CENTO ÜLKELERİ EBELER GRUBUNUN İSTANBUL SEMİNERİ THE SEMINAR OF THE MIDWIVES GROUP OF "CENTO'' COUNTRIES IN ISTANBUL Türkiye Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı ve Türk Ebeler Derneği ile Uluslararası Kadın Hastalıkları ve Doğum Federasyonu (FI GO) ve Uluslararası Ebeler Konfederasyonu'nun (ICM) Birleşik Çalışma Grubu tarafından organize edilen CENTO Ülkeleri Çalışması, 7-14 Aralık 1976 tarihleri arasında Zeynep - Kamil Sağlık Koleji Üsküdar - İstanbul'da yapıldı. Bu seminerde; Çalışma Grubunun Sorumlu Başkanı: Bn. Şüheda Özgür (Türk Ebeler Derneği Başkanı), Genel Raportör: Mr. John Tomkinson (FIGO/ICM Birleşik Çalışma Grubu Başkanı), Ev Sahibi: Dr. Burhanettin Üstünel (Zeynep Kamil Sağlık Koleji Müdürü), Diğer Ev Sahipleri: Bn. Muazzez Okay (Zeynep Kamil Sağlık Koleji Md. Baş Muavini), Bn. Sevim Teker (Zeynep Kamil Sağlık Koleji Md. Muavini) idi. Bu seminerde Genel Raportör olan Mr. John Tomkinson'un raporu ile Zeynep Kamil Hastanesi Sağlık Koleji Öğretmeni Dr. Ertuğrul Bayırlı'nın yaptığı teklifleri yayınlıyo~ ruz. SEMİNERİN AMAÇLARI : 1. Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması çalışma programiarının bugünkü durumu hakkında ülkeler arasında bilgi alışverişini sağlamak. 2. Ebelik ve Aile Planlamasında çalışan personelin görev ve eğitimi ile ilgili bilgi alışverişi yapmak. 3. Özellikle kırsal bölgelerde aile planlaması, beslenme, çocuk bakımı, ana-çocuk sağlığı konularında karşılaşılan problemleri ve ihtiyaçları saptamak. 4. Ebelerin ve meslekle ilgili tüm personelin daha geniş yetkiyle, daha faydalı çaılşabilmesini sağlamak. 5. Aile planlaması çalışmaları, ınevcut kuralların düzeltilmesi, kurs ve derslerde yapılması gereken değişiklikler, okul sonrası ve sürekli eğitim,ara ebelerle beraber çalışma ile mesleki teşekküllerle çalışma konularında yapılması gereken girişim- - 73 -..
ZEYNEP KAMİL TIP BULTENİ!erle, ebeliğin yeni ve genişleyen kapsamına katkılarda bulunmak. 6. Her ülkenin önerilerine göre planlanacak programı takip ederek sonuçlandırmaya Açılış: Başkan: çalışmak. 1. Gün, 7 Aralık 1976 Salı Dr. Burhanettin Üstünel Depremde canlarını kaybedenlerin anısına hürmetten bir dakikalık sükuttan sonra Zeynep--Kamil Hastanesi, Sağlık Koleji Müdürü Dr. Burhanettin Üstünel yaptığı samimi ağırlama konuşmasında Seminere katılanlara, planlaması ülkelerin özellikle aile konusunda karşılaştıkları probemlere çözüm arama oduğunu belirtti. zorunda Türk Ebeler Derneği Başkanı Bayan Şüheda Özgür yaptığı çok güzel konuşmada Türkiye'nin dış dünyaya açtığı bu yeni pencerede Türk Ebelerinin kardeş ülkelerin yanında uygun oldukları yeri alarak kuvvet kazanacaklarını belirtti ve problemlerin çözümünde kendi pay~ larına düşen sorumluluktan şeref duyduklarını açıkladı. Seminere katılan bütün görev~ lilere başarı dileklerini sunan Bayan Şüheda Özgür, ayrıca Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına ve Müste~ şarına, Dış Münasebetler, Planlama ve Eğitim Müdürlüklerine bu semi~ nerde ev sahipliği görevını Türk Ebeler Derneğine verdiklerinden do~ Besim: 1 Zeynep-Kamil Hastanesi Baş Hekimi Dr. Bıırhanettin aoıhş konuşmasını yapıyor. (Foto: Tuı an} Üstüne! -74-
SEMİNER Resim: 2 Semineri izleyen doktorlar layı teşekkürlerini an: etti. Dr. Burhanettin Üstüneli'n şahsında, Zeynep-Kamil Hastanesi ve Sağlık Koleji İdarecilerine de seminerin yapılabilmesi için gösterdikleri yardımdan dolayı Türk Ebeler Derneğinin müteşekkir olduğunu belirtti. Açılışın şeref konuşmacısı, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Müsteşarı Dr. Osman Yaşar da Uluslararası Ebeler Konfederasyonu ve FIGO'nun buseminerine katılan görevlilerine hoş geldiniz diyerek, CENTO Ülkelerinin bulunduğu bölgelerde Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Pıfınlamasında karşılaşılan ortak problemlere değindi. Toplantı sebebiyle gönderilen çiçek ve telgraflar, katılan bütün görevlileri duygulandırdı. Uluslararası Ebeler Konfederasyonu (ICM) Fiili Sekreteri Bayan Margaret Hardy ve FIGO Genel Sekreteri Bay John Tom.kinson birlikleri adına konuşmalar yapıldıktan sonra Zeynep-Kamil Hastanesinde dünyaya gelen 6 kız folklor dansları yaptılar. Erkeklerden kurulu 5 kişilik bir ekibin bıçak danslarından sonra kızlı erkekli 12 kişilik bir grup Karadeniz yöresi danslarından örnekler sundular. Hazırlanan büfede misafirlerin ağırlanmasından sonra Bayan Julia Withington, seminerin çalışma yön~ temleri hakkında açıklamalar yaptı -75-
