GENEL MUHASEBE
MUHASEBE KAVRAMI Basit bir şekilde işletme, mal ya da hizmet üreten ve satan kurumlar olarak tanımlanmaktadır. İşletmelerin temel amacı, kâr elde etmektir. İşletmeler, bu amaç doğrultusunda faaliyet gösterirler. Ekonomik hayatın olmazsa olmazı işletmeleri ve İşletmelerdeki çok sayıdaki parasal hareketi düşününüz. İşletmelerin varlığını devam ettirebilmeleri, rakipleri karşısında rekabet edebilmeleri ve geleceğe yönelik yatırım kararlarını alabilmeleri için çok sayıdaki parasal hareketin kayıtlanması, izlenmesi, analizi ve yorumlanması gerekmektedir.
İşletmelerde Mal ve Nakit Döngüsü:. İşletmelerde mal hareketleri; işletme, satıcılar ve müşteriler arasındaki bir süreçtir.
İşletmede temel döngü, mal ve para hareketleridir. Mal ve nakit hareketleri Şekil 1 üzerinde gösterildiği gibi ters yönde hareket etmektedir. Bir işletmede malın alınıp satılmasına kadar geçen süreçte satıcı ve alıcılar ile olan ticari ilişkiler, çalışanların ücretleri, iş yerinin kira gideri; elektrik, doğalgaz, telefon faturalarının ödemeleri vb. işlemler gerçekleşmektedir. Muhasebe, bu süreçte gerçekleşen ve işletme ile ilgili olan tüm işlemleri izleyen bir sistemdir.
İşletmeler, kuruluş aşamasından itibaren faaliyetlerini yerine getirebilmeleri için kaynağa (finans) ihtiyaç duymaktadır. Bu kaynak, işletme sahiplerinden sağlanabileceği gibi işletme dışı üçüncü kişi veya kurumlardan da temin edilebilir. İşletme sahiplerinden veya ortaklarından sağlanan kaynak, öz kaynak; üçüncü kişiler ve kurumlardan borçlanma yolu ile sağlanan kaynaklar ise yabancı kaynak olarak tanımlanmaktadır.
Bir işletmenin faaliyetlerinde kullanmak üzere sağladıkları öz kaynak ve yabancı kaynaklar, işletmenin toplam kaynaklarını oluşturmaktadır. Burada kaynaklar nerede kullanılır? sorusu akla gelmektedir. Kaynaklar; işletmenin makine, demirbaş, mal alımlarında; çalışanlara ücret ödemelerinde kullanılmaktadır.
İşletmelerde kaynakları kullanarak varlık satın alınmaktadır. Varlıklar, paraya dönüşen ve işletme faaliyetlerinde kullanılan olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. İşletmenin kasa veya bankasındaki parası ile ticari mal, kısa zaman içinde paraya dönüşecek varlıkları oluştururken bina, makine ve demirbaşlar; işletme faaliyetinde kullanılacak varlıkları oluşturmaktadır. İşletme yönetiminin temel amacı, alınan varlıkları işletmenin amaçları doğrultusunda kullanmaktır.
MUHASEBENİN TANIMI Muhasebe, işletmeyle ilgili mali nitelikli olayları tespit eden, tasnif eden, kayıt eden, raporlayan ve yorumlayan bilim dalıdır. Muhasebe, ekonomik bilgilerin, bu bilgileri kullananlar tarafından bilinçli yargılarda bulunmak ve karar vermek üzere belirlenmesi, ölçülmesi ve iletilmesi sürecidir.
MUHASEBENİN TANIMI Muhasebe, esas olarak finansal nitelikteki işletme olay ve işlemlerinin kayıt ve sınıflandırma bilimi; ve bu işlem ve olayların önem arz eden bir biçimde özetlenmesi, analiz ve yorumunun yapılması ve sonuçlarının karar vermek ve bir yargıda bulunmak durumunda olan kişilere iletilmesidir.
