SGARA ÇEN VE ÇMEYEN KRONK PERODONTTSL HASTALARDA KLNK BULGULAR VE ÜPHEL PERODONTAL PATOJENLERN MULTPLEKS PZR LE BELRLENMES Cumhuriyet Üniversitesi CLINICAL FINDINGS IN SMOKERS AND NON-SMOKERS WITH CHRONIC PERIODONTITIS AND THE DETECTION OF PUTATIVE PERIODONTOPATHOGENS BY MULTIPLEX PCR Ebru Olgun ERDEMR * Beyza SAYIN ** Serhat DEMRER * Rana NALÇACI *** Melda MISIRLIO.LU *** ÖZET Amaç: Sigara kullanm, periodontal hastalklarn balamasnda ve ilerlemesinde önemli çevresel risk faktörüdür. Bu çalmada sigara kullanmnn kronik periodontitisli hastalarda klinik parametreler ile mikrobiyolojik profil üzerine etkisinin multipleks Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PZR) ile de'erlendirilmesi amaçlanmtr. Gereç ve Yöntem: Aratrma, yalar 29-1 arasnda de'ien (ortalama ± SD, 39.6 ± 6.1), 17 gönüllü sigara içen ve yalar 2-62 arasnda de'ien (ortalama ± SD, 43.1 ± 10.1), 16 gönüllü sigara içmeyen toplam 33 hasta üzerinde yürütüldü. Bütün hastalardan sondalama cep derinli'i (SCD), klinik ataman kayb (KAK), plak indeksi (P) ve gingival indeks (G) dahil klinik parametreler ve Actinobacillus actinomycetemcomitans, Porphyromonas gingivalis, Prevotella intermedia, Tannerella forsythia, Treponema denticola analizi için subgingival plak örnekleri topland. Patojenlerin varl'nn belirlenmesi için multipleks PZR kullanld. Bulgular: Sigara içen ve içmeyen gruplarda SCD, KAK, P ve G ortalama de'erlerinde herhangi bir farkllk gözlenmemitir (p>0.0). Her iki grupta da benzer miktarda bakteri varl' bulunmutur. Sonuç: Sigara kullanmnn subgingival periodontopatojenlerin görülme yüzdesi ve skl' üzerine herhangi bir etkisi bulunamamtr. Anahtar kelimeler: Periodontitis, sigara kullanm, polimeraz zincir reaksiyonu, mikrobiyoloji SUMMARY Purpose: Smoking is a well-known risk factor for destructive periodontal disease, but its relationship with periodontal status and subgingival microbiota remains unclear. The aim of this study was to investigate the clinical condition and microbiological profile of smokers and nonsmokers with chronic periodontitis by multiplex Polymerase Chain Reaction (PCR). Material and Methods: The study base is consisted of 33 patients including 17 volunteer current smokers whose age range 29-1 (39.6 ± 6.1) and 16 volunteer non-smokers whose age range 2-62 (43.1 ± 10.1). The clinical parameters including probing depth (PD), clinical attachment loss (CAL), plaque index (PI), gingival index (GI) and subgingival plaque samples were collected for analysis of Actinobacillus actinomycetemcomitans, Porphyromonas gingivalis, Prevotella intermedia, Tannerella forsythia, Treponema denticola. Multiplex PCR was used to determine the presence of these pathogens. Results: Smokers and non-smokers showed similar values for clinical parameters including PD, CAL, PI and GI. Similar amounts of total bacteria were observed for both groups. Conclusion: In conclusion, the results of this study showed that there was not any influence of smoking on the frequence and percentage of subgingival periodontopathogens. Key words: Periodontitis, smoking, polymrease chain reaction, microbiology. GR Periodontitis, periodontal destekleyici dokular etkileyen destrüktif bir hastalktr. Balamas ve ilerlemesi subgingival biofilm ve konak cevab arasndaki dengesizlikle ilikilidir. 1 Periodontitisin balamas ve ilerlemesinde oldukça etkili olan sistemik risk faktörleri içerisinde sigara kullanm da bulunmaktadr. Sigara ilikilendirilmitir. 