ZEYNEP KAMİL TIP BÜLTENİ ve Bayan Margaret Hardy IGM'nin FIGO ve US/ AID işbirliği ile çeşitli ülkelerde yaptığı seminerler hakkında bilgi verdi. İstanbul'da tertiplenen bu toplantının onbirinci toplantı olduğuna değinerek değişik ülkelerden gelen delegelerin Ana ço~ cuk sağlığı ve aile planlaması konularında karşılaştıkları müşterek problemlerin işleneceğini ifade etti. Gurupların seçecekleri Başkan, Raportör ve üyelerin görevleri hakkında açıklamalarda bulundu. Bayan Margaret Hardy' den sonra söz alan Sağlık Koleji Müdür Baş~ muavini Bayan Muazzez Okay, Zeynep-Kamil Hastanesi ve Sağlık Kolejinin tarihçesi hakkında enteresan bilgiyi verdi. Hastane 1860 yılında Osmanlı Hanedanından Zeynep Hanını ve eşi Kamil Bey tarafından kurulmuş. Çocukları olmayan bu çift özellikle bu hastaneyi doğum hizmetleri için kurmuşlar. Sağlık Koleji de Hemşire/Ebe yetiştirmek amacı ile 1946'da açılmış. 2. Gün, 8 Aralık 1976 Çarşamba Başkan: Ülke raporlarını Dr. Ali Naim User sunanlar: Bayan Fatima Arsala (Afganistan) Bayan Fatima Ashour (Küveyt) Resim: 8 Seminerde başkanlık divanı.., -76-
SEMİNER Dr. Nezakat Begum (Pakistan) Dr. Münevver Tuncer (Türkiye) Afgaııistaıı: Nüfusu 17,5 milyon olan Afganistan'da yüzde 85'i kırsal bölgelerde yaşayan 2 milyon göçebe bulunmaktadır. Ana-çocuk sağlığı ile ilgili istatistiki bilgi yoktur. Ayrıca doğan çocukların kaydının yaptırıl Köylerde yaşayanlara genel hastalık da kanuni bir mecburiyet de Ülkede 17 Bölge Hastanesi ve 107 Sağlık Merkezi bulunmaktadır. ması ğildir. tedavisi ve ilk yardım metodları öğretilmektedir. Ayrıca halk eğitimine de ağırlık verilerek eski temizlik ve beslenme adetlerinin değiştirilmesi.. ne çalışılmaktadır. Küveyt: Bu ülkenin bu gün için ana sorunu sağlık hizmetlerinin kifayetsizliği değil, hastaların bilgisizliğidir. Ülkede 16 doğum merkezi bu~ lunmakta, bunlardan 5 tanesi evde doğum için gereken kolay lığı temin etmektedir. Ayrıca 19 adet Çocuk Bakım Merkezi bulunmaktadır. Pakistan: Pakistan'ın 72.4 milyon nüfusunun % 70'i kırsal bölgelerde yaşamaktadır. Doğum oranı binde 44.5, ölüm oranı binde 14.5 olup büyüme hızı yüzde 3 olmaktadır. 715 doğum merkezi bulunmakta her merkez yılda 4 ana ebe (Traditional Birth Attendant) ~eğitmektedir. Ebeler bir yıl eğitim görmekte, sonradan bir yıl ebelik ve ikinci yıl halk sağlığı öğrenimi yapmaktadır- lar. 10000 nüfuslu yerleşim merkezlerinde bir ebenin bile bulunmadığı yerler vardır. Türkiye: 40 milyon nüfuslu T'ürkiye'de doğum oranı binde 32.4, ölüm oranı binde 12.7 dir. Kırsal bölgelerde tarım işçiliğini ucuzlatmak nedeniyle geniş aileler meydana gelmektedir. Fakat bu durum akraba evlendirmesinin çoğalması ve sık sık gebe kalmak bakımından zararlı olmaktadır. Ana Çocuk Sağlığı merkezleri 1961 den beri nüfusunun yarısına hizmet edebilmektedir. Ayrıca kırsal bölgelerde bakım istasyonları da vardır. Köy e heleri Ana Çocuk Sağlığı İstasyonlarında görev yaparlar. Genellikle yardımcıları yoktur ve tecrübe ve eğitimleri taın değildir. Ayrıca ulaşım güçlükleri de sorumluluklarının artmasına neden olur. Köy ebeleri aile planlaması konusunda köylülerin eğitimine de yardımcı olmaktadırlar. Yüksek tahsilli ebe ve doktorlar dünyanın birçok yerlerinde olduğu gibi büyük şehirlerde çalışmayı tercih etmektedirler. Grup Raporları : Konu: «Gelişmekte Başkan: Dr. Ali Naim User 1. Dr. Nezaket Akerman (Ankara~ Türkiye) Olan Ulkelerde Aile Sağlığı ve Bakımı» -77- - -- - -- -----00--~ --
ZEYNEP KAMİL TIP BÜLTENİ Sevk ve İdare : Türkiye'nin nüfusu 1972 de 37.5 milyon iken 1977 de yaklaşık 42 milyon olacaktır. Türkiye'de 9.5 milyon aile yaşamakta ve O - 6 yaş arasında çocuklar ve anneler nüfusun yüzde 45'ini meydana getirmektedir. Kanuni olarak aile planlaması 1965 yılında başlamıştır. Türkiye' de ilk Lisans ve Çalışma müsaadesi ebelere 1848 yılında İstanbul Tıp Okulunda iki yıllık bir tahsil süresinden sonra verilmeye başlanmıştır. Ana Çocuk Sağlığı tesisleri (Sosyalleştirilen bölgeler dışında) Şehirlerde (nüfus 55.000 ve yukarısı: 107 adet Merkez (10 ebe) Kasabalarda (Nüfus 15.000-30.000): 83 şube (3-6 Ebe) Köylerde (Nüfus 25-4.000): 785 Köy İstasyonu (1 Ebe). 