(Lactuca sativa L.var. capitata) element içeriği ve verime olan etkileri. Derleme. Nihal ACARSOY 1 Adalet MISIRLI 2 ÖZET M. Anahtar Sözcükler:



Benzer belgeler
Melez Kayısı Populasyonunun Meyve Kalite Özellikleri ile İlgili Genel Değerlendirme

Derece Üniversite Ülke Yıl. Uluslararası Science Citation Index ve Social Science Citation Index'ce taranan dergilerde yayınlanmış makaleleri

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ AKADEMİK ÖZGEÇMİŞ FORMU

Çanakkale Bölgesi İçin Bazı Yeni Kayısı Çeşitlerinin Kış Dinlenmesi, Tomurcuk Dökümleri ve Meyve Tutumları Üzerine Araştırmalar

YÜKSEKÖĞRETİM KURULU YARDIMCI DOÇENT : Sinop Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Sinop

Bazı aspir genotiplerinin pas hastalığına karşı reaksiyonları hakkında ön çalışma 1

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ AKADEMİK ÖZGEÇMİŞ FORMU

Bazı Ceviz (Juglans regia L.) Çeşitlerinin Çimlenme ve Çöğür (Anaçlık) Gelişme Performanslarının Belirlenmesi

Bazı Kayısı Çeşitlerinin Bingöl Bölgesindeki Gelişim Durumlarının Belirlenmesi

F1 Melez Armut Populasyonunun Ateş Yanıklığı Hastalığı Etmeni Erwinia amylovora Karşı Reaksiyonunun Belirlenmesi

A. Ulusal hakemli dergilerde yayınlanan makaleler

Öğr. Gör. Tuğba GÜLEÇ

Ankara İli Çubuk İlçesi Vişne Ağaçlarında Çiçek ve Sürgün Monilya Hastalığı (Monilinia laxa (Aderhold & Ruhland) Honey) ile Savaşım Çalışmaları *

Aprikoz (Şalak) Kayısı Ağaçlarında Farklı Yaş Gruplarının Meyve Dalı Profili ve Meyve Tutum Oranı Üzerine Etkisi

Nesrin AKTEPE TANGU. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı 2012

Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı / 2010

CEVİZLERDE TERMİNAL VE LATERAL SÜRGÜNLER ÜZERİNDE OLUŞAN MEYVELERİN POMOLOJİK OLARAK KARŞILAŞTIRILMASI

Yukarıdaki Sonucu Onaylarım. Prof. Dr. Ülkü MEHMETOĞLU Enstitü Müdürü

Araştırma Makalesi (Research Article)

KİŞİSEL BİLGİLER. YABANCI DİL BİLGİSİ Yabancı Dil / Derecesi YDS (KPDS) ÜDS TOEFL IELTS İngilizce 60 GÖREV YERLERİ

Ateş Yanıklığına Duyarlı Ve Dayanıklı Bazı Armut Çeşitlerinin Bitki Besin Maddesi İçeriklerinin Belirlenmesi

Araştırma Makalesi (Research Article)

KAYISI ISLAHI VE TARİHSEL GELİŞİMİ

Araştırma Makalesi (Research Article)

Kiraz Çeşitlerindeki Çiçek Anormallikleri Üzerine İncelemeler

Beyaz Nektarin Tiplerinin Prunus Cinsine Giren Önemli Türlerle Melezlenmesi

Bazı Şeftali Çeşitlerinde Çift Meyve Oluşumuna Su Eksikliğinin Etkileri*

A. SCI, SCI-Expanded KAPSAMINDA ULUSLARARASI HAKEMLİ. A1. Beyhan M.A., A. Tekgüler, T. Yıldız and H. Sauk Investigation

Adnan Menderes Üniversitesi. Ankara Üniversitesi

EGE BÖLGESİ NDEN TOPLANAN VİŞNE (Prunus cerasus L.) GEN KAYNAKLARI MATERYALİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi (COMU Journal of Agriculture Faculty) 2014: 2 (1):

Ümit SERDAR Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, SAMSUN. Geliş Tarihi:

ÖZGEÇMİŞ VE YAYIN LİSTESİ. : Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, 07100, ANTALYA Tlf: 0 (242) , ayseserpil.kaya@gthb.gov.

