GÜRÜLTÜNÜN İŞİTME DIŞI ETKİLERİ AYŞE ÖZTÜRK,MD, MsC, PhD ÇSGB, İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi,İzmir Bölge Laboratuarı.
AMAÇ Gürültünün işitme dışındaki sağlık etkilerinin neler olduğu,bilimsel kanıtlar, sağlık etkilerinin mekanizmaları konusunda bilgi vermek.
ÖĞRENİM HEDEFLERİ Dünya Sağlık Örgütü nün(dsö) gürültüyle ilgili saptamaları ve gürültü sorununa yaklaşımını bilme Gürültünün işitme dışı etkilerini sayabilme, Gürültü dışı sağlık etkilerinin mekanizmalarının anlaşılması hedeflenmektedir.
Dünyada GBİK Avrupa ülkelerinde çalışanların %7 sinde işten kaynaklanan işitme bozuklukları olduğu saptanmıştır. Çeşitli bölgelerde ve gelişmekte olan ülkelerde %7-21 arasında değişen aralıkta olduğu belirtilmektedir. Gelişmiş ülkelerde gürültü için hesaplanan harcama ülke milli gelirinin % 0.2-2 si kadardır.
Türkiye de GBİK İSGÜM ün 2000 yılında 1927 işyerinde yapılan çalışmada % 21.8. İSGÜM İzmir de 2000-2001 yıllarında 76 işyerlerinde 813 kişiyi kapsayan bir çalışmada % 17.3, İSGÜM İzmir ve DEÜ Halk Sağlığı ABD 2004 te döküm işkolunda 392 çalışanı kapsayan çalışmada %23.4 saptanmıştır. 2009 SGK verilerine göre 429 Meslek hastalığı saptanmış ve bunlardan sadece 5 i GBİK tanısı almıştır. Yine Sağlık Bakanlığı Meslek hastalıkları hastanesi 2008 yılı verilerine göre kesin Meslek hastalığı tanısı alanların %11 inin GBİK olduğu saptanmıştır.
Dünya Sağlık Örgütü nün(dsö) gürültüyle ilgili saptamaları ve gürültü sorununa yaklaşımı Gürültü işte, evde, okulda ve dinlenme zamanlarında insanların günlük aktivitelerini ve sağlığını bozan ciddi bir tehlikedir. Sadece trafik gürültüsü her üç Avrupalıdan birini, gece gürültüsüyle karşılaşma her 5 Avrupalıdan birini etkilemektedir. DSÖ Avrupa ülkelerinde çocuklar için sağlık ve çevre eylem planında okulda ve evde zararlı gürültüden korunma hedeflemektedir. 2002 AB direktifi maruz kalımı azaltmak ve kontrol etmek için eylem planı gerekliliğini kabul etmiştir. 2009 da Avrupa için gece gürültüsü rehberi hazırlanmıştır.
DSÖ nün gürültü için eylem planının amacı Özel duyarlı grupların gereksinimlerini belirleme, Gürültünün sağlık etkileri konusunda kanıtların gözden geçirilmesi, DSÖ nün diğer programlarıyla iletişim kurarak gürültü ve sağlık için rehber hazırlama, Sağlık etkileri için doz-yanıt ilişkisi analizleri, Uyku bozuklukları ve kardiyovasküler problemlerde gürültüye maruz kalımın araştırılmasını kapsamaktadır.