1963 yılından beri Sosyalleştirilen bölgelerde Ana Çocuk Sağlığı hizmetleri: 931 Sağlık Merkezi : Doktor ve Ebeler, 3228 Sağlık Evi : Yalnız Ebeler. Bebek ölümleri nisbeti 1961 : Binde 165 Bebek ölümleri nisbeti 1976 : Binde 114 2. Dr. Karima Rashidi (Kabul - Afganistan) Personelin - Eğitimi ve Kullanılına Sahaları : Vazifeler: 1) Bölgelerde, merkezlerde ve kırsal alanda hizmetlerin plan ve organızasyonu. 2) Doktor ve Hemşirelerin servis öncesi ve servis süresince eğitimi. 3) Doktorlara seminerler. 4) Eğitim çalışmaları (Beslenme ve aile planlaması). 5) Kayıtların birleştirilmesi, toplanan bilgilerin analizi, saha çalışmalarının organizasyonu, sağlık işle~ rinde çalışanların tamamlanması konularında araştırma ve değerlendirmil. 6) Çalışanların yetki ve v~zifelerinin tanın1lanması. 3. Bayan Akhtar Sultana (Rawalpindi - Pakistan) Mevcut Kaynaklar, Yönetim ve Yardıınlaşma : Mevcut kaynaklar : a) Yetişmiş personel ~ Doktor, ebeler, gezici sağlık ve aile planlaması personeli (misafirler), eğitimciler, yardımcı ebeler, ana ebeler, aşıcılar, özel doktor ve ebeler. b) Merkezler: Ana Çocuk Sağlığı merkezleri, kırsal bölge sağlık me.rkezleri, küçük sağlık merkezleri, devlet dispanserleri, aile planlaması klinikleri, doğum öncesi klinikleri, doğum sonrası klinikleri, özel klinikler, aşı merkezleri. Anne ölümleri nisbeti: Binde 8-10 Bebek ölümleri nisbeti: Binde 150 Ölümlerin yüzde ellisi 5 yaşın altındadır. Çocuklarda olmaktadır. - 78 --
SEMİNER Bayan Sultana'dan sonra, «Aile Planlamasında Bilgi, Eğitim ve Haberleşme» konusunda Bay Baki Durmaz (Sağlık Bakanlığı, Nüfus ve Planlama Dairesi Müdürü - Ankara, Türkiye) mükemmel bir rapor sundu. Rapor özetlenemeyecek kadar önemli olduğundan tümünün o kunması gerekmektedir. Raporun sunulmasından sonra pek çok soru soruldu. 1961 de Rabat'da toplanan İslam Alemi Semineri'nde Aile Planlama-sının günah olmadığı saptanarak, karara varıldı: «İslamiyete göre doğum yapmak, çocuk sayısını tesbit etmek, doğumlar arasındaki zamanı saptamak ve koruyucu kullanmak günah değildir.>> Korunmaya (çocuk yapmaktan), genellikle ailenin yaşlı fertlerinin karşı çıktığı belirtildi. Dedeler, babalar ve ailede en yaşlı erkek genellikle diğer aile bireylerinin ne yapıp yapmayacağına karar vermek ister. Yemekten sonra üç grup ayrı ayrı toplanarak Konu -1 hakkında hazırlayacakları rapor açlışmalarına başladılar. Konu - 1: «Aile Sağlık Servislerinde ve Aile Planlaması bilgi, eğitim ve haberleşmesinde öncelikle ele alınacak konu ve problem- ler.» 3. Gün, 9 Aralık l976 Perşembe Konu - 1 hakkında görüşüldü ve konunun genel rapor içinde hazırlanmasına karar verildi. Daha sonra ele alınan konu: «Günümüzde Ebe ve Ara ebelerin Ana Çocuk Sağlığı Yeri» Aile Planlamasındaki Başkan: Margaret Hardy 1. Bayan Talat Shahgoli (Tahran - İran) ve hk Ebelik Okulu 1927 de açıldı. Eğitim süresi orta okuldan sonra dört yıldır. Yeni açılan ve hastanelerde çalışacak personel yetiştiren okullarda 9 yıllık genel eğitim ve 2 yıllık meslek eğitimi tatbik edilmektedir. Bu iki tür okulda yetişen personel köylere gitmediğinden, köylerde ilk okul mezunu kızlar devlet tarafından hazırlanan altı aylık kurslarda eğitilir ve köylerde çalışır. 2. Bayan Sabira Nadir (Peshawar - Pakistan) Pakistan'ın 1947 yılında kuruluşunda geniş çapta göçler oldu ve ülke sınırları içinde bir tane tıp fakültesi kaldı. Bu gün için Tıp Okullarının sayısı 12. Hemşire Okullarının sayısı 27 ye çıkmıştır, ülkede bir çok ana oçcuk sağlığı m~rkezi açılmıştır. Doktor sayısı da beş misli artış göstermiştir. Yetişmiş ebe sayısı: 2000 Gezici sağlık personeli (Ziyaretçi) sayısı: 1627 Eğitilmiş ara ebe sayısı: 18000 Eğitilmiş personel sayısı: 75000 3. Bayan Fatma Acar (İzmir -Türkiye) Ebe ve ara ebelerin ana çocuk sağlığı ve aile planlaması çalışmala- - 79 -~
ZEYNEP KAMİL TIP BİJLTENİ rına katkılarını belirten raporda ara ebenin, köy ebesinin çalışmaları a çıklandı. Kırsal bölgelerde tüm sağlık hizmetlerinin sağlanmasındaki rolü belirtildi. Ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerinden başka ilk yardım, salgın hastalıklardan korunma, çevre sağlığı, tüberküloz gibi sosyal hastalıkların takibi ve genel sağlık hizmetleri kırsal bölgelerde çalışan köy ebelerinin sorumluluğuna ve görevleri arasına girmektedir. 4. Bayan Kamile Wviss (Kabul - Afganistan) Afganistan'ın 17.5 milyonluk nüfusunun yüzde ellisini 15 yaşından küçük olanlar oluşturmaktadır. Çoğalma oranı yüzde 2,6 yı bulmakta (binde 26) ve yılda 800 bin gebeliğin yüzde 25'i kürtaj ve diğer çocuk düşürme (aldırma) vak'alarıyla neticelenmektedir. Modem tıbbın Afganistan'a girmesi takriben 45 yıl önce olmuştur. Mevcut birkaç bin ara ebe mesleklerini yaşlı ara ebelerinden veya kendiliklerinden öğrenmişlerdir. Ülkede 364 eğitilmiş ebe, 264 hemşire ve 161 yardımcı ebe/hem şire vardır. 