B T H K Bilgi Teknolojileri ve Haberleşme Kurumu

B T H K Bilgi Teknolojileri ve Haberleşme Kurumu Elektronik Haberleşme Sektörü 3 Aylık Veriler Raporu (2015 4. Çeyrek) ŞUBAT 2016

Elektronik Haberleşme Sektörü 3 Aylık Veriler Raporu (2015 4. Çeyrek) Sektörel Rekabet Bölümü 06/2012 sayılı Elektronik Haberleşme Yasası uyarınca, Kurumumuzun görev ve yetkileri arasında Elektronik haberleşme sektöründeki gelişmeleri takip etmek, sektörün gelişimini teşvik etmek amacıyla gerekli araştırmaları yapmak veya yaptırmak ve bu konularda ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği halinde çalışmak yer almaktadır. İlgili görev ve yetkilerden yola çıkarak, Kurumumuz işbu raporu hazırlayarak kamuoyuna sunmuştur. Burada paylaşılan bilgiler genel bilgi amaçlıdır. Yayımlanan tüm raporlarda bulunabilecek farklılıklardan ötürü, Kurum, değişiklik yapma hakkını saklı tutar. Bu rapor, Bilgi Teknolojileri ve Haberleşme Kurumu nun resmi yayını olup, barındırdığı bilgilerin kısmı ve/veya tümü kaynak gösterilmeden kullanılamaz. http://www.bthk.org info@bthk.org

İÇİNDEKİLER Terimler Sözlüğü... 3 Giriş... 4 Detaylı Veriler... 13 SEKTÖR BAZINDA GELİRLER... 13 Mobil Haberleşme Sektörü... 15 ABONE SAYISI VE PENETRASYON... 15 MOBİL TRAFİK HACMİ... 21 MOBİL GELİRLER... 23 ABONE BAŞINA VE ÇAĞRI BAŞINA AYLIK GELİR... 26 AYLIK KULLANIM MİKTARI (MOU)... 28 EN ÇOK TRAFİK GÖNDERİLEN VE ALINAN ÜLKELER... 31 KISA NUMARALAR... 32 SMS SHORT MESSAGING SERVICE...33 AKILLI TELEFON VE DATA KULLANIMI... 34 İSTASYON DAĞILIMI... 39 Sabit Haberleşme Sektörü... 40 SABİT PAZARDA TRAFİK HACMİ... 42 SABİT PAZARDA GELİRLER... 44 ABONE BAŞINA AYLIK GELİR (ARPU)... 46 AYLIK KULLANIM MİKTARI (MOU)... 47 EN ÇOK TRAFİK GÖNDERİLEN VE ALINAN ÜLKELER... 48

Sabit İnternet ve Genişbant Sektörü... 50 SABİT İNTERNET HİZMET TÜRLERİNE GÖRE DAĞILIM... 51 SABİT İNTERNET GENİŞBANT BAĞLANTI HIZLARI...53 SABİT GENİŞBANT İNTERNET PAZARINDA GELİRLER... 54 ABONE BAŞINA AYLIK GELİR (ARPU)... 56 Çağrı Taşıma Sektörü... 60 TAŞINAN DAKİKA... 60 ÇAĞI TAŞIMA PAZARINDA GELİRLER... 61 Detaylı Tablolar... 62 Elektronik Haberleşme Sağlayıcılar... 67

Terimler Sözlüğü ARPM ARPU Genişbant Cepten İnternet Average revenue per minute - dakika başına ortalama gelir. Haberleşme sağlayıcıların veya sektörün ses görüşmelerinden elde edilen gelirin, aktif kullanıcıların görüşme süresi toplamına bölünmesi ile elde edilen rakam. Average revenue per user - abone başına ortalama gelir. Haberleşme sağlayıcıların veya sektörün seçilmiş gelir kalemlerinin, o gelir grubuna ait toplam aktif kullanıcı sayısına bölünmesi ile elde edilen rakam. Her zaman açık ve çevrimiçi olan, aynı zamanda da hızı 128 KBit/s üzeri olan internet bağlantılarına verilen genel isim. Akıllı telefonlar aracılığı ile 3G teknolojisi üzerinden internete ulaşım. Dial-Up Özel bir telefon numarası aranarak modem aracılığı ile internete ulaşan, hızı 128 KBit/s altında olan bağlantılarına verilen isim. xdsl Hotspot MBit/s MOU Mobil İnternet M2M SMS Telemetri Wireless Digital subscriber line - sayısal abone hattı. Bakır telefon kabloları üzerinden evlere ve ofislere yüksek bant genişliği sağlayan bir internet teknolojisi. Halka açık yerlerde kablosuz internet ya da ağ hizmetlerinin sağlandığı yerel alanlardır. Abonelik sözleşmesi gerektirmeden internete ulaşmak için kullanılmaktadır. Megabits per second. Sayısal bilginin aktarım hızının ölçülmesinde kullanılan bir hız birimi. Minutes of usage - abone başına aylık ortalama kullanım. Bir kullanıcının aylık ortalama konuşma süresini ölçen bir hesaplama yöntemidir. Ses kullanımına kapalı olan data GSM hatları kullanılarak 3G modem üzerinden internete ulaşım. Cihazların kablosuz olarak birbirleri ile iletişim kurmasını sağlayan platform ve teknolojilere verilen genel tanımdır. Short Message Service - Kısa Mesaj Hizmeti. Cep telefonu aracılığı ile yazılan azami 160 karakterlik mesajın bir cep telefonundan diğer bir cep telefonuna gönderilmesi, mesajlaşması hizmetidir. Bir sistem ya da tesisin uzaktan izlenmesi veya kontrol edilmesine olanak sağlayan mobil teknolojidir. Radyo dalgaları ile çalışan ve kullanıcının hanesine monte edilen bir antenin, internet servis sağlayıcısının istasyonu ile bağlantı kurarak aldığı genişbant internet hizmetindir. BTHK 3

1. Giriş Elektronik haberleşme sektöründeki gelişmeleri, haberleşme sağlayıcılar tarafından tarafımıza bildirilen veriler ışığında derlerken, 2011-2015 yıllarına ait veriler uygun olduğu ölçüde kullanılmıştır. Bunu takiben, ilgili veriler Kuzey Kıbrıs taki elektronik haberleşme sektörüne ilişkin performans göstergeleri olarak kullanılmak üzere raporda işlenmektedir. 2015 yılı dördüncü çeyrek sonu itibarıyla Kuzey Kıbrıs elektronik haberleşme sektörünün durumu, yaşanan gelişmeler ve geçmiş yıllar ile yapılan kıyaslama takip eden sayfalardaki özet şekiller aracılığı ile görselleştirilmiştir. 2015 yılı dördüncü çeyreğini kapsayan döneme dair (Ekim-Kasım-Aralık) sektörel detaylar ve dağılımlar ise raporun ileriki bölümlerinde işlenmektedir. Bu raporda kullanılan veriler aşağıdaki haberleşme sağlayıcıların BTHK ya yapmış olduğu resmi bildirimlerden derlenerek hazırlanmıştır. Çeyrek Veri Sağlayan Haberleşme Sağlayıcılar 32 İNTERNET SERVİS SAĞLAYICISI 1 SABİT HABERLEŞME SAĞLAYICI 3 ÇAĞRI TAŞIMA İŞLETMECİSİ 4 BTHK 2 MOBİL HABERLEŞME SAĞLAYICI

ELEKTRONİK HABERLEŞME SEKTÖRÜ 2015 Gelişmeleri Yetkilendirme Sayıları * 2014 Q4 2015 Q3 2015 Q4 % 26 2015-3 2014-4 34 42 Mobil Haberleşme Kullanıcı Sayıları Mobil Ses (Kayıtlı ve Aktif abone bazında) 43 * Haberleşme saylayıcılar, sundukları hizmet türüne göre birden fazla yetkilendirmeye sahip olabilmektedir. 2014 2015 Kayıtlı 593,477 Aktif 465,961 Bilgisayardan İnternet (3N mobil) ş 34,127 14,894 Aktif 428,192 Kayıtlı 534,933 Cepten İnternet (cepten internet kullanıcıları ses aboneleri sayısına dâhildir) 297,145 248,510

Mobil Haberleşme Kullanıcı Sayıları * 2014 2015 Makineden Makineye (M2M) 20,283 23,402 31,471 156,992 Telemetri * Kullanılan tüm rakamlar, aksi belirtilmedikçe aktif kullanıcı sayılarına dayanmaktadır. Sabit Haberleşme Kullanıcı Sayıları 2014 2015 96,767 97,200 95,503 SES 21,526 xdsl 1,264 DİĞER

Sabit Genişbant Kullanıcı Sayıları Hotspot 7,333 6,333 Wireless 2014 2015 xdsl 21,526 20,778 35,045 38,399 Aylık Genişbant İnternet Data Trafiği (Terabyte) 2,981 Abone Başına Aylık Data Trafiği (Gigabyte) 2014 2015 808 12.66 46.69 612 2,192 İNDİRME YÜKLEME

Elektronik Haberleşme Sektör Gelirleri 2014 2015 276.7 MİLYON 283.6 MİLYON 214.4M 2015 Mobil Haberleşme %2 artış 209.9M 2014 Sabit Haberleşme 47.8 2015 %6 düşüş 50.72014 18.4M 2015 Sabit Genişbant İnternet 16.1M 2014 %14 artış

Akıllı Cihazlar 2014 2015 Abonelerin Akıllı Cihaz Kullanım Oranı 2014 2015 %48 %57 2014 2015 205,694 264,605 Platform Bazında Akıllı Cihazlar DİĞER %29 %67 %4

Trafik Sabit Mobil 1,394,547,905 2015 TOPLAM GİDEN + GELEN DAKİKA %19 %81 Abone Başına Ortalama Aylık Dakika (MoU) 2014 2015 215 223 219 254 Abone Başına Aylık Ortalama Çağrı Başlatma Sabit Mobil 153 dk. 167 dk.