Tanımlardan hareketle muhasebenin alanını belirlemek mümkündür; -Muhasebe, bir ekonomik birimin (işletme/ işletme içindeki kar merkezi/işletmenin şubesi gibi) faaliyetleri ve faaliyet sonuçları hakkındaki bilgileri konu edinir. -Bu birimin para ile ifade edilen mali nitelikli işlemleri muhasebenin konusudur. -Bu işlemlere ilişkin bilgiler toplanır, kaydedilir, sınıflandırılır, özetlenir, analiz ve yoruma tabi tutulur. -Bu süreçten geçen bilgiler işletmeden doğrudan ya da dolaylı çıkarı olan kullanıcılar için üretilmektedir.
Bu tarafların çok çeşitli ve bilgiye olan taleplerinin gerekçeleri farklı olduğu için muhasebe genel amaçlı mali tablolar üretir. Doğaldır ki işletme yöneticileri ve sahipleri bu mali tablolara ilave olarak diğer detaylı muhasebe bilgilerine de ulaşabilir. Üretilen muhasebe bilgisinin taraflarca kullanım amaçlarına bakıldığında asıl amacın kaynak dağılımında kullanımı olduğu görülür. O zaman muhasebe ekonominin bir alt dalıdır.
Muhasebenin kapsamına giren olaylarda şu iki şart birlikte olmalıdır: 1) İşletme ile ilgili bir olay olmalıdır. Örneğin A işletmesi için, B ve C işletmeleri arasındaki bir olay A işletmesi muhasebesini ilgilendirmez. Ancak B ve/veya C işletmeleri ile A işletmesi arasındaki olaylar A işletmesi muhasebesini ilgilendirir.
2) Mali nitelikli (ekonomik değeri olan parasal olay) bir olay olmalıdır. Örneğin işletmede çalışan iki kişi arasındaki bir kavga, muhasebeyi ilgilendirmez. Ancak kavga nedeni ile verilecek parasal bir ceza, muhasebeyi ilgilendirir.
Muhasebe işletme ile ilgili mali olaylarla şu dört süreçte ilgilenir: 1) Tespit Eder Belge Sistemi Ticari Belgeler ile (Saptama işlevi) Fatura, Bordro, dekont a)ekonomik olaylar dinamik yapılı, muhasebe kayıt süreci ise statik yapılıdır. Bu iki yapı belge düzeni ile uyumlu duruma getirilir. b)bir belgede en az 5 unsur olmalıdır: Bunlar; yer bildirimi, zaman bildirimi, kişi bildirimi, konu bildirimi ve finansal boyut bildirimidir.
2) Tasnif Eder Hesap Sistemi Tekdüzen Hesap Planı ile (Gruplandırma / sınıflandırma işlevi) (Değişik Hesap Planları) Mali olayların farklı nitelikte olması bunların farklı kümelerde biriktirilmesinin gerektirir. Bu kümelere hesap denir. Bir işletmenin kullanacağı hesapların tümünün yer aldığı sisteme hesap planı denir. Hesap planın işletme ihtiyacına cevap verecek ayrıntıda ve sık değişiklik gerektirmeyen esneklikte olması gerekir.
Hesap Nedir? Muhasebede kayıt, takip ve kontrol edilecek değerleri gösteren tablolardır. Her hesabın bir kodu, bir de ismi vardır.
Tek Düzen Hesap Planı Tanımı: Muhasebe işlemlerinin kaydedilmesinde kullanılan, belirli bir sisteme göre hazırlanmış hesapların yer aldığı listeye tek düzen hesap planı denir.
TEK DÜZEN HESAP PLANI 1. DÖNEN VARLIKLAR 10. Hazır Değerler 100. Kasa 101. Alınan Çekler 102. Bankalar 11. Menkul Kıymetler 110. Hisse Senetleri 111. Özel Kesim Tahvil Senet Ve Bonoları 12. Ticari Alacaklar 120. Alıcılar 121. Alacak Senetleri 2. DURAN VARLIKLAR 25. Maddi Duran Varlıklar 250. Arazi Ve Arsalar 251. Yer Altı Ve Yer Üstü Düzenleri 252. Binalar 253. Tesis, Makine Ve Cihazlar 26. Maddi Olmayan Duran Varlıklar 260. Haklar 263. Araştırma Ve Geliştirme Giderleri
3) Kayıt Eder Defter Sistemi Defter kayıtları ile (Kayıt İşlevi) 1. Yevmiye Defteri 2. İşletme Hesabı Defteri 3. Defteri Kebir 4. Günlük Perakende Satış ve Hasılat Defteri 5. Envanter Defteri 6. Diğer Defterler 7. Diğer Defterler
4) Rapor Eder Raporlama Sistemi Mali (Finansal) Tablolar (Raporlama işlevi) 1. Bilanço 2. Gelir Tablosu 3. Diğer Mali Tablolar
5) Yorum Yapar Muhasebe Bilgi Sistemi Bilgi kullanıcılarının amaçlarına uygun raporlar üretir ve yorumlar. Muhasebenin ürettiği mali bilgiler, işletme ile ilgili kişi ve kurumlara, işletme hakkında yapacakları değerlendirmeler için sunulur ve ne anlama geldikleri açıklanır.
