ve alt işverenin toplam çalışan sayısı elliden fazla ise, koordinasyonu asıl işverence yapılmak kaydıyla, asıl işveren ve alt işveren tarafından birlikte bir kurul oluşturulur. Sayfa 11 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA (4) Aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulması hâlinde işverenler, birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirir. İş sağlığı ve güvenliği kurullarının görev ve yetkileri MADDE 8 (1) İş sağlığı ve güvenliği kurullarının görev ve yetkileri aşağıda belirtilmiştir: a) İşyerinin niteliğine uygun bir iş sağlığı ve güvenliği iç yönetmelik taslağı hazırlamak, işverenin veya işveren vekilinin onayına sunmak ve iç yönetmeliğin uygulanmasını izlemek, izleme sonuçlarını rapor haline getirip alınması gereken tedbirleri belirlemek ve kurul gündemine almak, b) İş sağlığı ve güvenliği konularında o işyerinde çalışanlara yol göstermek, c) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tehlikeleri ve önlemleri değerlendirmek, tedbirleri belirlemek, işveren veya işveren vekiline bildirimde bulunmak, ç) İşyerinde meydana gelen her iş kazası ve tehlikeli vaka veya meslek hastalığında yahut iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bir tehlike halinde gerekli araştırma ve incelemeyi yapmak, alınması gereken tedbirleri bir raporla tespit ederek işveren veya işveren vekiline vermek, d) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim ve öğretimini planlamak, bu konu ve kurallarla ilgili programları hazırlamak, işveren veya işveren vekilinin onayına sunmak ve bu programların uygulanmasını izlemek, e) Tesislerde yapılacak bakım ve onarım çalışmalarında gerekli güvenlik tedbirlerini planlamak ve bu tedbirlerin uygulamalarını kontrol etmek, f) İşyerinde yangınla, doğal afetlerle, sabotaj ve benzeri ile ilgili tedbirlerin yeterliliğini ve ekiplerin çalışmalarını izlemek, g) İşyerinin sağlık ve güvenlik durumuyla ilgili yıllık bir rapor hazırlamak, o yılki çalışmaları değerlendirmek, elde edilen tecrübeye göre ertesi yılın çalışma programında yer alacak hususları ve gündemi tespit etmek, işverene teklifte bulunmak, planlanan gündemin yürütülmesini sağlamak ve uygulanmasını değerlendirmek. İş sağlığı ve güvenliği kurulları çalışma düzeni MADDE 9 (1) İş sağlığı ve güvenliği kurulları inceleme, izleme ve uyarmayı öngören bir düzen içinde ve İSKİ-P.İSG.004 no lu İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Çalışma Prosedüründe (EK-3) yer alan esaslar göz önünde bulundurarak çalışırlar. Sayfa 12 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA İş sağlığı ve güvenliği kurulları arasında işbirliğinin sağlanması MADDE 10 İdare birimlerinde kurulan iş sağlığı ve güvenliği kurulu toplantılarında alınan ve Sağlık ve İş Güvenliği Şube Müdürlüğüne gönderilen karar tutanakları, Sağlık ve İş Güvenliği Şube Müdürlüğü İş Güvenliği Hizmetleri Birimi tarafından incelenerek yapılacak işlerin iş programına göre yapılıp yapılmadığının takibi ve tutanakların arşivlenmesini sağlanır. İş sağlığı ve güvenliği kurulunun yükümlülüğü MADDE 11 (1) İş sağlığı ve güvenliği kurulları, yapacakları tekliflerde, bulunacakları tavsiyelerde ve verecekleri kararlarda işyerinin durumunu ve işverenin olanaklarını göz önünde bulundururlar. (2) Kurul üyeleri, görevleri nedeniyle öğrendikleri mesleki tekniklere ve çalışma metotlarına ilişkin sırları gizli tutmak zorundadırlar. (3) Kurullar, iş sağlığı ve güvenliğini denetime yetkili iş müfettişlerinin işyerlerinde yapacakları çalışmaları kolaylaştırmak ve onlara yardımcı olmakla yükümlüdür. İş güvenliği uzmanının görev ve yükümlülükleri MADDE 12 (1)İş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri kapsamında aşağıdaki görevleri yapmakla yükümlüdür: a) İş yerinde yapılan çalışmalar ve yapılacak değişikliklerle ilgili olarak tasarım, makine ve diğer teçhizatın durumu, bakımı, seçimi ve kullanılan maddeler de dâhil olmak üzere işin planlanması, organizasyonu ve uygulanması, kişisel koruyucu donanımların seçimi, temini, kullanımı, bakımı, muhafazası ve test edilmesi konularının, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş güvenliği kurallarına uygun olarak sürdürülmesini sağlamak için işverene tavsiyelerde bulunmak. b) İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirmek. c) İş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapılmasıyla ilgili çalışmalara ve uygulanmasına katılmak, risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve takibini yapmak. ç) Çalışma ortamının gözetimini yapmak, iş yerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden yapılması gereken periyodik bakım, kontrol ve ölçümleri planlamak ve uygulanmasını kontrol etmek. d) İşyerinde meydana gelen maddi hasarlı olaylar ve ramak kala vakaların nedenlerinin araştırılması ve tekrarlanmaması için alınacak önlemler konusunda çalışmalar yaparak işverene önerilerde bulunmak. Sayfa 13 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA e) Çalışanlara yönelik bilgilendirme, iş sağlığı ve güvenliği talimatları ile çalışma izin prosedürlerini hazırlayarak işverenin onayına sunmak ve uygulamasını kontrol etmek. f) İş yerinde kaza, yangın veya patlamaların önlenmesi için yapılan çalışmalara katılmak, uygulamaları takip etmek; doğal afet, kaza, yangın veya patlama gibi durumlar için acil durum planlarının hazırlanması çalışmalarına katılmak, bu konu ile ilgili periyodik eğitimlerin ve tatbikatların yapılmasını ve acil durum planı doğrultusunda hareket edilmesini izlemek g) İş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini ilgili mevzuata uygun olarak planlanması konusunda çalışma yaparak işveren vekilinin onayına sunmak ve uygulamalarının yapılmasını sağlamak. ğ) Çalışma ortamının gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek ve yıllık değerlendirme raporunu iş yeri hekimi ile iş birliği yaparak hazırlamak. h) İş yeri hekimi ile iş birliği yaparak iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili değerlendirme yapmak, tehlikeli olayın tekrarlanmaması için inceleme ve araştırma yaparak gerekli önleyici faaliyet planlarını hazırlamak ve uygulamaların takibini yapmak. ı) İş yeri hekimi ile iş birliği yaparak yıllık çalışma planını hazırlamak. i) Görevlendirildiği işyerinde yapılan çalışmalara ilişkin tespit ve tavsiyelerini onaylı deftere yazmak ve bir suretini saklamak. j) İş güvenliği ile ilgili tüm verilerin iş sağlığı ve güvenliği programına girişini yapmak. k) Görevlerini yaparken işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları ile ilgili bilgileri gizli tutmak. İşyeri hekiminin görev ve yükümlülükleri MADDE 13 (1) İş yeri hekimleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri kapsamında aşağıdaki görevleri yapmakla yükümlüdür: a) İş sağlığı ve güvenliği kuruluna katılarak çalışma ortamı gözetimi ve çalışanların sağlık gözetimi ile ilgili danışmanlık yapmak ve alınan kararların uygulanmasını izlemek. b) İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirmek. c) İş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini ilgili mevzuata uygun olarak planlanması konusunda çalışma yaparak işveren vekilinin onayına sunmak ve uygulamalarının yapılmasını sağlamak. ç) Kantin, yemekhane, yatakhane, kreş ve emzirme odaları ile soyunma odaları, duş ve tuvaletlerin bakımı ve temizliği konusunda gerekli kontrolleri yaparak tavsiyelerde bulunmak. Sayfa 14 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA d) İş sağlığı, hijyen, toplu koruma yöntemleri ve kişisel koruyucu donanımlar konularında tavsiyede bulunmak. e) İş yerinde iş sağlığı ve güvenliğinin geliştirilmesi amacıyla gerekli aktiviteler konusunda işverene tavsiyelerde bulunmak. f) İş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapılmasıyla ilgili çalışmalara ve uygulanmasına katılmak, risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve takibini yapmak. g) Çalışanlara yönelik bilgilendirme, iş sağlığı ve güvenliği talimatları ile çalışma izin prosedürlerini hazırlayarak işverenin onayına sunmak ve uygulamasını kontrol etmek. ğ) İş yerinde sağlığa zararlı risklerin değerlendirilmesi ve önlenmesi ile ilgili mevzuata göre yapılması gereken koruyucu sağlık muayenelerini yapmak. h) Sağlık sorunları nedeniyle işe devamsızlık durumları ile iş yerinde olabilecek sağlık tehlikeleri arasında bir ilişkinin olup olmadığını tespit etmek, gerektiğinde çalışma ortamı ile ilgili ölçümler yapılmasını sağlayarak, alınan sonuçların çalışanların sağlığı yönünden değerlendirmesini yapmak. ı) İşin yürütümünde ergonomik ve psikososyal riskler açısından çalışanların fiziksel ve zihinsel kapasitelerini dikkate alarak iş