Abone Başına Aylık Gelir 2014 2015 Mobil ARPU 37.66 2014 28.76 2015 42.59 2014 Sabit ARPU 39.37 2015 Genişbant İnternet ARPU 23.71 2015 23.48 2014

Elektronik Haberleşme Sektörü İstihdam Rakamları 2014 2015 941 İSTİHDAM 964 İSTİHDAM Kim, Nerede Çalışıyor? %29 %41 %30 Mobil Haberleşme Sabit Haberleşme İnternet Servis Sağlayıcılar

2. Detaylı Veriler 2015 yılı dördüncü çeyrek sonu itibarıyla ülkemizdeki elektronik haberleşme sektöründe faaliyet gösteren 43 yetkilendirilmiş elektronik haberleşme sağlayıcısı bulunmaktadır. İlgili dönemde mobil şebeke elektronik haberleşme sağlayıcıları (Kıbrıs Mobil Telekomünikasyon Ltd. & Vodafone Mobile Operations Ltd.) ve sabit şebekede elektronik haberleşme sağlayıcısı (KKTC Telekomünikasyon Dairesi) net satış gelirleri yaklaşık 66.71 Milyon olarak gerçekleşmiştir. Diğer haberleşme sağlayıcılar olarak adlandırılabilecek olan internet servis sağlayıcılarının net satış gelirleri 2015 yılı dördüncü çeyrekte yaklaşık 4.79 Milyon, çağrı taşıma işletmecilerinin gelirleri ise 2.93 Milyon olarak gerçekleşmiştir. SEKTÖR BAZINDA GELİRLER Mobil haberleşme sağlayıcıların, sabit haberleşme sağlayıcısının ve internet servis sağlayıcılarının 2011 yılından itibaren yıllık net satış gelirlerine Tablo 1 de yer verilmektedir. 2015 yılında toplam net satış gelirleri bir önceki yıla göre %2.5 lik artışla 284 Milyon ye ulaşmıştır. Sektörlerin Yıllık Net Satış Gelirleri, NET SATIŞ ( ) 2011 2012 2013 2014 2015 MOBİL HABERLEŞME SAĞLAYICILAR SABİT HABERLEŞME SAĞLAYICI İNTERNET SERVİS SAĞLAYICILARI ÇAĞRI TAŞIMA İŞLETMECİLERİ 169,103,924 176,352,726 185,811,762 209,871,001 214,444,127 33,976,399 37,496,778 37,496,778 50,700,520 1 47,798,951 8,407,215 8,669,816 11,466,346 16,090,333 18,415,628 - - - - 2,928,440 TOPLAM 211,487,538 222,519,321 234,058,450 276,661,854 283,587,146 Tablo 1 1 KKTC Telekomünikasyon Dairesi tarafından Kurumumuza sunulmuş olan 2014 gelirleri güncellendiğinden, söz konusu veri bu dönemde değişmiştir. BTHK 13

Şekil I de 2014 ve 2015 yılında elde edilen toplam gelirin sektörler arasında yüzdesel dağılımına yer verilmektedir. Buna göre mobil şebekede faaliyet gösteren haberleşme sağlayıcılar, 2015 yılında 214 Milyon, sabit haberleşme sağlayıcı yaklaşık 48 Milyon, sabit genişbant haberleşme sağlayıcıları yaklaşık 18 Milyon ve çağrı taşıma işletmecileri 2.9 Milyon gelir elde etmişlerdir. 2015 yılında elde edilen toplam gelirlerin yaklaşık %76 sını mobil haberleşme sağlayıcılar, %17 sını sabit haberleşme sağlayıcı, %6 sını internet servis sağlayıcıları ve %1 ini çağrı taşıma işletmecileri elde etmiştir. Bir önceki yıla (2014) bakıldığında ise, elde edilen toplam gelirlerin %76 sını mobil haberleşme sağlayıcılar, %18 ini sabit haberleşme sağlayıcı ve %6 sını internet servis sağlayıcıları elde etmiştir. Sektörlerin Toplam Gelirden Aldığı Pay, % 2011 2015 SON DÖRT YIL İÇERİSİNDE ELEKTRONİK HABERLEŞME SEKTÖRÜNDE 72 MİLYON BÜYÜME GERÇEKLEŞTİ 2 84 2014 2015 Milyon %6 %18 %76 %6 %1 %76 %17 KKTC TELEFON DAİRESİ İNTERNET SERVİS SAĞLAYICILARI ÇAĞRI TAŞIMA İŞLETMECİLERİ Şekil I 14 BTHK

2.1 Mobil Haberleşme Sektörü 2015 sonu itibarıyla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nde yaklaşık %238 penetrasyon oranına karşılık gelen toplam 805,422 kayıtlı mobil abone bulunmaktadır. Mobil haberleşme sektöründe yetkili olan iki haberleşme sağlayıcı bulunmakta olup, bunlar Kıbrıs Mobil Telekomünikasyon Ltd. (K.K. Turkcell - ) ve Vodafone Mobile Operations Ltd. (Telsim - ) şirketleridir. 2015 yılı dördüncü çeyrek dönemi itibarıyla kayıtlı abone sayısına göre K.K. Turkcell in %61.3, Telsim in ise %38.7 pazar paylarına sahip oldukları görülmektedir. ABONE SAYISI VE PENETRASYON 2015 yılı dördüncü çeyrek itibarıyla ülkemizde yaklaşık %238 2 penetrasyon oranına karşılık gelen toplam 805,422 kayıtlı mobil abone ve 656,394 aktif abone bulunmaktadır. (Şekil A ) & Devlet Planlama Örgütü Mobil Haberleşme Sağlayıcı Bazında Abone Sayıları 3 %237 %238 %199 %196 %196 %195 %189 %191 %194 %199 %207 %210 428.424 424.340 424.042 419.960 414.778 416.541 421.557 429.799 452.738 461.333 485.813 493.939 167.200 168.246 171.804 176.973 172.638 183.059 194.031 207.410 222.329 232.395 307.320 311.483 Q1 2013 Q4 2015 Şekil A 2 KKTC 2011 De-facto nüfusu 294,600 olup, 2013 ve 2014 yıllarına ilişkin olarak nüfus DPÖ tarafından projeksiyon alınarak hesaplanmıştır. (2013 DPÖ Projeksiyonu: 306,368 & 2014 DPÖ Projeksiyonu: 320,884 & 2015 Projeksiyonu: 338,537) 3 Raporda kullanılan logolar Kıbrıs Mobile Telekomünikasyon Ltd. ve Vodafone Mobile Operations Ltd. nin tescilli markalarıdır. BTHK 15

Mobil haberleşme sağlayıcı bazında, haberleşme sağlayıcıların üçer aylık dönemler itibarıyla toplam kayıtlı abone sayıları önceki sayfada yer alan şekilde verilmektedir. 2015 yılının dördüncü çeyreğinde, önceki üç aylık döneme kıyasla kayıtlı abone sayıları bakımından K.K. Turkcell de %1.6 artış, Telsim de ise %1.4 artış yaşanmıştır. Şekil B da, mobil kayıtlı abonelerin, haberleşme sağlayıcı bazında ayrımı görülmektedir. Burada görülebileceği üzere, 805,422 kayıtlı abonenin 493,939 tanesi K.K. Turkcell şebekesinde kayıtlı bulunmakta olup, buna göre ilgili haberleşme sağlayıcının pazar payı yaklaşık olarak %61 e denk gelmektedir. Kayıtlı abonelerin 311,483 tanesi ise Telsim şebekesinde olup, haberleşme sağlayıcının pazar payı yaklaşık %39 olarak izlenmektedir. Yine aynı şekilde, aktif mobil abonelerin, haberleşme sağlayıcı bazında ayrımı görülmektedir. Şekilde de görülebileceği üzere, 656,394 aktif abonenin 413,392 tanesi K.K. Turkcell şebekesinde kayıtlı bulunmaktadır. Aktif abonelerin 243,002 tanesi ise Telsim şebekesinde kayıtlı oldukları izlenmektedir. Mobil Abone Dağılımı (Kayıtlı - Üst & Aktif - Alt) SES %39 %61 %63 M2M %37 16 BTHK Şekil B

