JAPONYA ÜLKE NOTU GİRİŞ Asya nın doğusunda, Pasifik 0kyanusunda, bir adalar kümesi olan Japonya, yaklaşık 378 bin km2 lik yüz ölçümü,127 milyonluk nüfusu ve 4,6 trilyon dolarlık GSYH sı ile dünyanın en kalabalık ve zengin ülkelerinden biridir. Japonya, temsili demokrasi ile yönetilmektedir. Japon Parlamentosu devletin en üst organıdır. Hükümet Parlamentoya karşı sorumludur. Japon İmparatoru Devlet Başkanı dır. Japonya nın modern politik dönemi 1868 de Meiji Hanedanı zamanında başlamış, parlamento 1890 yılında kurulmuştur. Ancak Japonya nın dünya ekonomik ve politik sistemi içinde bugünkü yerini alması 2. Dünya Savaşı ndan sonra olmuştur. Bugün Japonya, dünyadaki en gelişmiş ekonomilerden biri olarak, ülkemiz için de önem arz eden büyük bir dış ticaret partneridir. TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Japonya Temel Ekonomik Göstergeler 2001 2002 2003 2004 2005a NÜFUS (milyon) 126,9 127,1 127,2 127,3 127,4 GSYİH (milyar $) 4165,7 3974,7 4296,8 4668,5 4605,5 BÜYÜME ORANI (%) 0,2 0,3 1,4 2,6 2,4 İHRACAT (fob,milyar dolar) 383,6 395,6 449,1 539,0 554,6 İTHALAT (fob,milyar dolar) 313,4 301,8 342,7 406,9 458,4 Enflasyon oranı (%) 0,7 0,9 0,3 0,0 0,3 a: EIU tahmini Kaynak: Economist Intelligence Unit Country Report, December 2005 GSYİH nın Başlıca Sektörler Arasında Dağılımı (2003) SEKTÖRLER (%) İMALAT 20,8 TARIM/BALIKÇILIK 1,3 ELEKTRİK, GAZ, SU 2,8 İNŞAAT 6,8 BANKACILIK SİGORTACILIK 20,9 TOPTAN, PERAKENDE TİCARETİ 13,3 DİĞER HİZMETLER 20,9 KAMU HİZMETLERİ 9,2 Kaynak: Economist Intelligence Unit Country Report, December 2005 DIŞ TICARET Başlıca Ürünler 2004( Milyar $) İHRACAT Milyar $ İTHALAT Milyar $ Elektrikli Mak Taşıma araçları Elektrikli olm. Mak Kimyasal ürünler Metaller 132,8 130,4 116,5 48,3 37,5 Ham maddeler Makina ve ekipmanlar Gıda Kimyasal ürünler Mineral yakıtlar 28,3 142,3 48,9 35,2 98,5 Kaynak: Economist Intelligence Unit Country Report, December 2005 İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 1
Başlıca ülkeler 2004( Milyar $) İHRACAT % İTHALAT % ABD G.Kore Tayvan Hong Kong Çin 22,4 7,8 7,4 6,3 13,1 ABD Çin G. Kore Avustralya Tayvan 13,7 20,7 4,8 4,3 3,7 Kaynak: Economist Intelligence Unit Country Report, December 2005 Japon Ekonomisi Japonya nın II. Dünya Savaşı sonrasındaki ekonomik başarısı; 1945 55 yılları arasında savaş sonrası zararın onarılması, 1972 ye kadar ki dönemde yaşanan hızlı büyüme, 1973 ten itibaren yaşanan yavaş fakat istikrarlı büyüme, 1978 petrol bunalımı ve 1980 lerin ortalarında Yen in değer kazanmaya başlaması bunun getirdiği sorunlara yönelik önlemler şeklinde özetlenebilmektedir. Hızlı büyüme döneminde sanayi üretimi hızla genişlemiş, 1973 yılı itibariyle Japonya, radyo, televizyon, gemi, taşıt araçları dünya talebinin %20 sini karşılar duruma gelmiştir. Bununla birlikte Japonya, çelik, bakır, çinko, kağıt, sentetik lif, çimento, suni ipekte dünya talebinin %10 unu, alüminyum, cam ve saatlerin %5 ini sağlamaktadır. 1957 70 yılları arasında tüketim 2 kat artmış, iç piyasa dayanıklı tüketim mallarında neredeyse doyum noktasına ulaşmıştır. Bütün bunların gerçekleşmesinde; 1 Savaş sonrası demokratikleşme, 2 Özel sektör yatırımları, 3 Nitelikli işgücü, 4 Yüksek tasarruf eğilimi, 5 Gelişmiş teknolojileri hemen uygulayabilme esnekliği, 6 Yaygın ve yüksek eğitim standartları, 7 Düşük savunma harcamaları, 8 Sosyal, politik ve işgücü ilişkilerinde istikrar, önemli rol oynamıştır. Ekim 1973 teki petrol krizi bu hızlı büyümeye son vermiştir. Bu tarihten sonra Japonya ekonomisi 1975 87 yıllarında istikrarlı bir şekilde %4 civarında büyümüştür. Büyüme yavaşlayınca ekonomide durgunluk başgöstermiştir. Ancak sanayide meydana gelen teknolojik gelişmeler ve hizmetler sektörünün büyümesi, yavaş büyüme döneminde dahi ekonomide belirgin bir dinamizmin olduğunu göstermektedir. 1993 yılında ise Yen in değer kazanması, iç talebin durması, yüksek üretim kapasitesi ve yeni endüstrilerin kurulamaması ekonomide durgunluğa yol açmıştır. Japon ihracat firmaları 1980 li yıllarda kurmuş ve genişletmiş oldukları deniz aşırı ülkelerdeki üretim tesislerinden olan ithalatlarını artırmışlardır. Yen in değer kazanması sonucu, sektörlere bağlı olarak özellikle Japonya da üretilen bazı ara mallar arasında geniş fiyat farklılıkları olmuştur. Özellikle endüstriyel girdilerdeki büyük fiyat farklılıkları yerli üretimi denizaşırı üretim işlemlerine dönüştürme yeteneğine sahip firmaları zorlamaktadır. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 2
Japonya nın endüstriyel yapısında yıllar itibariyle önemli değişiklikler olmuştur. Örneğin, Japonya nın savaş sonrasında ekonomisini toparlamasında büyük payı olan kömür sanayii bugün daha önemsiz bir role sahiptir. Benzer olarak bir dönemin ana sanayi kollarından biri olan tekstil, gemi, inşaatı, kimyasallar, çelik ve alüminyum da önemini yitirmekte, bunlar yerlerini hızla elektrikli makinalar, otomobil, elektronikler ve benzeri yüksek teknoloji ürünlere terk etmektedir. Diğer önemli sektörler ise bankacılık, sigorta hizmetleri ve iletişimdir. Karşılaştırmalı Ekonomik Göstergeler 2004 Japonya ABD Almanya Çin GSYİH (milyar $) 4663,9 11728,0 2707,9 1600,8 GSYİH/kişi 36627,4 40023,5 32775,5 1231,5 Tük.Fi.Enf. 0,0 2,7 1,7 3,9 % ortalama Cari işl.dengesi (milyar 172,1 661,3 99,8 55,1 $) İhracat (milyar $) 540,3 807,6 918,6 593,1 İthalat (milyar $) 407,3 1473,8 720,0 538,7 GSYİH nın % si olarak 20,3 19,5 60,5 70,7 dış ticaret Kaynak: Economist Intelligence Unit, Country Profile Japan 2005 2006 2007 Döneminde Japonya 2004 yılında %2,6 büyüyen GSYİH nın 2005 yılında %2,4 büyümesi beklenmektedir. 2005 ve 2006 yıllarında ise büyümenin sırasıyla %1,6 ve %1,3 olması beklenmektedir. Tüketici talebinin ve şirket yapılarının zayıf olması nedeni ile durgunluk sürecinin devam etmesi beklenmektedir. 2004 ticaret fazlası 132,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Önümüzdeki dönemde Çin den kaynaklanan ihracat talebi, azalan ABD talebini bir ölçüde dengeleyecektir. Yakın dönemde, mevcut dış ticaret fazlası ve dengesinin büyümeye olumlu bir etkide bulunması beklenmemektedir. 2006 2007 döneminde özel tüketimin zayıf kalmaya devam etmesi, İşsizlik oranının %4 ün altına düşmesi beklenmektedir. Ücretlerde herhangi bir artış olmaması ya da yer yer düşüşlerle karşılaşılması iç talep artışını etkilemektedir. Sermaye piyasalarındaki zayıflama ise tasarruf eğilimini artırmaktadır. 