Tablo-1 Gürültünün sağlık sonuçları ve çalışmaya etkisi Fizyolojik Psikolojik İşle ilgili sonuçlar İşitme kaybı Hipertansiyon Kalp hastalıkları Ülser Kolit Başağrısı Diyabet Stres Uykusuzluk İrritasyon/Sıkıntı Konsantrasyon Kaybı Moral bozukluğu Öğrenme güçlüğü Zihinsel yorgunluk Korku Absentizm Konuşmada engellenme Anlaşmada zorluk Üretkenlikte azalma İş başarısında azalma Karamsarlık
Tablo-2 Gürültü maruziyetinin uzun süreli etkileriyle ilgili yapılan bilimsel çalışmalar Etki Bilimsel kanıt Çalışmanın yapıldığı yer İşitme kaybı yeterli İş Çev,eğlen.Yeri Ham.kadınlar Sıkıntı yeterli İş,ofis Endü. Çev. Çevre Hipertansiyon yeterli Meslek,end. Çev.yol Hava traf İskemik kalp hastalığı Uyku boz,değişiklikl er Uyku paterni Uyanıklılık Subjektif uyku kalitesi Kalp hızı Ertesi gün mizaç yeterli Yeterli Yeterli Yeterli Yeterli yeterli Çev.yol Hava traf Uyku Uyku Uyku Uyku Uyku (A) süre Gürltü ölçümü 75 70 <85 <55 <85 42 <85 70 70 70 70 60 40 40 <60 Mes.maruz Leq 24 saat Mes.maruz Mes.maruz Mes.maruz Ldn Mes.maruz db(a)leq 06-22sa db(a)leq 06-22sa db(a)leq 06-22sa İçerde İçerde İçerde Dışarı İçerde Dışarı Dışarı Dışarı Dışarı İçerde Dışarı İçerde Dışarı Kaynak: Effect of noise on health Health Council of the Netherlands,Noise/News İnternational September. 1996(4
Tablo-2 Gürültü maruziyetinin uzun süreli etkileriyle ilgili yapılan bilimsel çalışmalar Performans Yeterli Sınırlı Okul İş,çeveresel İmmün etkiler Sınırlı İş,çev 70 Dışarı Biyokimyasal etkiler Sınırlı İş, çevr Doğum ağırlığı Sınırlı İş, Hava traf Ruhsal bozukluklar Sınırlı Absentizm oranı Sınırlı İş Ofis Hava trafik Psiko-sosyal iyilik Sınırlı Çevre Konjenital etkiler Yetersiz İş, çev Kaynak: Effect of noise on health Health Council of the Netherlands,Noise/News İnternational September. 1996(4
Gürültünü psikolojik etkileri Uyku fazlarında bozulma ve uykusuzluk. Sıkıntı hissi(hoşa gitmeyen ses) Hareketliliği artırma ve dikkati dağıtma etkisi ve, dikkati toplama çabasında artışa.sinirlilik, Çevredeki gürültü algısı kişisel duyarlılığa bağlı olarak kişide kontrolsüzlük ve hafızada zayıflamaya neden olur.
Gürültünü psikolojik etkileri Konuşmanın maskelenmesi ve iletişimin bozulması, sıkıntı hissi. iletişim ve anlaşmada zorluk.. işten ve gürültülü çevreden kaçma isteği. absentizm, üretkenlikte ve iş başarısında azalma,
Gürültü, toplumsal reaksiyon, sağlık belirleyicileri ve sağlık etkileri arasındaki ilişki için bir model Ses/Gürültü Uykusuzluk&Stres Subjektif yanıt *Hoşnutsuzluk *sıkıntı *rahatsızlık Sağlık etkileri *Akıl sağlığı *kalp hızı *Kan basıncı *Yorgunluk,bitkinlik *küçük kazalar *Sindirim sitemi etkileri Yanıt değiştiriciler Gürültü kaynaklarına karşı tutum. Diğer faktörler *Diğer stresler *genetik *sosyal destek *egzersiz *diğer risk faktörleri (Sigara, alkol vb) kaynak: gürültünün sağlık etkileri üzerine gürültünün subjektif reaksiyonlarının etkisinden adape edilmiştir.r.f.s Job,Enviromental Ġnternational,1996.
Gürültü ve stres-reaksiyon modeli a-sıkıntı b-kardiyovasküler hastalık (Hipertansiyon, Arteriosklerozis, iskemik kalp hastalıkları, ) c-uyku bozuklukları (uyanma, uyku periyotlarında değişiklik, hormonal düzeylerde değişiklik, uyanıklık) d-immün etkiler (kortizol salınımı, bağışıklık sisteminin baskılanması) e-biyokimyasal etkiler (hiperglisemi, Hiperlipidemi) f-üremeye etkileri (düşük doğum ağırlıklı bebek?????) g-performansa etkileri (tetikte olma duygusu, heyecan, dikkatte azalma) Duyarlı gruplar:yaşlılar, körler, fetüs, genç çocuk, akıl sağlığı bozuk olanlar.
Kortizol Hormonunun Etkileri. Kan şekerini artırır. Protein yıkımını artırır. Glikoz yıkımını engeller. Yağ ve proteinden glikoz yapımını artırır. Stres önler.