5. Bayan Mariam Al-Raquem (Küveyt) Kiiveyt'de jinekoloji ve doğuma ayrılmış 550 yatağı, 66 doktoru ve 525 ebe/hemşiresi olan "Ve yılda 25000 doğum yaptırılan, modern bir hastane hakkında bilgi verdi. «Her sınıfa mensup ebe ve ara ebelerin aile planlamasında genişleyen görev yetki ve sorumlulukları» konusu ele alındı. Başkan: Bn. Elizabeth Leedham (İngiltere) Sözcü: Bayan Aygün Derman (Türk Ebeler Derneği Başkan yardımcısı, öğretmen). Türkiye'de doğum yapabilecek her 1000 kadından dördü doğum kontrolü ve aile planlaması hizmetlerinden faydalanmaktadır. Bu yönden ebe; annenin rehberi, öğretmeni ve sözcüsü olmaktadır. Sözcü: Bayan Gülsüm Algül Türkiye'nin gelişmemiş bölgele~ rinde uygulanmakta olan hamilelik ve doğum adetleri hakkında bilgi verdi. Öğleden sonra üç grup ayrı ayrı Konu - 2'nin müzakeresine geçti. Konu~ 2; «Aile Planlaması ve Ana Çocuk Sağlığında Doğum Personelinin Genişleyen. Rolü» ve «Ara ebelerin Sağlık Grubu İçindeki Yeri.» 4. Gün, 10 Aralık 1976 Cuma İstanbul'daki Ana Çocuk Sağlığı merkezlerine ziyaretler yapıldı. Hiı:ınotizmanın safra kesesi, bademcik, sezeryan ve doğumda kullanılması hakkında bir film gösterildi ve Dr. Hüsnti İsmet Öztürk tarafından açıklamalar yapıldı. Daha sonra ele alınan konu: «Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlamasında Gelişen Müfredat Programı» - 80 ---
SEMİNER i ' Başkan: Bayan F. Musshi (Pakistan) Sözcü: Bayan Güney Çakırer (Ankara -Türkiye) Türkiye'de ilk ebe okulu 1846 da İstanbul'da kuruldu. Kırsal bölgelerde çalışacak ebe yetiştirmek için ilk okul 1937 de açıldı. 1961 yılında kırsal bölgelerde çalışacak ebeler için üç yıllık eğitim programı yürürlüğe girdi. Bu gün Türkiye'de iki tür eğitim programı tatbik edilmektedir. 1) Köy ebeleri: İlk okuldan sonra sağlık okullarında beş yıl suren bir eğitim görürler. 2) Ebeler: Orta okuldan sonra sağlık kolejlerinde dört yıl süren bir eğitim görürler. Gruplar Konu - 2 ile alakalı göriişlerini sundular ve müzakereden sonra konunun genel rapor içinde hazırlanmasına karar verildi. Öğle yemeğinden sonra Seltmiye Kşılasında Florance Nightingale müzesine gidildi. Bütün delegeler Kırın1 Harbi'nde yaralananların tedavi gördüğü bu büyük binayı görmekten memnun oldular. Kuleye 116 basamakla çıkan delegeler F. Nightingale'in odasında disiplini biraz bozunca görevli askerlerin ikazı üzerine toparlandılar ve düzgün adımlarla tekrar 116 basamağı indiler. Geziden sonra ele -'alınan konu: «Ebelik Müfredat Programında Aile Planlaması, Beslenme, Çocuk Bakımı ve Sağlık Eğitimi Konularının Birleştirilmesi.» Başkan: Julia Withington (İngiltere) 1. Dr. Ayşe Tümay Çetinel (İstanbul - Türkiye) Aile Planlaması : Gelişmekte olan ülkelerde n üfusun hızla artması ülkenin sağlık ve sosyal yardım çalışmalarını aksatmakta veya zorlaştırmaktadır. N üfusun hızla artması Türk hükümetlerince sosyal ve ekonomik problemlerden ziyade ana çocuk sağlığına yapabileceği olumsuz etki yönünden ele alınmaktadır. Ebeler ana çocuk sağlığı ve aile planlaması konularında en büyük katkıyı yapabilecek bir grup oluşturmaktadırlar. Ebelerin bu konuda daha etkili olabilmeleri için eğitimlerini iki yoldan geliştirmek mümkündür. 1. Ebe okullarında eğitim 2. Görev süresince eğitim Ayrıca ebelerin ve sağlık işlerinde görev alan tüm yan personelin yeni gelişınelerden haberdar edilmeleri gerekmektedir. 2. Prof. Dr. Orhan Köksal (Ankara -Türkiye) Beslenme: Dünyada nüfus patlaması ile tabii kaynakların azalması hemen hemen aynı zamanda etkisini göstermeye başlamıştır. Sorunlara karşı ~ 81-