2002 yılında % 0,9 olan tüketici fiyatları enflasyonu 2003 yılında % 0,3 olmuştur. 2004 yılında %0 olan enflasyonun 2005, 2006 ve 2007 yılları itibarıyla sırasıyla % 0,3, %0,1 ve %0,6 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Bu tablo karşısında firmaların pazar paylarını korumak amacı ile fiyatlarını düşürmeleri gerekmektedir. Ancak bu durum hizmetler sektöründe ücretlerin düşmesine yol açacak ve deflasyonu körükleyecektir. 2002 yılında 1 dolar ortalama 126 yen iken, 2003 yılında 1 dolar: 116 yen ve 2004 yılında 1 dolar: 108 yen olmuştur. 2005 yılında 1 Doların 110 Yen, 2006 ve 2007 yıllarında sırasıyla 1 Doların 113 ve 105 Yen civarında olması beklenmektedir. Önümüzdeki iki yılda GSYİH nın %3,7 sine karşılık gelen büyük cari işlemler açıkları oluşacaktır. Ticaret fazlası bir miktar azalacaktır. Sıkılaşan iç talep ithalat artışını olumlu yönde etkileyecektir. Özetle Japon ekonomisi ciddi bir durgunluk yaşamaktadır. Bu durumda önümüzdeki yıllarda önemli bir aşama kaydedilmesi beklenmemektedir. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 3
Başlıca İhraç Ürünleri (milyar Japon Yeni) 2004Ocak Ekim 2005Ocak Ekim Değişim % Gıda, içecek & Tütün 228 249 9,4 Kimyasallar 4296 4742 10,4 Demir& çelik 2035 2512 23,4 Elektrikli olmayan mak: Otomatik bilgi işl. Makinaları İnşaat & maden makinaları Metal işleme mak Elektrikli mak: VCR ler TV ler Haberleşme araçları Yarı iletkenler: Elektronik devreler Ulaştırma araçları: Binek otomobilleri Motorlu araç par Gemiler 10427 769 623 795 11999 446 1068 498 3684 2456 11656 6620 2124 1115 10906 645 731 964 11812 352 1029 423 3581 2369 12340 7085 2271 1050 4,6 16,1 17,5 21,2 1,6 21,2 3,6 15,2 2,8 3,5 5,9 7,0 6,9 5,8 Diğerleri ile birlikte TOPLAM 50620 53408 5,5 Kaynak: Economist Intelligence Unit, Country Report December 2005 Ocak Ekim 2005 dönemindeki ihracatta en önemli kalemleri oluşturan ulaştırma araçları, elektrikli ve elektrikli olmayan aletlerde önemli ihracat artışı meydana gelmiştir. Ofis makineleri ve haberleşme araçlarında ise bu dönemde ihracatta azalma meydana gelmiştir. Diğer taraftan, Asya ya özellikle Çin e olan ihracat; elektronik ürünlerde artmıştır. Gelecekte Çin in özellikle otomobil piyasası açısından Japonya için önemli bir ihraç pazarı olması beklenmektedir. Başlıca İthal Ürünleri (milyar Japon Yeni) 2004Ocak Ekim 2005Ocak Ekim Değişim % Gıda, içecek & Tütün 4351 4561 4,8 Hammaddeler: Ağaç Cevherler Demir dışı baz metaller 2568 486 353 607 2832 435 488 777 10,2 10,4 38,4 28,0 Mineral yakıtlar: Kömür Ham petrol Likid doğal gaz 8599 897 4887 1345 11574 1218 6974 1598 34,6 35,9 42,7 18,8 Kimyasallar 3156 3560 12,8 Tekstil 1957 2053 4,9 Demir çelik 478 680 42,1 Görsel işitsel ek. Haberleşme araçl. Yarı iletkenler 1120 283 1930 1273 306 1909 13,7 8,0 1,0 Motorlu araçlar 729 742 1,8 Uçaklar 400 440 9,9 Diğerleri ile birlikte TOPLAM 40397 46133 14,2 Kaynak: Economist Intelligence Unit, Country Report December 2005 Diğer taraftan ithalatta mineral yakıtlar, gıda maddeleri ve kimyasallar en önemli ithalat kategorilerini oluşturmaktadır. Ocak Ekim 2005 döneminde bu grup ürünlerin ithalatı ile İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 4
birlikte demir çelik ithalatında önemli artış gerçekleşmiştir. Bu durumda Irak savaşı ile birlikte artan petrol fiyatları etkili olmuştur. TÜRKİYE JAPONYA TİCARİ VE EKONOMİK İLİŞKİLERİ Yasal Altyapı Anlaşmanın Adı İmza Tarihi İmza Yeri RG Tarih, No su Yürürlüğe Giriş Tarihi Ticaret ve Tediye Anlaşmaları 8 Şubat 1955 Ankara 3 Ocak 1956 3 Ocak 1956 Yatırımların Karşılıklı Teşviki 12 Şubat 1992 Ankara 16 Ocak 1993, 12 Mart 1993 ve Korunması 21467 Çifte Vergilendirmenin 8 Mart 1993 Ankara 13 Kasım 1994, 1 Ocak 1995 Önlenmesi 22110 Kaynak: DTM Anlaşmalar Genel Müdürlüğü İkili Ticaret Verileri ( USD) İthalat Dolar İth / Gen İhracat Dolar (% ) İhr / Gen (% ) Dış Dengesi Ticaret Dış Hacmi Ticaret Hacim / Gen (% ) 1989 529942090 3,36 233133162 2,01 296808928 763075252 2,78 1990 1119656212 5,02 239233528 1,85 880422684 1358889740 3,85 1991 1091854199 5,19 226043393 1,66 865810806 1317897592 3,80 1992 1112686092 4,87 162458773 1,10 950227319 1275144865 3,39 1993 1620790791 5,51 158432650 1,03 1462358141 1779223441 3,97 1994 967546585 4,16 186813399 1,03 780733186 1154359984 2,79 1995 1399956610 3,92 180264454 0,83 1219692156 1580221064 2,76 1996 1421920894 3,26 167689526 0,72 1254231368 1589610420 2,38 1997 2040112803 4,20 143823098 0,55 1896289705 2183935901 2,92 1998 2045634687 4,45 112748097 0,42 1932886590 2158382784 2,96 1999 1393306693 3,43 121754180 0,46 1271552513 1515060873 2,25 2000 1620561018 2,97 149489056 0,54 1471071962 1770050074 2,15 2001 1307372391 3,16 124064598 0,40 1183307793 1431436989 1,97 2002 1465506542 2,84 129979685 0,36 1335526857 1595486227 1,82 2003 1927096261 2,78 156287904 0,33 1770808357 2083384165 1,79 2004 2684287048 2,75 190116694 0,30 2494170354 2874403742 1,79 2005 3097499414 2,67 234162080 0,32 2863337334 3331661494 1,76 Kaynak: DTM BİM Ülkemiz ile Japonya arasındaki ticaret, yıllar itibariyle sürekli olarak ülkemiz aleyhine açık vermiştir. Söz konusu açık, 2004 yılında 2,5 milyar $ civarında iken, 2005 yılında %32 artışla 2,9 milyar $ a yükselmiştir. Türkiye ile Japonya arasındaki 2005 yılı dış ticaret verilerinin incelenmesinden, ihracatımızın yaklaşık 234 milyon $, ithalatımızın ise 3,1 milyar $ düzeyinde gerçekleştiği görülmektedir. Ülkemizin Japonya dan ithalatının, ihracatın 10 katından fazla olduğu hususu dikkate alındığında, iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin gelişiminin ağırlıklı olarak Japonya dan yapılan ithalat ile yönlendirildiği görülmektedir. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 5
