DÜNDEN BUGÜNE HEMŞİRELİK EĞİTİMİ Uzm. Hem. Şehriban SERBEST ASG Hemşirelik Hizmetleri Eğitim Koordinatörü Hazırlanma Tarihi: 19.10.2013 1
İçerik Bilimsel Bir Disiplin Hemşirelik Hemşirelik Eğitimi Mesleki eğitim Mezuniyet sonrası eğitim (Hizmet İçi Eğitim) 2
Hemşirelik Bilimsel Bir Disiplin Hemşirelik bilimi; hemşirelik uygulamalarına rehberlik eden bilimsel bilgidir. Teori Uygulama Araştırma 3
HEMŞİRELİK EĞİTİMİ Mesleki Eğitim Mezuniyet Sonrası Eğitim Yetkin Hemşireler 4
MESLEKİ EĞİTİM Amerika Birleşik Devletleri nde ilk kez 1905 yılında üniversite düzeyinde hemşirelik eğitimi Minnesota Üniversitesi nde başlamıştır. Avrupa da Hemşireler için ilk bilinen üniversite temelli eğitim programı 1929 larda Yeni Zellanda dadır. Türkiye de 1955 yılında, Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu ülkemizde üniversite düzeyinde açılan ilk yüksekokuldur. 5
Türkiye de Hemşirelik Eğitiminde Tarihsel Süreç Türkiye de ilk defa 1911 yılında gönüllü hasta bakıcı kursu açılmış ve ilk formal hemşirelik eğitimine başlanmıştır. 1920 yılında Amiral Bristol Hastanesine bağlı hemşire okulu açılmıştır. Cumhuriyet Döneminde açılan ilk hemşire okulu, Kızılay Hemşire Okulu dur (21.02.1925). 1946 yılında Sağlık Sosyal Yardım Bakanlığı bünyesindeki yataklı tedavi kurumlarının ihtiyacını karşılamak üzere Sağlık Meslek Liseleri açılmıştır. 1955 yılında Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu ülkemizde Üniversite düzeyinde açılan ilk yüksekokuldur (Avrupa da da üniversite düzeyinde açılan ilk hemşirelik okuludur). 1961 yılında SML mezunlarına toplum sağlığı, ana çocuk sağlığı ve medikal bölümlerinde yüksek öğrenim yaptırmak üzere Gevher Nesibe Sağlık Eğitim Enstitüsü açılmıştır. 6
Hemşirelik Lisans Eğitimi 1955-Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu 1961-Hacettepe HYO, Florence Nightingale HYO 1982-Atatürk Üniversitesi HYO, Cumhuriyet Üniversitesi HYO 1985- GATA HYO 1985 sonrası Marmara, Dokuz Eylül, Gazi Üniversiteleri HYO ları açılmıştır. 7
1985 sonrası 1985- Üniversiteler bünyesinde yer alan ve eğitim süresi 2 yıl olan Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulları açılmaya başlamıştır. 1991- Anadolu Üniversitesinde SML mezunlarının devam edecekleri bir program olan Açık Öğretim Fakültesi Hemşirelik Ön Lisans Programı açıldı. 1996-79 SYO açıldı. Sağlık Meslek Liseleri, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulları, Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Hemşirelik-Ebelik ve Sağlık Memurluğu programına öğrenci alımına son verildi. SYO ların açılmasıyla farklı düzeylerdeki hemşirelik eğitimine son verilip Hemşirelik Eğitiminin Lisans düzeyine çıkarılması kararlaştırıldı. 8
Hemşirelikte Lisans Üstü Eğitim İlk kez Hacettepe Üniversitesinde 1968 yılında Hemşirelikte Yüksek Lisans ve 1972 yılında Doktora programları açılmıştır. Bugün Hemşirelikte yüksek lisans ve doktora programları; 1. Hemşirelik Esasları 2. Cerrahi Hastalıklar Hemşireliği 3. Dahili Hastalıklar Hemşireliği 4. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği 5. Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği 6. Halk Sağlığı Hemşireliği 7. Psikiyatri Hemşireliği 8. Hemşirelikte Yönetim 9. Hemşirelik Öğretimi Anabilim Dallarında olmak üzere Toplam dokuz alanda yürütülmektedir. 9
Hemşirelik Kanunu 2007 yılında Hemşirelik Kanununda yeni düzenlemelere gidilmiştir. Hemşirelik eğitimi açısından; Erkekler de hemşire olabilmektedir, Hemşirelik için Lisans mezunu şartı getirilmiştir (bu şart 5 yıl geçerli tutulmuş olup beş yıl sonrasında da ikinci 5 yıllık süre ile SML eğitimine devam edilmektedir) Hemşirelerin görev yetki ve sorumlulukları yönetmelikle belirlenmiştir. Lisans üstü eğitim alanlar uzman hemşire olacaktır Hemşirelikle ilgili yönetim görevlerinde Lisans ve Lisans Üstü eğitim alanların önceliği olacaktır. Hemşirelik eğitimine eşdeğer Sağlık Memurluğu programının adı hemşirelik programı olarak değiştirilecektir. 10
