1 Icerik Onsoz Sukran Duydugum Yazar Hakkinda Ask Omer, Eski Bodrum, Yeni Bodrum ve Zeytin Tepe Turkiye 2023 Metin, Teknoloji Sevdasi Sanat Selim, Aglayan Diyar Globalizasyon Ilham, National Geographic ile Brezilya ya Istanbul Sermet, Kaotik Ask Internet Cem, Ampul Devri Okuma Tuna, Gorme Enerji Timsal, Yenilenebilir Turkiye Tarih Osman, Dedelerimizi Tanimak Inovasyon Selvi, Deger Katan Surec Egitim Derin, Oldurulen Yaratici Ben Avrupa Birligi Hakki, Bir Garip Iliski Ekonomi Mehmet, Yukselme Devri? Dil Egitimi Seckin, Englishmania & Turkish as a First Language Muzik Nesli, Yabanci Piyanistleri Alkislamak Spor Mehmet, Efsane Olmak Kadar Kolay Din Meltem, Hayat ile Olum Arasinda Teknoloji Selin, Yeni Dunya Modeli Ulasim Alper, Toplumsal Iletisim Festivaller Selin, Barselona da bir Hafta Turizm Dilara, Where East Meets West Sevgi Melih, Mevlana, Buda ve Anne Tabular Baris, Acik Toplum Ideali Mimari Firdevs, Chicago da Yuruyen bir Turk
2 Liderlik Tahir, Ataturk un Verdigi Yanit Aile Selcuk, Sadece bir Kalbim Var Medya Sinan, Turkiye nin Kirik Aynasi Mutfak Esin, Sir Hazine Her Yerde Iletisim Ufuk, Sosyal Sanat Ustaligi Cevre Yildirim, Insanin Yarattigi Fark
3 Onsoz Bu kitap, okumanin, bakmak ile gormek arasindaki farki yarattigi gibi, bilmek ile tanimak arasindaki farki da yarattigini ozumsemis Tuna;hem yol bezeyen, hem yol kesen Istanbul da, Istanbul ile asik olan Sermet ile Yagmur; 2023 yilinda gercek milenyumu kaniksamis Metin; Izmir de balkonundan Karsiyaka isiklarina bakarken internetin ufkunu hayal eden Cem; sanatin yitip gitme duraginda yasayan Selim; muzisyen olma hayaliyle yabanci jazz piyanistlerini alkislayan Nesli; kendi dilini ogrendigi diller uzerinden kesfeden Seckin gibi milyonlarca insanin hikayelerini anlatirken, sanildigi kadar kopuk hayatlar yasamadiklarini, ortak degerlerde ve bir ust kimlikte bulusmalarini anlatiyor. Her birimiz apayri hayatlar yasadigimiz halde, yuzlerce yillik bir cinar agacinin urunleri olmanin derin ortak kulturunu icimizde barindiriyoruz. Daha Aktif ve Faydali bir Biz yaratmamiz icin artik elimizde ve hemen herkeste ayni olanak mevcut, internet: etkilesmek, tartismak, yaratmak icin. Yaratmak icin sorgulamak, ihtiyac duymak, bilgili olmak, olanaklara sahip olmak ve birlik olmak gerekiyor. Dunyanin ilk interaktif kitabini yazmak icin bu kaynaklarin bir kismini kullandim; ama bu kitaba ihtiyactan cok bir tepki olarak bakilabilir. Ben bu tepkiye, Atam Izindeyiz Tepkisi diye yaklasiyorum, dogru yolu yeniden bulmak icin, birlikte. Dunyanin ilkleri arasina umuyorum yeni 10 yilda teknoloji, inovasyon, egitim, festivallerimiz, turizm, ekonomi ve daha bircok konuda girebiliriz. Yeterki layik oldugumuz degerler icin birlikte calisalim. Dogru yaniti bulmak icin, dogru soruyu sormamiz lazim. Nasil ki ihracatimiz artarken, ayni oranda ithalatimizin da artmasinin nedeni, ihrac ettigimiz urunlerin yan imal urunlerini, ihrac ettigimiz ulkelerden temin etmemizdense, nasil ki universitelerimizden mezun olan insanlarin inovasyon yaratamamalarinin nedeni, 15 senelik bir ezbere, tek tip egitim surecinden cikmalarindan dolayi ise, dogru soruyu sordugumuzda, cozumu tek basimiza degil, birlikte aradigimizda, sorunun cozumune cok daha yakin oluruz.