İkili Ticarette Başlıca Maddeler ($) İhracat (GTİP 6 lı kod) GTİP Ürün 2005 030235 Mavi Yüzgeçli Orkinos (Taze/Soğutulmuş) 49595265 260300 Bakır Cevherleri Ve Konsantreleri 17795184 200290 Diğer Şekilde Domates (Sirke, Asetik Asitten Başka Şekilde Konserve Edilmiş) 16947092 240110 Tütün (Saplı, Damarlı) 7192929 260800 Çinko Cevherleri Ve Konsantreleri 7028496 252890 Tabii Diğer Boratlar Vb. Konsantreleri 6504044 200210 Domatesler (Tüm/Parça) (Sirke, Asetik Asitten Başka Şekilde Konserve Edilmiş) 5704328 401110 Otomobil Dış Lastiği; Yeni 5660794 080222 Fındık (Kabuksuz) 4901800 030345 Mavi Yüzgeçli Orkinos (Dondurulmuş) 4880201 120740 Susam Tohumu 4286278 851220 Diğer Aydınlatma/Gözle Görülebilen İşaret Cihazları 3494062 711319 Diğer Kıymetli Metal Kaplamalarından Mücevherci Eşyası 3150500 570110 Yünden/İnce Kıldan Düğümlü Sarmalı Halılar, Yer Kaplamaları 3036426 760120 İşlenmemiş Alüminyum Alaşımları 3010195 870870 Kara Taşıtları İçin Tekerlekleri Vb Aksam, Parça/Aksesuarı 2966889 150910 Saf Zeytinyağı 2945498 030799 Suda Yaşayan Diğer Omurgasız Hayvanlar (Dondurulmuş) 2936693 610910 Tişört, Fanila, Atlet Vs.Giyim Eşyası; Pamuktan (Örme) 2828019 080620 Üzüm (Kurutulmuş) 2740114 570190 Diğer Dokumaya Elverişli Maddeden Halılar, Yer Kaplamaları 2734499 680291 Mermer, Traverten Ve Su Mermeri 2544551 200830 Turunçgil Konserveleri 2334386 843149 Ağır İş Makinalarının Aksam Parçaları 2187595 200819 Diğer Sert Kabuklu Meyva Ve Karışımlarının Konserveleri 2003500 581092 Sentetik Suni Lifden İşlemeler 1952015 281000 Bor Oksitleri; Borik Asitler 1885900 080420 İncir (Taze/Kurutulmuş) 1813997 511211 Dokunmuş Mensucat (M2ağır=<200 Gr) Yün/İnce Kıl=>%85 Ağırlık 1608706 190219 Makarna; Yumurtasız (Pişirilmemiş) 1575415 870829 Kara Taşıtlarının Diğer Aksam Parçaları 1496840 630532 Ambalaj İçin Torba/Çuval `(Sentetik Suni) Dökme Maddeler İçin Esnek Mahfaza. 1477385 430310 Kürkten Giyim Eşyası Aksesuarları 1428565 580410 Tüller (Diğer File Mensucat) 1362491 620462 Kadın/Kız Çocuk İçin Pantolon, Şort Vs.; Pamuktan 1300543 701329 Bardaklar `Camdan (Cam Seramik Hariç) İçki İçin 1279356 180400 Kakao Yağı (Katı Ve Sıvı) 1049238 081310 Kayısı (Zerdali Dahil)Kurutulmuş 1028672 070959 Diğer Mantarlar (Taze/Soğutulmuş) 999617 091040 Kekik; Defne Yaprakları 984891 Kaynak: DTM BİM 2005 yılında Japonya ya ihraç ettiğimiz başlıca maddeler; orkinos, domates konserveleri, bakır cevherleri ve konsantreleri, tabii diğer boratlar, suda yaşayan omurgasız hayvanlar, İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 6
turbopropeller, kıymetli metal kaplamalarından mücevherci eşyası, kürkten giyim eşyası ve aksesuarları, t shirt fanila pamuklu giyim eşyası, susam tohumu, kara taşıtlarının diğer aksam ve parçaları, fındık (kabuksuz) ve kakao yağıdır. Diğer taraftan 2004 yılında Japonya ya olan ihracatımızın %57,2 sini sanayi ürünleri, %34,4 ünü tarım ürünleri, %7,9 unu Madencilik ürünleri oluşturmakta idi. İhracatımız sektörel olarak incelendiğinde, tekstil ve konfeksiyon ürünleri ihracatımız açısından Japonya pazarının büyük bir potansiyel arzettiği görülmektedir. Japonya, konfeksiyon sektöründe, AB ve ABD den sonraki en önemli ithalatçı konumunda olup, ülkemiz açısından henüz çok sınırlı miktarda girilmiş bir pazar olma özelliğini sürdürmektedir. Japonya ya tekstil alanında ihraç potansiyeli olan ürünlerimiz, ev tekstili sektöründe; yatak örtüsü, çarşaf, mutfak ve tuvalet eşyası; konfeksiyon sektöründe; tişört, bluz, kazak, gömlek ve pantolon; deri ve deri mamullerinde ise ayakkabı ve çanta olarak sıralanabilir. Ayrıca, seramik ve porselen sofra ve mutfak eşyaları, otomotiv ve elektrik elektronik sanayi ürünlerinde potansiyel görülmektedir. İthalat (GTİP 6 lı kod) GTİP Ürün 2005 890190 Yük Taşımaya Ve Hem İnsan Hem De Yük Taşımak İçin Diğer Gemiler 195129821 840820 Kara Taşıtları İçin Motorlar Dizel, Yarı Dizel 151343338 842952 Kulesi 360 Derece Dönebilen Yükleyiciler 149983976 853180 Diğer Elektrikli Görüntülü İşaret Cihazları 114605745 870421 Dizell/Yarı Dizell Motorlu Taşıtlar (Taşıma Kapasitesi<5ton) 103022859 870323 Kıvılcım Ateşlemeli, Motorlu Taşıtlar (1500cm3<Silindir=<3000 Cm3) 98366446 852540 Sabit Görüntü Kameraları Ve Diğer Görüntü Kaydedici Kameralar 79529885 870840 Kara Taşıtları İçin Vites Kutuları 74765096 844790 Diğer Örgü, Gipür, Tül, Dantela Vb. İmali İçin Makine Ve Cihazlar 55638529 870829 Kara Taşıtlarının Diğer Aksam Parçaları 53809741 870322 Kıvılcım Ateşlemeli, Motorlu Taşıtlar (1000cm3<Silindir=<1500 Cm3) 50752605 853120 Gösterge Tabloları Sıvı Kristal, Diyot Tertibatlı 46295914 847330 Başka Yerde Belirtilmeyen Otomatik Bilgi İşlem Makinasının Aksam,Parça& Aksesuarı 43869329 870899 Kara Taşıtları İçin Diğer Aksam Parçaları 43861146 842951 Önden Yüklemeli Küreyici Yükleyiciler 39723185 844720 Düz Örgü Tezgahları, Dikiş Trikotaj Makinaları 38877532 844319 Diğer Ofset Baskı Yapan Makina Cihazlar 30279778 845229 Diğer Dikiş Makinaları 28755787 845710 Metal İşleme Merkezleri 24887938 845811 Sayısal Kontrollü Olan Yatay Torna Tezgahları Metal İşleyen 24409530 392690 Plastikten Diğer Eşya 23079277 293499 Diğer Nükleik Asitler Vb. Tuzları; Diğer Heteroksiklik Bileşikler 22808730 901890 Tababetle İlgili Diğer Alet Ve Cihazlar 20932062 846241 Zımbalı Kesme, Taslak Çıkarma Makinaları Sayısal Kontrollü 20832919 852990 Hava Taşıt. Radar, Telsiz Uzaktan Kumanda Cihazı Aksam, Parçalar 20602096 300490 Tedavide/Korunmada Kullanılmak Üzere Hazırlanan Diğer İlaçlar 20273832 842720 Kendinden Hareketli Diğer Forklift Yük Arabaları 18378981 900220 Optik Cihazların Filtreleri 17306232 İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 7
540233 Poliesterden Tekstürize İplik (Dikiş Hariç) 17301594 390690 Diğer Akrilik Polimerler (İlk Şekilde) 17014970 847160 Giriş/Çıkış Birimleri 16951254 901010 Rulo Halindeki Fotoğraf, Film/Kağıtlar Abaskı Yapan Cihazlar 16742024 840999 Dizel Motorlar İçin Aksam; Parçalar 16262569 401110 Otomobil Dış Lastiği; Yeni 14872019 851531 Metallere Ark Kaynağı İçin Tamamen/Kısmen Otomatik Cihazlar 14350633 841430 Soğutma Cihazlarında Kullanılan Kompresörler 14235771 370790 Fotoğrafçılık İçin Hazır, Doze Kimyasal Maddeler 13240911 842129 Diğer Sıvı Filtre/Arıtma Cihazları 13054988 847130 Portatif Numerik Otomatik Bilgi İşlem Makinaları; Ağırlık<10 Kg. 12966897 721049 Diğer Çinkolu Demir Çelik, Diğer (En=>600mm.) 12745929 Kaynak: DTM BİM 2005 yılında Japonya dan ithal ettiğimiz başlıca ürünler; kıvılcım ateşlemeli motorlu taşıtlar, dizel/yarı dizel motorlu taşıtlar, kara taşıtları için motorlar (dizel yarı dizel), diğer elektrikli görüntülü işaret cihazları, kulesi 360 derece dönebilen yükleyiciler, sabit görüntü kameraları ve diğer görüntü kaydedici kameralar, düz örgü tezgahları, dikiş trikotaj makinaları, kara taşıtlarının diğer aksam