3- * Krkkale Üniversitesi, Di Hekimlii Fakültesi, Periodontoloji Anabilim Dal, KIRIKKALE. ** Krkkale Üniversitesi, Tp Fakültesi, Tbbi Biyoloji ve Genetik Anabilim Dal, KIRIKKALE. *** Krkkale Üniversitesi, Di Hekimlii Fakültesi, Oral Diagnoz ve Radyoloji Anabilim Dal, KIRIKKALE. kullanm ile periodontal hastalk arasndaki iliki çok uzun zamandr aratrlmakta ve periodontitisin önlenmesi ve tedavisinde önemli bir komponent olarak kabul edilmektedir. 2 Yaplan çalmalar immün cevap, fibroblast aktivitesi yetersizlii ve sigara kullanm arasnda bir iliki olduunu göstermitir. Klinik olarak sigara kullanm, artm cep derinlii ve daha fazla ataman kayb ile 77
Sigara içenler ve içmeyenler arasnda mikrobiyal kompozisyon açsndan farkl sonuçlar ortaya konmutur. Baz aratrclar sigara içen ve içmeyenler arasnda farkllk olduunu belirtirken, 6-9 dierleri herhangi bir farkllk bulamamtr. 10-14 Bu çalmann amac, sigara içen ve içmeyen kronik periodontitisli hastalarda klinik durumu incelemek ve multipleks PZR ile mikrobiyolojik profili deerlendirmektir. GEREÇ ve YÖNTEM Çalma grubu Aratrma, Krkkale Üniversitesi, Di Hekimlii Fakültesi, Periodontoloji Kliniine bavuran, yalar 29-1 arasnda deien (ortalama ± SD, 39.6 ± 6.1), 9 u bayan, i erkek olmak üzere günde yaklak bir paket (ortalama 20 adet/gün) sigara içen 17 gönüllü ve yalar 2-62 arasnda deien (ortalama ± SD, 43.1 ± 10.1), i bayan, i erkek olmak üzere çalma süresine kadar hiç sigara içmemi 16 gönüllü toplam 33 hasta üzerinde yürütüldü. Hasta seçiminde herhangi bir sistemik hastaln bulunmamasna, son 6 ay içerisinde antibiyotik kullanmam ve daha önceden periodontal tedavi görmemi olmalarna dikkat edildi. Hastalardan alnan panoramik radyografiler (Planmeca 2002 CC Proline, Helsinki, Finland) panoramik röntgen cihaz ve Kodak Lanex Medium intensifying screen, Kodak T-Mat G panoramik filmler kullanlarak elde edilmitir. Posterior bitewingler ise Kodak Trophy periapikal röntgen cihaz (Kodak 2200 intraoral x-ray system,trophy Radiologie, France) ve Kodak D speed film (Eastman Kodak Company, Rochester, Newyork, USA) ve bitewing aparat (Kerr, Hawe, Switzerland) kullanlarak çekilmitir. Banyo ilemi Velopex Extra-X (Mediavance Instruments Limited, UK) otomatik banyo cihaz ile üretici talimatlar dorultusunda yaplmtr. Aratrma protokolü, Krkkale Üniversitesi Di Hekimlii Fakültesi Etik Kurulu tarafndan onaylanmtr. Klinik ve radyografik olarak kronik periodontitis tehisi konan, bilgilendirilmi onam formunu imzalayan ve çalmaya dahil edilen her hastada 4mm veya daha derin sondalama cep derinliine sahip 4 farkl interproksimal bölge çalma alanlar olarak belirlendi. Mikroorganizmalarn analizi için subgingival plak örnekleri alnd. Bireylerde seçilen bölgelerden klinik parametreler kaydedildi. Daha sonra oral hijyen motivasyonu, di yüzeyi temizlii ve kök yüzeyi düzletirmesinden oluan balangç periodontal tedavileri uyguland. Klinik de6erlendirme Hastalarn, periodontal sal klinik olarak plak indeksi (PM) 1 gingival indeks (GM) 16 sondalama cep derinlii (SCD) ve klinik ataman kayb (KAK) ölçümleri ile deerlendirildi. KAK, çalma alanlarndan Williams periodontal sonda kullanlarak mine-sement snrndan sulkus tabanna olan milimetrik mesafe olarak ölçüldü. Mikrobiyal örnekleme Her bir hastada, en büyük cep derinliine sahip (4 mm olmak üzere) 4 farkl interproksimal çalma alanndan kat koniler (Hain, Lifescience GmbH, Nehren, Germany) kullanlarak örnekleme yapld. Örnekleme alanlarndan, supragingival plak pamuk peletlerle uzaklatrld, basnçl hava ile kurutuldu, pamuk rulolarla izole edildi ve kat koniler sulkus tabanna hafif bir basnç hissedilinceye kadar yerletirilirken kanama ve salya ile kontamine olmamasna ve mekanik bir travma oluturulmamasna dikkat edildi. 