Hemşirelik Fakülteleri İlk olarak 2011 yılında İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu, Hemşirelik Fakültesi olmuştur. Bugün itibariyle Hemşirelik Fakülteleri; İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Akdeniz Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi 11
HİZMET İÇİ EĞİTİM 12
MEZUNİYET SONRASI HİZMET İÇİ EĞİTİM Hizmet içi eğitim çalışanların işe girerken beraberlerinde getirdikleri bilgi, beceri ve tutumlar ile işlerinin spesifik görev ve sorumluluklarını yerine getirmek için ihtiyaç duydukları bilgi, beceri ve tutumlar arasındaki farkı kapatma süreci olarak tanımlanabilir. Sürekli eğitim kavramı çok boyutlu bir kavram olup özünde eğitimin sürekliliğini, yani yaşam boyu olduğunu ima etmektedir. Sürekli eğitim, zorunlu öğrenim çağı dışına çıkmış kimselerin, yaşamlarının herhangi bir aşamasında hissettikleri öğrenim gereksinimlerini karşılamak üzere düzenlenmiş, mesleki ya da genel eğitim etkinliklerine ya da programlara denir. Hizmet içi eğitimin öğeleri arasında yer alan geliştirme kavramı ise, mevcut kapasiteyi iyileştirme ve deneyim elde etmeye yönelik bir davranış değişikliği oluşturma çabasıdır. 13
Hizmet içi eğitimlerde amaç; Yeni branşlara, çalışma alanlarına, farklı rollere uyumu sağlamak, Bilimsel inceleme, araştırma, istek ve yeteneğini geliştirmek, Üretkenliği ve verimliliği artırmak, İletişimi sağlamak, ekip çalışması ve işbirliği duygusunu geliştirmek, Rol ve işlevlerine ilişkin duygu, düşünce gelişimini, yetki ve sorumluluk bilincini artırmak, Hata riskini en aza indirmek, Çalıştığı bölümde yükselme olanağı sağlamak, Yeni prosedür, araç ve yöntemleri uygulama becerisini geliştirmek, 14 İşe yeni başlayan hemşireleri bilgilendirip, cesaretlendirmek, işe uyumlarını sağlamak, Hemşirelik bakım hizmetlerinde yer alan yeni teknolojiyi kullanmak, Hemşirelik işlevlerinde, işgücü devrinde devamsızlık ve disiplin olaylarını azaltmak, Hemşirelik işlevlerinin hiyerarşik yapısında, kontrol ve denetim yükünü azaltmak, Bireysel ve profesyonel gelişmeye katkıda bulunmak ve tüm bunların sonucunda hasta bakım kalitesini yükseltmek
Hizmet İçi Eğitimlerin Yürütülmesi Kamu Kurumlarında; Sağlık Bakanlığına bağlı personelin eğitimi SB Hizmet İçi Eğitim Yönetmeliğinde tanımlanmıştır. Özel Kurumlarda; Eğitimden sorumlu kişi veya eğitim birimleri tarafından Ulusal ve Uluslar arası referans alınan standartlarla kurum ihtiyaçları belirlenerek yürütülür. 15
Sağlık Bakanlığı Hizmet İçi Eğitim Eğitimin esasları Yönetmeliği Eğitim teşkilatı ve görevleri Program yöneticisi ve eğitim görevlileri, Hizmetiçi eğitimin planlanması ve uygulanması Eğitimlerin değerlendirilmesi açıkça tanımlanmıştır. 16
Eğitim İhtiyaçlarının Belirlenmesi İşletmelerde; Organizasyonel düzeydeki eğitim ihtiyaçları; üst düzey yöneticiler, İş ve görev düzeyindeki ihtiyaçlar; orta kademe yöneticiler ya da gruplar, Kişisel düzeyde gereksinimler ise; personelin kendisi ve bağlı olduğu ilk yöneticisi tarafından analiz edilmelidir 17
Çalışanların niteliği ve eğitimine yönelik standartlar JCI (Joint Commission International) ANCC (American Nurses Credentialing Center) ISO (International Organization for Standardization) Sağlık Bakanlığı Hastane Hizmet Kalite Standartları 18
Hizmet İçi Eğitim Sınıflandırması Oryantasyon eğitimi Özel alan eğitimi Temel eğitim Hizmet İçi Eğitim Yükseltme eğitimi Tamamlama eğitimi Geliştirme eğitimi
Diğer HİE Türleri Kongre, Konferans ve Sempozyumlar Kurum Dışı Kurs ve Seminerlere Katılım Mesleki Yayınların İzlenmesi, Kişisel Gelişim Staj, Araştırma, İnceleme çalışmaları Mesleki Derneklere Üyelikler vb.