parçaları, kara taşıtları için vites kutuları, başka yerde belirtilmeyen otomatik bilgi işlem makinasının aksam,parça& aksesuarı ve diğer dikiş makinalarıdır. Diğer taraftan 2004 yılında Japonya dan olan ithalatımızın % 99,95 ini sanayi ürünleri, %0,03 ünü tarım ürünleri, %0,02 sini madencilik ürünleri oluşturmakta idi. İkili Ticarette Karşılaşılan Sorunlar Genel olarak, Japon pazarına girmek için karşılaşılan en büyük sorunlar; yüksek maliyetli tanıtım ve reklam faaliyetleri, Japonların karar alma sürecinin yavaş olması dil ve kültür farklılığından kaynaklanan iletişim problemleri ve Japonya nın standartlar, kalite kontrol ve ambalajlama konularında çok titiz bir pazar olmasıdır. Özellikle gıda ürünlerindeki sıkı sağlık ve karantina tedbirleri, coğrafi uzaklık, tüketici tercihlerinin farklılığı, Japonlarla iş bağlantısı yapma güçlüğü, dağıtım sistemlerinin yabancılar için arzettiği zorluklar, uzakyol taşımacılığının pahalı olması ve aktarma limanlarındaki gecikmelerin teslimatların gecikmesine yol açması, ülkemizin Japonya ya ihracatının artırılmasının önündeki engellerdir. GENEL DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER Japonya öncelikle bölge ülkeleri ile sıkı bir ekonomik entegrasyon içindedir. Bu ülkeler öncelikle markasız ürünlerde Japonya nın en önemli tedarikçilerini oluşturmaktadır. Bu sebeple Japon piyasasına sürekli ihracat artışı sağlamanın ancak markalı ürünler ile gerçekleştirilebileceği değerlendirilmektedir. Bu çerçevede, markalı ihraç ürünlerimizin tanıtımının yapılarak Japon piyasasında Türk Malı imajının güçlendirilmesi gerekmektedir. Türkiye ile Japonya arasında özellikle kuru meyvalar ve fındık, domates dışındaki diğer dondurulmuş ve işlenmiş meyva ve sebzeler gibi gıda ürünleri, ev tekstili, otomotiv yan sanayii, makine aksam ve parçaları, demir çelik ürünleri, mücevher, mermer, seramik ve cam eşya alanlarında işbirliği yapılabileceği düşünülmektedir. Bu itibarla, başta organik esaslı olmak üzere işlenmiş gıda ürünleri, hazır giyim, ev tekstili, tabii deriden mamul giyim eşyası ve saraciye, otomotiv yan sanayi ürünleri, yazılım, orman İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 8
ürünleri, kuyumculuk, hediyelik eşya, bor türevleri gibi mal grupları Japonya ile yaptığımız dış ticaretin dengeli bir yapıya kavuşturulması açısından özellikle arz eden ürünler olarak değerlendirilmektedir. PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Japon Piyasasının Temel Özellikleri Fiyatlar Japonya dünyanın en pahalı ülkelerinden biridir. Özellikle turistik amaçlı uluslararası seyahatlerin artması sonucu Japon tüketici, Tokyo nun tüketici fiyatlarının dünyanın diğer belli başlı merkezlerine göre yüksek olduğunu görmektedir. Örneğin: gıda maddeleri, et, süt, tereyağı, pirinç fiyatları yüksek iken, giyim eşyası (elbise, bluz ve spor ayakkabıları) ile dayanıklı tüketim malları (motorsikletler, arabalar) ve kuru temizleme ve kuaför gibi hizmetlerin fiyatları daha ucuzdur. Japon Tüketicisi Tipik bir Japon ev hanımı hemen hemen hergün alışverişe gider. Temel ilke, tazeliktir. Japon sofrası geleneksel olarak balık ve taze sebze çeşitlerinden oluşmaktadır. Japonlar giysi vb. diğer maddeleri satın almak için genel olarak ucuzluk zamanlarını beklerken, dayanıklı tüketim malları için borçlanabilmektedir. Japon aile bütçesi geleneksel olarak gıda, barınma, giyim ve diğer gereksinimlere odaklanmıştır. Ancak son zamanlarda zorunlu olmayan maddelerin tüketimi toplam tüketim harcamalarının yaklaşık yarısına tekabül etmektedir. Bu eğilimin gelecekte de sürmesi beklenmektedir. Ekonomik ve sosyal şartların değişmesi, bunun yanısıra nüfusun giderek yaşlanması kişilere hobilerini gerçekleştirmek için daha fazla boş vakit sağlamaktadır. Kadınların sosyal durumundaki gelişmeler çok daha çeşitli ve özel tercihlerin ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Sağlık hizmetlerine yapılan harcamalar, özel pansiyonlar, emeklilere sağlanan kolaylıklar, sosyal ve eğitsel hizmetler, günlük bakım merkezleri giderek artmaktadır. Sonuç olarak Japon tüketicisi mal ve hizmet seçiminde giderek daha seçici olmaktadır. Japonya piyasası çok iyi eğitilmiş ve bilinçli bir tüketici kitlesine hitap etmektedir. Japonya da yaşam standardı çok yüksektir ve tüketiciler kaliteli ürünleri satın alabilme ve seçme şansına sahip bulunmaktadır. 127 milyon nüfusu ile Japonya dünyadaki nüfus yoğunluğu en fazla olan ülkelerden biri konumunda bulunmaktadır. Japon piyasası toplam satın alma hacmi itibarıyla dünyadaki ikinci en büyük pazardır. Tüketim ve gelir, yaş ilerledikçe artmaktadır. Hemen hemen bütün Japon çalışanları yılda en az iki kere maaşlarına ek olarak ikramiye almaktadılar. Bu ikramiyeler, yaz ortası ve Aralık aylarına rastlamaktadır. Bu dönemler aynı zamanda Japonya nın iki büyük hediye verme dönemine rastlamaktadır. İkramiye dönemleri tüketimin arttığı dönemlerdir, dolayısıyla pazarlamanın en yoğun olması gereken zamanlardır. Uluslararası standartlara göre Japonlar gelirlerinin yaklaşık %24 ü gibi önemli bir kısmını tasarrufa ayırabilmektedir. Bu eğilim arazi ve konut fiyatlarının çok pahalı olmasından kaynaklanmaktadır. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 9
Japon tüketiciler ürün kalitesinin yanısıra satış sonrası hizmetlere de çok önem vermektedir. Moda ve marka Japon tüketicisi için giderek daha fazla öneme sahip olmaktadır. Ayrıca belli gruplara ait insanların bir örnek giyinmesi ya da belli bir takıyı takmaları oldukça yaygın bir durumdur. Japonya da çeşitli renk değerleri bulunmaktadır. Bu renkler geleneksel değerlerle birlikte batı etkisini de yansıtmaktadır. Japon evlerinin renk değerleri daha çok, yerde toprak, duvarda kum renkleri ve inşaatta kullanılan ağaçtır. Kimononun renkleri bu ortama bir kontrast teşkil etmektedir. Genç kadınlar canlı renkleri tercih ederken yaş ilerledikçe daha nötr renkler tercih edilmektedir. Erkekler ise mavi ve toprak tonlarını tercih etmektedir. Bu renkler günümüz geleneksel Japon tarzı giyim ve dekorasyonunu temsil etmektedir. Ancak batı tarzı evler döşeyen Japonlar iç dekorasyonda farklı renkleri tercih etmeye başlamışlardır. İklim tüketici davranışlarının belirlenmesinde bir diğer faktörü oluşturmaktadır. Yazlar sıcak ve rutubetli, kışlar soğuk ve kuru geçmektedir. Paketlemenin