Şekil C de ülkemizdeki faturalı-ön ödemeli ayrımında mobil abone sayılarına yer verilmektedir. 2015 yılı dördüncü çeyrek itibarıyla ön ödemeli mobil abone sayısı 269,022, faturalı mobil abone sayısı ise 387,372 olarak gerçekleşmiştir 4. Ön ödemeli kullanıcıların sayısı, 2015 yılının, dördüncü çeyreğinde, bir önceki üç aylık döneme göre yaklaşık %13.7 oranında artarken, faturalı abonelerin sayısı ise %18.5 oranında artış göstermiştir. Toplam mobil kullanıcı sayılarına bakıldığında, mobil abonelerin yaklaşık %41 ini ön ödemeli abonelerin oluşturduğu, son bir yıl içerisinde faturalı abonelerin oranının %42.6 dan %59 a yükseldiği görülmektedir. Ön Ödemeli Ve Faturalı Mobil Aboneler, Bin (K) 5 Faturalı 393K 409K 448K 446K 230.434 238.010 240.505 231.072 162.453 170.490 207.915 214.438 Ön Ödemeli 589K 510K 544K 545K 467K 475K 473K 244.062 250.268 248.123 268.140 273.684 259.536 262.110 222.606 224.986 225.005 241.764 270.722 285.298 326.809 %2.6 %18.5 656K 387.372 269.022 % Değişim Q1 2013 Q4 2015 Şekil C 4 Faturalı/Faturasız abone oranları, aktif abone sayıları temel alınarak hesaplanmaktadır. 5 Telsim tarafından sunulan ön ödemeli abone rakamları bu çeyrekte değişmiştir, buna bağlı olarak haberleşme sağlayıcı verilerini geriye dönük olarak güncellemiştir. BTHK 17

Alt görselde ise, (Şekil D) ülkemizdeki mobil haberleşme sağlayıcıların ön ödemeli/faturalı dağılımları görülmektedir 6. Oransal olarak en fazla faturalı aboneye Telsim in sahip olduğu ve abonelerinin %62.9 unun faturalı abonelerden oluştuğu görülmektedir. Telsim i %56.8 ile K.K. Turkcell takip etmektedir. Ön ödemeli abonelere bakıldığında ise, Telsim şebekesine kayıtlı ön ödemeli abonelerin %37.1 oranında olduğu, K.K. Turkcell şebekesine kayıtlı ön ödemeli abone oranının ise %43.2 olduğu görülmektedir. Önceki döneme bakıldığında, K.K. Turkcell faturalı abonelerinin bir önceki döneme kıyasla %4.5 oranında, Telsim faturalı abonelerinin bir önceki döneme kıyasla %45.7 oranında arttığı görülmektedir. Aynı dönemde, K.K. Turkcell ön ödemeli abonelerinin bir önceki döneme kıyasla %2 oranında arttığı, Telsim ön ödemeli abonelerinin bir önceki döneme kıyasla %3.9 oranında arttığı görülmektedir. Mobil Haberleşme Sağlayıcılar Bazında Ön Ödemeli Ve Faturalı Oranları, 2015 4. Çeyrek Faturalı Ön Ödemeli Şekil D %37.1 %62.9 %43.2 %56.8 % Ön Ödemeli/Faturalı % Ön Ödemeli/Faturalı 6 Mobil haberleşme sağlayıcıların, faturalı/faturasız abone oranları, aktif abone sayıları temel alınarak hesaplanmaktadır. 18 BTHK

Şekil E de bazı Avrupa ülkeleri ve ülkemizdeki ön ödemeli ve faturalı mobil abone oranları karşılaştırılmaktadır. Avrupa ülkelerinde ortalama ön ödemeli/faturalı abone oranı %41/%59 civarında iken ülkemizdeki ön ödemeli/faturalı oran da %41/%59 seviyesindedir. Kaynak: GSMA Wireless Intelligence Bazı Avrupa Ülkeleri Ve Ülkemizdeki Ön Ödemeli/ Faturalı Abone Oranları, % 76 75 72 69 67 67 62 55 61 59 53 47 40 30 25 17 92 88 24 25 28 31 33 33 38 39 41 45 47 53 60 70 75 83 8 12 Finlandiya Fransa Danimarka Norveç İspanya İsveç Avusturya Hollanda İsviçre İngiltere KKTC Almanya Belçika Türkiye Portekiz Yunanistan Malta İtalya Şekil E BTHK 19

Şekil F de 2015 yılının dördüncü çeyreğini de kapsayacak şekilde 2013 yılının başından günümüze kadar gerçekleşen mobil haberleşme sağlayıcıların abone kayıp oranlarına 7 yer verilmektedir. Abone kayıp oranı farklı tarifeler, hizmet çeşitliliği ve hizmet kalitesi açısından yoğun rekabet yaşanan mobil telekomünikasyon hizmetleri sektöründe yaygın olarak kullanılan bir göstergedir. İlgili dönem itibarıyla K.K. Turkcell ve Telsim in abone kayıp oranları faturalı hatlarda sırasıyla %2.1 ve %2.3, ön ödemeli hatlarda ise sırasıyla %16.2 ve %20.4 olarak gerçekleşmiştir. Mobil Abone Kayıp Oranları (Churn Rate), % 8 9 Ön Ödemeli 16.2 Ön Ödemeli Faturalı Q1 2013 Q4 2015 Şekil F Faturalı Şekil G de mobil haberleşme sağlayıcıların abone portföyü içerisinde yer alan faturalı abonelerin bireysel /kurumsal (kurumsal abonelik sözleşme imzalayan) ayrımı incelenmektedir. Toplam faturalı aktif mobil abonelerin yaklaşık %85 i bireysel, %15 i ise kurumsaldır. Faturalı Mobil Abonelerin Bireysel-Kurumsal Bazda Ayrımı 10, %, 2015-4. Çeyrek 180.145 KURUMSAL Şekil G 31.901 %15 %85 BİREYSEL 7 Abone kayıp oranı haberleşme sağlayıcılar tarafından kaybedilen müşterilerin miktarını ölçmek için kullanılan bir orandır. Abone kayıp oranı belli bir dönemde haberleşme sağlayıcıdan aldığı hizmeti sona erdiren abonelerin sayısının o dönemdeki mevcut ortalama abone sayısına bölünmesiyle hesaplanmaktadır. Özellikle abone kitlesine sahip sektörler için kullanılan bir ölçüttür. Genellikle yıllık, çeyrek ve aylık olarak hesaplanmaktadır. Abone kayıp oranı haberleşme sağlayıcıların tüm abone kitlesi için bilgi veren bir ölçüttür. 8 Telsim tarafından kullanılan hesaplama yöntemi 2014 3. Çeyrekte değişmiştir, buna bağlı olarak haberleşme sağlayıcı verilerini geriye dönük olarak güncellemiştir. 9 Tarihsel verileri gösteren detay tablosu raporun son bölümünde bulunmaktadır. 10 Kurumsal abonelerin kapsamına, Araç Takip, Telemetri, POS cihazları ve El Terminalleri dâhil edilmemiştir. 20 BTHK

MOBİL TRAFİK HACMİ 2015 yılının dördüncü çeyreğinde toplam mobil trafik hacmi 297.6 Milyon dakika olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılının dördüncü dönemine ait trafik bilgileri, bir önceki üç aylık dönemle kıyaslandığında toplam trafiğin %12.1 oranında arttığı, geçen senenin aynı dönemi ile kıyaslandığında ise %6.8 oranında arttığı görülmektedir. Elektronik haberleşme sağlayıcı bazında incelendiğinde ise bir önceki döneme göre K.K. Turkcell in trafiğinin %13.7 oranında arttığı, Telsim in trafiğinin ise %9.1 oranında arttığı görülmektedir. Geçen senenin aynı dönemine göre kıyaslandığında K.K. Turkcell in trafik hacminde %5.9 artış, Telsim in trafik hacminde ise %8.5 artış olduğu görülmektedir. Mobil trafik hacmindeki bu değişim dönemler itibarıyla Şekil H de verilmektedir. Mobil Haberleşme Sağlayıcıların Dönemlere Göre Toplam (Giden/Originating + Gelen/Terminating) Trafikleri, Milyon Dakika 249,7 288,8 258,8 266,6 265,1 286,5 255,7 294,1 297,6 278,8 267,5 265,3 + Q1 2013 Q4 2015 Şekil H BTHK 21

Şekil J de mobil haberleşme sağlayıcılar tarafından üretilen toplam trafiğin dağılımına yer verilmektedir. Raporlama döneminde, şekilde de görüleceği üzere, söz konusu trafiğin büyük bir kısmını (%68.4) mobil haberleşme sağlayıcıların kendi aboneleri arasındaki trafiği ifade eden şebeke içi trafik oluşturmaktadır. Mobil haberleşme sağlayıcılardan diğer operatöre doğru giden trafik ise toplam trafiğin %13.2 sini oluşturmaktadır. Toplam mobil şebeke içi trafik miktarı, 2015 yılının dördüncü çeyreğinde, bir önceki üç aylık döneme göre yaklaşık %15.7 oranında artarak 162.2 Milyon dakika, karşı mobil operatöre doğru trafik miktarı ise %8.1 oranında artarak yaklaşık 31.4 Milyon dakika olarak gerçekleşmiştir. Mobil Trafik Dağılımı, Giden/Originating Milyon Dakika (M) 162,2M 140,2M 163,4M 151,7M 155,9M 38,0M 33,6M 33,0M 30,5M 34,3M 31,4M 29,0M 33,5M 26,3M 26,4M 5,7M 5,7M 5,7M 5,4M 5,7M Şekil J 22 BTHK ŞEBEKE İÇİ YURTDIŞI VE DİĞER DİĞER OPERATÖR SABİT OPERATÖR