ZEYNEP KAMİL TIP BULTENİ alınacak tedbirler şu şekilde ortaya geliştirilmelidir. çıkmaktadır. a) Nüfus artışını kontrol altına almak gerekmektedir. b) Her tür besin üretimi ve dağıtımı c) Halk sağlığı çalışmalarında beslenme ve çocuk sağlığı konularına büyük önem vermek gerekmektedir. d) Halkın aile planlan1ası ve beslenme konularında eğitilmesi gerekmektedir. Bu eğitimde ebelerin özel yeri ve görevleri olmalıdır. 3. Prof. Dr. Sabiha Özgür Ebelerin eğitiminde çocuk sağlığı ve çocuk bakımı konularında ge reken bilgi: Birinci Yıl: Sosyal hizmetler halk kültür ve psikolojisi. İkinci Yıl: Kadın genital organlarının fizyolojisi ve anatomisi, jenetik, beslenme, aşılar, neonatal tümörlerin enfeksiyonu. Üçüncü Yıl: Malnütrüsyon, doğum ve doğum sonrası bakımı, yeni doğan bebeğin bakımı, umbilicus (göbek) bakımı, resuseitation (yeniden hayat verme), kontrasepşin (gebelikten korunma), çocuğun gelişme ölçüleri. 4. Bayan F. Munshi (Karachi - Pakistan) Sağlık Öğretimi: Konuları öğretebilmek ıçın denenen ideal metodlardan biri, birle" tirilmiş öğretim (Integrated Teaching) dir. Bu metodda en önemli sorun zaman faktörü olmaktadır. Dört haftalık bir Aile Planlaması kursu şu şekilde planlanabilir. a) Tarih b) Anatomi c) Fizyoloji d) Patoloji e) Aile planlamasının sosyal sorunları f) Aile planlamasının pratik yönleri g) Gebelikten korunma yöntemleri. Bu gibi planlamalar sağlık eğitimi veya beslenme konularında da yapılabilir. «İranda Aile Planlaması ve Sosyal Yardım Hizmetlerinin Birleştirilmesi.» Başkan: Dr. Karima Rashidi (Kabul - Afganistan) Rapor Hazırlayan: Bayan Farman Farmaian Rapor Okuyan: Bayan Parichekr Ghardeshem (Tahran - İran) Konu: «Daha az çocuk, daha iyi hayat» Çok problemli fakir ailenin sorunlarına en tesi.rli yaklaşım yolu~ nun çeşitli programları kapsayan bir planın bu bölgede aynı anda tatbik edilmesi olduğu anlaşılmıştır. 1962 yılında bir deneme merkezi kurulmuş ve başarılı sonuçlar görülerek her yıl yeni merkezler açılmıştır. -82-
SEMİNER Merkezlerde uygulanan sistemin ana hatları : a) Çocuk yuvaları. b) Genç kadınlar ıçın okuma yazma, ev ve el işleri öğretme. c) 12-19 yaş gruplarındaki gençler için eğitim ve toplu eğlenme im~ kanları. d) Yetişkinler için kültürel çalışmalar. e) Fert ve ailelere rehberlik hizmetleri. f) Aile planlaması hizmetleri. g) Sosyal faaliyet proğramları. Gayet güzel sunulan ve çok problemli ailelerin yaşamına büyük katkılarda bulunan bu proğramın uygulanışını gösteren bir film gösterildi. 5. Gün, 11 Aralık 1976 Cumartesi sabahı görevliler toplu olarak Konu-3 üzerinde görüşmeler yaptılar. Birleştirilmesi.» 6. Gün, 12 Aralık 1976 Pazar Serbest. 7. Gün, 13 Aralık 1976 Pazartesi Konu - 3 : «Müfredat Programında Aile Planlaması, Beslenme, Çocuk Bakımı ve Sağlık Eğitimi Konularının Konu - 3'iin görüşmesini yapan üç grubun başkanları konu ile ilgili raporlarını sundular. Ayrıca genel raporun kabulü hakkında görüşmeler yapıldı. «Milli Kalkınma İçinde Aile Planlaması» Başkan: Dr. Ali Naim User (İstanbul - 'l'ürkiye) Sözcü: Dr. Vedat Yeğinsu (İstanbul - Türkiye) Türkiye Cumhuriyeti ilk kurulduğu zaman nüfusun fazla artması ilk amaçlardan biriydi. Fakat 1950 yıllarında bir kanunla artan nüfusu kontrol için aile planlaması girişim-. lerine başlandı. 1973 yılında Ana - Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması çalışmaları -birbirleriyle ba.ğdaştınldı. Sağlık Bakanlığında Aile Planlaması kısmı kuruldu ve kırsal bölge halkını eğitmek için gezici birlikler kuruldu. İslamlık, benliğini kaybetmeden modem toplumu kabul etmektedir Müslümanların çoğunluğu bakabildikleri sayıda çocuk sahibi olmayı yeğlemekte, bu sebepten aile planlaması fikrinden yardım ummakta, eğitim organlarının öğütlerine kulak vermektedirler. Kur'an-ı Kerim bile korunma araçlarının kullanılmasını yasaklamayıp, ailelerin bakabilecekleri sayıda çocuk s.ahibi olmalarını uygun bulmaktadır. Erkeğin çekilerek korunması (withdrawal - coitus interruptus) ve diğer korunma metodları «Ebelik Eğitimi reddedilmemiştir. ve Uygulamasını Yöneten Kanunların Önemi» Başkan : Dr. Cevat BABINA (İstanbul -Türkiye) 1) Ebelikle İlgili Kanunlar: Hukukçulardan Avukat Çetin AKÇAGLAYAN (Ankara - Türkiye) -83-
. ZEYNEP KAMİL TIP BÜLTENİ Türkiye'de ebelik yapabilmek için Türk uyruklu olmak ve Ebelik Okulundan mezun olmak lazımdır. Yabancı ülkelerdeki ebelik okulları mezunları diplomalarını Sağlık Bakanlığından tastik ettirirler. Türkiye'de ebe, hamile kadını muayene edebilir, doğum yaptırır ve yeni doğan bebeğin bakımını yapar. Ebe «forceps» kullanamaz, reçete yazamaz, ebe doğumların ve hastaların kayıtlarını tutmakla sorumludur. Yurdumuzda ebeler iki kategoride toplanır. Köy e heleri 1943 yılından itibaren görev yapmaya başlamışlardır. Köy ebelerinin şehirlerde çalışabilmesi için en az 6 yıl kırsal bölgelerde, en az 6 ay doğum hastanesinde çalışması ve imtihanlarda başarılı olması gerekmektedir. 