30 saniye sulkusta bekletildi ve daha sonra her bir hastadan alnan 4 örnek eppendorf tüpe konularak A. actinomycetemcomitans, P. gingivalis, P. intermedia, T. forsythia, T. denticola analizlerinin yaplmas için Krkkale Üniversitesi Tp Fakültesi Tbbi Biyoloji ve Genetik Anabilim Dalna götürüldü. PZR analizi Subgingival sürüntü örneklerinden bakteriyel ve genomik DNA izolasyonu, nvitek RTP Spin Bacteria DNA kit ile üretici firmann önerdii ekilde gerçekletirilmitir. Elde edilen DNA dan Aid- Diagnostica, PeriodontitisPlus kit ile A. actinomycetemcomitans, P. gingivalis, P. intermedia, T. forsythia ve T. denticola y saptamak üzere iki ayr mültipleks PCR reaksiyonu (TECHNE, Touchgene Gradient) üretici firmann önerdii ekilde yaplmtr. PCR ürünleri nitroselüloz stripler üzerine gönderilerek üretici firmann önerdii ekilde TECAN, ProfiBlotT4 otomatik hibridizasyon makinesinde revers hibridizasyon yaplm ve elde edilen bant kalbna göre ilgili genotipler ile bakterilerin varl saptanmtr. statistiksel analiz Bu çalma alan baznda planlanm olup, sigara içen ve içmeyen gruplarda klinik parametreler arasndaki farkllklar deerlendirilirken Mann-Whitney U Testi uyguland. Mki grup arasnda periodontal patojenlerin görülme skl deerlendirilirken Ki-Kare Testi kullanld. 7
BULGULAR Klinik gözlemler Aratrmaya dahil edilen hastalara yaplan periodontal tedavi sonras herhangi bir komplikasyon görülmedi. Çalma alanlarndaki klinik deerlendirmede, SCD, KAK, PM ve GM ortalama deerlerinde sigara içen ve içmeyen gruplar arasnda istatistiksel olarak anlaml bir fark bulunamad (p>0.0) (Tablo I). Tablo III. Periodontal patojenlerin gruplara göre görülme skl' Sigara içen Sigara içmeyen (n=17) (n=16) A. actinomycetemcomitans P. gingivalis P. intermedia 9 11 11 7 9 Tablo I. Çalma alanlarnda sigara içen ve içmeyen gruplarda klinik parametrelerin ortalama de'erleri ve veriler arasndaki istatistiksel analiz sonuçlar SCD KAK PM GM Sigara içen (n=17).02 ± 0.1 4.04 ± 0.0 1.4 ± 0.19 1.94 ± 0.34 Sigara içmeyen (n=16) 4.76 ± 0.3 3.9 ± 0.63 1.9 ± 0.19 1.9 ± 0.17 T. forsythia T. denticola 0 13 4 4 SCD: Sondalama cep derinli'i, KAK: Klinik ataman kayb, P: Plak indeksi, G: Gingival indeks 60 40 Mikrobiyolojik analiz Rasgele seçilen 4 farkl çalma alanndan bütün deerlendirme aralklarnda subgingival plak örnekleri alnarak ilgili mikroorganizmalarn analizi yapld. Her iki grup arasnda periodontal patojenlerin görülme skl açsndan herhangi bir fark bulunamad (p>0.0) (Tablo II,III). Uekil 1 de gruplar aras bakteri yüzdeleri gösterilmektedir. Tablo II. Periodontal patojenlerin gruplara göre görülme yüzdesi Sigara içen (n=17) Sigara içmeyen (n=16) A. actinomycetemcomitans %29.4 %31.3 P. gingivalis %70.6 %6. P. intermedia %2.9 %43. T. forsythia %70.6 %0.0 T. denticola %76. %7.0 TARTIMA Bu çalmada, sigara içen ve içmeyen kronik periodontitisli hastalarda klinik durum ve subgingival mikrobiota deerlendirilmitir. Aratrmaya dahil edilen hastalarda, SCD, KAK, PM ve GM dahil tüm klinik parametrelerin ortalama deerlerinde iki grup arasnda herhangi bir farkllk gözlenmemitir. Rasgele seçilen 4 farkl çalma alanndan subgingival plak örnekleri alnarak ilgili mikroorganizmalarn analizi sonucunda benzer A. actinomycetemcomitans, P. gingivalis, P. intermedia, T. forsythia ve T. denticola varl saptanmtr. 