MOBİL GELİRLER Aşağıdaki şekilde (Şekil K) 2011 yılından bu yana mobil telekomünikasyon hizmetlerinden elde edilen net satış gelirlerine yıllık olarak yer verilmektedir. Yıllar itibarıyla artış eğiliminde olan mobil gelirler 2012 yılında 176.35 Milyon olarak gerçekleşirken 2013 yılında bir önceki yıla göre %5.4 oranında artış göstererek 185.81 Milyon ye yükselmiştir. 2014 yılına bakıldığında mobil gelirler 209.87 Milyon ye ulaşmış ve bir önceki yıla kıyasla %13 oranında artış göstermiştir. 2015 yılında mobil gelirler 214.44 Milyon ye ulaşırken, bir önceki yola kıyasla artış %2.2 olarak gerçekleşmiştir. Yıllar İtibariyle Mobil Hizmetlerden Elde Edilen Gelir, Milyon %4.3 %5.4 %13 %2.2 169,10 176,35 185,81 209,87 214,44 2011 2012 2013 2014 2015 Şekil K Çeyrek verilerine bakılacak olursa (Tablo 2), ülkemizde faaliyet gösteren mobil haberleşme sağlayıcıların dönemsel net satış gelirleri aşağıdaki tablolarda verilmektedir. Geçen Döneme Ve Geçen Yılın Aynı Dönemine Kıyasla Net Gelirler, 2015-4 2015-3 2014-4 ABONELİK 1,025,010.28 988,693.84 1,104,654.00 SES 26,534,148.94 25,532,919.87 28,479,208.81 İNTERNET 11,708,193.07 10,576,690.41 9,209,510.25 DATA (M2M) 404,792.50 389,761.71 245,481.33 ARABAĞLANTI 3,662,342.64 3,547,698.35 5,415,847.40 ROAMING 3,521,639.95 4,869,051.86 4,996,511.24 KATMA DEĞERLİ SERVİSLER 1,501,865.16 1,395,436.00 1,810,497.08 SMS/MMS 3,051,412.08 2,942,529.26 2,888,407.30 DİĞER GELİRLER 3,823,994.99 3,687,311.98 3,026,618.65 TOPLAM GELİR 55,233,399.62 53,930,093.28 57,176,736.06 Tablo 2 BTHK 23

Buna göre, mobil haberleşme sağlayıcıların son dönemdeki (2015 dördüncü çeyrek) net satış gelirleri bir önceki çeyreğe (2015 üçüncü çeyrek) göre %2.4 artarak 55,233,399 olarak gerçekleşmiştir. Mobil haberleşme sağlayıcıların son dönemdeki (2015 dördüncü çeyrek) net satış gelirleri bir önceki yılın aynı çeyreğiyle (57,176,736-2014 dördüncü çeyrek) kıyaslandığında ise %3.4 azalma gerçekleştiği görülmektedir. Aşağıdaki Şekil L de 2015 yılı üçüncü ve 2015 yılı dördüncü çeyrek itibarıyla mobil haberleşme sağlayıcıların gelir dağılımı gösterilmektedir. Gelir Dağılımı, 2015 4. Çeyrek, Milyon 26,53 12,11 1,03 3,66 1,50 3,52 3,05 ABONELİK ARABAĞLANTI INTERNET & M2M DATA KATMA DEĞER SERVİSLERİ ROAMING SES SMS/MMS 2015 3. Çeyrek & 2015 4. Çeyrek, Milyon 1,03 0,99 1,50 1,40 3,05 2,94 4,87 3,55 3,52 3,66 10,97 12,11 25,53 26,53 2015 3. Çeyrek 53.93 Milyon 2015 4. Çeyrek 55.23 Milyon ABONELİK KATMA DEĞER SERVİSLERİ SMS ROAMING ARABAĞLANTI INTERNET SES Şekil L 24 BTHK

Şekil M de her bir mobil haberleşme sağlayıcısının 2015 yılı dördüncü çeyreği itibarıyla toplam gelirlerine ait dağılıma karşılaştırmalı olarak yer verilmektedir. Konuşma gelirleri K.K. Turkcell in gelirlerinin %47.5 ini ve Telsim in gelirlerinin %48.8 ini oluşturmaktadır. İnternet ve M2M Data gelirleri K.K. Turkcell in gelirlerinin %26.8 ini ve Telsim in gelirlerinin %14.9 unu oluşturmaktadır. Ara bağlantı gelirleri ise K.K. Turkcell ve Telsim de sırası ile %7.6 ve %4.6 lık paya sahiptir. Konuşma gelirleri K.K. Turkcell in gelirlerinin %47.5 ini ve Telsim in gelirlerinin %48.8 ini oluşturmaktadır. SMS+MMS gelirleri K.K. Turkcell in gelirlerinin %5.4 ünü ve Telsim in gelirlerinin %4.6 sını oluşturmaktadır. İnternet ve Data gelirleri ise K.K. Turkcell de %26.8 ve Telsim de %14.9 luk paya sahiptir. Mobil Haberleşme Sağlayıcılar Bazında Gelir Dağılımı, 2015 4. Çeyrek SMS/MMS KATMA DEĞERLİ SERVİSLER ABONELİK DATA (M2M) ARABAĞLANTI KATMA DEĞERLİ SERVİSLER ABONELİK DATA (M2M) %5,4 %4,6 %7,6 %8,1 %47,5 SES %4,6 %5,8 %14,5 %48,8 SES %25,8 %16,9 İNTERNET ROAMING ARABAĞLANTI DİĞER GELİRLER İNTERNET ROAMING SMS/MMS Şekil M BTHK 25

ABONE BAŞINA VE ÇAĞRI BAŞINA AYLIK GELİR Şekil N de ülkemizde hizmet veren mobil haberleşme sağlayıcıların 2013 yılından itibaren üç aylık ortalama ARPU rakamlarına yer verilmektedir. 2015 yılı dördüncü çeyreği itibarıyla K.K. Turkcell için aylık kullanıcı başına ortalama gelir 26.76 ve Telsim için 30.76 dir 11. Mobil ARPU, ( /ay) 12 Faturalı 33,74 31,71 30,76 26,76 25,15 20,58 20,36 19,40 15,23 Faturalı Genel ARPU Genel ARPU Ses Ön Ödemeli Ses Ön Ödemeli Data 2013 2014 Q4 2015 Şekil N Aynı şekilde 2015 yılı dördüncü çeyrek dönemi için mobil haberleşme sağlayıcıların ön ödemeli, faturalı ARPU ve ses & Data ARPU rakamlarına yer verilmektedir. Ön ödemeli ARPU rakamları incelendiğinde, 2015 yılı dördüncü çeyreği itibarıyla K.K. Turkcell in ön ödemeli ARPU sunun 20.58 ve Telsim in 19.40 olduğu görülmektedir. Faturalı ARPU rakamları incelendiğinde son çeyrekte K.K. Turkcell in faturalı ARPU sunun 31.71 ve Telsim in 33.74 olduğu görülmektedir. Ses ARPU rakamları incelendiğinde son çeyrekte K.K. Turkcell in ses 13 ARPU sunun 20.36 ve Telsim in 25.15 olduğu görülmektedir. Son olarak, Data ARPU rakamları incelendiğinde son çeyrekte K.K. Turkcell in Data ARPU sunun 15.23 ve Telsim in 9.99 olduğu görülmektedir. ARPU AVERAGE REVENUE PER USAGE ARPU ABONE BAŞINA ORTALAMA GELİR 9,99 Data 11 Toplam ARPU Hesaplama Yöntemi: Toplam Gelir / Dönem Ortalama Aktif Abone Sayısı (Toplam gelire, taahhüt karşılığı satılan cihazlardan elde edilen gelirler dâhil edilmemiştir.) 12 Tarihsel verileri gösteren detay tablosu raporun son bölümünde bulunmaktadır. 13 Ses ARPU: Toplam Ses Geliri/Ortalama Aktif Ses Hattı Sayısı - Data ARPU: Toplam İnternet Geliri/Ortalama İnternet Kullanıcı Sayısı 26 BTHK