ile çalışanların uyumunu sağlamak ve çalışma ortamındaki stres faktörlerinden korunmaları için araştırmalar yapmak. i) Gece postaları da dâhil olmak üzere çalışanların sağlık gözetimini yapmak. j) Çalışanların işe giriş ve periyodik sağlık muayenelerini iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında belirtilen aralıklarla yapmak. k) Sağlık sorunları nedeniyle işe devamsızlık durumlarında işe dönüş muayenesi yaparak eski işinde çalışması sakıncalı bulunanların mevcut sağlık durumlarına uygun bir işte çalıştırılmasını tavsiye etmek. l) Hassas risk grupları, meslek hastalığı tanısı veya şüphesi olanlar, kronik hastalığı olanlar, madde bağımlılığı olanlar, birden fazla iş kazası geçirmiş olanlar gibi çalışanların, uygun işe yerleştirilmeleri için gerekli koruyucu sağlık muayenelerini yaparak rapor düzenlemek. m) Sağlık gözetimi sonuçlarına göre, iş güvenliği uzmanı ile iş birliği içinde çalışma ortamının gözetimi kapsamında gerekli ölçümlerin yapılmasını önermek, ölçüm sonuçlarını değerlendirmek. n) Sağlık gözetimi konusunda çalışanları bilgilendirmek ve onların rızasını almak, sağlık riskleri ve yapılan sağlık muayeneleri konusunda çalışanları yeterli ve uygun şekilde bilgilendirmek. o) Gerekli laboratuar tetkikleri ve radyolojik muayeneleri yaptırmak, bulaşıcı hastalıkların kontrolü için yayılmayı önleme ve bağışıklama çalışmaları yapmak, iş yeri ve eklentilerinin genel hijyen şartlarını sürekli izleyip denetlemek, gerekli hijyen eğitimlerini vermek. Sayfa 15 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA ö) İş yerindeki sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek, iş güvenliği uzmanı ile işbirliği yaparak iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili değerlendirme yapmak, tehlikeli olayın tekrarlanmaması için inceleme ve araştırma yaparak gerekli önleyici faaliyet planlarını hazırlamak ve bu konuları da içerecek şekilde yıllık çalışma planı hazırlamak, uygulamaların takibini yapmak ve uygun yıllık değerlendirme raporunu hazırlamak. p) İş yerinde ilkyardım ve acil müdahale hizmetlerinin organizasyonu ve personelin eğitiminin sağlanması çalışmalarını ilgili mevzuat doğrultusunda yürütmek. r) İş sağlığı ve güvenliği alanında yapılacak araştırmalara katılmak ve ilgili birimlerle işbirliği yapmak. s) İş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına yakalanan çalışanların rehabilitasyonu konusunda işyerindeki ilgili birimlerle, meslek hastalığı tanısında yetkili hastaneler ile işbirliği içinde çalışmak. ş) İş kazaları, maddi harslı olay, ramak kala vakaları ve meslek hastalıklarının analizi ile iş uygulamalarının iyileştirilmesine yönelik programların geliştirilmesi çalışmalarına katılmak. t) Yeni teknoloji ve donanımın sağlık açısından değerlendirilmesi ve test edilmesi gibi mevcut uygulamaların iyileştirilmesine yönelik programların geliştirilmesi çalışmalarına katılmak. u) Yöneticilere, iş sağlığı ve güvenliği kurulu üyelerine ve çalışanlara genel sağlık, iş sağlığı ve güvenliği, hijyen, bağımlılık yapan maddelerin kullanımının zararları, ergonomi, kişisel koruyucu donanımlar ve toplu korunma yöntemleri konularında bilgi ve eğitim vermek/ verilmesini sağlamak. ü) Görevlendirildiği işyerinde yapılan çalışmalara ilişkin tespit ve tavsiyelerini onaylı deftere yazmak ve bir suretini saklamak. v) İş sağlığı ile ilgili tüm verilerin iş sağlığı ve güvenliği programına girişini yapmak. y) Görevlerini yaparken, işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları hakkındaki bilgiler ile çalışanın kişisel sağlık dosyasındaki bilgileri gizli tutmak. Çalışan temsilcisi MADDE 14 (1) İşveren vekili; işyerinin değişik bölümlerindeki riskler ve çalışan sayılarını göz önünde bulundurarak dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla, çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla, aşağıda belirtilen sayılarda çalışan temsilcisini görevlendirir: a) 2 kişi -50 kişi (iki ile elli arasında çalışanı) bulunan işyerlerinde bir. b) 51 kişi 100 kişi (ellibir ile yüz arasında) çalışanı bulunan işyerlerinde iki. c) 101 kişi 500 kişi (yüz bir ile beş yüz arasında) çalışanı bulunan işyerlerinde üç. Sayfa 16 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA ç) 501 kişi 1000 (beşyüzbir ile bin arasında) çalışanı bulunan işyerlerinde dört. (2) İşyerinde