2) Ebelik Derneği'nden: Bayan Hamdam G HAFFARİ (Tahran - İran) Ebelik eğitimi 1927 yılında başlamıştır. Bu gün çeşitli eğitim sistemleri tatbik edilmektedir. Dört yıllık bir öğrenimden sonra lise mezunlarına Becheler of Science (B.S.) derecesi verilmektedir. Ayrıca köylerde yaşayan ve ilkokulu bitirmiş kadınlar altı aylık bir kurstan sonra köy ebesi olarak görev almaktadırlar. İran'da ebeler bazı ilaçlar için reçete yazmaya, I.U.D. veya buna benzer koruyucular takmaya yetkilidir. 3) Kadın Hast_. ve Doğum Doktorlarından : Dr. Ertuğrul BAYIRLI (İstanbul~ Türkiye) Türkiye'de ebelik eğitimi 1845 yılında Tıbbiye okulunda açılan kurs~ larla başladı. İlk ebelik okulu 1909 yılında eğitime açıldı ve 1928 de çıkan kanunla ebelik mesleğinin yalnız ebe okulunu bitirenler tarafından yapılacağı ön görünce ebe adaylarının sayısı hızla arttı. Ebe yetiştiren iki tür okul vardır. 1) Köy ebeleri için ilk okuldan sonra 5 yıllık eğitim. 2) Ebe okullarında (Kolejlerinde) sekiz yıllık orta eğitimden sonra 4 yıllık ebelik eğitimi verilmektedir. Özel bir gurup için bu eğitim üniversite eğitimine bağlantılı olarak de~ vam edebilir. Köy ebesi genellikle 20.00 den az nüfuslu yerleşim merkezlerinde görev yapar. Doğum evlerde yapılabilir. Köy ebesi doğum aletleri kullanamaz. Lüzumlu hallerde çiçek, difteri, tetanos aşısı yapabilir. Doğum kağıdı hazırlar fakat ilaç için reçete yazamaz. Aile planlaması eğitiminden geçen ebe anneye bu konuda bilgi verebilir. Öğleden sonra gruplar Konu 4'ü görüşmek üzere toplandılar. «Tüm kategorilerde çalışan ebelerin gelişen sorumluluklarını elde etmeleri için yapılması gereken girişimler.» eğitim». Daha sonra ele alınan konu: «Aile Planlamasında devamlı Başkan : Bayan Fatıma ASHOUR (Küveyt) ~ 84-
SEMİNER Sözcü : Bayan Mary CORCORAN (Afganistan) Afganistan'da güvenilecek istatistik bilgi olmamasına rağmen ana ve çocuk ölümleri yüzdesinin yüksek olduğu bilinmektedir. Bölgesel coğrafya bakımından ülke bir çok dağlık yörelere bölündüğünden ulaşım ve haberleşme çok zordur. İlkel kültür, kadınların her yönde erkeklerden yardım istemelerine olanak tanımamaktadır. Nüfusun ancak yüzde onu okuma yazma bilmekte ve özellikle kız çocuklar için okul bulunmamaktadır. Beş yıl önce Afganistan hükümeti sağlık hizmetlerini kırsal bölgeye götürebilmek için yeni bir program uygulamaya başlamıştır. Kabı! şehrinde 1976 yılında yeni bir bina ebelik eğitimine ayrılmıştır. Bu okulda 18 aylık eğitimle aile planlaması, genel sağlık, korunma ve genel hemşirelik konuları öğretilmektedir. Afganistan'da eğitim ihtiyacı büyüktür. Bu bakımdan aile planlaması da dahil olmak üzere Afgan Aile Rehberlik Derneği eğitim görevini yapmaya çalışmaktadır. Okullarda eğitilen öğretmenlerin becerileri her geçen yıl artmaktadır. Ayrıca üç grup öğretmen Kaliforniya Üniversitesine eğitim görmek için yollanmışlardır. Grup Görüşmeleri Genel Raporu Konu: 1 «Aile Sağlık Sendslerinde ve Aile Planlaması Bilgi, Eğitim ve Haberleşmesinde Öncelikle Ele Alınacak Konu ve Problemler» PROBLEMLER: A) TOPLUM: 1) Sağlık servisleri hakkında bilgisizlik. 2) Okuma yazma bilmeyenlerin yüzdesinin yüksekliği. 3) Kültürel engeller. Erken evlilik. 4) Doktor korkusu. 5) Coğrafi durum, olanaklar, araçlar, yollar v.s. 6) Bilgisel istatistiklerin yetersizliği. B) SERVİSLER : yetişmiş 1) Özellikle kırsal bölgelerde eleman yokluğu. 2) Yetişmiş personelin kırsal çekinmeleri. 3) Ulaştırma güçlükleri. 4) Mesleki personel ve kuru~ bölgelerde çalışmaktan luşlar arasında işbirliği eksikliği. 5) Değerlendirme ve kontrol eksikliği. 6) Sağlık eğitimi malzemesi eksikliği. 7) Eğitim eksikliği. 8) İstatistik bilgi noksanlığı. 9) Maddi yetersizlik (Kuveyt haricinde). C) ÖGRETİM: 1) Eğitim kurslarının eksikliği. 2) Eğitimcilerin ek gikliği. 3) Devamlı eğitim imkansızlığı. - 85-
ZEYNEP KAMİL TIP BÜLTENİ 4) Öğrencilerin okula girebilmek için yaş büyültmeleri. 5) Müfredat programında işlenecek konuların detayı kaçff\adan aktarılmaması. ma öğretmek için program hazırlan~ malıdır. 11) Radyo, televizyon, basın gibi toplu haberleşme organları eğitim ]çin kullanılmalıdır. 6) İlk ve orta okullarda aile 12) Kırsal bölgelerde çalışan ve sağlığı eğitiminin eksikliği. yaşayanlara ilave imkanlar tanınmalıdır. ÖNERİLER: tutulması 1) Doğum ve ölüm kayıtlarının kanuni mükellefiyet olmalıdır. 2) Ara ebeler eğitilmeli, kayd,ı geçmeli ve görevjeri belirlenmelidir. dır. 3) Ebelerin sayısı arttırılmalı - 4) Sağlık işçisinin görevleri saptanmalı ve uygun bir eğitim programı sağlanmalıdır. 