AlMgSi MALZEMESİNDEN BÜKME KALIBI İLE SANDALİYE DESTEK PARÇASI ÜRETİMİ Yusuf ÇALIŞKAN* Kerim ÇETİNKAYA** *Karabük Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi, Karabük/TÜRKİYE E-mail: ycaliskan88@gmail.com **Karabük Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi, Makine Eğitimi Bölümü Karabük/TÜRKİYE Önsöz : Eğitimine devam ettiğim tasarım ve konstrüksiyon bölümünde iş sahasının yakından görülmesi iş sahasının neleri kapsadığını görebilmek adına iş sahasının içine girilmesinin kişisel gelişime çok büyük faydası olduğu aşikardır. Bu çalışmanın hazırlanmasında ve iş alanını keşfetmemi beni teşvik ederek sağlayan sayın hocam PROF.DR.KERİM ÇETİNKAYA ya,iş yeri gezisinde makineleri, kalıphaneyi proje odasını aynı zamanda çalışmamda kullandığım malzemenin temininde benden yardımlarını esirgemeyen firma sahibi Selim SELİMOĞLUN a aynı zamanda firmayı bulmamı sağlayan babam AHMET ÇALIŞKAN a ve bugüne kadar beni her zaman destekleyen her yaptığım işin arkasında duran aileme teşekkür ederim. Kısaltmalar : Al : Alüminyum Mg: Magnzyum Si : Silisyum 6000 serisi: Al-Mg-Si alaşımları 6xxx serisi : Yaşlandırılabilir malzeme AlMgSi MALZEMESİNDEN BÜKME KALIBI İLE SANDALİYE DESTEK PARÇASI ÜRETİMİ Özet: Bu çalışmada almgsi alaşımlı malzemeyi bükme yöntemiyle destek parçası üretilmesi incelenmiştir.üretilen parça 0.5 mm kalınlığında AlMgSi malzemesi kullanılmıştır.bükme işleminde kalıp ve zımba arasındaki boşluk (c boşluğu)standart olarak kabul edilmiştir.parçanın üretilme anındaki animasyonu solidworks 2011 adlı program kullanılarak yapılmıştır. Anahtar sözcük : Bükme yöntemi,soğuk şekillendirme, AlMgSi
Giriş: Kalıp ve Kalıpçı genel olarak şu şekilde tanımlayabiliriz: Aynı iş parçaları istenilen ölçü sınırları içerisinde ve en kısa zamanda üreten, malzeme sarfiyatı ve insan gücünün minimum düzeyde tutulmasına yardımcı olan ve takım tezgâhları ile çalışabilen aygıta kalıp denir. Bu açıklamalardan sonra kalıpçılık mesleği genel olarak aşağıdaki şekilde tanımlanabilir: Seri üretimi gerçekleştirilecek herhangi bir kalıbın tasarımına, yapımına ve çalıştırılmasına olanak sağlayan, uygulamalı eğitim ve öğretim yöntemlerini bir bütün olarak kabul eden meslek dalına kalıpçılık mesleği denir. Bu çalışmada, bükme kalıbı ile soğuk şekillendirme yönteminden bahsedilmiştir. Uygulanan soğuk şekillendirme işleminden dolayı AlMgSi alaşımlı alüminyum malzemenin mekanik özelliklerinde meydana gelen değişimler deneysel olarak araştırılmıştır. Malzeme özellikleri: Alüminyum Magnezyum Silisyum Alaşımları Düralümin tipi alaşımlarda elde edilebilen maksimum mekanik mukavemetin lüzumsuz olduğu hallerde, ısıl işleme tabii tutulabilen diğer bir alaşım kullanılabilir. Bu alaşımda setleşme, Mg 2 Si metaller arası kimyasal bileşiğinin sıcaklık ile değişen çözünürlüğünden ileri gelmektedir. En çok kullanılan bu tip alaşımlardan ikisi, yaklaşık olarak % 0.5 nispetinde magnezyum ile birlikte nispeten daha büyük miktarda ( % 0.5 ila 1 ) silisyum ihtiva ederler. Bu alaşımlar kararlı olmaları ve eritme ısıl işlemi ( solution heat treated ) şartlarında çık iyi şekillenebilmeleri ile karakterize edilirler. Şekillendirme ameliyesi su vermeden sonra malzeme üzerinde yürütülebilir ve lüzumlu mukavemet, malzemeyi bilahare 160 º - 180 ºC da çökelme ısıl işlemine tabii tutmak suretiyle temin edilir. Alaşımlar, ilave edilen elementlerin oranı nispetinde küçük olduğundan, ticari bakımdan saf olan alüminyumun arzu edilen özelliklerinde çoğuna sahip olurlar. Bu alaşımların korozyona karşı göstermiş oldukları direnç saf alüminyumunkinden biraz azdır, mukavemetleri 16 ila 26 ton / inç 2 arasında değişir. Silisyumun Etkisi: Alüminyumdaki silisyum, alüminyumun akışkanlığını arttırır fakat alüminyumun sıcak çatlama eğilimini azaltmaktadır.