4 Inovasyon, hayatimizin her alaninda gerekli bir unsur; cunku nasil ki insanin tabiatinda yaratmak var ise, inovasyon da bu fark yaratan degisime belli bir sistematik ve disiplin ile yaklasilmasini saglayan bir surectir. Gelismis (gelismekte olan ulkelere gore goreceli olarak daha gelismis) ulkelerin yarattiklari fark, hayatlarinin her alaninda belli bir disiplinle, topluma kazanc getirecek bir yeniligi, bir fikirden bir urun haline getirerek, bu urunu de genele yayabilmeleridir. Turkce yi ele aldigimizda, inovasyon kelimesi nasil yabanci bir kelimeden turemis ve dilimize nufuz etmisse,turkce de 27 bin yabanci kelimenin oldugu bilinmektedir. E-mail kelimesi nasil artik aliskanligimizla, elektronik posta kelimesini niteleme bakimindan kulturumuz halini almissa, 10 sene oncesine kadar nerdeyse varolmayan inovasyon kelimesi de kulturlesme asamasindadir. Halbuki Turk Dil Kurumu, inovasyon kelimesini ornegin yenilenim olarak duyursa idi, en basindan anlamini bu sozcukle ozumseyebilirdik. Bu sadece hayatimizin her noktasinda uygulamamiz gereken bir surecin bile ismini verisimizdeki eksikligi ortaya koymak icin verilmis kucuk bir ornektir. Hayatimizin her alaninda, inovasyonu kultur edinmemiz gerekiyor. Nasil ki Konya Ovasi na yilda 1.5 milyon agac dikme ve Turkiye nufusu kadar agac ilkesiyle yola cikilmis oldugu halde, dikilen fidanlar bakimsizliktan kuruyabiliyorsa, bu fidanlar ayni zamanda bizim fikirlerimiz, ilerde agac olacak inovasyonlarimizdir. Bir ulkenin gelismisligiyle paralel olarak nitelenen, alinan patent sayisi konusunda neden buyuk firmalarimizdan baslayarak, oncelikle kendimizle bir yaris icine girip, gelismis ulke olma gereklerini yerine getirmiyoruz? Bu kitap, icimizdeki Turkiye nin belki de gozler onundeki Kayip Kilavuz u birlikte bulmak icin, interneti evi edinmis olan, etkilesim ve zaman icindeki eklemelerle buyuyen bir yapida olacak, Turkiye icin kilit onem tasiyan konulari gundemi edinecektir. KayipKilavuz.com da Turkiye nin ana konulari hakkinda verdigimiz oylar, fikirler ve yarattigimiz etkilesim, kendi ve butun irademizle yarinlara yon vermemizi saglayabilir; cunku temel anlamda, Birlikten Guc dogmaz mi?
5 Sukran Duydugum Ulkem, ailem ve arkadaslarim.. Sukran duyuyorum ulkeme.. Bana Ataturk u atam ettigi, Yedigim as, bereketli topraklari oldugu, Her seye ragmen kazanmak icin calisan insanlarin ulkesi oldugu icin, Sukran duyuyorum aileme.. Annemin en kotu animda bile sevgiyi hatirlattigi, Babamla bardagi doldurmaya calistigim, Kardeslerime hayati hatirlattiklari icin.. Sukran duyuyorum arkadaslarima.. Beni dolu dolu kahkahalar, guzel anilarla odullendirip, Hissettirmemeye calisarak, eksigimi kapattiklari, Bana daha iyi insan olmayi ogrettikleri icin.. Icime isyanlar doluyor.. Ulkeme, aileme, arkadaslarima dokunan mendebur ellere, Gonlu acik nice insana, her gun ayni acilari cektirenlere, Gundemin ritmini bozan, binlerce cizirti gurultuye..
6 Cok oldu yitireli Kayip Kilavuz u ariyorum. Burasi cok karardi, cok isik gerek, Biliyorum, O da bizi ariyor.
7 Yazar Hakkinda Saygin Celen, (1995 / TAC) mezun oldugu lise, sagladigi Amerikan altyapisi ve egitim anlayisiyla, global zihniyet kazanmasinda onemli bir rol oynamistir. (2000 / YTU) Muhendislik ile basladigi meslek hayatina, (2001-2004 / University of Massachusetts) Amerika da yine muhendislik alaninda yaptigi arastirma ve ogretim gorevliligi ile surdurmustur. Amerika da isletmelerin ve fabrikalarin uretim ve verimliliklerini arttirmak uzerinde calismis, karar analizi ve network optimizasyonu alanlarinda ogretim gorevliligi yapmistir. (2004 2008 / Sarmaksan, Temsa) Turkiye de 4 sene boyunca orta ve buyuk boyutlu uretim firmalarinda calismis olup, 2 sene boyunca metod muhendisi olarak calistigi zamanlarda, sistemleri gelistirme konusunda onemli deneyimler kazanmistir. (2008-2010 /European University,Barselona, Danismanlik) 30 yasinda muhendislik agirlikli kariyerinin yonunu degistirmek ve Amerika yaninda Avrupa is ve hayat anlayisini benimsemek icin Avrupa nin kultur ve is baskentlerinden olan Barselona ya gelerek, uluslararasi ticaret ve e- ticaret uzerinde yuksek lisans yapmis, enerji, egitim ve ic mimari alanlarindaki uc firmaya danismanlik yapmistir. Calismalari inovasyon, internet ve global ticaret uzerine yogunlasmaktadir.