ürünleri ısı farklarından koruması üzere gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca son yıllarda Japonların damak tadı giderek daha fazla batılılaşmaktadır. Dağıtım Kanalları Japonya nın dağıtım sistemi 1960 lardan itibaren çeşitli değişimlerden geçmiştir. Öncelikle büyük süpermarket zincirleri ile başlanmış, sonra belli başlı imalatçılar özellikle otomotiv, elektrikli ev aletleri ve kozmetik konusunda kendi toptan ve perakendeci ağlarını kurmuşlardır. Bilgisayar devrimi ise çok daha yaygın bir dağıtım sistemine geçişin bir diğer faktörü olmuştur. Zira sipariş, arşivleme, envanter ve diğer günlük işlemler otomosyona bağlanmıştır. Bunun yanısıra pekçok mağazanın kendi toptancı, merkez ofis ve bankaları ile online bağlantıları bulunmaktadır. Yüksek yoğunlukta ve küçük boyuttaki Japon perakendecileri göz önünde bulundurularak bir karşılaştırma yapıldığında nüfus başına düşen oran itibariyle söz konusu işletmelerin Avrupa ve ABD den daha fazla olduğu görülmekte, ayrıca bu işletmelerin batıya nazaran daha küçük alanlarda daha az sayıda personelle, daha az satış gerçekleştirdiklerine dikkat çekilmektedir. Toptan satıcılar açısından ise, toptan satışların perakende satışlara oranının Japonya da diğer endüstrileşmiş ülkelere nazaran daha yüksek olduğu gözlenmektedir. Bunun nedeni çok sayıda toptancı olması ve genel ticaret firmalarının satışlarının da bu kalemde gözükmesinden kaynaklanmaktadır. Genel ticaret firmalarının satışları buradan çıkarıldığı takdirde perakende satışların durumu diğer ülkelerden farklı olmayabilecektir. Dağıtımın üretkenliği açısından bakıldığında ise perakendecilerde, çalışan başına gerçekleşen yıllık satış diğer endüstrileşmiş ülkelerden daha yüksek ya da eşit ölçüde gerçekleşmekte, aynı durum toptancılar için değerlendirildiğinde Japonya diğer ülkelerin önüne geçmektedir. Japon Dağıtım Sistemine Özgü Uygulamalar Japon dağıtım sistemine özgü çeşili uygulamalar bulunmaktadır, bunlara kısaca değinmekte yarar görülmektedir:bunlar, tatene liste fiyatları, henpin satılmayan ürünün iadesi, keiretsu bağlı şirketler grubu ve detaylı bir geri ödeme sistemi uygulamalarıdır. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 10
Tatane: Liste fiyatı sistemi; bu sistem Japon iş piyasalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Üreticiler ürünleri için her bir dağıtım aşamasında ve nihai satış aşamasında üreticinin teklif ettiği fiyat şeklinde ifade edilen bir standart fiyat tespit etmektedir. Bu yöntemin çeşitli avantajları bulunmaktadır: Üreticiler kolaylıkla kendi ürünlerinin fiyatının düşmesini engellemekte ve kar marjlarını makul bir düzeyde tutmayı başarmaktadır. Aynı zamanda bu uygulama tüketiciye satın alma sırasında ürünün gerçek fiyatı ile ilgili net bir fikir vermektedir. Sistemin fiyatları sabitleştirmek gibi bir dezavantajı da bulunmaktadır. Japonya da Anti Tekel Yasası tek fiyat uygulamasını yasaklamıştır. Ancak kozmetikler, eczacılık ürünleri, kitaplar ve plaklar bu yasadan muaf tutulmuştur. Henpin: Satılmayan ürünün iadesi sistemi; satılmayan malın perakendecilerden toptancılara, toptancılardan üreticiye geri gönderilmesi uygulamasına Japonca da henpin denilmektedir. Japonya da satılmayan ürünler üreticiye geri döner. Dağıtım kanalındaki alıcı ve satıcılar satın alınmayan ürünün riskini paylaşırlar. Bu durumun büyük perakendecilerin dağıtım sistemi içinde güçlenmelerine neden olabileceği, aynı zamanda perakendecilerin kendi satışlarını artırmaya yönelik faaliyetlerini teşvik etmeyi engellemesi gibi bir sakıncası bulunmaktadır. Ayrıca maliyet yapısı daha az şeffaf olduğu taktirde rekabetin olumsuz etkilenebileceğine dair bir inanış da bulunmaktadır. Geri Ödeme Sistemi: Bu sistem Japonya ya özgü olmamakla birlikte bazı farklılıklar içermektedir. Japonya da belirlenen bir dönemin sonunda ödeme yapılmaktadır. Japon sisteminde iş ilişkilerinin uzun ve devamlı olacağı inanışı hakim bulunmaktadır. Bu, satışları teşvik etmek olarak değerlendirilebileceği gibi, satılmayan ürünün iadesinde olduğu gibi perakendecilerin daha başarılı olma çabalarını sınırlayan bir unsur haline de dönüşebilmektedir. Keiretsu: Bağlı şirketler grubu; sözkonusu firmalara son yıllarda kozmetik, elektrikli ev aletleri ve otomotiv endüstrisinde daha çok rastlanmaktadır. Bu sistem üreticilerin kendi ürünlerini pazarlama amacı ile kendi satış ağlarını kurup ürünlerini kendi kanallarından satışa çıkarmalarını ifade etmektedir. Üretici ve dağıtımcıların dikey ilişkisi, perakendecilerin tüketicilere sundukları hizmetleri geliştirmelerine yardımcı olmak açısından olumlu bir yaklaşım olarak kabul edilmektedir. Buna ek olarak tüketici bilgilerini direkt olarak üreticiye ileten ve gelecekteki ürünün tüketici tercihlerine daha fazla odaklanmasına imkan tanıyan ayrı bir kanal da oluşturulmaktadır. Sistem içindeki bilgi akışı 2 yönlü olmaktadır. Üreticiler etkin bir şekilde perakendecilere bilgi iletebilmektedir. Ancak, sözkonusu sistemin bir kartel gibi etki edebileceği ve piyasaya girmek isteyen firmaları engelleyebileceği gibi eleştiriler ortaya atılmaktadır. Bununla birlikte, Japon dağıtım sistemi, çok detaylı olması ve tarife dışı engelleri içermesi nedeni ile eleştirilmektedir. Görüldüğü üzere toptancılar, üreticiler için satış acentası, perakendeciler için satın alma acentası olarak çift taraflı bir işlevi yerine getirmektedirler. Ana yapısı itibarıyla aynı olmakla birlikte dağıtım sistemi tüketim malları ve sermaye malları için farklılık göstermektedir. Yapılan işlemin hacmine bağlı olarak dağıtım sisteminin bazı aşamaları elimine edilebilmektedir. Örneğin üreticiler direkt olarak perakendecilere satış yapabilmektedir. Japon tüketiciler taze gıda ihtiyaçlarını kendilerine en yakın satıcıdan günlük olarak almaktadırlar. Bu gerçek, çok sayıda küçük işletmenin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Gıda ve içecek satanlar, perakendeciler arasında çoğunluğu oluşturmaktadır. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 11