20 0 1-sigara içen 29,4 70,6 2,9 70,6 76, 0-sigara içmeyen A.a P.g P.i T.f T.d 31,3 6, 43, 0 7 ekil 1. Sigara içen ve içmeyen gruplarda bakteri yüzdeleri Literatürde sigara kullanan bireylerin, sigara içmeyenlerden daha fazla sondalama cep derinliine sahip olduunu gösteren çalmalar oldukça fazladr. 17-24 Bununla beraber sigara kullanm ile ataman kayb arasnda pozitif bir korelasyon olduu da gösterilmitir. 21,22,24-27 Pucher ve ark. 2 sigara içen ve içmeyen gruplar arasnda SCD ve KAK nda fark bulamamtr. Benzer olarak bu çalmada da, SCD ve KAK ortalama ölçümlerinde her iki grupta da fark olmad saptand. Ancak cerrahi olmayan periodontal tedavi sonras sigara içenlerde SCD ortalama skorlarnn daha yüksek olduunu gösteren çalmalar da vardr. 29,30 Sigara kullanmnn plak indeksi üzerine etkilerinin incelendii cross-sectional çalmalarda, sigara içmeyenlere kyasla, içenlerin daha fazla dental plaa sahip olduklar gösterilmitir. 20,21 Bu sonuçlara zt olarak sigara içenlerde daha düük plak seviyesi saptanmas, sigarann ayn zamanda antiplak ajan gibi rol oynamasndan ve/veya tükürük içeriini deitirmesinden kaynaklanabilir. 17,22,31 Bu sonuçlardan 79
farkl olarak Boström ve ark. 32 cerrahi periodontal tedavi sonras sigara içen ve içmeyen gruplarda PM skorlarnn ayn olduunu bildirmilerdir. Bu çalmada sigara içen ve içmeyen gruplarda PM ortalama skorlar benzerdi. Bu sonuç, sigarann mikrobiyal dental plak miktar üzerine direkt etkisi olmayaca görüünü destekler. Sigara kullanmnn periodontal klinik parametreler üzerine etkisini aratran cross-sectional çalmalar, sigara içenlerle karlatrldnda içmeyenlerde GM skorlarnn daha yüksek olduunu göstermektedir. 17,26,33 Pucher ve ark. 2 sigara içen ve içmeyen grupta GM ortalama skorlarnn birbirine benzer olduunu belirtmitir. Bu çalmada, sigarann enflamasyon belirtilerini basklayc etkisi olabilecei düünülmü, ancak GM ortalama skorlarnda sigara içenler ve içmeyenler arasnda herhangi bir farllk bulunmamtr. Subgingival mikrobiyal flora incelendiinde ise, sigara içenler ve içmeyenler arasnda derin ceplerden elde edilen periodontal patojenlerin yüzdesi açsndan farkllk olmad saptanmtr. 10,19,34 Ayrca Preber ve ark. 3 cerrahi olmayan periodontal tedavi sonras içen ve içmeyen gruplar arasnda periodontal mikroflorann eliminasyonunda herhangi bir farkllk bulamamtr. Bizim çalmamzda, periodontopatojenlerin saysnda iki grup arasnda herhangi bir farkllk gözlenmemitir. Bu sonuç, sigara kullanm ve subgingival mikroflora arasndaki ilikiyi aratran çalmalarn büyük çounluuyla ayn doultudadr. 10-14,19,34 Preber ve ark. 34 A. actinomycetemcomitans, P. gingivalis ve P. intermedia nn belirlenmesinde kültür teknii kullanarak yaptklar bir aratrmada sigara kullanmnn herhangi bir etkisini gözlemlememilerdir. Stoltenberg ve ark. 19 ise ayn sonucu immünfloresan teknii kullanarak elde etmilerdir. Bir baka çalmada ise checkerboard DNA-DNA hibridizasyon teknolojisi kullanlarak elde edilen sonuçlara göre sigara içen ve içmeyen periodontitisli hastalarda subgingival mikroflorada herhangi bir farkllk bulunmamtr. 