8 Turkiye 2023 Metin bugun 23. Yasini kutluyordu. 2000 yilinda Antep te dogmus, dedesinin Ataturkcu hikayeleri, pilot olan babasinin model ucaklarini ucurarak, yuksek ufuklarla buyumustu. 15 yasina geldiginde okuluyla birlikte yuruttugu projenin patentini almislardi. 2010 lu yillarda teknolojinin cok daha ucuzlamasi, devletin oncelikle universitelerle firmalari ve de yerel firmalarla universiteler ve liseleri arastirma gelistirme icin iliskilendirmesinden dolayi, 2012 den itibaren baslayan sinerjiyle birlikte firmalar, universiteler ve liseler arasinda artan bir iletisim ve uretkenlik dogmustu. Firmalar boyutlarina gore ya vergilendiriliyorlar, ya da okullarla ArGe ve isgucu olarak ilintilendiriliyorlardi. Metin ve grubu, bir teknoloji firmasi, teknik universite ve kendi lisesinin ortaklasa calistigi ve 1 sene suren projenin sonucunu aliyorlardi. Alinan her yeni patent, ayni zamanda firmalara ek vergi muafiyeti saglayabiliyordu. Firma, Metin ve grubunu okuyacaklari universite icin 2 yillik burs ile odullendirmisti. 2020 senesinde Metin ayni firmayla calismalarina devam ediyor ve arkadaslariyla kendi yuruttukleri bir proje uzerinde calisiyordu. Proje sesi tanima ve buna gore komutlara uyma uzerine kurulu bir programdi. Proje fikri Metin den cikmisti. Anahtar yerine atanan sesin kilit sistemlerini acacagini dusunuyordu. Her insanin parmak izi oldugu gibi, ses izi de vardi ve hepsi birbirinden karakter olarak farkliydi. Kodlamalar, internet araciligiyla olacak ve kisi istedigi zaman ayni komuta baska sesleri, ornegin kardesinin sesini atayabilecekti. 5 yildir teknoloji firmasiyla yuruttugu saglam iliskiden dolayi da projesini firmaya sundugunda daha 20 yasindayken ArGe icin destek alacagi onaylandi. Bu arada Turkiye Avrupa Birligine Cumhuriyet in 100. senesinde girmis, Konya ovasi, ulkenin gunes enerjisi ve panel uretim merkezi, Izmir, Alacati da ruzgar enerjisi bolgesi olmus, yerli ve yabanci firmalara vergi muafiyeti ve imkanlardan yararlanma ile Turk pazarina giris gibi tesvikler taninmisti. E-Devlet, halkin her seviyesine tasinmis, devlet dairelerindeki siralar tarih olmustu. Artik isteyen kimlik
9 numarasi ve kendisine atanan sifre ile ayni eskiden ATM lerde oldugu gibi bir E-Nokta ya girebiliyor ve islemlerini bu sekilde yapiyorlardi. Dunyada bir ilk olan Teknoloji ve Inovasyon Bakanligi, 2018 yilinda kurulup, 2023 de 5. senesini kutladiginda, Turkiye nin 10 ayri noktasinda teknoloji ve inovasyon bolgesi yaratilmis, Metin gibi Turkiye nin gelecegini temsil eden kisiler, ortak bir platformda kaynaklarini devletin de destegiyle birlestiriyor hale gelmislerdi. Ayni zamanda, Google Adana TIB da bir arastirma enstitusu kurmus, yeni yetenek ve firmalara isbirligi olanagi sunmustu. Internet, halkin bilincini ve nabzini olcmek icin dunyada ilk defa devlet tarafindan etkin sekilde kullanilmaya baslanmis ve kurulan merkezi bir internet sitesi yoluyla halkin nabzinin olculup, gorusleri alinmasi yoluyla, milletvekilleri bagli olduklari illerin goruslerini internet uzerinden aliyor olmuslardi. Boylece acik devlet ve yonetim benimsenmis ve dunyada bir ilke imza atilmis oluyordu. Devlet, 2011 de yapilan secimlerden sonra, 2023 devlet vizyonu olarak teknoloji, enerji ve internet alanlarinda dunya ile rekabet edebilen ve dunyayi pazar olarak goren bir ilke benimsemisti. Bu sayede, 10 sene icinde dis ticaret acigi tersine donmus ve onceden ithal edilen urunler, icerde uretilir ve ihrac edilir hale gelmisti. Buna uc universitenin ve 2 firmanin, ilk uretilen hibrid seri uretim Turk otomobili de dahildi. Dunyada 1997 yilinda Honda Prius ile baslamis olan elektrikle calisan hibrid otomobil sektoru, 2010 yilinda oncelikle Amerika da Obama hukumetinin attigi adimlarla, payini yukseltmis, gelisen teknoloji, rekabetin artmasi ve devlet tesvigi olarak vergilerin dusurulmesiyle, fiyatlar gitgide dusmus ve artan verim, performans ve bilinc ile geleneksel yakitli araclarin baskinligini 2020 senesine gelindiginde son vermisti. Gelismelerde global isinma protokolunun getirdigi emisyon sinirlamalarinin da onemli bir payi vardi. Ilk Turk seri uretim hibrid aracinin tasarimi ve teknik altyapisi duzenlenen acik kaynakli da olan yarisma vasitasiyla, en iyilerin secilip, sentezlenmesiyle yaratilmis, ortaya cikan urun ise, turk karakterlerini de tasiyan modern, makul fiyatli, dunya standartlarinda bir eser