Şekil O da Avrupa ülkeleri ile ülkemizin mobil ARPU rakamları kıyaslanmaktadır. Şekilde incelenen Avrupa ülkelerinde ortalama ARPU 14 19.29 (Eylül 2015) seviyelerinde iken ülkemizde 2015 yılı dördüncü çeyrek için ise 8.51 15 seviyelerindedir. Kaynak: GSMA Wireless Intelligence & BTK Türkiye & MCA KKTC Ve AB de Mobil ARPU, Ortalama, 2015 4. Çeyrek AVRUPA KKTC AB ORTALAMASI Türkiye KKTC Portekiz Yunanistan İtalya Almanya 7,83 8,51 10,01 10,28 12,27 13,07 15,38 15,59 16,32 16,71 16,88 19,98 20,06 22,07 23,22 24,73 25,63 31,05 34,63 19,29 Şekil O Şekil P de ülkemizde hizmet veren mobil haberleşme sağlayıcıların 2013 yılı üçüncü çeyreğinden itibaren üç aylık ortalama ARPM rakamlarına yer verilmektedir. 2015 yılının dördüncü çeyreğinde K.K. Turkcell için dakika başına aylık gelir 0.09 ve Telsim için 0.12 dir. 16 Aynı şekilde, faturalı ve ön ödemeli ARPM endüstri ortalamaları da verilmektedir. Mobil ARPM, ( /ay) 17 İspanya Malta Danimarka Finlandiya Avusturya Avrupa Ortalaması Hollanda Fransa Belçika İsveç İngiltere İrlanda Norveç İşviçre 0,12 0,12 Endüstri Ortalaması (Faturalı) Genel ARPM Q3 2013 Q4 2015 Şekil P ARPM AVERAGE REVENUE PER MINUTE ARPM DAKİKA BAŞINA ORTALAMA GELİR Genel ARPM Endüstri Ortalaması (Ön Ödemeli) 14 Malta dışında Avrupa ülkeleri için Wireless Intelligence 2015-3. çeyrek verileri, Türkiye ve Malta için 2015-3. Çeyrek verisi kullanılmıştır. 15 Türk Lirası-Euro kuru olarak KKTC Merkez Bankası döviz kuru kullanılmıştır (1 Euro =3.3021-16 Şubat 2016) 16 Genel ARPM Hesaplama Yöntemi: Toplam Ses Geliri / Abonelerin Oluşturduğu Toplam Trafik 17 Tarihsel verileri gösteren detay tablosu raporun son bölümünde bulunmaktadır. 0,09 0,08 BTHK 27

AYLIK KULLANIM MİKTARI (MOU) MoU 18 terimi Minutes of Usage yani abone başına aylık ortalama dakika kullanımı, mobil telefon kullanım seviyesinin ölçümünde yaygın olarak kullanılan bir gösterge olup bir abonenin aylık ortalama konuşma süresi olarak tanımlanmaktadır. Aşağıdaki şekilde ülkemiz, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletlerinde gerçekleşen ortalama aylık MoU rakamları paylaşılmaktadır. (Şekil R) Kaynak: GSMA Mobile Economy 2014 & Wireless Intelligence 215 DAKİKA 201 DAKİKA 901 DAKİKA Şekil R AVRUPA A.B.D. MOU MINUTES OF USAGE MOU ABONE BAŞINA AYLIK ORTALAMA KULLANIM 18 MoU değerleri aktif kullanıcıların görüşme süresi ortalamasını dakika olarak veren bir değer olduğu için değerler toplam hat sayısından ses hizmetine açık olmayan mobil hatlar (M2M hatları ve mobil bilgisayardan internet hatları gibi yalnızca veri iletmek amaçlı kullanılan hatlar) düşülerek hesaplanmaktadır. 28 BTHK

Şekil S de mobil haberleşme sağlayıcıların 2013 yılı üçüncü çeyreğinden itibaren gerçekleşen çeyreklik MoU değerleri aylık bazda verilmektedir. 2015 yılı dördüncü çeyrek itibarıyla K.K. Turkcell in MoU değeri 223 dakika ve Telsim in ise 206 dakika olarak gerçekleşmiştir 19. Mobil Haberleşme Sağlayıcı Bazında MoU Değerleri, Dk./Ay 20 287 223 206 Endüstri Ortalaması (Faturalı) Genel MOU Genel MOU Q3 2013 Q4 2015 Şekil S Şekil Ş de bazı Avrupa ülkeleri ile ülkemizdeki ortalama mobil telefon kullanım sürelerine yer verilmektedir. 2015 in dördüncü çeyreğinde 215 dakika olan ortalama aylık mobil dakika kullanımı diğer Avrupa ülkelerinde gerçekleşen (2015 3. Çeyrek verileri) ile aşağıda kıyaslanmaktadır. Kaynak: GSMA Wireless Intelligence & BTK Türkiye & MCA KKTC ve AB de Mobil Abone Başına Ortalama Görüşme, Ortalama, 2015 4. Çeyrek, Dk./Ay 150 Endüstri Ortalaması (Ön Ödemeli) AVRUPA KKTC AB ORTALAMASI Türkiye Fransa İsveç Norveç İtalya Yunanistan KKTC İspanya Finlandiya Danimarka Avrupa Ortalaması İngiltere Belçika Avusturya Hollanda Portekiz Almanya Malta İsviçre 404 329 307 292 250 250 205 204 203 192 166 164 160 137 126 117 112 215 201 Şekil Ş 19 Genel MOU Hesaplama Yöntemi: Toplam Dönem Trafiği/ Ortalama Aktif Ses Hattı Sayısı 20 Tarihsel verileri gösteren detay tablosu raporun son bölümünde bulunmaktadır. BTHK 29

Aşağıdaki şekilde (Şekil T), 2009 yılının ikinci çeyreğinden günümüze kadar çeyrek dönemler itibarıyla gerçekleşen Avrupa ve Türkiye aylık ortalama mobil telefon kullanım sürelerine yer verilmektedir. Ülkemize ait aylık ortalama mobil telefon kullanım süreleri ise Kurumumuzun kuruluş tarihi dolayısı ile 2012 yılı üçüncü döneminden itibaren elimizde bulunmaktadır. Kaynak: GSMA Wireless Intelligence & BTK Türkiye KKTC, Türkiye ve AB de Mobil Abone Başına Ortalama Görüşme, Ortalama, Dk./Ay 404 215 201 Q1 2009 Q4 2015 Şekil T Üstteki şekilde görülebileceği üzere, Türkiye ortalama görüşme süresi 2009 yılı ikinci döneminde Avrupa ortalamasının üzerine geçerek, günümüze dek Avrupa ortalamasından yüksek seyretmiştir. Öte yandan ülkemiz MoU değerleri (endüstri ortalaması), Avrupa ortalamasının üzerinde olsa da, Türkiye MoU değerlerinin (endüstri ortalaması) altında seyretmektedir. 30 BTHK

EN ÇOK TRAFİK GÖNDERİLEN VE ALINAN ÜLKELER Aşağıda 2015 yılı dördüncü çeyreğinde mobil şebekelerden en fazla trafik gönderilen ve alınan ülkelere yer verilmektedir. Bu üç aylık dönemde en çok trafik gönderilen ülkeler Türkiye, İngiltere, Nijerya, Tunus ve Pakistan olmuştur. Mobil şebekelere en fazla çağrı gönderen ülkeler ise Türkiye, İngiltere ve Nijerya şeklinde sıralanmaktadır. EN FAZLA TRAFİK GÖNDERİLEN ÜLKELER EN FAZLA TRAFİK ALINAN ÜLKELER İNGİLTERE #2 TÜRKİYE #1 TUNUS #4 NİJERYA #3 PAKİSTAN #5 Türkiye ve İngiltere dışında kalan ülkeler incelendiğinde, Nijerya yönüne gönderilen ve alınan trafiğin ülkede bulunan öğrencilerden, Pakistan yönüne gönderilen trafiğin ise ülkede bulunan yabancı iş gücünden kaynaklandığı görülmektedir. BTHK 31

KISA NUMARALAR Şekil U da 2015 yılı dördüncü çeyreğinde mobil şebekelerden en fazla aranan (arama sayısına göre) kısa numaralar görülmektedir. Buna göre, 2015 yılının dördüncü çeyreğinde en fazla aranan kısa numaralar arasında 600 (K.K. Turkcell müşteri hizmetleri), 155 (Polis İmdat), 192 (Bilinmeyen numaralar) ve 166 (Meteoroloji) yer almaktadır. En Sık Aranan Kısa Numaralar, 2015 4. Çeyrek 166 600 192 155 Şekil U 32 BTHK

SMS SHORT MESSAGING SERVICE 2013 yılı ilk çeyreğinden itibaren gönderilen aylık ortalama SMS sayısına Şekil Ü de yer verilmektedir. Buna göre aylık SMS ortalaması sayısı 2013 ün ilk çeyreğinde 37.33 Milyon adet iken, 2015 yılının dördüncü çeyreğine kadar geçen 3 yıllık süre zarfında artışlar ve düşüşler yaşamış, sonuç olarak yaklaşık %2.7 lik artışla 38.33 Milyon adet seviyesine yükselmiştir. SMS sayıları çeyrekler itibariyle incelendiğinde; bir önceki dönem olan 2015 yılının üçüncü çeyreğinde SMS sayısı yaklaşık 30.98 Milyon adet civarında gerçekleşirken, bu dönemde %23.8 lik artışla 38.33 Milyona yükselmiştir. Çeyreklere Göre Gönderilen Mobil SMS Miktarı, Milyon Adet Q1 2013 37,33 45,03 43,92 58,76 46,23 49,74 38,62 45,76 37,62 47,09 Q4 2015 + 30,98 38,33 Şekil Ü BTHK 33