MUHASEBENİN ÖNEMİ Ülke Ekonomisi Açısından Önemi Devletin gelirlerini sağlıklı belirlemesi ülke ekonomisini oluşturan işletmelerin devlete sağlıklı mali bilgi vermesi ile mümkündür. İşletmelerin sağlıklı mali bilgi vermesi ise uyguladıkları muhasebe sisteminin sıhhati ile doğru orantılıdır.
Devletin gelirlerini sağlıklı belirlemesi yatırım kararlarının sağlıklı olmasını doğurur. Bu da o ülkenin ekonomik, sosyal ve sürdürülebilir kalkınmasını olumlu yönde etkiler. Bunun tersi de doğrudur.
İşletmeler Açısından Önemi Muhasebenin işletmeler açısından önemi, başta yöneticiler olmak üzere işletme ilgililerine doğru mali bilgiler aktarması ile ilgilidir. Şöyle ki; İşletmeler belirli amaçları gerçekleştirmek için kurulurlar ve çalışırlar. Bu amaçlardan en vazgeçilmez olanları, süreklilik ve kâr elde etmektir.
Bu iki amaç birbiriyle ilişkilidir. Sürekliliği sağlamak için kâr elde etmek gerekir. Ayrıca kârı doğru hesaplamak ve doğru değerlendirmek de gerekmektedir.
Genel olarak amaçları etkin ve verimli gerçekleştirmek, özel olarak ise kâr sağlamak için, akılcılığın ve bilimselliğin gereği olarak; a) Faaliyetlerin önceden planlanması, b) Mümkün olduğunca plan doğrultusunda hareket edilmesi ve gerçekleşen faaliyetlerin sürekli izlenmesi c) Sonuçların kontrol edilmesi gerekir.
Bu çerçevede muhasebe işletme yönetimine şu katkıları sağlar: a) Muhasebe yazılı bir hafıza niteliğinde olduğundan, geçmiş mali olaylar hakkında bilgi verir. Bu bilgiler gelecek faaliyetlerin planlanmasında kullanılabilir. b) İşlemlerin günlük takibini yaparak gerçekleştirilen faaliyetlerin izlenmesine katkı sağlar.
c) Plan ve Bütçe verileri ile, uygulama sonuçlarının karşılaştırılmasını yaparak, işletme faaliyetlerinin kontrol edilmesine katkı sağlar. Böylece işletmeler kârlılıklarını artırabilirler. Ayrıca kâr en başta gelir ve giderin doğru belirlenmesine, kaydedilmesine ve hesaplanmasına bağlıdır. Bu da işletmelerdeki muhasebe sisteminin sağlıklı çalışmasına bağlıdır.
Muhasebe Bilgilerine İhtiyaç Duyanlar (İşletme İlgilileri) Açısından Önemi İşletme ile ilgili çeşitli kişi ve kuruluşlar, işletme hakkında yapacakları değerlendirmeler ve verecekleri kararlar için muhasebenin sağlayacağı mali bilgilere ihtiyaç duyarlar. Mali bilgilerin doğruluğu, işletme hakkında yapılacak değerlendirmeler ve verilecek kararların doğruluğu ve geçerliliği açısından önemlidir. Bu nedenle işletmelerin amaçlarını etkin ve verimli gerçekleştirmelerinde, iyi örgütlenmiş bir muhasebe bölümüne sahip olmaları önemlidir.