10 olmus, 2021 senesinde Time dergisine Turkiye nin buyuk guc olma yolunda olduguna dair ayirdigi sayisinda, ayin kapagi olmustu. Yazinin basligi ise Attractive Turkey yani cekici Turkiye oluyor ve estetik, inovasyon, modern hareket ve teknolojinin Turkiye nin bir kulturu haline geldiginin kaniti olarak gosteriliyordu. Teknoloji alaninda, en onemli atilim kuskusuz 2012 de kurulan, okulfirma-devlet sinerjisi platformuydu. Boylece, onceden kayip olan yetenekler bulunuyor, yatirimcilar, az harcamayla geri donusu yuksek yatirimlar yapabiliyor ve devlet gelirini onemli oranda arttiriyordu. Teknolojide devlet ozellikle de zamanin vazgecilmezi olan bilisim, bioteknoloji ve nanoteknoloji alaninda tesvik veriyordu. Devlete acilan teknoloji bolgelerinde ve enstitulerinde ise firmalar ve universiteler, kaynaklar ve imkanlardan ucretsiz yararlanabiliyor ve acik kaynak olarak Yuksek Katma Deger yaratacak vatandas ve firmalara hizmet sunuyorlardi. Turkiye nin enerji politikasi ise gelismis butun dunyada oldugu gibi geleneksel enerjilerden yenilenebilir enerjiye buyuk bir atilim yapmisti. 2018 yilinda, devlet yenilenebilir enerji iletim ve sebeke sistemini yenilenebilir enerjiye uyumlu sekilde buyuk oranda tamamlamisti. Ayni zamanda, halkin yenilenebilir enerji uretmesi halinde, fazla enerjiyi sebekeye satma yolu da acilmisti. 2023 te hedeflenen 20bin MW lik hedefe ulasilmisti; ancak bu her sene %8 kalici artis gosteren enerji talebi icin yeterli degildi. Turkiye de disa bagimliligi en aza indirgemek icin, enerji politikasi yeniden yapilandirilmis ve ruzgar enerjisi, gunes panelleri gibi sistemlerinin teknolojilerini butunuyle Turkiye nin imal edip, enerjide uzun vadede kendine yetebilmesi ve ihracat yapabilmesi icin 2014 senesinde 10 senelik bir program yapilmis ve 3 sene zarfinda, bu projeler seri uretime gececek seviyeye gelmisti. Bilgi ve internet erisimi ve bilincini arttirmak icin 10 sene icinde Turkiye nin her yanina, koylerinden buyuk sehirlerine kadar, bagislar ve zenginlerden alinan vergilerle, binlerce cagdas kutuphane acilmisti. Bu kutuphanelerde universite ogrencileri aldiklari bir ders
11 olarak, halka internet ve farkli konular hakkinda ucretsiz egitim veriyordu. Internet uzerinden egitim butun alanlara yayilmis ve vatandaslik numarasi olan herkes merkezi bir site uzerinden acilan teknoloji, internet, enerji ve diger konulardaki sertifika programlarina katilarak vasiflarini arttirabiliyorlardi. Mecburi askerlik sonlandirilmis, bunun yerine profesyonel askerlik bir meslek halini almisti. Boylece her kisi kesintiye ugramadan, kendi mesleklerini icra edebiliyor ve ulkelerine bu sekilde hizmet ediyorlardi. Insanlarin askerlik hizmetini geciktirmek icin doktoraya kadar varan gereksiz egitimleri son bulmus, deneyimsiz 3 gunluk askerlerin cepheye gonderilmesi meyhumu ortadan kalkmisti. Ayni zamanda, her askere yapilan onca masrafin ve egitimin de askerligi sonlandiktn sonra bosa harcandigi ve ulke ekonomisine her yil milyarlarca dolar zarar verdigi asikardi. Bunun yerine, meslegi askerlik olanlar daha iyi imkan, ekipman ve ucretlendirmeyle vatani gorevlerini bilincli ve profesyonel olarak gerceklestiriyorlardi, dahasi mesleklerini kendileri sectikleri icin yaptiklari isten de mutlu oluyorlardi. Metin, cocuklugundan beri Turkiye nin uyanisini izlemisti. Yakin tarihi de babasindan ogrenmisti. Bir konusmalarinda, babasi Ogrenmek icin hata yapmak lazim. Ataturk, inandigi sey ugruna cok hata yapan biriydi; cunku her ince detayi dusunurdu; ama vefaatinden sonra Turkiye bir baski ve gerilik donemine girdi. Once hata yapmamiz yasakti, daha sonra da ihtilaller ve ekonomik krizler, yapilmayanlarin yarattigi depresyonlardi. Ataturk un kurdugu temeller olmasa dayanamazdik. Geri yukselisimizin nedeni ise globalizasyonla butun dunyanin birbirine acildigi bir anda, 80 lerde bizim de acilmamiz, buyuk hatalar yaptigimiz halde, pahaliya da ciksa kendimizi egitmemiz ve neyse ki dogru zamanda, dogru yerde olmamizdandi. Su son 10 seneki uyanisimiz aslinda Ataturk u yeniden anlayabilmemiz ve onu cizdigi dogruda ilerleyebilmemizdendi. Ankara daki Kizilay Caddesi ni hatirlarsin degil mi? Iste o cadde bize biraktigi mirasin kaliciligini gosterecek cok iyi bir ornek. Ata ya sormuslar, Pasam, Kizilay Caddesi nin bu kadar genis yapilmasini uygun