AKILLI TELEFON VE DATA KULLANIMI Akıllı telefonların kullanımının yaygınlaşması ve bununla birlikte Data kullanımında gerçekleşen artış, Dünyada olduğu gibi ülkemizde de gözlemlenmektedir. Bu doğrultuda, aşağıdaki şekilde, ülkemizde faaliyet gösteren mobil haberleşme sağlayıcılar tarafından bildirilmiş olan, 2013 yılı ilk çeyreğinden 2015 yılı dördüncü çeyreğine kadar geçen dönemde, abonelerin akıllı cihaz kullanım oranları ve cihazlarında kurulu olan işletim sistemine yer verilmektedir. (Şekil V) Akıllı Cihaz Kullanım Sayıları Kurumumuz tarafından verilen cihaz ithal izinleri 21 +26,934 +17,386 +22,107 +31,435 +28,061 +12,681 +20,520 +20,378 Kullanımdaki akıllı cihazlar 232.480 +25,255 264.605 +26,904 +18,522 205.694 208.346 205.411 +18,378 155.684 166.969 175.771 178.172 114.914 125.469 132.493 2013-1 2013-2 2013-3 2013-4 2014-1 2014-2 2014-3 2014-4 2015-1 2015-2 2015-3 2015-4 ios (APPLE) ANDROID BLACKBERRY OS WINDOWS PHONE DİĞERLERİ Şekil V Veriler incelendiğinde, abonelerin akıllı telefon kullanım oranında, 2013 yılının ilk çeyreğine kıyasla yaklaşık olarak %130 luk bir artış yaşandığı görülebilmektedir. Aynı şekilde, 2015 yılının dördüncü çeyreği, bir önceki çeyrekle kıyaslandığında ise, yaklaşık olarak %14 lük bir artışın yaşandığı gözlemlenmektedir. 21 Kurumumuz tarafından verilen toplam izin adedi akıllı ve akıllı olmayan cihazların tümünü içermektedir. 34 BTHK

2013 yılında 115 bin akıllı telefon ve tablet kullanıcısı bulunurken, 3 yıllık bir sürede %130 luk artışla 2015 sonu itibarıyla 264 bin i aşmıştır 2014 yılı birinci çeyreğinden 2015 yılı dördüncü çeyrek sonuna kadar Kurum tarafından ithal izni verilen IMEI li cihaz sayısı 308,343 adettir. Söz konusu cihazlar içerisinde yer alan, IMEI kullanan fakat kişisel kullanım cihazı (akıllı ve akıllı olmayan cihazlar) kategorisinde olmayan POS makinesi, araç takip cihazları gibi aygıtlar genel toplamdan düşüldüğünde, söz konusu rakamın 177,793 olduğu görülmektedir. Aşağıdaki şekilde (Şekil Y), ithal izni verilen kişisel kullanım cihazların marka ve dönemlere göre dağılımı gösterilmektedir. Kurum Tarafından İthal İzni Verilen Cihazlar 22 17.386 22.107 31.435 10.070 28.061 7.444 12.681 20.520 20.378 25.225 2.498 4.887 10.897 7.556 12.749 19.289 17.598 2.153 9.238 6.856 12.310 4.430 13.921 19.544 1.550 1.761 1.943 2.997 1.290 1.348 1.802 3.159 2014-1 2014-2 2014-3 2014-4 2015-1 2015-2 2015-3 2015-4 Şekil Y ios (APPLE) ANDROID BLACKBERRY OS WINDOWS PHONE DİĞERLERİ 22 IMEI kullanan fakat kişisel kullanım cihazı (akıllı ve akıllı olmayan cihazlar) kategorisinde olmayan POS makinesi, araç takip cihazları gibi aygıtlar dâhil edilmemiştir. BTHK 35

2008 yılında kullanılmaya başlanan ve bu yılın son çeyreği itibarıyla yedi yıla yakın bir süredir 3G hizmetlerini sunan mobil haberleşme sağlayıcılardan elde edilen verilere göre, mobil bilgisayardan ve cepten internet abone sayısı bir önceki çeyreğe göre yaklaşık %5.5 oranında artarak 312,039 a yükselmiştir. Şekil Z de mobil haberleşme sağlayıcıların 2015 dördüncü çeyrek itibarı ile abone profiline (2G ve 3G toplam) yer verilmekte ve bu sayılar, geçmiş dönemler halinde belirtilmektedir. Buna göre, dördüncü çeyrekte toplamda 168,750 aktif 2G ve 312,039 aktif 3G abonesi bulunmaktadır. Aktif 3G kullanıcıların sayısı, aktif 2G kullanıcılarının önüne seyretmektedir. Toplam Aktif Abone Sayısı (Teknoloji Bazında) %48,5 %50,3 182.609 197.436 %49,0 %48,0 %53,8 202.235 197.742 231.262 %55,8 %57,5 %63,2 234.308 245.540 282.637 %61,8 %61,8 %64,1 286.783 278.643 295.853 312.039 %64.9 3G %51,5 %49,7 %51,0 %52,0 %46,2 %44,2 %42,5 %36,8 %38,2 %38,2 %35,9 193.714 195.042 210.281 213.967 198.770 185.848 181.314 164.541 177.039 171.988 165.708 168.750 Q1 2013 Q4 2015 Şekil Z %35.1 2G 36 BTHK

Şekil AA de 3G hizmetlerine ilişkin ek detaylı veriler yer almaktadır. 2015 yılı dördüncü çeyreğinde 3G cepten internet kullanan abone sayısı 297,145 e ulaşırken; 3G mobil bilgisayardan internet hizmeti alan mobil genişbant abone sayısı da 14,894 de 23 kalmıştır. 2015 yılı dördüncü çeyrekte toplam bant hacmi talebi ise 4,921 Gbit olarak gerçekleşmiştir. Mobil Genişbant Kullanıcıları, Gbit 605 763 659 1.939 2.020 1.835 2.194 2.785 4.041 4.341 4.277 4.921 % 713 İnternet Bant Talebi 14.894 34.127 16.096 15.789 19.913 24.721 19.585 20.008 7.366 14.714 13.437 %5 7.483 157.344 173.925 179.079 175.253 211.677 214.300 220.819 248.510 248.991 249.477 255.690 297.145 Mobil İnternet %95 Cepten İnternet Q1 2013 Q4 2015 Şekil AA 23 2014 ve 2015 hariç, faturalı hatlar için mobil bilgisayardan ve cepten internet hizmeti alan mobil genişbant abone sayısı, ön ödemeli için mobil internet hizmeti alan abone sayısı toplanmıştır. 2014 öncesi kullanılan cepten internet abone sayısı varsayımsal olarak hesaplanmıştır. BTHK 37

Cep telefonundan internet kullanımına bakılacak olursa, Şekil AB de cepten internet abonelerinin kullanım miktarına göre dağılımı verilmektedir. Buradaki dağılıma göre aboneler tarafından %27 lik oran ile en fazla tüketim 1-4 GB ve 8 GB üzeri kullanım aralıklarında yapıldığı görülmektedir. Aynı şekilde, mobil bilgisayardan internet abonelerinin kullanım miktarına göre dağılımı da verilmektedir. Şekil incelendiğinde 8 GB ve üzeri kullanımı olan abonelerin oranının yaklaşık olarak %46 olduğu anlaşılmaktadır. En az kullanımı gösteren 50-100 MB aralığında ise abonelerin %1 i bulunmaktadır. Mobil Cepten Ve Bilgisayardan İnternet Abonelerinin Kullanıma Göre Dağılımı > 8 GB %27 %46 4 GB-8 GB %4 %14 1 GB-4 GB %6 %27 Mobil İnternet 250 MB-1 GB %3 %14 100 MB-250 MB %1 %5 Cepten İnternet 50 MB-100 MB %1 %2 0-50 MB %11 %39 Şekil AB 38 BTHK

21 İSTASYON DAĞILIMI Ülkemizde faaliyette bulunan mobil haberleşme sağlayıcıların kurulu bulunan istasyon sayılarına ve ilgili istasyonların ilçe bazında dağılımlarına aşağıdaki şekilde yer verilmektedir. İlgili şekilde (Şekil AC), 2015 yılı dördüncü çeyrek itibarı ile kurulu istasyonların sayıları yer almaktadır. Toplam istasyon sayısının 2013 yılının ilk çeyreğinden günümüze kadar 521 den 587 ye çıkmıştır. Baz İstasyonlarının İlçelere Göre Dağılımı, 2015-4. Çeyrek 24 177 52 70 587 115 173 LEFKOŞA MAĞUSA GİRNE GÜZELYURT İSKELE TOPLAM Şekil AC 24 Tarihsel verileri gösteren detay tablosu raporun son bölümünde bulunmaktadır. BTHK 39