Japon Perakendecilik Sistemi Japon perakendecilik anlayışında son 45 yıl boyunca önemli değişiklikler olmuştur. Bu çerçevede perakende satış sistemi aşağıdaki gibi özetlenebilmektedir; 1. Çok Katlı Büyük Mağazalar Department Stores: Bu mağazaların başlangıç amacı tüketiciye ünlü markalar, yüksek kaliteli ürünler sunmak ve bunun yanısıra bünyesinde sergiler ve diğer kültürel faaliyetleri desteklemek ve barındırmak yoluyla Japon halkına bir kültürel deneyim kazandırmak olmuştur. Bu nedenlerle kurulan bu mağazaların sayıları artmasına rağmen gelirleri aynı ölçüde artmamaktadır. 2. Süpermarketler; Tüketiciye, standart günlük ihtiyaçlarını sağlamaya yönelik seri imal edilmiş ürünler sunmaktadır. 3. Özel Satış Mağazaları Specialty Shops; Bu mağazalar günlük giysi, ayakkabı, çanta gibi moda kalemlerinde uzmanlaşmışlardır. Son yıllarda kamera, radyo, kasetli teyp gibi ürünlerin ünlü markalarını düşük fiyatlarla satan bu tip mağazalar artmıştır. 1980 lerden itibaren bu mağazalar Japon ların boş zamanlarını çeşitli hobi faaliyetleri ile değerlendirmeye başlamaları ile daha çok hobilere hitap eden bir eğilim arzetmeye başlamışlardır. Söz konusu mağazalar belli başlı alış veriş merkezlerinde yer almaktadırlar. 4. Satış Mağazası Olmaksızın, Perakendecilik; Posta ile sipariş ve pazarlamacılık yöntemi, 1980 lerde yeni gelişen bir alan olarak kendini göstermiştir. Sınırlı da olsa kozmetikler, sağlık gıdaları, ev eşyaları bu yol ile satılabilmektedir. 5. Alış Veriş Merkezleri; Birbirinden bağımsız küçük satıcıların bir araya gelmesinden oluşan alışveriş merkezlerinde tüketim mallarının yanısıra cimnastik salonları, yüzme havuzları, eğlence parkları ve kültürel faaliyetler gibi hizmet ve kolaylıklar da yer almakta ve söz konusu alanlar genç kuşak Japonlar arasında giderek popüler olmaktadır. 6. Restoranlar; Aile restoranları zinciri ve fast food restoranlar 1970 lerin ortalarında popülarite kazanmışlardır. Bu gibi yerler ortalama fiyatlarla çok sayıda tüketiciye hizmet sunmaktadır. Bu sektör günümüzde batı tarzı restoranlarla birlikte Japon tarzı izakaya adlı barları da içermektedir. Dağıtım Kanalları Seçimi Yabancı ürünler çeşitli kanallarda Japonya ya ithal edilebilmektedir. Söz konusu kanalların başlıcaları şu şekilde özetlenebilmektedir. 1. İthalat Acentaları; Söz konusu acentalar gümrük işlemlerini yürütüp, ulaştırma sorunlarını çözümleyerek ayrıca malın toptancılara ya da satıcılara hatta tüketicilere ulaşmasını sağlamaktadırlar. 2. Uzmanlaşmış Ticaret Şirketleri (Specialized Trading Companies); İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 12
Söz konusu şirketler kendi alanlarına giren konularda ithalat yapmaktadırlar. Bu gibi şirketler satış sonrası hizmetler ve kullanıcının eğitilmesi gibi hizmetler de vermektedirler. 3. Genel Ticaret Şirketleri (General Trading Companies) Japonya nın Genel Ticaret Şirkeleri sanayi ürünleri pazarlaması alanında güç kazanmışlardır. Söz konusu şirketler çeşitli alanlara hitap etmektedirler. İstendiğinde mali yardım sağlayabilmekte ve genellikle geniş ölçekli projelerin organizasyonu ile ilgilenmektedirler. Bu gibi şirketler birden fazla müşteriye aynı anda hitap edebilmektedir. 4. Ürün/Pazarlama İşbirliği; Japonya da ürün tanıtımının ve dağıtımının bir diğer yolu ise Japon şirketi ile ortak teşebbüs kurmaktadır. 5. İlgili Alanlardaki Üreticiler; Ürünün çok yakından ilgili olduğu bir alanda ya da rekabetçi olmayan bir alana ait dağıtım kanallarını kullanması yolu ile pazarlanması mümkün olabilmektedir. 6. Satış Büroları; Bazı yabancı ihracatçılar Japonya daki ithalat ve pazarlama faaliyetlerini yürütmek için kendi satış bürolarını kurmaktadır. Sonuçta Japonya da yukarıda değinilmiş olan konular esas itibariyle geçerli kalmak şartı ile her bir ürünün kendine özgü bir dağıtım sistemi bulunmaktadır. İşaretleme, Markalama, Japon Standartları Japon Sanayi Standartları Japanese Industrial Standarts (JIS) ve Japon Tarım Standartları Japanese Agricultural Standarts (JAS) Japonya da en geniş şekliyle kullanılan iki kalite standardını ifade etmektedir. JIS Standardı JIS ın işleyişi 1940 tarihli Sanayide Standardizasyon Kanunu na dayanmaktadır. JIS markası, tekstil hazır giyim, ısıtıcılar, elektrikli aletler, ayakkabılar, mutfak eşyaları, spor malzemesi, müzik aletleri gibi geniş bir ürün grubunun standart, kalite, boyut ve diğer özelliklerine uygulanmaktadır. Söz konusu marka Japonya henüz ihracata başladığı sıralarda ihraç ürünlerinde belli bir kalitenin yaratılmasını teşvik etmek amacı ile geliştirilmiştir. Söz konusu standartlar Japon Sanayi Standartları Komitesi tarafından tespit edilmiştir ve MITI nin Sanayi Teknolojisi Enstitüsü nden elde edilebilmektedirler. JIS standartları teknolojik gelişmeler doğrultusunda periyodik olarak gözden geçirilmektedir. Söz konusu markalı ürünlerin satın alımı, Japon devlet teşekkülleri tarafından özel olarak tercih edilmektedir. JIS bütün sanayi ve maden ürünlerini kapsamakla birlikte, ilaçlar, tarımsal kimyasallar, suni gübre, ipek ipliği, gıda ve diğer tarımsal ürünlerin kendilerine özgü standartları bulunmaktadır. Söz konusu ürünler Tarım ve Orman Ürünlerinin Standardizasyon ve İşaretlenmesi konulu kanun çerçevesinde ele alınmaktadır. Nisan 1990 tarihinde JIS standardını düzenleyen yasaya yapılan eklerle yabancı ürünlere de JIS markası alabilmeleri imkanı getirilmiştir. JAS Standardı Tüketicinin çıkarlarının korunması politikasının bir gereği olarak gıda ve orman ürünlerinin kalitesi ile ilgili bir işaretleme ve sıralama sistemi oluşturulmuştur. JAS markası olarak bilinen standart sistemi Japon Tarım Standartları Kanunu ile düzenlenmiştir. Söz konusu Kanun Japonya da üretilen veya ithal edilen tüm gıda İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 13