Sempatik sistemin etkileri Adrenalin (epinefrin, E) Kalp aktivitesini artırma Metabolizmayı artırma Bronşiollerde genişleme Noradrenalin (norepinefrin, NE) Damarların daraltılması Kan basıncının artırır
Gürültüyle karşılaşma(gürültü düzeyi) doğrudan Dolaylı yolla İşitme kaybı Etkinliklerde, uykuda ve iletişimde engellenme Zihinsel ve duygusal yanıt SIKINTI Stres yanıtı Fizyolojik stres yanıtları Otonom sinir sitemi(adrenal medulla(adrenalin) -Endokrin sistem(hipofiz(acth), adrenal bezler(kortizol)) *Kan basıncı, *kan lipitleri, *kan viskozitesi, *Kardiak atım, *kan glikozu, *Kan pıhtılaşma faktörleri Ortaya çıkan bozukluklar Kardiyo vasküler hastalıklar *Hipertansiyon,*Arteriosklerozis, * İskemik kalp hastalığı Kaynak:Babisch, 2002, WHO,Night Noise Guidelines for Europe
4 Haziran 2010 CUMA Resmî Gazete Sayı : 27601 YÖNETMELĠK Çevre ve Orman Bakanlığından: ÇEVRESEL GÜRÜLTÜNÜN DEĞERLENDiRiLMESi VE YÖNETiMi YÖNETMELiĞi BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; çevresel gürültüye maruz kalınması sonucu kişilerin huzur ve sükûnunun, beden ve ruh sağlığının bozulmaması için gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamak ve kademeli olarak uygulamaya konulmak üzere; değerlendirme yöntemleri kullanılarak çevresel gürültüye maruz kalma seviyelerinin, hazırlanacak gürültü haritaları, akustik rapor ve çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu ile belirlenmesi, çevresel gürültü ve etkileri hakkında kamuoyunun bilgilendirilmesi, gürültü haritaları, akustik rapor ve çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu sonuçları esas alınarak; özellikle çevresel gürültüye maruz kalma seviyelerinin insan sağlığı üzerinde zararlı etkilere sebep olabileceği ve çevresel gürültü kalitesini korumanın gerekli olduğu yerlerde, gürültüyü önleme ve azaltmaya yönelik eylem planlarının hazırlanması ve bu planların uygulanması ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.
Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik; özellikle nüfusun yoğun olduğu alanlarda, parklarda veya yerleşim bölgelerindeki diğer sessiz alanlarda, açık arazideki sessiz alanlarda, okul, hastane ve diğer gürültüye hassas alanlar da dahil olmak üzere insanların maruz kaldığı çevresel gürültüler ile çevresel titreşime yönelik esas ve usulleri kapsar. (2) Bu Yönetmelik kişinin kendisinden dolayı maruz kaldığı gürültüyü, 26 ncı maddede belirtilen ev faaliyetleri dışındaki gürültüler ile komşuların oluşturduğu gürültüyü, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındaki işyerlerinde çalışan işçilerin maruz kaldığı gürültüyü, ulaşım araçlarının iç gürültüsünü ve askeri alanlardaki askeri faaliyetlere bağlı gürültüyü kapsamaz.
Tablo-9: Ġç Ortam Gürültü Seviyesi Sınır Değerleri Kullanım Alanı Kapalı Pencere L eq (dba) Açık Pencere L eq (dba) Kullanım alanlarında herhangi bir faaliyet olmadığı durumlardaki değerler: Kültürel Tesis Alanları Tiyatro salonları 30 40 Sinema salonları 30 40 Konser salonları 25 35 Konferans salonları 30 40 Sağlık Tesis Alanları Yataklı tedavi kurum ve kuruluşları, dispanser, poliklinik, bakım ve huzur evleri ve benzeri. 35 45 Dinlenme ve tedavi odaları 25 35 Eğitim Tesisleri Alanları Okullardaki derslikler, özel eğitim tesisleri, kreşler, laboratuarlar ve benzeri. 35 45 Spor salonu, 55 65 Yemekhane 45 55 Kreşlerdeki yatak odaları 30 40
Tablo-9: Ġç Ortam Gürültü Seviyesi Sınır Değerleri Turizm Yerleşme Otel, motel, tatil köyü, pansiyon ve benzeri 35 45 Alanları yatak odası Konaklama tesislerindeki restoran 35 45 Sit Alanları Arkeolojik, doğal, kentsel, tarihi ve benzeri. 55 65 Ticari Yapılar Büyük ofis 45 55 Toplantı salonları 35 45 Büyük daktilo veya bilgisayar odaları 50 60 Oyun odaları 60 70 Özel büro (uygulamalı) 45 55 Genel büro (hesap, yazı bölmeleri) 50 60 İş merkezleri, dükkanlar ve benzeri. 60 70 Ticari depolama 60 70 Lokantalar 45 55 Kamu Kurum Kuruluşları Ofisler 45 55 Laboratuarlar 45 55 Toplantı salonları 35 45 Bilgisayar odaları 50 60 Spor Alanları Spor salonları ve yüzme havuzları 55 65 Konut Alanları Yatak odaları 35 45 Oturma odaları 45 55
Gürültünün işitme dışı etkilerinden aklınızda kalanları sayabilir misiniz???
Dikkatiniz için Teşekkürler ayseozturk@csgb.gov.tr