2.2 Sabit Haberleşme Sektörü 2015 yılı dördüncü çeyreği itibarıyla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nde yaklaşık %28.6 penetrasyon oranına karşılık gelen toplam 96,767 kayıtlı sabit şebeke kullanıcısı bulunmaktadır. Sabit şebekede ülkemizde yetkili bulunan tek haberleşme sağlayıcı KKTC Telekomünikasyon Dairesi dir. Aynı dönemde, Telekomünikasyon Dairesi nin sabit telefon gelirleri yaklaşık 11.48 Milyon 25 olarak gerçekleşmiş olup bir önceki döneme göre %4.4 oranında azalmıştır. 2015 yılı dördüncü çeyreği itibarıyla 96,767 sabit şebeke abonesi bulunan ülkemizde penetrasyon oranı bir önceki çeyreğe göre %0.6 oranında azalmış olup, 2014 yılının dördüncü çeyreğine göre ise %1.7 azalarak yaklaşık %28.6 26 seviyesine gerilemiştir. Ülkemizin ortalama hane halkı büyüklüğünün 2.95 27 olduğu göz önünde bulundurulduğunda sabit telefon hizmetlerinin azalmakla birlikte halen önemli bir kesimine ulaştığını söylemek mümkündür. Sabit Abone Sayısı Ve Penetrasyon, 2015 4. Çeyrek %33 %32,2 %31,8 %30,6 %30,3 %29,8 %29,3 %29,2 %28,6 101.157 99.745 99.868 97.203 97.200 96.975 97.077 97.590 96.767 Q4 2013 Q4 2015 Şekil AÇ 25 Telekomünikasyon Dairesi nin gelir verileri geriye dönük olarak güncellenmiştir. 26 KKTC 2011 De-facto nüfusu 294,600 olup, 2013 ve 2014 yıllarına ilişkin olarak nüfus DPÖ tarafından projeksiyon alınarak hesaplanmıştır. (2013 DPÖ Projeksiyonu: 306,368 & 2014 DPÖ Projeksiyonu: 320,884 & 2015 Projeksiyonu: 338,537) 27 DPÖ Verisi 2011 Nüfus sayımı sonuçlarına göre 40 BTHK

Aşağıdaki Şekil AD de sabit ses aboneliği yanında, Telekomünikasyon Dairesi nin altyapısını sunmakta olduğu xdsl teknolojisine dayalı hizmetlerden yararlanan aboneler görülmektedir. Burada görülebileceği üzere, 96,767 kayıtlı abonenin 21,526 tanesi ilgili hizmetlerden yararlanmakta, bu rakam da toplam ses abonelerinin yaklaşık olarak %22.2 sine denk gelmektedir. Ön ödemeli (chip) kartlar ve data devreleri (1,264) ise kayıtlı aboneler içerisinde %1.3 paya sahiptir. Sabit telefon hizmetlerini sunan KKTC Telekomünikasyon Dairesi (Telekomünikasyon Dairesi) ön ödemeli (chip) kartlar ile de son kullanıcılara arama hizmetleri sunmaktadır. Telekomünikasyon Dairesinin 2015 yılının dördüncü çeyreği itibarıyla sattığı toplam ön ödemeli kart adedi 21,604 olarak gerçekleşmiştir. Telekomünikasyon Dairesi nin Toplam Ön Ödemeli Kart Satış Adedi 94.645 %11 84.185 %16 70.307 67.907 xdsl Aboneler %3 %22,2 55.067 %76 73,977 SADECE SES SES + xdsl - 21,526 CHIP KART + ÖZEL DEVRELER 1,264 %19 %35 %39 Şekil AD 35.535 21.604 Q2 2014 Q4 2015 Şekil AE BTHK 41

SABİT PAZARDA TRAFİK HACMİ 2015 yılının üçüncü çeyreğinde yaklaşık 69.32 Milyon dakika olan Telekomünikasyon Dairesi nin ses trafiği, 2015 yılının dördüncü çeyreğinde 62.79 Milyon dakika olarak gerçekleştiği ve bir önceki döneme göre yaklaşık olarak %9.4 oranında azaldığı, geçen senenin aynı dönemi ile kıyaslandığında ise %14.1 oranında azaldığı görülmektedir. Sabit trafik hacmindeki bu değişim dönemler itibarıyla Şekil AF de verilmektedir. Telekomünikasyon Dairesinin Dönemlere Göre Toplam (Giden/Originating + Gelen/Terminating) Trafiği, Milyon Dakika 266,58 265,14 286,52 255,70 278,78 267,46 294,08 265,35 297,56 + 81,44 80,99 82,16 75,98 73,07 69,60 68,38 69,32 62,79 Telekomünikasyon Dairesi Q4 2013 Q4 2015 Şekil AF 2015 yılının dördüncü dönemine ait trafik bilgileri incelendiğinde toplam trafiğin %83 ünün mobil, %17 sinin ise sabit şebekede gerçekleştiği görülmektedir. Geçen yılın aynı döneminde toplam trafik dağılımı %79 mobil - %21 sabit olmuştur. 2015 4. Çeyrek 2014 4. Çeyrek 42 BTHK

Çeyrek dönemler itibarı ile Telekomünikasyon Dairesinin şebekesinde gerçekleşen trafik dağılımının seyrinin gösterildiği aşağıdaki Şekil AG de, 2015 yılının üçüncü döneminde %35.5 olan şebeke içi trafiğin toplam trafik içindeki payının 2015 yılı dördüncü çeyrek döneminde %36.8 olarak gerçekleştiği görülmektedir. Bununla birlikte 2015 yılının üçüncü çeyreğinde toplam trafiğin %36.4 ünü oluşturan mobile doğru trafik (K.K. Turkcell + Telsim) 2015 yılının dördüncü çeyreğinde aynı seviyede kalmıştır. Sabit şebekede üretilen ve alınan son 5 dönemdeki toplam trafik dağılımına aşağıda yer verilmektedir. Telekomünikasyon Dairesi nin Trafik Dağılımı, Giden/Originating + Gelen/Terminating Milyon Dakika, (K=Bin) 23,1 24,6 25,8 26,8 26,4 16,7 19,4 18,6 19,7 20,4 14,8 15,0 15,7 15,1 16,6 8,1 10,2 8,3 8,0 9,5 92K 93K 90K 90K 91K Şekil AG ŞEBEKE İÇİ YURTDIŞI KKTCELL TELSİM DİĞER BTHK 43

SABİT PAZARDA GELİRLER Aşağıdaki şekilde (Şekil AĞ) 2011 yılından 2015 yılına kadar gerçekleşen sabit telekomünikasyon hizmetlerinden elde edilen net satış bilgilerine yıllık olarak yer verilmektedir. Elde olan 4 yılın verisi birbiri ile kıyaslandığında, sabit gelirler 2011 yılında 33.98 Milyon olarak gerçekleşirken, 2012 yılında bir önceki yıla göre %10.36 oranında artış göstererek 37.50 Milyon ye yükselmiştir. 2014 yılının sonunda sabit gelirler 50.70 Milyon ye ulaşarak 2012 senesine kıyasla %35.2 oranında artmıştır 28. 2015 yılı sonunda sabit gelirler 47.8 Milyon olarak gerçekleşmiş, 2014 senesine kıyasla %5.7 oranında gerilemiştir. Yıllar İtibariyle Sabit Hizmetlerden Elde Edilen Gelir, Milyon 29 33,98 %10 37,50 %35 50,70 %5.7 47,80 Şekil AĞ 2011 2012 2014 2015 Çeyrek verilere bakıldığında, 2015 yılının dördüncü çeyreğinde Telekomünikasyon Dairesinin toplam gelirleri 11,477,010.07 olarak gerçekleşmiş, bir önceki döneme kıyasla (12,004,939.99-2015 3. Çeyrek) %4.4 oranında azalmıştır. Diğer sayfadaki Şekil AH de sabit pazarda Telekomünikasyon Dairesi nin son çeyrekteki net gelirlerinin dağılımına yer verilmektedir. Aynı şekilde, Telekomünikasyon Dairesi nin son iki çeyrekteki (2015 dördüncü çeyrek ve 2015 üçüncü çeyrek) gelir getiren farklı hizmetlerinin, toplam geliri üzerinde olan dağılımı yer almaktadır. Buna göre Telekomünikasyon Dairesi nin abonelik, altyapı ve parselasyon, xdsl, data abonelik ve erişim gelirleri bir önceki döneme göre artış gösterirken, PSTN, GSM arabağlantı, Daire üzerinden yapılan yurtiçi ve uluslararası trafik taşıma, kartlı telefon, rehberlik hizmeti ve data devresi gelirlerinin azaldığı gözlemlenmektedir. En yüksek düşüş, %79 (610,299-2015 3. Çeyrek & 123,744-2015 4. Çeyrek) ile rehberlik hizmetlerinden elde edilen gelirlerinde yaşanmıştır. 28 KKTC Telekomünikasyon Dairesi tarafından Kurumumuza sunulmuş olan 2014 gelirleri güncellendiğinden, söz konusu veri bu dönemde değişmiştir. 29 Tarihsel verileri gösteren detay tablosu raporun son bölümünde bulunmaktadır. 44 BTHK