Bahçe Bitkileri Derneği nin Haber Bültenidir. Cilt: 7 Sayı: Dernekten Haberler Türkiye de Kayısı Yetiştiriciliği ve Islah Çalışmaları

Ayçiçeği Üretiminde Kullanılan Bazı Hibrit Çeşitlerin Kendine Döllenme Oranları

KİRAZ / VİŞNE Cherry / Tart Cherry

KAYISILARDA SOĞUKLAMA İHTİYACI, ÇİÇEKLENME VE MEYVE TUTUMU İLİŞKİLERİ. Hazırlayan: Berna DOĞRU ÇOKRAN

Bornova Şartlarında Yetiştirilen Kiraz Çeşitlerinin Çiçeklenme Zamanları ve Çiçeklenme Dönemindeki Sıcaklıkların Çiçeklenme Üzerine Etkileri

ALATARIM, 2002, 1 ( 2 ): 30-34

Farklı Çaplara Sahip Zerdali Çöğürlerinin Aşı Başarısı ve Fidan Gelişimine Etkisi

KİŞİSEL BİLGİLER EĞİTİM BİLGİLERİ

ISSN: Yıl /Year: 2017 Cilt(Sayı)/Vol.(Issue): 1(Özel) Sayfa/Page: Araştırma Makalesi Research Article

EĞİTİM BİLGİLERİ. Ülke Üniversite Fakülte/Enstitü Öğrenim Alanı Derece BAHÇE BİTKİLERİ BAHÇE BİTKİLERİ BAHÇE BİTKİLERİ AKADEMİK/MESLEKTE DENEYİM

Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl. Uludağ Üniversitesi 2005 Anabilim Dalı

ORNEMENTAL HORTİKÜLTÜR &ÇİÇEK TASARIMI

ISSN: Yıl /Year: 2017 Cilt(Sayı)/Vol.(Issue): 1(Özel) Sayfa/Page: Araştırma Makalesi Research Article

Kirazlarda Çift Meyve Oluşumuna Su Eksikliğinin Etkileri

DÜNYA DA VE TÜRKİYE DE ORGANİK ÜZÜM YETİŞTİRİCİLİĞİ

Farklı Ekocoğrafik Kökenli Bamya Genotiplerinin Verim Değerlerinde Görülen Heterosis Üzerinde Bir Araştırma 1

BAZI ARMUT ÇEŞİTLERİNİN ARMUT PSYLLİDİ, CACOPSYLLA PYRI (L.) (HOM., PSYLLIDAE) YE DUYARLILIK DÜZEYLERİ *

Prof. Dr. Önder TUZCU'nun Özgeçmişi 2016

Trabzon İli Merkez İlçeden Selekte Edilen Yenidünya Genotiplerinin Fiziksel ve Bazı Kimyasal Özellikleri

Kasım Külek ÖZ Özaltın Tarım İşletmeleri San. Ve Tic. A.Ş. 21. Yüzyılda Pamuk Çalıştayı Mart 2016-Kahramanmaraş

ODTÜ BİYOTEKNOLOJİ 25.YIL. Prof. Dr. Fusun Eyidoğan Başkent Üniversitesi

Farklı Ekolojik Koşullardaki Kayısı Çeşitlerinde Toprak ve Yaprak Besin Elementi İçeriklerinin Karşılaştırılması

Bahçe Bitkileri Bölümü / Bahçe Bitkileri Bölümü / 1997

Mustafa Kemal SOYLU. Yüksek Mühendis.

ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı Doğum Yeri DoğumTarihi Yabancı Dili İletişim Tel Öğrenim Durumu: Derece Bölüm/ Program Üniversite Yıl Y.

ÖZGEÇMİŞ DİL ADI SINAV ADI PUAN SEVİYE YIL DÖNEM. İngilizce ÜDS 65 ORTA 2001 Güz PROGRAM ADI ÜLKE ÜNİVERSİTE ALAN DİĞER ALAN BAŞ.