yetkili sendika temsilcileri varsa, sendika temsilcileri çalışan temsilcisi olarak görevlendirilir. (3) Bir çalışan temsilcisi görevlendirilecekse en çok üyeye sahip yetkili sendika temsilcisi çalışan temsilcisi olarak atanır. (4) Birden fazla çalışan temsilcisi görevlendirilecekse her sendikanın çalışan sayısı dikkate alınarak görevlendirme yapılır. (5) Birden fazla çalışan temsilcisinin bulunması durumunda baş temsilci, çalışan temsilcileri arasında yapılacak seçimle belirlenir. (6) Çalışan temsilcileri, tehlike kaynağının yok edilmesi veya tehlikeden kaynaklanan riskin azaltılması için, işverene öneride bulunma ve işverenden gerekli tedbirlerin alınmasını isteme hakkına sahiptir. (4) Görevlerini yürütmeleri nedeniyle, çalışan temsilcileri ve destek elemanlarının hakları kısıtlanamaz ve görevlerini yerine getirebilmeleri için işveren tarafından gerekli imkânlar sağlanır. (5) Çalışan temsilcisinin atanmasında İş Sağlığı Ve Güvenliği İle İlgili Çalışan Temsilcisinin Nitelikleri Ve Seçilme Usul ve Esaslarına İlişkin Tebliğ dikkate alınır. Çalışanların görev ve yükümlülükleri MADDE 15 (1) Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür. (2) Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yükümlülükleri şunlardır: a) İş yerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek. b) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak. c) İş yerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek. ç) Teftişe yetkili makam tarafından iş yerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. d) Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. e) İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili verilen mevzuata uygun talimatlara uymak. Sayfa 17 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA f) İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin çalışmalara, sağlık muayenelerine, bilgilendirme ve eğitim programlarına katılmak. g) Acil durum planında belirtilen hususlar dâhilinde alınan önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlere uymak. ğ) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda kendileri ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye düşürecek acil durum ile karşılaştıklarında; hemen en yakın amirine, acil durumla ilgili görevlendirilen sorumluya veya çalışan temsilcisine haber vermek. h) Acil durumun giderilmesi için, işveren vekili ile işyeri dışındaki ilgili kuruluşlardan olay yerine intikal eden ekiplerin talimatlarına uymak. ı) Acil durumlar sırasında kendisinin ve çalışma arkadaşlarının hayatını tehlikeye düşürmeyecek şekilde davranmak. (3) Çalışanlar sağlık ve güvenliklerini etkileyebilecek tehlikeleri iş sağlığı ve güvenliği kuruluna, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işveren vekiline bildirerek durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasını talep edebilir. Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması MADDE 16 (1) İşveren, varsa işyeri yetkili sendika temsilcilerine, yoksa çalışan temsilcilerine aşağıdaki imkânları sağlar: a) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda görüşlerinin alınması, teklif getirme hakkının tanınması ve bu konulardaki görüşmelerde yer alma ve katılımlarının sağlanması. b) Yeni teknolojilerin uygulanması, seçilecek iş ekipmanı, çalışma ortamı ve şartlarının çalışanların sağlık ve güvenliğine etkisi konularında görüşlerinin alınması. (2) İşveren, destek elemanları ile çalışan temsilcilerinin aşağıdaki konularda önceden görüşlerinin alınmasını sağlar: a) İşyerinden görevlendirilecek veya işyeri dışından hizmet alınacak işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer personel ile ilk yardım, yangınla mücadele ve tahliye işleri için kişilerin görevlendirilmesi. b) Risk değerlendirmesi yapılarak, alınması gereken koruyucu ve önleyici tedbirlerin ve kullanılması gereken koruyucu donanım ve ekipmanın belirlenmesi. c) Sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi. ç) Çalışanların bilgilendirilmesi. d) Çalışanlara verilecek eğitimin planlanması. (3) Çalışanların veya çalışan temsilcilerinin, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği için alınan önlemlerin yetersiz olduğu durumlarda veya teftiş sırasında, yetkili makama başvurmalarından dolayı hakları kısıtlanamaz. Sayfa 18 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA Çalışanların sağlık gözetimi ve kayıt altına alınması MADDE 17 (1) İş sağlığı hizmetleri kapsamında aşağıdakileri içeren bir sağlık gözetimi işveren vekili ve işyeri hekimi tarafından yürütülür: a) Meslek hastalıkları ve işle ilgili risklere yönelik erken tanı ve önleme çalışmaları (sağlık gözetimi), b) Çalışma şartların iyileştirilmesi için tavsiyeler, c) İşle ilgili hastalıklar hakkında çalışanları bilgilendirme ve onlara tavsiyelerde bulunma. (2) İşveren; a) Çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar. b) Aşağıdaki hallerde çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorundadır: 1) İşe girişlerinde, 2) İş değişikliğinde, 3) İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde, 4) İşin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla. (3) Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz. (4) 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında alınması gereken sağlık raporları işyeri hekiminden alınır. Raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılır, verilen kararlar kesindir. (5) Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşılanır, çalışana yansıtılamaz. (6) Sağlık muayenesi yaptırılan çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması açısından sağlık bilgileri gizli tutulur. Çalışanların bilgilendirilmesi MADDE 18 - (1) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve sürdürülebilmesi amacıyla işveren, çalışanları ve çalışan temsilcilerini işyerinin özelliklerini de dikkate alarak aşağıdaki konularda bilgilendirir: a) İşyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler. b) Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar. Sayfa 19 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA c) İlk yardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda görevlendirilen kişiler. (2) İşveren; a) Ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan bütün çalışanları, tehlikeler ile bunlardan doğan risklere karşı alınmış ve alınacak tedbirler hakkında derhal bilgilendirir. b) Başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanların birinci fıkrada belirtilen bilgileri almalarını sağlamak üzere, söz konusu çalışanların işverenlerine gerekli bilgileri verir. c) Risk değerlendirmesi, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili koruyucu ve önleyici tedbirler, ölçüm, analiz, teknik kontrol, kayıtlar, raporlar ve teftişten elde edilen bilgilere, destek elemanları ile çalışan temsilcilerinin ulaşmasını sağlar. Çalışanların eğitimi MADDE 19 (1) İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Bu eğitim özellikle; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde verilir. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, gerektiğinde ve düzenli aralıklarla tekrarlanır. (2) Çalışan temsilcileri özel olarak eğitilir. (3) Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz. (4) İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan önce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Ayrıca, herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir. (5) Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde; yapılacak işlerde karşılaşılacak sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin alındığına dair belge olmaksızın, başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar işe başlatılamaz. (6) Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, iş sağlığı ve güvenliği risklerine karşı çalışana gerekli eğitimin verilmesini sağlar. (7) Bu madde kapsamında verilecek eğitimin maliyeti çalışanlara yansıtılamaz. Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır. Eğitim sürelerinin haftalık çalışma süresinin üzerinde olması hâlinde, bu süreler fazla sürelerle çalışma veya fazla çalışma olarak değerlendirilir. Sayfa 20 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA Risk değerlendirmesi MADDE 20 (1) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk Değerlendirme çalışmaları, İSKİ-P.