10 Bu sonuçlara zt olarak Zambon ve ark. 21 ise immünfloresan teknii kullanarak, hiç sigara içmeyenlerle karlatrldnda, A. actinomycetemcomitans, P. gingivalis ve T. forsythia nn pozitif olduu bireylerin orannn, içenlerde belirgin ekilde daha yüksek olduunu bulmulardr. Sigara kullanmnn T. forsythiann artna yol açtn da belirtmilerdir. Kamma ve ark. 36 kültür teknii kullanarak sigara içenlerin subgingival mikroflorasnda daha yüksek sayda P. gingivalis, T. forsythia, P. micros ve C. rectus olduunu ortaya koymulardr. Çalmalar arasndaki farkllklar, kullanlan yöntemlerin sensitivitesi, örnekleme stratejileri, kullanlan tekniklere veya bazen de farkl populasyonlarn mikrobiyal kompozisyonunda gözlenen farkllklara bal olabilir. Mikrobiyolojik analiz sonuçlarnn geçerlilii ve doruluu, toplanan örneklerdeki bakterilerin varl ve skln güvenilir ekilde ölçebilen yöntemden de etkilenir. Bu çalmada kullanlan multipleks PZR yöntemi de, oral bakterilerin simultane olarak tanmlanmasnda hassas, hzl, spesifik ve oldukça etkili diagnostik bir yöntemdir 37,3 ve multipleks PZR yöntemi kullanlarak elde edilen çalmamzn sonuçlarna göre sigara kullanmnn subgingival periodontopatojenlerin görülme yüzdesi ve skl üzerine herhangi bir etkisi bulunamamtr. KAYNAKLAR 1. Page R, Offenbacher S, Schroeder HE. Advances in the pathogenesis of periodontitis. J Periodontol 2000; 14: 216-4. 2. Genco RJ. Current view of risk factors for periodontal diseases. J Periodontol 1996; 67: 1041-9. 3. Haffajee AD, Socransky SS. Relationship of cigarette smoking to attachment level profiles. J Clin Periodontol 2001; 2: 23-9 4. Erdemir EO, Duran I, Haliloglu S. Effects of smoking on clinical parameters and the gingival crevicular fluid levels of IL-6 and TNF alpha in patients with chronic periodontitis. J Clin Periodontol 2004; 31: 99-104.. Baljoon M, Natto S, Bergström J. Long-term effect of smoking on vertical periodontal loss. J Clin Periodontol 200; 32: 79-97. 6. Shiloah J, Patters MR, Waring MB. The prevalence of pathogenic periodontal microflora in healthy young adult smokers. J Periodontol 2000; 71: 62-7. 7. Haffajee AD, Socransky SS. Relationship of cigarette smoking to the subgingival microbiota. J Clin Periodontol 2001; 2: 377-.. van Winkelhoff AJ, Bosch-Tijhof CJ, Winkel HG, van der Reijden WA. Smoking affects the subgingival microflora in periodontitis. J Periodontol 2001; 71: 666-71. 9. van der Velden U, Varoufaki A, Hutter JW, et al. Effect of smoking and periodontal treatment on the subgingival microflora. J Clin Periodontol 2003; 3: 603-10. 10. Boström L, Bergström J, Dahlen G, Linder LE. Smoking and subgingival microflora in periodontal disease. J Clin Periodontol 2001; 2: 2-9. 11. Apatzidou DA, Riggio MP, Kinane DF. Impact of smoking on the clinical microbiological parameters of adult patients with periodontitis. J Clin Periodontol 200; 32: 973-3.. Buduneli N, Baylas H, Buduneli E, Turkoglu O, Dahlen G. Evaluation of the relationship between smoking during pregnancy and subgingival microbiota. J Clin Periodontol 200; 32: 6-74. 0
13. Natto S, Baljoon M, Dahlen G, Bergström J. Tobacco smoking and periodontal microflora in a Saudi Arabian population. J Clin Periodontol 200; 32: 49-. 14. Salvi GE, Ramseier CA, Kandylaki M, Sigrist L, Awedowa E, Lang NP. Experimental gingivitis in cigarette smokers: A clinical and microbiological study. J Clin Periodontol 200; 32: 441-7. 1. Silness J, Löe H. Periodontal disease in pregnancy. II. Correlation between oral hygiene and periodontal condition. Acta Odontol Scand 1964; 22: 1-3. 16. Löe H, Silness J. Periodontal disease in pregnancy. I. Prevalence and severity. Acta Odontol Scand 1963; 21: 33-1. 17. Feldman RS, Bravacos JS, Rose CL. Associations between smoking, different tobacco products and periodontal disease indexes. J Periodontol 193; 4: 41-7. 