İşletme ilgililerini; başta yöneticiler olmak üzere, işletme sahipleri, işletmede çalışanlar, kredi kuruluşları, potansiyel yatırımcılar, sendikalar, devlet (kamu maliyesi/vergi idaresi), diğer işletmeler, çeşitli sivil toplum örgütleri (çevre örgütleri, tüketici örgütleri) ve kamuoyu (halk) şeklinde sıralamak mümkündür. Bunların her birinin işletme üzerindeki amaçları farklıdır, buna bağlı olarak ihtiyaç duyacakları bilgilerin de farklı niteliklerde olması olağandır.
MUHASEBENİN TARİHİ GELİŞİMİ Muhasebenin tarihi süreç içindeki gelişimi, ekonomik yaşamın gelişimi ile doğru orantılı olmuştur. M.Ö. 5000 yıllarından itibaren; Babil, Mısır, Eski Yunan ve Roma da, basit düzeyde (envanter listeleri, borç alacak hesapları, ücret ödemeleri gibi) çeşitli muhasebe kayıtlarının kullanıldığı bilinmektedir.
MUHASEBENİN TARİHİ GELİŞİMİ Muhasebenin yasal düzenlemelerle ilişkisi, 1850 yılında Kanunname-i Ticaret adında, aslında Fransız Ticaret Kanununun bir tercümesinden başka bir şey olmayan yasadaki, tüccarların tutmak zorunda olduğu defterlerle ilgili hükümler ile kurulmuştur.
MUHASEBENİN TARİHİ GELİŞİMİ 1883 yılında kurulan ve bir ticaret okulu olan İstanbul Ticaret Mektebi Âlisi, Darüşşafaka ve Askeri Rüştiye,İdadi okullarının ders programlarında Muhasebe dersleri yer almıştır.
MUHASEBENİN TARİHİ GELİŞİMİ Muhasebe ve denetim mesleğinin Cumhuriyet Tarihimiz içerisinde gösterdiği gelişim özellikle dünya ülkeleri ile göreceli olarak incelendiğinde çok yavaş ve bir çok başarısız denemelerle doludur.
MUHASEBENİN TARİHİ GELİŞİMİ Bu yavaş gelişmede, Pazar ekonomisi kurallarının ve özel işletmelerdeki gelişmelerin 1980 lere kadar gecikmesinin payı vardır.
MUHASEBENİN TARİHİ GELİŞİMİ 1991 TÜRMOB un (Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Odalar Birliği) kurulmuştur. Müşavirler 1994 Ülke genelinde Tekdüzen Muhasebe Sistemine geçiş (TMS)
Bir Ülkede Muhasebenin Gelişimini Etkileyen Faktörler Gelişmekte olan ülkelerde, çoğu sektörler Satıcı Pazarı koşulları içinde çalışır. Bu tür ekonomik yapıya sahip ülkelerde muhasebe; başta işletme yöneticileri olmak üzere, işletme ilgililerine bilgi sunma amacına yönelik değildir. Yani muhasebe, bir planlama ve denetim aracı olarak kullanılmaz.
Bunun yerine muhasebe, genellikle yasaların zorunlu kıldığı angarya bir iş olarak kabul edilir. Bu koşullarda muhasebe daha çok, vergi muhasebesi niteliğinde ve basit anlamıyla bir defter kayıt sistemi olarak kalır. Muhasebenin bir bilgi sistemi şeklinde, planlama ve denetim aracı olarak kullanılması, piyasa koşullarının etkisiyle, özellikle zorlaması ile olur.
Piyasa modelleri ile muhasebe arasındaki ilişkiyi basitçe aşağıdaki şekil yardımıyla gösterebiliriz: PİYASA MODELİ Tekel Piyasası (Satıcı Pazarı) Rekabet Piyasası (Alıcı Pazarı) (Satıcı Tek - Alıcı Çok) (Satıcı ve Alıcı Çok) Muhasebenin Önemi Azalır Muhasebenin Önemi Artar. Ülke genelinde, ekonomik ve siyasi istikrar olması da muhasebenin gelişimine olumlu yönde etki eder.
MUHASEBENİN BÖLÜMLERİ Genel Muhasebe Genel muhasebe, işletme ile, işletme ilgilileri arasındaki mali ilişkiyi sağlayan muhasebe dalıdır. İşletmenin gerçekleştirdiği mali olayları ve bu olayların sonuçlarını sürekli olarak kaydederek saklayan yazılı bir hafıza niteliğindedir.