ürünlerini kapsamaktadır. Kanun çerçevesinde yapılan düzenlemeler ürün kapsamı genişledikçe çeşitlenmektedir. JAS markası ürün listesi, içecekler, işlenmiş gıda, sıvı ve katı yağlar tarımsal mallar, orman ürünleri, et ve balık sanayii ürünleri, tarım ve orman ürünleri hammaddelerini, konserve gıda, meyve suyu, işlenmiş domates, domuz eti, jambon ve sosis gibi ürünlerin yerli ve ithal olanlarını kapsamaktadır. JAS kuralları, standartlarla belirlenmiş ürünü tanımlamaktadır. Standarda konu ürünlerin pek çoğunda minumum kalite standardı belirtilmiştir. Ancak bazı ürünler için kurallar sadece kalite artırımını sağlama ya yönelik direktifleri içermektedir. İşlenmiş gıdalar için işaretleme standartları, ürünün adı, tatlandırıcıları, ağırlığı, üretim tarihi ve üreticinin adı gibi ayrıntıları talep etmektedir. Ayrıca her bir ürünün kendine özgü bir etiketlenme biçimi bulunmaktadır. Japonya Genel Preferanslar Sistemi (GSP) Japonya gelişmekte olan ülkelere bazı ürünlerde tercihli tarife uygulamaktadır. Söz konusu sistem GSP, gelişmekte olan ülkelerin ihracatını artırmayı, sanayilerini geliştirmeyi ve düşük gümrük tarifeli ithalata imkan vererek ekonomik büyümelerine katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Ülkemiz Japonya GSP Programından yararlanmaktadır. Ayrıntılı bilgi için: www.mofa.go.jp/policy/economy/gsp adresine başvurulabilir. İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR Japonya ya yapılacak gezi, toplantı ve iş amaçlı geziler için 3 aya kadar vize alınmamaktadır. Ayrıntılı bilgi için:japonya nın Ankara Büyükelçiliği Tel: 0 312 446 05 00 Ülkede uzun süreli kalma durumunda: 90 günden fazla kalacak olanların 2 fotoğraf ve pasaportları ile belediyelerdeki yabancı kayıt bürolarına başvurmaları gerekmektedir. Önemli günler: Bu ülkeye bir seyahat planlıyor iseniz tatil günlerini ve mevsimsel olayları bilmeniz gerekir: 1Ocak Gantan Yeni Yıl Ocak ayının 2. Pazartesi si Seijin no Hİ gelen yaş günü 11 Şubat Kenkoku/kinenbi Milli gün 21 Mart Shunbun no Hi Bahar Noktası Günü (gün yıla göre değişebilir) 29 Nisan Midori no Hi Yeşil Gün 3 Mayıs Kenpo Kinenbi Anayasa Günü 4 Mayıs Kokumin no Kyujitsu Halk Günü 5 Mayıs Kodomo no Hİ Çocuk Günü 20 Temmuz Umi no Hi Denizcilik Günü 15 Eylül Keiro no Hi Yaşlılara saygı günü 23 Eylül Shubun no Hi Sonbahar Noktası (gün yıla göre değişebilir) Ekim in ikinci Pazartesi si Taiki no Hi Sporlar Günü 3 Kasım Bunka no Hi Kültür Günü 23 Kasım Kinro Kansha no Hi İşçiler Şükran Günü 23 Aralık Tenno Tanjobi İmparatorun Doğum günü Ayrıca ülkeye gelmeden önce bazı temel Japonca kavramlara vakıf olmanız ve ürünlerinize ilişkin Japonca bir broşür hazırlamanız ve kartvizitinizin Japonca olması yararlı İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 14
olacaktır. Diğer taraftan Japon bir tercüman tutulması da iletişimin sağlıklılığı açısından faydalı olabilecek diğer bir unsurdur. İşadamları ilk karşılaştıklarında mutlaka kartvizit (meishi) alışverişinde bulunurlar. Japon işadamları resmi belgelerde genel olarak imza yerine kişisel mühürlerini kullanırlar. Japon firmalarında kararların çoğunluğu konsensusla alınır. Öncelikle bilgi informal ortamlarda değiş tokuş edilir. Yabancıların Japon karar verme sürecini yavaş bulmalarına rağmen bir kez karar verildikten sonra hemen harekete geçilir. Bu ülke iş adamları ile ilişkilerde herkesin karar vermesine olanak sağlayacak ölçüde zaman ve sabır gösterilmesi tavsiye edilmektedir. Toplantılar sırasında Japon hitap tarzının inceliklerine dikkat edilmeli gerektiğinde baş eğerek selam verilmelidir. Diğerlerin tutum ve davranışları gözlenerek mevcut hiyerarşik yapıya uygun hareket edilmelidir. Yabancıların önünde iş arkadaşlarını eleştiren tutumlar da Japonlar tarafından hoş karşılanmamaktadır. Dakik olmak da son derece önemlidir. Japon tercüman fiyatları kullanılan dil ve ihtiyaç duyulan zamana göre değişmekle birlikte ortalama bir İngilizce Japonca tercüman ücreti yarım gün için 50 000 Yen, tam gün için 80 000 Yen civarındadır. Japonya kuzeyden güneye Hokkaido, Honshu, Shikoku, ve Kyushu olmak üzere dört adadan oluşmaktadır. Hava koşulları bölgeden bölgeye değişiklik göstermekle birlikte, genelde ılıman ve nemli okyanus iklimi hakimdir. Bankalar hafta içi 09.00 15.00 saatlari arasında açıktır. ATM kullanımı 08.00 21.00 saatleri arası ile sınırlandırılmıştır. Pek çok ATM yerine göre değişmekle birlikte, hafta sonları çalışmamaktadır. ATM ler milli günlerde kapalıdır. Kredi kartları nakit kadar yoğunlukla kullanılmakla birlikte American Express, Diners Club, JCB, Master Card ve Visa kullanılmaktadır. Postaneler Pazartesi den Cuma ya 09.00 17.00 ya da 19.00, Cumartesileri 09.00 15.00 ya da 17.00 Pazar ve tatil günleri 09.00 12.30 saatleri açıktır. Kitap ve dergiler için basılı materyal ibaresi koymak şartı ile indirilmiş tarife uygulanmaktadır. Japonya da 7 adet uluslararası telefon şebekesi bulunmaktadır. Bunların hizmetleri ve tarifeleri birbirinden farklı olmakla birlikte indirimli tarife hafta içi 19.00 23.00, hafta sonları 08.00 23.00 saatleri arasında uygulanmaktadır. Daha büyük bir indirim ise hergün 23.00 08.00 arasındadır. Aynı zamanda pek çok yerli telefon şirketi de bulunmaktadır. Bu şirketler arasında bazı ufak tarife farklılıkları olmasına rağmen gece ve tatil günlerinde indirimli tarife uygulanmaktadır. 10 ya da 100 Yen kabul eden telefonların yanısıra kartlı telefonlar bulunmaktadır. Gri ve yeşil renkli kartlı telefonlardan uluslararası görüşme yapabilirsiniz. Ayrıca kredi kartınız ile her tür telefondan görüşme yapmanız mümkündür. JAPONYA YA İHRACATTA KARŞILAŞILAN GENEL SORUNLAR VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Japonya her yönden çok zor ve farklı bir piyasa özelliği sergilemektedir. Geleneksel Japon kültürünün derin izleri günümüz Japonyasında günlük yaşamda bile kendini İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 15
hissetirmektedir. Bu durum bizi farklı zevk ve tercihlere sahip aynı zamanda kültürel ve milli bilinci yüksek bir tüketici kitlesi ile karşı karşıya bırakmaktadır. Japonya sanayileşirken, büyüklüğü ve önemi ne olursa olsun kendi üreticisi ve sanayicisini koruma yolunu seçmiştir. Bu nedenle yabancı ürünleri Japon piyasasında çeşitli engeller beklenmektedir. 1. Japonya da farklı bir kültür, yaşam tarzı ve fiziksel yapı mevcut olduğundan çoğu üründe Japon piyasasına özel imalat yapılmasını gerektirmektedir. Geçmişte pek çok Batı Avrupa ve Amerikan firması benzerleri Japonya da bulunmadığı için ürünlerini piyasaya uygun olmasa bile ihraç etmeyi başarabilmişlerdir. Ancak böyle bir başarı kısa ömürlü olmuş, karşılığında Japonlar en kısa zamanda kendilerine uygun ürünü üretmeyi başarmışlardır. Japonya ya ihracat yapmayı düşünenlerin gözönünde bulundurması gereken bir diğer nokta, Japon tüketicinin batılılardan farklı bir renk, tad ve koku tercihi olduğudur. Yabancı ürünün Japon piyasası için uygunluğunun ciddi bir şekilde araştırılması Japonya ya yapılacak ihracatta anahtar konumunda bulunmaktadır. 