5) Ebelere devamlı eğitim ola verilmelidir. nakları 6) Ebelerin değerlendirme ve kon trolleri geliştirilmelidir. 7) Ebelik müfredatında aile planlaması, sağlık öğretimi, beslenme ve çocuk hekimliği konuları birleştirilmelidir. 8) Takım veya grup halinde çalışma düzenlenmelidir.,.., 9) Halka sağlık eğitimi verilmelidir. 10) Her yaştakilere okuma yaz- Grup Görüşmeleri Genel Raporu Konu: il «Aile Planlaması ve Ana Çocuk Sağlığında Doğum Personelinin ve Ara Ebelerin Genişleyen Rolü» Toplantıya katılan ülkelerin delegeleri genel ve mesleki eğitim ba kımından ebelik yapan personeli üç grupta toplanmışlardır. 1) En iyi eğitilmiş ebeler idare. öğretim ve bazı servis işlerinde görev yapmaktadırlar. 2) İkinci gruba giren ebeler genellikle servis hizmetlerinde görev yaparlar. Aile sağlık hizmetleri, aile planlaması konularında çalışırlar. Bu işler ek olarak ara ebelerin eğitiminde ve kontrolünde de görev almaları gerekmektedir. 3. Servis veren ara ebeler ailelere sağlık eğitimi ve aile planlaması konularında bilgi verirler. Şematik olarak bu sistemi şöyle gösterebiliriz. - 86 -~
SEMİNER Servisler Sallık Gruplar İdari Öğretim Kompleks-Basit ca 1. ci Grup (Ödenekler) 2. ci Grup Merkezi Kırsal 3. CÜ Grup Ara Ebe... 1) Birinci grupta çalışan ebe rolü idari ve eğitim görülmektedir. Hükümetler her grupta çalışan lerin genişleyen alanlarında ebelerin sorumluluklarının arttırılması gerektiğini kabul etmelidirler. Birinci ve ikinci gruptaki ebeler lokal anastezi verebilmeli, diletasyon ve evakuasyon (Aborşin'dan sonra) yapılabilmeli, doğuma mani olunca aletleri (IUD) takabilmeli, doğum kontrol hapları, low forceps, episiotomi ve tedavisini yapabilmeli hatta vacum tatbik edebilmelidir. İkinci grup ebeler ara ebelerin eğitim ve kontrolünde görevlendirilmelidir. Üçüncü Grup ebeler memleketin şartlarına göre aile planlaması, aşılama, sağlık eğitimi esasları, dağlım öncesi bakım konulannda bulundukları yöre insanlarını eğitebilmelidirler. 2) Ara ebelerin statüsü kanuni şekle sokulmalı, kayıtlanarak ve bir plan içinde kontrol edilerek eğitilmelidirler. Bu gruba bir takım avantajlar sağlanarak genel sağlık hizmetlerinde görev almaları sağlanmalıdır. Bölgesel koşullara göre ücret, prim, lojman, malzeme, ulaştırma araçları, üniforma tanınmalıdır. DİÖER TEKLİFLER : 1) Zor doğum yapacak anne adaylarını saptamak ve kayj.tlamak. 2) Hemşire ve ebeleri meslekleri ile ilgili kon-qlarda çalıştırmamak (temizlik hizmetleri gibi/. 3) Eğitim programları ve değerlendirilme belirli zamanlarda yapılmalıdır. 4) Ebe dernekleri ara ebeleri de kapsayacak şekilde geliştirilmelidir. Ebeler ara ebeleri sağlık personeıli içinde kabul etmelidirler. Grup Görüımeleri Genel Raporu Konu: 111 «Müfredat Programında Aile Planlaması, Beslenme, Çocuk Bakımı ve Sağlık Eğitimi Konularının Birleştirilmesi» Gruplar, Konu II de üç gruba ayrılan ebelerden ilk iki gruba girenlerin aile planlaması, beslenme, çocuk hastalıkları ve sağlık eğitimi -87-
ZEYNEP KAMİL TIP BCLTENt konulannda öğrenimleri süresince bilgi edindiklerini fakat bu bilgilerin - yeterli sayılmayacağını - belirttiler. - - Ek bilgi ihtiyacını gösteren tablo şöyle belirlendi. duğu hususunda birleştiler. Azami beş yılda bir ebelerin bir kursa giderek bilgilerini tazelemeleri mecburi oln1alıdır. Ayrıca kurslarla ebelere yeni usul ve teknikleri öğreterek on8 a) Tenıel Ebelik Programı Konular Aile Plan. Çocuk Beslenme - Hastalık.. Sağlık Eğitimi Temel Sağlık İlmi Grup 1. Amir, İdareci, Öğretmen Mevcut Ek istenen. Grup il. Meslekte çalı~ şan ebeler Mevcut Ek istenen. Grup 111. Ebelik hizmet.. leri yapanlar Mevcut Ek istenen. Gruplar özellikle uzak ve kırsal bölgelerde çalışan ebelerin anne ve bebeklere basit ilaçlar verebilmelerinin gerekli olduğunu belirttiler. Bunu yapabilmek için öğrencilerin bu konuda öğrendiği bilgileri saptamak ve kursları buna göre ayarlamak gerekmektedir. b) Devamlı Öğrenim (Eğitim): Gruplar devamlı eğitimin bütün gruplarda çalışan ebeler için şart ol~ ların yeni gelişmeleri öğrenmeleri sağlanmalıdır. İdareci ve öğretmen olarak çalışan ebeler özel ve öğretim görmeli~ dirler. İyi bir idarecilik anlayışı bu grupta çalışan ebelere uygulanacak devamlı eğitimin yollarını gösterebi~ lir. Devamlı eğitimin bir başka yolu özel dergi veya gazetelerle eğitimdir. Bu tür eğitim Ebeler Derneği ve il~ gili devlet kuruluşları yoluyla yapı~ ~ 88 ~...