1. Bergström J, Eliasson S. Noxious effect of cigarette smoking on periodontal health. J Periodontal Res 197; 22: 13-7. 19. Stoltenberg JL, Osborn JB, Philström BL. Association between cigarette smoking, bacterial pathogens, and periodontal status. J Periodontol 1993; 64: 2-30. 20. Linden GJ, Mullally BH. Cigarette smoking and periodontal destruction in young adults. J Periodontol 1994; 6: 71-23. 21. Zambon JJ, Grossi SG, Machtei EE, Ho AW, Dunford R, Genco RJ. Cigarette smoking increases the risk for subgingival infection with periodontal pathogens. J Periodontol 1996; 67: 100-4. 22. Machuca G, Rosales I, Lacalle JR, Machuca C, Bullon P. Effect of cigarette smoking on periodontal status of healthy young adults. J Periodontol 2000; 71: 73-. 23. Bergström J, Eliasson S, Dock J. A 10-Year prospective study of tobacco smoking and periodontal health. J Periodontol 2000; 71: 133-47. 24. van der Weijden GA, de Slegte C, Timmerman MF, van der Velden U. Periodontitis in smokers and non-smokers: Intra-oral distribution of pockets. J Clin Periodontol 2001; 2: 9-60. 2. Grossi SG, Genco RJ, Machtei EE, et al. Assessment of risk for periodontal disease.11. Risk indicators for alveoler bone loss. J Periodontol 199; 66: 23-9. 26. Axelsson P, Paulander J, Lindhe J. Relationship between smoking and dental status in 3-, 0-, 6-, and 7-year old individuals. J Clin Periodontol 199; 2: 297-30. 27. Albandar JM, Streckfus CF, Adesanya MR, Winn D. Cigar,pipe and cigarette smoking as risk factors for periodontal disease and tooth loss. J Periodontol 2000; 71: 174-1. 2. Pucher JJ, Shibley O, Dentino AR, Ciancio SG. Results of limited initial periodontal therapy in smokers and non-smokers. J Periodontol 1997; 6: 1-6. 29. Preber H, Bergström J. The effect of non-surgical treatment on periodontal pockets in smokers and non-smokers. J Clin Periodontol 19; 13: 319-23. 30. Kaldahl WB, Johnson GK, Patil KD, Kalkwarf KL. Levels of cigarette consumption and response to periodontal therapy. J Periodontol 1996; 67: 67-1. 31. Bergström J, Eliasson S, Dock J. Exposure to tobacco smoking and periodontal health. J Clin Periodontol 2000; 27: 61-. 32. Boström L, Linder LE, Bergström J. Influence of smoking on the outcome of periodontal surgery. A -year follow-up. J Clin Periodontol 199; 2: 194-201. 33. Bergström J. Cigarette smoking as risk factor in chronic periodontal disease. Community Dent Oral Epidemiol 199; 17: 24-7. 34. Preber H, Bergström J, Linder LE. Occurence of periopathogens in smoker and non-smoker patients. J Clin Periodontol 1992; 19: 667-71. 3. Preber H, Linder LE, Bergström J. Periodontal healing and periopathogenic microflora in smokers and non-smokers. J Clin Periodontol 199; 22: 946-2. 36. Kamma JJ, Nakou M, Baehni PC. Clinical and microbiological characteristics of smokers with early onset periodontitis. J Periodontal Res 1999; 34: 2-33. 37. Garcia L,Tercero JC, Legido B, Ramos JA, Alemany J, Sanz M. Rapid detection of actinobacillus actinomycetemcomitans, prevotella intermedia and porphyromonas gingivalis by multiplex PCR. J Periodontal Res 199; 33: 9-64. 3. Yoshida A, Tachibana M, Ansai T, Takehara T. Multiplex polymerase chain reaction assay for simultaneous detection of blackpigmented prevotella species in oral specimens. Oral Microbiol Immunol 200; 20: 43-6. Yazma Adresi: Yard. Doç. Dr. Ebru Olgun ERDEMMR Krkkale Üniversitesi Di Hekimlii Fakültesi Periodontoloji Anabilim Dal 71100 KIRIKKALE Tel: 0 31 2244927 Faks: 0 31 2206 E-posta: ebruerdemir@hotmail.com 1