Araştırma Enstitusu Mudurlugu, Tekirdag (Sorumlu Yazar)

DUFED 4(2) (2015)

TÜRKİYE DE BULUNAN BAZI YERLİ SIĞIR IRKLARININ GENETİK YAPILARININ KARAKTERİZASYONU

WALNUT SELECTION IN CAMILI VICINITY (ARTVIN-BORÇKA) Abstract

GÖREV YERLERİ(Tarih/Unvan/Kurum) Araştırma Görevlisi Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi

AMASYA YÖRESİNDE YETİŞTİRİLEN BAZI ÖNEMLİ YEREL KİRAZ ÇEŞİTLERİNİN 0900 ZİRAAT İÇİN TOZLAYICI OLARAK KULLANILABİLİRLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

KİŞİSEL BİLGİLER. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü -1997

Bazı Yerli ve Yabancı Ceviz (Juglans regia L. ) Çeşitlerinin Kahramanmaraş Ekolojisine Adaptasyonu

T.C. RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ ZİRAAT ve DOĞA BİLİMLERİ FAKÜLTESİ FAKÜLTE YÖNETİM KURULU TOPLANTI TUTANAĞI

YIL ÜRETİM ALANI(da) ÜRETİM(ton)

ORDU NUN ÜNYE İLÇESİNDE PALAZ FINDIK ÇEŞİDİNİN KLON SELEKSİYONU. * Geliş Tarihi: Kabul Tarihi:

BÖıDesi koıollarına oydon bazı üzüm teıiflerinde,

Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

BURSA İLİ III. ALT BÖLGESİNDE (GEMLİK, ORHANGAZİ, İZNİK VE MUDANYA) YETİŞTİRİLEN CEVİZ TİPLERİNİN SELEKSİYONU

Kayısıda (Prunus armeniaca) kendine uyuşmazlık mekanizması

Breeding by Selection of Yomra and Demir Apple Varieties (Malus communis L.) Grown in Arsin and Yomra Districts (Trabzon Province, Turkey) *

Determination of Reactions of Some Stone Fruit Cultivars, Commonly Grown in Turkey, against Leucostoma spp.

T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI TARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ARAŞTIRMACI BİLGİ FORMU. Ziraat Yüksek Mühendisi

Bazı Yerli ve Yabancı Kayısı Çeşitlerinin Erzincan Koşullarındaki Vejetatif ve Generatif Gelişme Durumlarının Belirlenmesi

Araştırma Makalesi (Research Article)

Perşembe (Ordu/Türkiye) Yöresinde Yetiştirilen Elma Genotiplerinin Pomolojik, Morfolojik ve Fenolojik Özellikleri

Dr.Adem ATASAY Görevi

Bursa Koşullarında Yetiştirilen Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşit ve Hatlarının Stabilite Parametrelerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma

A7. Duman, E., Serdar, U., A research on shortening the nursery period in grafted chestnut. Horticultural Science (PRAGUE), 33(1):16-22.

Dr. Suat KAYMAK. Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yenimahalle Ankara Ankara/Türkiye EĞİTİM BİLGİLERİ

IMPROVING OF F 1 HYBRIDS CUCUMBER (CUCUMIS SATIVUS L.) VARIETIES FOR GREENHOUSE SPRING CULTIVATION

Araştırma Makalesi (Research Article)

ÖZGEÇMİŞ Yrd. Doç. Dr. KADİR İLHAN

Iğdır Yöresi Cevizlerinin (Juglans regia L.) Seleksiyonu. Selections of Walnut (Juglans regia L.) in Igdır District

YURT DIŞINDAKİ ÜNİVERSİTELERDE PEYZAJ MİMARLIĞI MÜFREDATLARI

ÖZGEÇMİŞ. Ünvan Kurum Alan Yıl. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Biyoloji Yarı zamanlı Öğretim Elemanı Yardımcı Doçent

BAZI KİRAZ ÇEŞİTLERİNİN SUBTROPİK İKLİM KOŞULLARINDAKİ ÇOKLU DİŞİ ORGAN OLUŞUMU SORUNUNUN ÇÖZÜMÜNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALAR *

CCC, PP333, GA 3, Dormex ve Etrel Uygulamalarının Bazı Kiraz Çeşitlerinin Çiçeklenmesi Üzerine Etkileri

Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2008 Cilt:17-3

Armut Ateş Yanıklığı Ve Dayanıklılık Islahı

Sürdürülebilir Pestisit Kullanımı

Araştırma (Research) İskilip armutları. Turan KARADENİZ 1, Mustafa Serdar ÇORUMLU 1