Gelir Dağılımı, 2015 4. Çeyrek, Milyon 4,14 3,07 1,63 0,20 0,98 0,84 0,67 PSTN (SES) ABONELİK (SES) CHIP KART xdsl DATA DEVRESİ ERİŞİM ARABAĞLANTI & DİĞER 2015 3. Çeyrek & 2015-4. Çeyrek 0,34 0,20 0,64 0,67 0,94 0,98 0,88 0,84 1,63 1,48 3,07 3,03 4,14 4,33 2015 4. Çeyrek 11.5 Milyon 2015 3. Çeyrek 12 Milyon ARABAĞLANTI CHIP KART & DİĞER xdsl DATA DEVRESİ ERİŞİM ABONELİK PSTN (SES) Şekil AH 2015 üçüncü çeyrekte toplam gelirlerin %36.1 ini oluşturan PSTN hizmetlerinin 2015 dördüncü çeyrekte toplam gelirlerdeki payı aynı seviyede kalmıştır. 2015 üçüncü çeyrekte toplam gelir içinde %25.3 lük bir paya sahip olan abonelik gelirlerinin, 2015 dördüncü çeyrekte toplam gelir içindeki payı %26.7 ye yükselmiştir. 2015 üçüncü çeyrekte chip kart gelirleri, toplam sabit gelirlerin %2.8 i iken; aynı hizmetin payı 2015 dördüncü çeyrekte %1.8 e gerilemiştir. BTHK 45

ABONE BAŞINA AYLIK GELİR (ARPU) Şekil AI de Telekomünikasyon Dairesi nin ses hizmetlerine ilişkin 2013 son çeyrekten ve 2015 yılı dördüncü çeyreğe kadar gerçekleşen aylık bazda ortalama ARPU (Average Revenue per User: Abone Başına Aylık Ortalama Gelir) değerlerine yer verilmektedir. 2015 yılı dördüncü çeyrek verilerine göre Telekomünikasyon Dairesi nin abone başına aylık geliri 39.37 30 olarak gerçekleşmiştir. Ses ve Data ARPU rakamları incelendiğinde 2015 dördüncü çeyrekte Telekomünikasyon Dairesinin ses ARPU sunun 25.30 ve Data ARPU sunun ise 53.26 olduğu görülmektedir. 31 SABİT ARPU, ( /Ay) 32 53,26 Data 39,37 Genel ARPU 25,30 Ses Q4 2013 Q4 2015 Şekil AI ARPU AVERAGE REVENUE PER USAGE ARPU ABONE BAŞINA ORTALAMA GELİR 30 ARPU Hesaplama Yöntemi: Toplam Gelir / Ortalama Kayıtlı Abone Sayısı 31 Ses ARPU: Toplam Ses Geliri / Ortalama Aktif Ses Hattı Sayısı - Data ARPU: Toplam Data Geliri / Dönem Ortalama Data Abone Sayısı 32 Tarihsel verileri gösteren detay tablosu raporun son bölümünde bulunmaktadır. 46 BTHK

AYLIK KULLANIM MİKTARI (MOU) Şekil AJ de 2013 yılı son çeyreği ve 2015 yılı dördüncü çeyreği itibarıyla sabit telefon abonelerine ait MoU (Minutes of Usage - Abone başına aylık ortalama kullanım miktarı) değerleri gösterilmektedir. 2015 yılı son üç aylık döneminde 219 dakika olarak gerçekleşen sabit MoU 33, bir önceki döneme (242) göre %9.3 oranında azalmıştır. & BTK TÜRKİYE 219 DAKİKA 134 DAKİKA Sabit MOU, Dakika/Ay 34 276 219 Q4 2013 Q4 2015 Şekil AJ MOU MINUTES OF USAGE MOU ABONE BAŞINA AYLIK ORTALAMA KULLANIM 33 MOU Hesaplama Yöntemi: Toplam Dönem Trafiği/ Ortalama Kayıtlı Ses Hattı Sayısı 34 Tarihsel verileri gösteren detay tablosu raporun son bölümünde bulunmaktadır. BTHK 47

EN ÇOK TRAFİK GÖNDERİLEN VE ALINAN ÜLKELER Aşağıdaki çizimde, 2015 yılı dördüncü çeyreğinde Telekomünikasyon Dairesi hatlarından en fazla trafik gönderilen ve alınan ilk üç ülkeye yer verilmektedir. Bu üç aylık dönemde en çok trafik gönderilen ülkeler Türkiye, İngiltere, Doğu Avrupa ülkeleri ve Rusya olmuştur. Telekomünikasyon Dairesi hatlarına en fazla çağrı gönderen ülkelere bakıldığında ise ilk üç sırayı yine Türkiye, İngiltere, Doğu Avrupa ülkeleri ve Rusya nın aldığı görülmektedir. EN FAZLA TRAFİK GÖNDERİLEN ÜLKELER EN FAZLA TRAFİK ALINAN ÜLKELER İNGİLTERE #2 TÜRKİYE #1 48 BTHK DOĞU AVRUPA & RUSYA #3

KISA NUMARALAR Şekil AK de 2015 yılı dördüncü çeyreğinde Telekomünikasyon Dairesi hatlarından en fazla aranan (arama sayısına göre) 3 kısa numara görülmektedir. Buna göre, 2015 yılının dördüncü çeyreğinde en fazla aranan kısa numaralar, 192 (Bilinmeyen numaralar), 161 (Telekomünikasyon Dairesi Arıza) ve 163 (Telekomünikasyon Dairesi Borç Sorgulama) olmuştur. En Sık Aranan Kısa Numaralar, 2015 4. Çeyrek 192 161 163 Şekil AK BTHK 49

2.3 Sabit İnternet ve Genişbant Sektörü 2015 yılı dördüncü çeyreği itibarıyla sabit genişbant internet pazarında, Dünya ve Avrupa eğilimleri ile doğru orantılı olarak gerek haberleşme sağlayıcı bazında, gerekse artan kullanım miktarı bakımından artış olduğu gözlemlenmektedir. 2015 in dördüncü çeyreğinde gerçekleşen rakamlara bakılacak olunursa, ülkemizde 32 adet yetkilendirilmiş ve aktif olan internet servis sağlayıcısı (İSS) bulunmaktadır. Aşağıdaki şekilde (Şekil AL), haberleşme sağlayıcıların yıllar itibarı ile yetkilendirme kırılımına yer verilmektedir. Yıl Bazında Yetkilendirilen İnternet Servis Sağlayıcılar 5 2015 2014 2013 2012 Şekil AL 50 BTHK 3 17 MEVCUT YETKİLENDİRİLMİŞ 5 2

SABİT İNTERNET HİZMET TÜRLERİNE GÖRE DAĞILIM 2015 yılı dördüncü çeyrek sonu itibarıyla ülkemizde 67,433 35 sabit genişbant internet abonesi bulunmaktadır. Bir önceki dönem ile kıyaslanacak olursa, geçtiğimiz üç aylık dönemden günümüze dek sabit genişbant abone sayısında %0.2 lik bir artış (2015-3. Çeyrek te 67,274 abone) meydana geldiği görülmektedir. Genişbant olmayan Dial-Up abone sayısı geçmişe kıyasla ciddi derecede azalmış ve yapılan bildirimlere göre ülke çapında 6 aboneye (2014 yılsonu itibarı ile 32 abone) inmiştir. Sabit İnternet ve genişbant abonelerinin, kullanmakta oldukları hizmet türüne göre dağılımlarını gösteren tablo aşağıda yer almaktadır. (Şekil AN) Sabit İnternet Abone Sayıları, 2015 4. Çeyrek 36 Fiber Dial-Up 6.350 5.896 5.799 2.836 2.689 6.120 21.854 21.854 21.261 21.110 21.021 20.954 5.811 Hotspot 20.691 21.526 56 6 7,333 xdsl 32.058 33.115 32.796 34.705 35.708 37.330 40.562 38.399 Q1 2014 Q4 2015 Şekil AN TOPLAM ABONE: 67,433 Wireless Şekil AO da ise 2015 yılı dördüncü çeyrek itibarıyla sabit internet ve genişbant abonelerinin hizmet türüne göre dağılımları yer almaktadır. Buna göre, toplam sabit internet abonelerinin %89 luk oranı, hizmet türü olarak Wireless veya xdsl teknolojilerini kullanmaktadır. Detaylı bakılacak olursa, en fazla tercih edilen sabit bağlantı yöntemi, %56.9 ile Wireless olurken, ikinci sırada %31.9 ile xdsl gelmektedir. Abonelerin %10.9 u bağlantı yöntemi olarak Hotspot u tercih ederken, Fiber kullanımı bu dönemde de sadece kurumsal müşteriler bazında sınırlı kalarak %0.08 ile en az yararlanılan genişbant hizmet türü olmuştur. 35 Toplam abone sayısı, internet servis sağlayıcılarından ve Telekomünikasyon Dairesi nden değişik dönemlerde sunulan çoklu verilerden derlenerek tespit edilmiştir. 36 Tarihsel verileri gösteren detay tablosu raporun son bölümünde bulunmaktadır. BTHK 51