SEMİNER labilir. Uluslararası kuruluşlar (IClVI - Uluslararası Ebeler Konfederasyonu gibi) da bu gibi yayınlara yardımcı olabilirler. c) Diğer Sağlık Personeli : 1. Diğer sağlık personelinin de aile planlaması, beslenme gibi konularda bilgi sahibi olmaları ve halk eğitimine katkıda bulunmaları faydalı olacaktır. 2. Erkeklere fikir vermede gönüllü erkekler, öğretmenler, erkek hastabakıcılar, sosyal yardım işlerinde çalışanlar ve din adamları hatta tanınmış halk adamları (sporcu, sendikacı, politikacı gibi) yardımcı olabilir. Grup Görüşmeleri Genel Raporu Konu: iv «Tüm Kategorilerde Çalışan Eb~lerin Sorumluluklarını Elde Etmeler: için Yapılması Gereken Girişim1en a) Sağlık Politikası: 1. Doğum öncesi ve doğum sonrası bakımının önemi ve çocuk sağlığı konusu üzerinde dikkatle durulmalıdır. 2. Erken kürtaja müsaade edilmesi için mevcut kanunların yumuşatılmasına gayret edilmelidir. 3. Ülkeler ebelik eğitimini geliştirerek ebelerin Uluslararası çalışmalara katkıda bulunmasını sağlamalı, böylece çalışmalarını geliştirmelerine yardımcı olmaltdır. 4. Profesyonel ebeler eğitimleri bitince en az iki yıllık bir süre içi11 kırsal bölgelerde çalışmalı ve bölge~ nin sağlık personelini yetiştirmelı dirler. 5. Ebeler ağrı dindirici, kana mayı durdurucu, enfeksiyon önleyici ve ana çocuk sağlığı ile ilgili ilaçları kullanmayı öğrenmeli ve tatbik ed~bilmelidirler. b) Aile Planlaması : 1. Aile Planlaması her tür ebelik eğitiminin ayrılamaz, buna göre düzenlenmelidir. Ebeler «tubal ligation» - kısırlaşma ~ haricinde aile planlaması ile ilgili bütün işlemleri yapabilecek seviyeye getirilmelidir 2. Mesleği ebelik olmasına rağmen aile planlaması konusunda yeterli bilgi sahibi olmayan personej! merkezlerde toplayarak kurslar, pratik tatbikatlar ve oriantasyon ile aile planlaması konusunda eğitme!jdir. c) Mesleki Derneklerle İşbirliği 1. Bütün ebeler ülkelerindeki ebe derneklerine üye olarak deıneklerini yüceltmeye, yaptıkları işin önemini idari makam ve hükümetlere anlatmaya çalışmalıdrılar~ Eğer ülkelerde ebe dernekleri yoksa kuruluş çalışmalarına başlamalıdırlar. 2. Doktorlar, Hemşireler, Aile Planlaması Dernekleri gibi kuruluşlar ile Kadın Dernekleri, Yardım Severler, Rotary Club, İzcilik kuruluşlariyle ilişki kurulmalıdır. d) Yönetmelik ve Kanunlar 1. Ebeler hükümetle ilişkilerin yürütecek, ebelerin eğitimlerini, ça lışma koşullarını ve mevkilerini geliştirecek sorumlu bir organ meyda na getirmelidirler. ----. 89 ~
ZEYNEP KAMİL TIP BÜLTENİ 2. Devamlı eğitim ve tazeleme kurslarının her beş yılda bir tüm ebe. le re verilmesini kan un un amir h ükm ü yapmak için gayret gösterilmelidir. 3. Kadın ve erkek sterilizasyonu (Kısırlaştırma) nın kanunen serbest bırakılmasına çalışmalıdır. 4. Ara ebeler kanunen sağlık personeli kapsamına alınmalı ve yetiştirilmelidir. Katılanlar : Mr. Jehn Tomkinsoıı Londra - İngiltere Mrs. Fahima Arsala Kabul - Afganistan Miss Kamila Weiss Kabul - Afganistan Dr. Mrs. Karima Rashidi Kabul.. Afganistan Mrs. Talat Shahgeli Tahran - İran Mrs. Hamdam Ghaffari Tahran - İran Dr. H. V. Daftary Tahran - İran Miss Fatima G.M.H. Ashour Kuveyt Dr. Miss Nazahat Begum Babucistan - Pakistan - 90.- Mrs. Sabira Nadir Islamabad - Pakistan Mrs. Ahatar Sultana Ravalpihdi - Pakistan Dr. Ali Naim User İstanbul - Türkiye Bayan Emel Berkay İstanbul - Türkiye Bayan Muazzez Okay İstanbul - Türkiye Miss Mariam A. Al-Raqem Kuveyt Miss Frainy H. Munshi Karaşi - Pakistan Miss Elizabeth Leedam Susse - İngiltere Miss Margaret Hardy Londra - İngiltere Ms. Parichekr Chardashem Tahran - İran Mrs. Mary Corcoran Kabul m Afganistan Bayan Kıymet Kayasağlam Ankara - Türkiye Miss Anne Meri eh teı Washington D. Cb. - A.B.D. Miss Julia Withington Londra ~ İngiltere