Bazı Nar Çeşitlerinin Çiçek Tozu Çimlenme Güçlerinin Belirlenmesi

Some Fruit and Morphological Characteristerics Of Five Sweet Cherry Cultivars Grafted On Prunus mahaleb L. Rootstock

Anahtar kelimeler: Hicaznar, potasyum, sogukta muhafaza, kalite

Transkript:

Derleme Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2010, 47 (3):??? ISSN 1018 8851 Nihal ACARSOY 1 Adalet MISIRLI 2 1 Arş. Gör. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü 35100 Bornova-İzmir 2 Prof. Dr., Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü 35100 Bornova-İzmir Kayısıda Tütün atığı Monilyaya ve ahır gübresinin Dayanıklılık baş Islahı salata (Lactuca sativa L.var. capitata) Resistance yetiştiriciliğinde breeding to toprağın monilinia on makro apricot besin element içeriği ve verime olan etkileri Alınış (Received): 28.10.2009 Kabul tarihi (Accepted): 27.01.2010 Anahtar Sözcükler: Kayısı, monilya, dayanıklılık, ıslah ÖZET M onilya [Monilinia laxa (Aderh. & Rulh)] Honey, sert ve yumuşak çekirdekli meyve türlerinde zarar yapan en önemli fungal hastalıklardan biridir. Özellikle kayısı bu hastalığa karşı çok hassastır. Etmen genel olarak çiçek ve genç sürgünlerde yanıklık ile olgun meyvelerde çürümeye neden olup önemli ürün kayıplarına yol açmaktadır. Enfeksiyonun şiddetli olması durumunda ağaçların kısmen veya tamamen kuruduğu görülmektedir. Bazı durumlarda, hastalık kimyasal yöntemle kontrol edilebiliyorsa da yüksek maliyet, çevre-toprak kirliliği ve meyvede kalıntı gibi dezavantajların varlığı mücadelede sadece genetik kontrolün etkili olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi, hastalıkların entegre mücadelesi açısından da önem taşımaktadır. Monilyaya dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesinde, seleksiyon, melezleme gibi çalışmalar yapılmış ve suni inokulasyon testlerinden yararlanılmıştır. Key Words: Apricot, monilinia, resistance, breeding ABSTRACT B rown rot [Monilinia laxa (Aderh. & Rulh)] Honey is the one of the significant fungal diseases of stone and pome fruits. The apricot is particularly susceptible to this disease. In general, the fungus mainly causes to blight of flower and young shoot, and also mature fruits are rotted, and the resulting disease can lead to significant yield losses. If infection is become severe, one piece or almost all of the apricot cultivars can be dried. In some cases, brown rot control is carried out by applying fungicidal treatments. Since the chemical control presents disadvantages such as high power consumption, soil and environment pollution and residues in fruit, only the genetic control is effective. It is very important to improve resistant varieties in integrated management of diseases. Selection, hybridization are used to obtain new promising types resistant to brown rot and artificial inoculation tests are carried out. GİRİŞ Dünyada birçok ülkede kayısı yetiştiriciliği yapılmakla beraber Türkiye, gerek kayısı çeşit zenginliği gerekse üretim miktarı bakımından dünyada tartışılmaz konumdadır. Kayısı üreten bütün ülkelerde üretim alanları düzenli bir artış göstermesine rağmen, ürünle ilgili birçok sorunla karşılaşılmakta dolayısıyla ürün kayıpları ortaya çıkmaktadır. Üretimi önemli ölçüde etkileyen bu faktörler arasında hastalık ve zararlılar ilk sıralarda yer almaktadır. 339