MUHASEBENİN BÖLÜMLERİ Genel Muhasebe Genel muhasebede mali olaylara ilişkin veriler, objektif belgelere dayanılarak, değiştirilmeden olduğu gibi kaydedilir.
Genel muhasebenin yararları şu şekilde özetlenebilir: Bir anlaşmazlık durumunda, daha önce gerçekleştirilmiş bir mali olayın; varlığı, yapılma biçimi ve dayanağı hakkında bilgi verir. Belirli tarihlerde yapılacak işlemlerin unutulmamasını sağlar.
İşletmeye ait varlıkların, amacı dışında kullanılıp kullanılmadığının ve işletmede bulunup bulunmadığının denetimine katkı sağlar. Belli bir dönem sonucuna ilişkin, kar veya zarar durumunun hesaplanmasına katkı sağlar.
Maliyet Muhasebesi Maliyet muhasebesi, üretim yapan işletmelerde, üretilen mamul ve/veya hizmetlerin birim maliyetin sağlıklı hesaplanması ile maliyet planlaması ve denetiminin etkin şekilde yapılması amacıyla kullanılan muhasebe türüdür.
Maliyet Muhasebesi Üretim işletmelerinde, genel muhasebeye ek olarak kullanılır.
Yönetim Muhasebesi Yönetim muhasebesi, işletme yöneticilerinin, başta karar verme olmak üzere, diğer tüm yönetim işlevlerinde (yönetim sürecinde) ihtiyaç duydukları ayrıntılı bilgi ihtiyacını karşılamak için geliştirilmiş muhasebe türüdür.
Yönetim Muhasebesi Yönetsel başarının değerlendirilmesinde, faaliyet ve sorumluluk denetimlerinin yapılması ve işletmede gerçekçi bir ödüllendirme ve cezalandırma sisteminin kurulmasına ve çalıştırılmasına katkı sağlar.
Muhasebe Denetimi Tüm muhasebe türlerinin üretip sunduğu mali bilgilerin, beklenen amaçları yerine getirebilmesi, öncelikle bu bilgilerinin doğruluğuna bağlıdır. İşte tüm muhasebe belgelerinin, verilerinin ve bilgilerinin doğruluğu hakkında bir kanıya ulaşmak için özel bir muhasebe türü geliştirilmiştir. Bu muhasebe türüne, muhasebe denetimi denmektedir.
Muhasebe Denetimi Muhasebe denetimi, denetim kavramları komitesi tarafından şu şekilde tanımlanmaktadır:
Denetim; iktisadi faaliyetlerle ilgili iddiaların, önceden belirlenmiş ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçları ilgi duyanlara bildirmek amacıyla, tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları değerleyerek, sonunda muhasebe veri ve bilgileri hakkında bir kanıya ulaşma sürecidir.
Özel İhtisas Muhasebeleri Yukarıda sıralanan temel muhasebe türleri kapsamında olmakla birlikte; işletmelerin türleri, işin özellikleri, sektörün yapısı ve benzeri değişkenlere göre uygulanan çeşitli muhasebe türleri geliştirilmiştir.
Bunların başlıcalarını; banka muhasebesi, yapı işleri (inşaat) muhasebesi, konaklama muhasebesi, şirketler muhasebesi, sigorta işletmeleri muhasebesi, ulaştırma işletmeleri muhasebesi, dış ticaret muhasebesi, tarım işletmeleri muhasebesi, kâr amaçsız kuruluşlar muhasebesi vb. şeklinde sıralayabiliriz.
MUHASEBE-BİLGİSAYAR İLİŞKİSİ Bilgisayar, muhasebe uygulamalarına özellikle iş hacmi yüksek olan işletmelerde önemli kolaylıklar sağlamaktadır. Mali olaya ilişkin belgeler ilgili programda belirtilen şekilde (formatta) bilgisayara girildiğinde kayıtlar ve raporlar otomatik olarak yapılmaktadır.