12 goruyor musunuz?. O da, Bir gun gerekecek demis. Iste o yuzden Kizilay da su an trafik akabiliyor. Ataturk un kurdugu butun yapi da buna benzetilebilir. 2023 yilinda Ataturk un Taksim Meydaninda acilan cocuklarina babacan gulumseyen mozelesinden girilen Cumhriyet muzesinde, Cumhuriyet in 100 yili interaktif bir sekilde anlatiliyordu. Ataturk u gulumserken gormek guzeldi. Metin acilan muzeye ilk girenlerdendi. Muzede Cumhuriyet in ilk 15 senesinde Turkiye nin Ataturk onderliginde devrimsel yukselisi, Ataturk ten sonraki 50 senede verimsiz calkalanmalar, ayrismalar, ihtilallar, ice kapanmalar ile 83 te Ozal ile baslayan buyume ve disa acilma hareketi, sonraki 15 senede turlu ekonomik ve kimlik krizleri yerini son 20 senede kimi zaman duraksayan ama cogu zaman istikrar gosteren olgunlasmis, bilinclenmis, disardan beyin gocu alan, ozguveni yuksek bir gelisme hareketine birakmisti. Sanat Sanat tarihi profesoru olarak gecirdigi hayatinda, sanatin her alanina duydugu ilgiyi ogrencilerine ve cevresine yaymaya calismisti Selim. 30 senelik kariyerinde, Turkiye nin her yaninda yetenekleri, gecmisten gunumuze ulasan Anadolu da barinmis medeniyetlerin eserlerini kesfetmis, cogu zaman elinden bir bir kayisini izlemisti. Ulkesini ve sanati bu kadar seven biri icin, hazin bir tabloydu bu. Oyle ki yetenekler ve medeniyetler yesertilecegine, umursamaz bir aile gibi, sirt cevriliyorlar, kendisine aynada bile bakamadan, unutulanlar kervanina katiliyorlardi.
13 Arkeolojik kazilar 10 yillar suruyor, butce ayrilamiyor, muzeler ayni sehirde yasayanlarin yabanci bakislarinda yitiyordu. Sanki gecmis o kadar coktu ki, degersizdi. Sanki o kadar kolaydi ki medeniyetler yaratmak, yuzyillari yasamak; gereksizlerdi. Topragi nerede kazsan tarih cikiyordu. Bu yuzdendi sayisiz tarihi eserinin yurtdisina kacirilmasi, koca bir tapinagin parca parca calinip, Almanya da degerinin bilerek yeniden insasi. Keza sanatin her dali icin de ayni vurdumduymazlik egemendi. Turkiye genelinin bildigi kac ressam, sair, yazar, muzisyen vardi? Peki ya dunyaya malolmus kac sanatcimiz vardi? Biz yeteneksiz miydik yoksa daha derin nedenler mi vardi altinda yatan? Her dalin bir kahramani vardi. Bedri Baykam, Orhan Veli, Yasar Kemal, Fazil Say gibi. Peki bu kahramanlarin bile degerlerini ne kadar bilebildik. Selim gecenlerde bir e-mail almisti. Fazil Say in yillarin verdigi deger bilmezlige karsi yazdigi yangin satirlardi. Bunca senesini vermis, dunyaca nam salmis bir sanatcinin devlet katinda saygi, sevgi ve destek goremeyisinin resmiydi yazdigi satirlar. Sanatciya bakisi yansitiyordu. Sanatin her alaninda, tum kademelerde bu genel hava hakim degil mi? Genel profili en iyi degerlendirme araci olan televizyona bakildiginda, hangi programlar en cok izleyici buluyordu? Eglence, futbol ve diziler. Bu genel durum, insanlarin ne kadar kolayi secmeye meyilli olduklari ve kendilerini gelistirmede en azindan televizyon karsisinda ne kadar az vakit gecirdiklerini gostermiyor mu? Selim Turkiye deki bir insanin omrunun her gun ortalama 3 saatten, yilda 1000 saat ve hayati boyunca 65000 saatinin bosuna gittigini dusunup, bunu toplam nufusla carptiginda, uretilebilecek onca seyin hicbir zaman varolmadigini dusunuyordu. Egitimsizlige itilen bir milletin, nasil olup da hayatta daha derin anlamlar arama meraki