Acarsoy ve Mısırlı Rosaceae familyasına ait sert ve yumuşak çekirdekli meyve türlerinin yetiştirildiği birçok ülkede yaygın olarak görülen fungal bir hastalık olan Monilya, dünya çapında kayısı yetiştiriciliğini etkileyen, iklim koşulları ve çeşidin duyarlılığına bağlı olarak önemli oranda verim kayıplarına yol açan ve tüm ağacın kurumasına sebep olan mücadelesi zor bir hastalıktır. Fungus, çiçek ve genç sürgünlerde yanıklık ile olgun meyvelerde çürümeye neden olmaktadır (Bassi, 1999; Cline, 2005). Çiçeklenme döneminde yoğun yağış alan ve oransal nemi yüksek bölgelerde görülen çok yoğun çiçek enfeksiyonları %100 e varan ürün kayıplara yol açabilmektedir (Gouramanis, 1999). En yaygın patojen türü Monilinia laxa (Aderh. & Rulh) Honey olmakla birlikte, M. fructicola (G. Winter) Honey da bu belirtilere yol açabilmektedir (Strand, 1999). Monilinia laxa nın Romanya (Gaidanov and Cociu, 2006; Trandafirescu and Teodorescu 2006), Yugoslavya (Paunović and Paunović, 1995), Japonya (Tzonev and Yamaguchi, 1999; Yu-zhu and Qi-zhi, 2006), Kuzey Afrika, Fransa, Yunanistan (Gouramanis, 1999), İtalya (Bassi et al., 1995), Bulgaristan ve Macaristan da (Surányi, 1999) sert çekirdekli meyve türlerinde yaygın olarak zarar oluşturan bir patojen olduğu bildirilmektedir. Türkiye de bu hastalık ilk olarak Bremmer (1954) tarafından tespit edilmiş olup (Karaca ve ark., 1972; Kavak ve Çıtır, 1995a; Yanar ve Çıtır, 1991) kayısı yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı Malatya da hastalığın yaygınlık oranının yüksek olduğu belirtilmektedir (Babalık, 1978; Kavak ve Çıtır, 1995b). Hastalıkla savaşımda, kültürel önlemler ile kimyasal mücadele önerilmekle beraber (Anonim, 1995) yaygın olarak görüldüğünde, ilaçlama ile kontrol etmek mümkün olamamaktadır. Yoğun ve bilinçsiz ilaç kullanımının insan sağlığı, çevre kirliliği ve doğal denge üzerindeki etkileri ve hastalık etmenlerinin ilaçlara dayanıklılık kazanması, günümüzde, çevre dostu alternatif savaşım yöntemlerinin ivme kazanmasına yol açmıştır. Bu bağlamda, dünyada monilya hastalığıyla biyolojik yolla mücadele konusunda yapılan çalışmalar artış göstermektedir (Agrios, 2005; De Cal et al., 1990; Madrigal et al., 1994). Türkiye de bu eğilime paralel olarak bazı araştırmalar yapılmaya başlanmıştır (Altındağ et al., 2006). Hastalıklarla entegre savaşımın temel unsurlarından biri olan dayanıklı çeşitlerin kullanılması, hem verim artışı ve maliyetin düşmesiyle ekonomik katkı hem de insan ve çevre sağlığı açısından büyük önem taşımaktadır. Bu bakımdan, son yıllarda, meyve türlerinin ıslahı çalışmalarında, hastalıklara dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesinin öncelik kazandığı görülmektedir (Benedikova, 2008; Bergamaschi et. al., 2006; Cociu et al., 1991). Monilyaya Dayanıklılık Islahı Günümüzde, dayanıklı çeşitlerin kullanımı monilya hastalığıyla mücadelede en önemli yöntemlerden biri olarak kabul edilmektedir (Balan et al., 1999a; Nicotra et al., 2006; Tzonev and Yamaguchi, 1999). Bu nedenle, kayısı ıslahı çalışmalarında, M. laxa ya dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesine öncelik tanınması gerektiği vurgulanmaktadır (Martins, 2006). Kayısıda monilya hastalığına dayanıklı veya tolerant bireyleri belirlemeye yönelik çalışmalar, doğal ve/veya ıslah programları sonucunda elde edilen populasyonlarda, doğal koşullarda enfeksiyon ve yapay inokulasyonları kapsamaktadır (Balan et al., 1999a; Mehlenbacher et al., 1990; Paunović and Paunović, 1995; Trandafirescu and Teodorescu, 2006; Tzonev and Yamaguchi, 1999). Bu çalışmalarda, sürgünlerde kanserli bölge uzunluğu (Nicotra et al., 2006) ya da çiçeklerde yanıklık (Gülcan et al., 2006a) dikkate alınarak genotiplerin duyarlılık düzeyi belirlenmektedir (Trandafirescu and Teodorescu, 2006). Monilyaya dayanımda, kayısı ağaçlarının hastalık etmeni ile bulaştırılması ve dayanıklılığın saptanmasına ilişkin yapay inokulasyon uygulaması ilk defa Crossa- Raynoud (1968) tarafından kullanılmış ve geliştirilmiştir (Balan et al., 1999b). Monilyaya dayanımın çok faktörlü kalıtım olduğu ifade edilmekle beraber hastalığa duyarlılığın genetik kontrolü hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır. Çiçekleri hastalığa 340