Sağlık Bakanlığı Kapsamında Sertifikalı Eğitim Programları Ülkemizde Sağlık Bakanlığı tarafından ayrıca dernek ve üniversitelerle işbirliği içerisinde sertifikalı eğitim programları yürütülmektedir. Yoğun Bakım Hemşireliği Acil Bakım Hemşireliği Diyaliz Hemşireliği Enfeksiyon Kontrol Hemşireliği İlkyardım Eğitimci Eğitimi Kemoterapi Hemşireliği Kursu Stoma Bakım Hemşireliği Kursu Enfeksiyon Kontrol Hemşireliği Eğitimi Diyabet Hemşireliği Sertifikalı Eğitim Programı bu programlar arasındadır. 21
Eğitimcilerin Rolleri Değişen ve gelişen uygulamaların takibi ve çalışanlara aktarımı Çalışanların sürekli gelişimini sağlamak Hasta bakım kalitesini artırmak Eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi Eğitimlerin planlanması Uygulanması Değerlendirilmesi 22
Sağlık Bakanlığı Hizmet Kalite Standartları kapsamında HİE konu başlıkları Hasta Kimlik Tanımlayıcılarının Kullanımı ve Kimlik Doğrulama Düşmelerin Önlenmesi ve İzlenmesi İzolasyon Önlemleri Sözel Orderların Doğrulanması Eczaneye İade Edilecek İlaçların Hazırlanması ve İadesi Laboratuvar Örneklerinin Güvenli Taşınması Ameliyathanede Atıkların Yönetimi (tıbbi,evsel ) Yoğun Bakım Ünitesindeki Cihazların Bakımı ve Kalibrasyonu (Monitör, defibrilatör, ventilatör ) Doğum Eyleminin Yönetimi Boyunluk Kullanımı Eğitimi Acil Çalışılan Tetkik /Tahlil İşlemlerinin Sonuçlanma Süreleri Çalışan Güvenliği Eğitimi Kesici Delici Alet Yaralanmalarını Önleme Özel Alanların Temizliği (temizlik, sterilizasyon ve dezenfeksiyon kuralları) El hijyeni eğitimi (el hijyenin önemi el hijyeni endikasyonları, El hijyeni sağlama yöntemleri,eldiven kullanımı, El antiseptikleri ile ilgili genel bilgiler alkol bazlı 23
Profesyonel Gelişim Profesyonel gelişim kapsamında kurumlar aşağıdaki faaliyetlerle çalışanların gelişimini sağlayabilirler. Çalışanları araştırma yapmak konusunda desteklemek, araştırma becerilerini geliştirmek, Kurumsal mesleki yayınlarla deneyim ve bilgi paylaşımını sağlamak (Dergi, e dergi) Uluslar arası eğitimlerle global bilginin paylaşımı Kurum dışına açık bilimsel programlar Eğitim kurumları ve diğer kurumlarla işbirliği 24
Kaliteli Bir Hemşirelik Eğitimi Uygulamasının Yararları Yetkin Hemşireler Bilimsel yaklaşımla nitelikli bakım Güvenli bir bakım ortamı Hasta memnuniyeti Çalışan memnuniyeti Optimal bakım odaklı bir ekip anlayışı ile multidisipliner çalışma Nitelikli bakım- kısa yatış süresi düşük maliyet 25
Daha iyi hemşirelik eğitimi için el ele 26
KAYNAKLAR 1. Atay S, Gider D, Karadere G, Şenyüz P. (2009). Hastanede Çalışan Hemşirelerin Hizmet İçi Eğitime Yönelik Görüşleri. Uluslar arası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt:6, Sayı:1, 84-93. 2. Joint Commission International Accreditation Standards for Hospital. (2011). Joint Commission 3. Karagözoğlu Ş. (2005). Bilimsel Bir Disiplin Olarak Hemşirelik. C.Ü. Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 9 (1). 4. Karadağ G, Uçan Ö. (2006). Hemşirelik Eğitimi ve Kalite. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:1, Sayı:3, 42-51. 5. Özaydın Z. (2001). Hemşirelikte Bir Öncü Perihan Velioğlu, İstanbul. 6. Şenyuva E. (2013). Hemşirelikte Yaşam Boyu Öğrenme: Algılar ve Gerçekler. F.N. Hemşirelik Dergisi, Cilt:21-Sayı:1, 69-75. 7. Serbest S. (2009). Özel Bir Hastane Grubunda Çalışan Hemşirelerin Hizmet İçi Eğitim Uygulamalarına İlişkin Düşünceleri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniv. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 8. Taşocak G. (2012). Hemşirelik ve Hemşirelik Eğitimine Genel Bakış. Atabek Aştı T, Karadağ A. (Ed). Hemşirelik Esasları. Pasifik Ofset, İstanbul, s. 17-25. 9. Taymaz, H.A., Hizmet İçi Eğitim Kavramlar, İlkeler, Yöntemler, Personel Eğitim Geliştirme Merkezi,Yayın No:3, Ankara (1997). 10. Topuksak B, Kublay G. (2010). Florence Nightingale den Günümüze Hemşirelik Eğitiminde Neler Değişti? Avrupa ve Türkiye de Modern Hemşirelik Eğitimi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi Sempozyum Özel Sayısı, 298-305. 11. 19 Nisan 2011 tarihli Hemşirelik Yönetmeliği, http://www.resmigazete.gov.tr/2011/04/20110419-5.htm Erişim tarihi: 12.09.2011) 12. http://www.turkhemsirelerdernegi.org.tr/hemsirelik-kanunu.aspx 27