14 duyacagi mechuldu. Ona gore bir seye deger vermek icin oncelikle onu anlamak, ona saygi duyabilip, onu sevecek, koruyup, buyutebilecek seviyeye gelebilmek lazimken, ornegin temelini tek tip blok flut calmayi ogrendigimiz derslerden aldigimiz muzik egitiminden sonra, bir jazz, ya da klasik muzigi ne kadar anlayabilirdik. Peki ya ortaokuldaki resim derslerinde perspektifi, suluboyayla cizmeyi ogretirken hicbir yaklasim ogretilmez, kisiye yetenegini gosterecek olculer kazandirilmaz, buyuk ressamlarin yaptiklari eserler incelenmezse, nasil olur da resmi anlayabilir, cizgilerimizi olgunlastirabilir, bir resim galerisine gittigimizde sanatciya nasil derin bir saygi duyabilirdik. Gelismis ulkelerde, cocuklar kucuk yastan sanatla tanistiriliyordu. Calmak isteyecekleri enstrumani kendileri secebiliyor, muze gezileri duzenleniyor, yerel sanatcilar kendi sanatlarini anlatmak icin seminerler duzenliyor, hatta ucretsiz dersler veriyorlardi. Boylelikle insanlar erken yastan hangi sanat bransina ilgi duyduklarini kesfedebiliyor ve o yonde hareket edebiliyorlardi. Selim Flamenco gitarin buyuk bir hayraniydi ornegin; ama bunu ancak universite yillarinda ve ozellikle de Ispanya ya gittiginde idrak edebilmisti. Aldigi egitim belki de yolunu degistirebilecegi zamanlarda ona kilavuzluk etmemisti. Tekduze ve ezbere egitim ayni sekilde tek tip insan uretmek uzerineydi. Insanlar ne olduklarini aldiklari egitimden cok sonra kesfedebiliyorlardi; eger cok merak ediyorlarsa. Selim Flamenco da Paco de Lucia yi dinlediginde mest olurdu. Paco de Lucia hayatinin ilk yillarinda verilen egitime en iyi orneklerdendi. Aileden muzisyen olarak buyumus, nota bilgisi olmadan en karmasik sololari yaratabiliyor hale gelmisti; cunku onun icin sezgisel derecede dogaldi muzik, ayni ana dili gibi. Okullarimizdaki sanat egitimi ise anlatilmis olsun diye verilen derslerden ibaret olup, kisileri bir amaca goturmuyordu. Bireyler yetenekleri ve ilgi alanlarina gore
15 yonlendirilmiyor, tek tip insana dogru uzun bir tunele dogru gri ve karaktersiz bir yol ciziliyordu. Selim vatanseverligin her zaman daha derin manalandirilmasi gerektigine inanmisti. Ona gore vatanseverlik yaptigi iste elinden gelenin en iyisini yapmak ve baskalarina yardim etmekti, onlarla paylasmakti. Elinden gelse butun Turkiye de mentorluk sistemini cok az sayidaki mecburiyetlerden biri haline getirirdi. Buna gore herhangi bir konuda uzman olan biri, devlet tarafindan kendi bolgesindeki ayni niteliklere sahip olmayi arzulayan ogrencilere haftada belli saatler ders verecek, onlara mesleginin inceliklerini anlatacakti. Ayni zamanda onlara kendi dusuncelerini yazmalarini ve belli bir durumu nasil cozeceklerinin onerisini yazmalarini isteyecekti. Boylece ogrenciler aktif dusunmeyi ogrenecekler. Bu sekilde toplumsal egitim diye bir meyhum ortaya cikacakti. Selim kendi deneyimlerine de dayanarak, egitimin yaninda her sevginin, onun varligina alismakla da oldugunu biliyordu. Gelismis ulke olmak demek ticaret hacmiyle sinirli degildi sadece. Sanata yonelik ilgi de bir ulkenin gelismisligini gosteren onemli bir faktordu. Turkiye de kac kisiye bir tiyatro dusuyordu. Peki ya mevcut tiyatrolara gidis orani ne idi? Dizi aktrisleri sukse yaparken, neden sanata omurlerini adamis insanlar unutuluyorlardi. Son 10 senede sanat alanlarindaki gelisme ne idi? Gelecek 10 seneki vizyon belirlenmis miydi? Universiteler sanatin gelismesine, tabana yayilmasina ne kadar katki sagliyorlardi? Tabana yaymak! Nasil ki 80 lerde, Turkiye nin ucra koselerine elektrik ulastirilabilmis, okuma yazma orani, 1927 de %11 iken, 2009 da %95 seviyesine ulasabilmis, Guneydogu Anadolu GAP projesiyle sulak alani bol bir bolge haline gelebilmis, kisibasi ortalama gelir, 10 sene icinde 3 misli artarak 10 bin dolar seviyesine gelebilmis ise, bir
16 toplumun evrim surecinde yuksekligi niteleyen sanat anlayisi da, ayni sekilde, onumuzdeki 10 yilin, gelisme sureci vizyonunda, Turkiye degisiminin ornek gosterilecek bir parcasi olabilirdi. Gecmisten gunumuze yadolan sanatimiz ve sanatcilarimizin verdigi ruhani guven ile, devletin genel vizyonuna islenmis bir doku kazanip, internetin, mevcut ve dunyadaki ornek imkanlarinin sentezlenmesiyle, cocuklarimiza ilk adimlari sanatla attirilabilir, 10 senelik genele yayilmis bir egitimle, yetisen bireylerimiz, Yasamin Yaratici ve Derin Yuzu,sanati, kulturleri edinebilirlerdi. Once sanati nasil yaratacagimiz, yaratilmali diye dusundu Selim. Globalizasyon Ilham cocuklugundan beri National Geographic fotografcisi olmak istiyordu. Derginin 12 yasindan beri