İSG.003 no lu Risk Değerlendirme Prosedürü (EK-4) doğrultusunda yapılır ve aşağıdaki hususlar dikkate alınır: a) Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu. b) Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi. c) İşyerinin tertip ve düzeni. ç) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu. (2) İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu donanım veya ekipmanı belirler. (3) İşyerinde uygulanacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri; çalışanların sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve işyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır. (4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar. 5) Risk değerlendirme çalışması tüm birimlerde tehlikeleri tanımlama, riskleri analiz etme ve kontrol altına alma ve yapılan çalışmaları gözden geçirme aşamalarında gerçekleştirilecektir. Tehlikelerin tanımlanması MADDE 21 (1) İşyeri bina ve eklentileri, iş ekipmanları, kullanılan maddeler, artık ve atıklar, ortam ve kişisel maruziyet düzeyi ölçüm sonuçları, üretim teknikleri, yürütülen faaliyetler, çalışma şekilleri, çalışma izin sistemi, organizasyon ve hiyerarşik yapı, görev, yetki ve sorumluluklar, üretim süreç ve prosedürleri, çalışanların eğitim, yaş, cinsiyet ve benzeri özellikleri, işyerinin geçmişte tabi tutulduğu teftişler, kaza, olay, ramak kala kayıtları ile varsa daha önce yapılan risk değerlendirme çalışmalarının sonuçlarına ait bilgiler toplanır. (2) Toplanan bilgiler ışığında; 6331 sayılı Kanununa göre yürürlüğe konulan yönetmeliklerde yer alan hükümler de dikkate alınarak yer seçimi, işyerinin kuruluşu ve işletme safhasında kısa ve uzun vadede ortaya çıkabilecek veya çalışma ortamında; a) İşletmenin yeri nedeniyle ortaya çıkabilecek tehlikeler, b) Seçilen alana, işyeri bina ve eklentilerinin plana uygun yerleştirilmemesi veya planda olmayan ilavelerin yapılmasından kaynaklanabilecek muhtemel tehlikeler, c) İşyeri bina ve eklentilerinin konstrüksiyon ve yapı tarzı ile seçilen yapı malzemelerinden kaynaklanabilecek muhtemel tehlikeler, Sayfa 21 / 146
İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMA ç) İşyerinde yürütülecek her türlü faaliyet esnasında vardiya düzeni, ekip çalışması, organizasyon, denetleme sistemi, hiyerarşik düzen ve çalışma usullerinden kaynaklanabilecek muhtemel tehlikeler, d) Isıtma, havalandırma, termal konfor şartları, atmosferik ve çevre şartlarından korunma, drenaj, elektrik tesisatı (kuvvet akım, aydınlatma, paratoner, topraklama), arıtma, yangın önleme ve mücadele gibi yardımcı tesisat ve donanımlardan kaynaklanabilecek muhtemel tehlikeler, e) İşyerinde bulundurulması gerekli plan, proje, belge, prosedür ve dokümanların arşivlenmesinde dikkate alınması gereken muhtemel tehlikeler, f) İşin yürütümünde, kullanılan maddeler, makineler, üretim teknikleri, araç ve gereçler ile çalışma prosedürlerinden kaynaklanabilecek tehlikeler ve bunlardan kimlerin ve ne şekilde etkilenebileceği de göz önünde bulundurularak öncelikli olarak değerlendirmeye alınmalıdır. (3) Risk değerlendirme çalışmalarında kullanılmak üzere çalışma ortam ve şartları ile işin her safhasından ortaya çıkacak, fiziksel, kimyasal, biyolojik, psikososyal ve ergonomik tehlikelerin, nitelik ve niceliklerini ve çalışanların bunlara maruziyet seviyelerini belirlemek amacıyla gerekli bütün ölçme ve değerlendirmeler yapılmalıdır. Risk analizi MADDE 22 (1)Öncelikle tespit edilmiş olan tehlike veya tehlike kaynaklarının her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek muhtemel riskler ve bu risklerden kimlerin, nelerin, nasıl, hangi sıklıkta ve şiddette zarar görebileceği, toplanan bilgi ve verilerle birlikte uygun yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilmelidir. (2)Elde edilen sonuçlar yazılı hale getirilir. Analiz edilen riskler derecelendirilmek üzere etkilerinin büyüklüğüne göre önem ve öncelik sıralamasına tabi tutularak yazılı hale getirilir. Risk kontrol adımları MADDE 23 (1)Risklerin kontrolünde şu adımlar uygulanır; a) Planlama; Değerlendirilerek etkilerinin büyüklüğüne ve önemine göre sıralı hale getirilen risklerin kontrolü amacıyla bir planlama yapılmalıdır. b) Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması; Kontrol edilecek risk için, önleyici-koruyucu nitelikte yaklaşıma, tehlikelerin kaynağında önlenmesine ve toplu koruma prensiplerinin uygulanmasına öncelik verilmelidir. c) Risk kontrol tedbirlerinin uygulanması; İşyerinde analiz edilen risklerin kontrolü için kararlaştırılan önleyici ve koruyucu tedbirlerin iş ve işlem basamakları ve öncelikleri belirlenerek ve gerekli eylem planları hazırlanarak uygulamaya konulur. Önleme Sayfa 22 / 146