MUHASEBE-BİLGİSAYAR İLİŞKİSİ Ancak muhasebe mantığının anlaşılabilmesi açısında, muhasebenin klasik yöntemlerle öğretilmesinde yarar vardır. Bilgisayar muhasebeciler için amaç değil araçtır.
Muhasebenin Temel Kavramları Sosyal bir bilim dalı olan muhasebe yöntem ve uygulamalarının kişisellikten mümkün olduğunca kurtarılması için uluslararası nitelik taşıyan bazı kavramlar üretilmiştir.
Muhasebenin Temel Kavramları Muhasebe uygulamalarında yön veren bu kavramlara Muhasebenin Temel Kavramları denir. Muhasebenin temel kavramları, zaman içerisinde ihtiyaca göre değişebilen dinamik bir yapıya sahiptir.
Sosyal Sorumluluk Kavramı Sosyal sorumluluk kavramı; muhasebenin organizasyonunda, muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında; belli kişi veya grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder.
Örnek: İşletme bir kredi kuruluşundan kredi talebinde bulunurken kârı yüksek göstermek, vergi beyannamesi verirken karı düşük göstermek muhasebecinin sosyal sorumluluğu ile çelişir. Bu durum işletme sahipleri yararına, vergi idaresi zararına bir sonuç doğurur.
Örnek: Kardan prim alarak çalışan bir üst düzey yöneticinin, karın olduğundan çok açıklanmasını istemesi, muhasebecinin sosyal sorumluluğu ile çelişir. Bu durum, yönetici lehine, işletme sahiplerinin aleyhine bir sonuç doğurur.
Toplumsal kaynakların harcanması ve genel yatırım ve tüketim politikaları, ülke ekonomisinde önemli yere sahip işletmelerin mali durumları hakkında objektif bilgi sağlanabilmesine bağlıdır. Bu ise ancak muhasebecilerin sosyal sorumluluk kavramını, benimsemeleri ve bu kavramı uygulama yönünde direnç göstermeleri ile mümkündür.
Kişilik Kavramı Bu kavram; işletmenin sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ve diğer ilgililerden(işletme ilgilileri) ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerini sadece bu kişilik adına yürütmesi gerektiğini öngörür.
Kişilik Kavramı Her işletme yasal statüsü (kişi işletmesi, kişi şirketi veya sermaye şirketi gibi), ne olursa olsun, muhasebe işlemleri açısından ayrı bir kişilik olarak düşünülür. Buna muhasebe kişiliği denir.
İşletmenin Sürekliliği Kavramı Bu kavram, işletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. Bu nedenle işletme sahiplerinin ya da hissedarlarının yaşam süreleriyle bağlı değildir. İşletmenin sürekliliği kavramı maliyet esasının temelini oluşturur.
Dönemsellik Kavramı Dönemsellik kavramı; işletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır.
Dönemsellik Kavramı Gelir ve giderlerin tahakkuk (gerçekleşme) esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.
Örnek (1): İşletmenin 1 Kasım günü 5 aylık yakıt parası olarak 5.000 TL ödendiğini varsayarsak, bu ödemenin tamamı cari yıla gider yazılmaz. Yalnızca 2 aylık kısmı olan 2.000 TL cari yıla gider yazılır. Kalan 3 aylık kısmı ise gelecek yılın giderini oluşturur. Örnek (2): Bir basın işletmesinin; 1 Eylül günü, sattığı derginin bir yıllık abone bedelini peşin tahsil ettiğini varsayarsak, bu tahsilatın 4 aylık kısmı cari yılın geliri, kalan 8 aylık kısmı ise gelecek yılın geliri olur.
Parayla Ölçülme Kavramı Muhasebenin konusu para ile ifade edilen değerlerdir. Parayla ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder. Muhasebe kayıtlarında ulusal para biriminin(tl) kullanılması ve diğer ölçü birimlerinin (kilo, metre,litre) ulusal para birimine çevrilerek muhasebe kayıtlarına alınması bu kavram gereğidir.
Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı (Objektif Belge Kavramı / Verilerin Güvenilir Olması Kavramı) Bu kavram, muhasebe kayıtlarının gerçek durumunu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder.