abonesi, internet sitesinin de mudavimiydi. Odasinda unlu Afgan kizindan baslayarak, Avustralya daki en buyuk tek kutle dagi olan Augustus, Patagonya daki eriyen buzullar, Nemrut tan gunesin batisi, Sili yakinlarindaki Easter Adalarindaki Moai anitlari ve dunyanin her yerinde cekilmis birbirinden etkileyici National Geographic fotograflari vardi. Fotograflarini National Geographic e gondermeye basladigi zaman, henuz 15 yasindaydi. Daha o zamandan, Ilham in fotograflari karakter kazanmaya baslamisti. Icinde insanlarin oldugu fotograflarin, cok daha etkileyici ve ani yansitici oldugunu dusunuyordu. Annesinin aldigi dijital yari profesyonel fotograf makinesi ile meraki daha da percinlenmisti. National Geographic, ilk kez okuluyla katildigi fotograf gezisindeki fotograflarini, basima layik gormustu. 19 Mayis genc yetenekler ozel sayisinda Ilham a 2 sayfa ayrilmisti. Cok mutluydu, yetenegi tescillenmisti. Nerdeyse tam sayfayi kaplayan fotografinda
17 ters isik ile ustaca oynamis ve insan silueti ile kurdugu senaryoyu, Van Golu uzerindeki menevislenen gunes isigiyla tamamlamisti. Internetin verdigi imkanlarla Van da olmasina karsin fotograf dunyasini izleyebiliyor, photo.net gibi seckin fotografcilarin oldugu sitelere fotograflarini ekleyebiliyor, photoshop da yaptigi calismalari fotograf severlerin begenisine sunabiliyordu. Cocuklugundan beri Brezilya ya gitmeyi hayal ederdi. Koskoca, tabiatla, neseli dans eden insanlarla, guzel muzikle dolu Brezilya. Brezilya nin her kosesini motosikletle gezip, bir Brezilya fotograf kitabi basmak istiyordu, belki de National Geographic ona global sayisinda yer ayirirdi. Bilhassa da Arjantin ile Brezilya arasindaki Iguassu Selalelerinin muhtesemligini ve Amazon ormanlarini fotograflamayi diliyordu. Amazon larin oldu olasi hayraniydi. Ucsuz bucaksiz, el degmemis ormanlar. 1960 lara kadar 7 milyon kilometrekareye yayilmis bakilik, buyuk olcude tarim arazisi ve hayvan beslemek icin deyim yerindeyse katledilmis ve 2009 yili itibariyle Amazonlarin %10 u yok olmustu. Ilham fotografin gucunu kullanarak, ayni afgan kizinin, ayni filistindeki cocugun babasinin arkasina siginmasinin, ayni afrikadaki olmek uzere olan bir cocugun yanindaki akbabali fotografinin yarattigi etkiyi yaratmak icin Amazonlardaki cevre katliamini yakalayan o fotografi yakalayana kadar orda kalmak istiyordu. Dunya capinda cikacak yayinlarda, belki o zaman insanlar gordukleri karsisinda tepki verirlerdi. Sonra Turkiye ye donup, insanlara fotografin buyusunu ve derinligini yasatmak, onlarla yasadigi duygulari paylasmak istiyordu. Brezilya daki onemli bir guzel sanatlar okuluna basvurusunu cektigi 20 ozel fotografi da albumleyerek gonderdi. Gozu kapali, parmaklari carpraz gecen bir aydan sonra tam umitsizlige duserken,.br uzantili bir elektronik posta aldiginda, evde bir sevinc cigligi koptu. Annesi
18 aceleyle odasina geldiginde, Brezilyaa.. diye hoplayan ziplayan bir Ilham gordu karsisinda. Saskin bakislar kisa sure sonra ikisinin bilmedikleri sambayi yapmaya calismasi ve annesinin de sevincten hoplayarak dans etmesine dondu gozunde yaslarla. Ote yandan, dunya krize girmis, global bagimlilik birkac ay icinde su goturmez sekilde asikar olmustu. Dunya cira ormaninda cikan yangin gibi global finansal bir salgina yakalanmisti. Turkiye de dahil olmak uzere butun G-20 ulkeleri Londra da bir araya gelip, global kriz cozum konsorsiyumu kurmuslardi. Herkes bir aile gibi hissediyordu cunku herkes birbirine hale gelmisti. Dunyanin refahi artmis oldugu icin artik gelismemis pazarlar da onem kazanmisti. Uretim farkli ulkelerde, satis farkli ulkelerde, pazarlama farkli ulkelerde yapiliyor hale gelmisti. Cikis yolu da ancak izlenecek global ortak politikadan geciyordu. Belki de Facebook ile iyice anlam kazanan, etkilesimli internet anlamina gelen Web 2.0, 2003 yilinda ilk defa tanimlandiginda, interneti bir bilgi agi olmaktan cikarip, global etkilesim yarattiginda, globalizasyon iyice degerini arttiran bir olgu haline gelmisti. Insanlar geri donusu olmayan bireyler, sehirler, milletler ustu bir etkilesime girmislerdi. Karanlik odalar acilmis, isik almis, paylasim ozgurlesmis, Napster paylasimin, Netscape ise internet tarayicilarinin ilk kahramanlari ve belki de fedaileri olmuslardi. Kontrolsuz ve sansursuz etkilesim, insanlari olgunlastirmis, kendi pencerelerinin disindan bakmayi ogretmisti. Herkes dusuncesini dunyaya duyurabiliyor, insanlar esitleniyor, tum dunya demokratiklesiyordu. Iran halkinin Twitter i kullanarak ulkelerindeki gerilik ve yolsuzluk hareketini, es zamanli dunyaya duyurmasi, ayni anda butun dunyaya haberlerden duyruluyordu. Globalizasyona internetin onemli katkisi olmasinin yaninda, ayni etki devletler, firmalar ve bireyler bazinda da goruluyordu. 50 senelik