2. Satın alınan ürünün marjinal faydası ile fiyatı arasındaki ilişki her zaman tüketiciyi ikna edici doğrultuda olmamaktadır. Bu durumda Japonların farklı değer yargılarını öğrenmek gerekmektedir. Japon tüketici ürünün ambalajının şık ve güzel olmasına önem vermektedir. Örneğin, Japonya da tuvalet ve temizlik malzemelerini batı standartlarında satmak baştan itibaren başarızlığı kabulenmek demektir. Deterjan ve sabunlarda ekstra ya da özel ekonomi paketleri genel olarak yasaklanmıştır. Diğer tuvalet bakım malzemeleri, taraklar ve kozmetikler ise olabildiğince albenili ve pahalı görünüşlü ambalajlara sahip olmalıdırlar. Bu özellik Japon kültürünün derinliklerine, farklı bir estetik anlayışına dayanmaktadır. Ayrıca paralarının değerini bilen Japonlar için satın aldıkları ürünün ödedikleri paraya değmesi çok önemli bir psikolojik unsurdur. Japonların ilgisini çeken yabancı ürünler genellikle bir egzotizm ve fantazi içermektedir. Zarif ve dikkatli hazırlanmış bir reklam kampanyası ile ürünün gizemli ve özel bir ürün olduğunun empoze edilmesi başarıya giden pazarlama stratejilerinden birini oluşturmaktadır. Bu tarz bir ürün tanıtımında batıdaki ambalaj ve reklam kampanyasının aynısının uygulanması Japonya da etkili olmamaktadır. 3. İthal ürünler Japon tüketicisine genellikle ticaret sergileri ve ilgili ürünün ülkesinin Büyükelçiliği nin tanıtım departmanı tarafından organize edilen özel tanıtımlar ile sunulmaktadır. Ayrıca ilgili ülke kuruluşlarının Japon kuruluşları ile işbirliği yapması suretiyle sergiler düzenlenebilmektedir. 4. Haberleşme, Japonya ya yapılan ihracatın başarısı açısından diğer faktörlerin yanısıra öneme haiz bulunmaktadır. Zira genellikle ihracatçı işlerini yürütmek üzere Japonya da bizzat bulunamamaktadır. Bu durumda yazılan mektup, faks, telgraf, e mail mesajlarının çok açık ve basit ifadeli olması gerekmektedir. Pek çok Japon ithalatçı İngilizce bilmektedir, ancak Japon partner ile telefon konuşması hiç tavsiye edilmemektedir. En uygun haberleşme aracı Japonya da çok gelişkin olan faks cihazıdır. Bununla birlikte pazarın şahsen ziyaret edilerek alıcılarla yüzyüze görüşülmesi Japonlar tarafından tercih edilmektedir. Ayrıca iş faaliyetlerinin Mart ayının son haftası ve Nisan ayının ilk haftasına denk gelen geleneksel iş yavaşlatma eylemleri ile çakışmamasına dikkat edilmesi gerekmektedir. 5. Kalite ve sağlık konularına çok önem veren Japonlar ürünleri kalite kontrol, dayanıklılık ve sağlığı etkilemesi yönünden çok çeşitli testlere tabi tutmakta ve standartlara uygun olmayan ürünlere rastlamaları halinde ticari bağlantılar olumsuz yönde etkilenmektedir. Japonya da ihracatçıların karşılaştıkları önemli olumsuzluklardan biri de söz konusu Japon İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 16
standartlarına uyumun başarılabilmesi olmaktadır. Japon standartları zaman zaman çok katı kuralları içerebilmektedir. Örneğin batılı firmaların otomobillerindeki kirlilik kontrol cihazları Japonya daki standartların çok altında bulunmaktadır. İthal edilen az sayıdaki otomobil için ihracatçılar, Ulaştırma Bakanlığı ndan izin belgesi almak zorundadırlar. Ürün standartlarının yanısıra yabancı ürünlerin ülkeye girişini engelleyen çok belirgin kısıtlamalarda da bulunmaktadır. Ayrıca Japonlar özellikle tarımsal ürünleri kapsayan bir dizi üründe mevsimsel kota uygulamaktadır. Örneğin, ABD li portakal üreticilerinin sadece Mart ve Ekim aylarında ihracat yapmasına izin verilmektedir. Zira Japon mandalinası (mikon) üretimi Kasım ayından başlamakta şubat ayına kadar sürmektedir ve bu ürünün üreticilerinin önemli bir politik gücü bulunmaktadır. Japon narenciye üretimi emek arazi yoğun bir özellik taşımakta ve dış rekabete açılmak istememektedir. Dolayısı ile Japonya ya narenciye ihracatı oldukça riskli görülmektedir. Ayrıca Tarım Bakanlığı görevlileri en ufak bir terslikte ürünü geri çevirmektedir. Japonya ya et ihracatında da önemli zorluklar ile karşılaşılmaktadır. Bu konuda ciddi sınırlamalar mevcuttur. Bu kurallar şüphesiz Japon üreticisini korumak amacı ile konulmuş olmakla birlikte aynı zamanda politik temelleri de bulunmaktadır. Japonya nın tarımsal ürünler ithalatını incelerken, bu ülkenin ihtiyacı olan gıda maddesinin büyük bir çoğunluğunu ithal etmek zorunda olduğu gözden kaçırılmamalıdır. Gıda maddelerinde hiç bir zaman kendi kendine yeterliliğinin söz konusu olmamasına rağmen, Japonya nın bu konudaki tutumunu yakın gelecekte değiştirmesi beklenmemektedir. 6. Japonya ya ihracat yaparken ya da örnek yollarken ticari partnerlerin söz konusu ürün ve bileşimi ile ilgili olarak ayrıntılı bir şekilde bilgilendirilmesi gerekmektedir. Japon gümrük vergileri kesin içerik bildirimine dayanmaktadır. Bunları ibraz etmeyi ihmal etmek gümrükten geçmeyi geciktirmektedir. Bu nedenle Japon partnerin ihracat işlemleri ile ilgili olarak gerekli görüş istediği herşeyin geciktirilmeden yerine getirilmesi gerekmektedir. En tecrübeli firmaların dahi normal ihracat prosedürlerine özellikle Japonya ya yapacakları ihracat için eklemeleri gereken özel bir iki madde olacaktır. 7. Japon tüketiciler için kalite çok önemlidir. Marka bilinci gelişmiş olduğundan dünyanın en büyük markaları Japon piyasasından pay almaktadır. 8. Japon işadamları ile iş bağlantısı yapabilmek için çok sabırlı olmak gerekmektedir. Japonya da iş ilişkileri uzun süreli ilişkiler olarak görülmektedir. Japon işadamlarının iş bağlantıları yapabilmeleri için kesinlikle ortaklarına çok güvenmeleri gerekmektedir. Bu güven duygusunu kazanmaları uzun zaman gerektirmektedir. Bu süre içinde defalarca görüşmeler yapılmakta, ziyaretler gerçekleştirilmekte ve ilişkilerin yüz yüze sürdürülmesi tercih edilmektedir. İlişkilerin iyi bir şekilde geliştirilebilmesi için Japon kültürünü ve felsefesini iyi bilmek ve kendi kültür ve geleneklerine çok bağlı olan bu insanların anlayışlarına uygun davranışlarda bulunmak gerekir. Nitekim, farklı kültür ve felsefeye sahip olmaları nedeniyle Japon işadamları ile ilişki kurmada batılı işadamları da güçlüklerle karşılaşmış ve bu nedenle Japon işadamlarına nasıl davranılacağına dair araştırmalar yapılmış, kitaplar yazılmıştır. 9. Japon işadamlarının karar almalarının uzun sürmesinin bir nedeni de karar almada uygulamacılar dahil olmak üzere çok kişinin görüşüne başvurulmasıdır. Çoğu zaman hızlı karar alınması için baskı yapılması ters etkiler doğurmaktadır. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 17