%13 den fazla silisyum içeren alaşımların işlenmesi çok zordur. Ayrıca silisyum, alüminyum alaşımının korozyon direncini arttırır (ASTM). Magnezyumun Etkisi : Magnezyum, Al-Mg alaşımına yüksek mukavemet, süneklik ve mükemmel korozyon direnci kazandırır. Bununla beraber; işlem alaşımlarında %1-6 oranında Mg şekil verme kolaylığı sağlar (ASTM). Al-Mg-Si ALAŞIMLARININ FİZİKSEL, KİMYASAL VE MEKANİK ÖZELLİKLERİ Al-Mg-Si alaşımlarının ana bileşenleri magnezyum ve silisyum olup, bu elementler yapıdaki Mg2Si metaller arası bileşiğini oluşturur. Genellikle demir, manganez ve krom gibi elementler düzenleyici olarak bulunur. Bazen korozyon direncinden ödün vermeden az miktarda çinko veya bakır mukavemeti arttırır. İletkenlerde titanyum ve vanadyumu almak için boron, tane boyutunu kontrol etmek için de zirkonyum veya titanyum bulunur. Malzemenin talaşlı işlenebilirliğini arttırmak için kurşun veya bizmut ilave edilir (Mondolfo, 1976).
Ülkelere göre standart tablosu Deney uygulaması Animasyon uygulaması
Presin Tonaj Özellikleri ve Parçanın Kullanım Alanı: İş parçasının deliklerini açmada kullanılan kalıbın bağlı olduğu pres tonajı 5 tondur. İş parçasını bükmekte kullanılan kalıbın bağlı olduğu pres 10 tonluk bir prestir. İş parçamızın özel olarak ihtiyaç üzerine özel sandaliyenin destek tarafı olarak isteğe bağlı olarak eğimli olarak üretilmiştir. Bulgular ve Değerlendirme: İş parçasının üretilmesi için 3 aşama uygulanmaktadır..iş parçasının acil olarak üretilmesi için parçayı istenilen ilkel boyda ayırmak için kesme ve aynı gün içinde delmesi yapılmaktadır.istenilen adete ulaşıldığında delme kalıbı çıkartılıp yerine bükme kalıpları konarak parça istenilen ve hesaplanan şekle getirilir. Sonuç ve Tartışmalar: Bu çalışma delme ve bükme sonucunda, elde edilecek iş parçasının fiziksel özelliğindeki beklentilerin karşılanması bakımından önem arz etmektedir. Kesmede açılan deliklerin hassasiyeti önemli değildir zaten sonrasından raybalama yapılacağı için ölçüsünün istenilen boutta olması önemli olan kısmıdır.. Bükmede iş parçasının istenilen eğimde ve ölçülerde olması özel olarak üretildiği için en önemli kısmıdır. Alaşımlı alüminyum malzeme oldukça dayanım göstermektedir. İşlenmesi ve şekillendirilmesi diğer malzemelere göre kolaydır.kullanım alanları dikkate alındığında çeliklere göre daha hafif olması ve oldukça mukavemetli olması tercih edilmesine sebep olur.dolayı. Ekstürzyonla üretim yönteminde oldukça tercih edilen bir maddedir. Otomotivden inşaata ev araç gereçlerine kadar birçok alanda bu malzeme kullanılır. Kaynaklar: 1 Wikipedia 2 Erdinç Tekçi Yüksek Lisans Tezi 2004 3 Ozan Atalay Yüksek Lisans Tezi 2006 4 Merkut Şendeniz Yüksek Lisans Tezi 2006 5 Birol Y. (1991) Alüminyum Kaporta Neden Olmasın?, Alüminyum, Nisan-Aralık, Sayı:11, İstanbul.