19 komunist Kuba sinirlarini sonuna kadar turizme aciyor, 50 sene once birbirine giren Avrupa simdi sinirlari kaldiriyor, eskinin komunist Cin i 20 senede super guc haline geliyordu, Japonya nin uyguladigi kopyala-gelistir-yarat modelini izleyerek. Hukumetler dis yatirimciya tesvikler sunuyor ve bu sayede Turkiye gibi ulkeler pazara yakinligi ve sundugu avantajlardan dolayi, kendi markasi olmamasina karsin, otomotiv uretim gibi alanlarda on siralara yerlesebiliyordu. Firmalar da devletler gibi global adimlar atiyor, Microsoft, Turkiye yi, 79 ulkenin bulundugu Ortadogu ve Afrika bolgelerinin merkezini Turkiye yapiyor, Amerikan otomotiv ve teknoloji firmalari uretimlerini Cin de uslendiriyor, bu sayede Banglades Zara markalarini ureten bir ulke haline geliyordu. Buyuk firmalar, 24 saat calisan, dunyayi bir ag gibi goren, uyumayan firma felsefesini benimsiyordu. Ornegin HP gibi global teknoloji firmalari, her saatte telefon uzerinden hizmet verebilmek icin isgucu ucuz olup, kalifiye ve Ingilizce bilen elemanin bol oldugu, Hindistan i seciyordu. Bireyler de keza bu acilimi izleyerek, kendi kurduklari bireysel islerini internetin de yardimiyla globallestiriyorlardi. Bireysel globallesmenin en onemli kanitlarindan biri de internet uzerinden YouTube a video ekleyerek milyonlarca kisi tarafindan izlenmeyi basaran videolardi. Bu nedenle, viral (salgin pazarlama) marketing denen yeni bir internet deyimi ortaya cikmisti. CNN ise yeni bir inovasyonla, her bireyin CNN.com uzerinden kisisel haberlerini sunmalarina olanak saglamis, boylece herkes global bir muhabir haline gelebiliyor olmustu. Globallesmenin en acik orneklerinden birini de Ilham Brezilya daki fotografcilik okuluna basvururken yasamisti. Ana dili Portekizce olan bir ulke ile lisani Turkce olan bir ulkeden Ingilizce yazisma yasanmis, YouTube uzerinden Video CV sini Ingilizce gondermis, skype
20 uzerinden Ingilizce mulakat olmustu. Butun dunya Ingilizce konusuyordu. Global etkilesim saglanmisti. Bu global akima Englishmania adi verilmisti. Zamaninda kurulan baski, gelismis ulke ve dolayisiyla is dili olmasi dolayisiyla global talep yaratmisti. Peki ya globallesmenin yan etkileri olmamis miydi? Ilham in kuzeni ayni sehirde kuresellesmenin olumsuzlugunu derinden hissedenlerdendi. Calistigi tekstil fabrikasi Cin den gelen urunlerin baskisina dayanamayarak kapanmisti. Artik fason mal da uretemiyorlardi; cunku yabanci firmalar uretimlerini isciligin batili ulkelerle kiyaslandiginda yok pahasina oldugu uzakdogu bolgelerine kaydiriyorlardi. Ilham globalizasyonun Amerika gibi baskin ulkelerin oyun alani haline geldigini dusunuyordu, globalligi kesfetmis ve dunyayi pazar olarak goren ulkelerin oyun alani. Amerika basta olmak uzere, gelismis ulkeler servis ve akil islerinde istihdam saglar ve katma degeri yuksek, akil-yogun yeni is alanlari yaratirken, yan isleri gibi gorunen insan-yogun islerini artik arka bahceleri olarak gordukleri, ucuz istihdam ve cazip tesvikler sunan gelismekte olan ulkelere yaptiriyorlardi. Dunyanin carklari daha hizli donuyor, rekabet artiyor, oyun sahasi genisliyor, butun dunya hizlanan ulasim, iletisim, ticaret, ArGe, uretim ve inovasyon ile yepyeni ufuklar kesfediyordu. Dusundugunde, yasamindaki degerlere bakarak, globalizasyonun demokratiklesme getirdigi gibi tek tiplesme ve Amerikanizasyon da getirdigini dusundu, filmler, muzikler, urunler, haberler.. Baktiginda McDonalds sagliksiz, sikici imajiyla batmaya yuz tutmusken, milenyum ile birlikte yukselen cevreci anlayisla, is