Örnek: İşletenin aldığı yakıtla ilgili olarak, faturada 5 Ton kömür ifadesinin olması, faturanın objektifliği konusunda kuşku verir. Çünkü, kömürün cinsi (taş kömürü, kok kömürü, linyit kömürü gibi) belirtilmemiştir yani kişisel yargıya açık bırakılmıştır. Bu durumda bu fatura, usulüne uygun olarak düzenlenmiş belge tanımına uymaz.
Tutarlılık Kavramı (Tutarlı Rapor Sistemi Kavramı) Tutarlılık kavramı; muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının, birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder. İşletmelerin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu kavramın amacını oluşturur.
Tutarlılık Kavramı (Tutarlı Rapor Sistemi Kavramı) Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde, kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerik yönünden tek düzeni öngörür.
Örnek: Bir işletmede amortismanlar, bir dönemde sabit tutarlı yönteme, diğer dönemde ise azalan bakiyeler yöntemine göre hesaplanırsa, aynı işletmede, iki dönem arasında anlamlı karlılık değerlendirilmesi yapılamaz. Anlamlı bir karşılaştırma için, her iki yöntem arasındaki farkın ayrıca değerlendirmeye katılması gerekir.
Tam Açıklama Kavramı Tam açıklama kavramı; mali tabloların, bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder. Örnek: Varlıklar üzerinde bir ipotek varsa, bu durumun bilanço dip notunda belirtilmesi, bilgi kullanıcıları açısından oldukça önemlidir.
İhtiyatlılık Kavramı (Temkinlilik Kavramı) Bu kavram, muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini ifade eder. Bu kavramın sonucu olarak, işletmeler, muhtemel giderleri ve zararları için karşılık ayırırlar, muhtemel gelir ve kârlar için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar.
Örnek: Bir iş kazası sonucu, işçi tarafından dava edilen işletme, mahkeme sonuçlanmasa bile, dönem sonunda tahmini bir tazminat bedeli kadar bir gideri kabul edebilir. Mahkeme kesinleştiğinde, kesin sonuca göre gerekli kayıtlar ayrıca yapılır.
Önemlilik Kavramı Önemlilik kavramı, bir hesap kalemi veya mali bir olayın nisbi ağırlık ve değerinin, mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder. Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunludur.
Muhasebe sürecinde ortaya çıkacak önemsiz işlemlerin dikkate alınmamasını ifade eder. Neyin önemli, neyin önemsiz olduğuna muhasebe ile yönetim birlikte karar verir.
Bu kavram ayrıca her gün gerçekleşen bazı işlemlerin dönem sonlarında bir defa da kayda alınmasını öngörür. Varlık ve kaynakların, gider ve gelirlerin bölümlenmesi, işletme yönetimi açısından önemli olup olmadıkların göre yapılır.
Örnek (1): İşletmede çalışan işçilere ait işçilikler her gün oluştuğu (tahakkuk ettiği) halde ay sonunda bir defada muhasebeleştirilir. Örnek (2): İşletmede kullanılan maddi duran varlıklar her gün eskidiği halde, yıl sonlarında bir defada amortisman kaydı yapılır.
Örnek (3): Bir dönem boyunca ne kadar kırtasiye kullanıldığı önemli ise, ilgili ana hesaba, kırtasiye ile ilgili alt hesap açılabilir. Ancak, kırtasiye içinde ne kadar teksir kağıdı veya kalem harcandığı ile ilgili bir ayırıma gitmek, önemlilik kavramı ile çelişir. Benzer şekilde, hep tek bir bölgeye satış yapan bir işletmede, satışlar, bölgelere göre alt hesaplar açılarak izlenmez.
Tertiplilik Kavramı Bu kavram, hizmet üretimi ile ilgili olan muhasebe mesleği açısından, çalışılan bürolarda; çalışanların, büro fiziki ortamının ve dosyalar ile araç-gereçlerin, belli bir düzen ve tertipte olmasını ifade eder.
Tertiplilik Kavramı Bu nedenle, muhasebecilerin bu konuda gerekli titizliği göstermeleri, iyi bir dosyalama sistemi ve büro düzeni kurmaları gereklidir. Aksi halde, uygun olmayan bir ortamda dağınık bir şekilde çalışma, hem hizmet kalitesini hem de başarıyı olumsuz yönde etkileyeceğinden iş stresini artıracaktır.