Kayısıda Monilyaya Dayanıklılık Islahı tolerant genotipler olarak Cezayir orijinli Adedi, Quardi, Hamidi ; İtalyan Ivonne Liverani, Amabile Veccioni ; Kanada dan Veecot, Viceroy ; Amerikan Perfection, Stark Early Orange, ve İspanyol Moreno ile Real Fino sayılabilmektedir (Balan et al., 2006). Benzer şekilde, çeşitlerin duyarlılık düzeyinin saptanması amacıyla yapılan diğer bir çalışmada, monilya hastalığına dayanıklı çeşitler Tunus da Adedi, Amal, Aoued el Kef, Ezzine, Fakoussi, Hamidi, Salah Ben Salem ve Sayeb dir. İtalya da Amabile Vecchioni, Boccuccia, Core Piccioni, Ivone Liverani, Monaco Bello, Montedorı, Nonno, Helese di Giovanniello, Precoce D Imola ve San Castrese dir. Orta ve Doğu Avrupa da Cacak s Flat, Cacak s Gold ve Keckemeter Rose dir. Fransa da Alberge, Precoce de Tours, Ampuis, Blanchet, Hatif Colomer, Jaubert, Foulon, Paviot, Peche de Nancy ve Tardif de Bordaneil dir. Kuzey Amerika da Chinese, Derby Royal, King, Moorpark, Nugget, Stella, Valnur, Veecot ve Viceroy dur. İspanya da Moniqui, İran da Chemiran, Damavand ve Charhoud dur. Ayrıca P. armeniaca var. ansu türü de dayanıklı olarak bildirilmektedir (Mehlenbacher et al., 1990). Hastalığın önemli ölçüde ürün kayıplarına yol açtığı ülkelerde, kayısı genetik kaynaklarının monilyaya duyarlılık durumu tespit edilmiştir. Bu konuda, ülkemizde, Türk kayısı çeşitlerinin bir yaşlı sürgünlerinin S. laxa ile yapay olarak inokulasyonuna ilişkin değerlendirmede, önemli kurutmalık kayısı çeşidi olan Hacıhaliloğlu ve diğer 22 kayısı çeşidinin %96,99-100 düzeyinde duyarlılık gösterdiği belirlenmiştir (Gülcan et al., 2006b). Türkiye (74), İtalya (90) ve Tunus (29) orijinli genotiplerin çiçeklerinde, monilyaya duyarlılığın saptandığı çalışmada, testlenen 191 kayısı genotipinin duyarlı olduğu belirtilmektedir (Audergon et al., 2006). Benzer şekilde, Romanya da Crossa Raynaud (1968) tarafından geliştirilmiş olan yapay inokulasyon yöntemi ile testlenen 51 çeşit ve melezlerden 12 si tolerant, 14 ü orta dayanıklı, 13 ü duyarlı ve 12 si çok duyarlı olarak bulunmuştur (Trandafirescu and Teodorescu, 2006). 1998-2000 yılları arasında yürütülen bir diğer çalışmada ise, arazi koşullarında meyvelerdeki doğal enfeksiyonlar ve laboratuar koşullarında da yapay inokulasyonlar değerlendirilmiştir. En dayanıklı genotipler Nugget, LE-3709 ve Bergeron LE-2 olarak belirlenirken en duyarlı genotipler ise Salach, LE-3662 ve Hargrand olarak ifade edilmektedir (Musilova, 2001). Diğer bir araştırmada incelenen 459 kayısı çeşit ve seleksiyonundan 38 genotipin S. laxa ya dayanıklı olduğu kaydedilmektedir (Balan et al., 1995). Hastalığa dayanımı, klasik metotlar ya da genetik mühendislik yoluyla arttırma esasına dayanan ıslah programları düzenlenmektedir. Hastalığa dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesinde melezleme çok kullanılan bir ıslah metodudur (Cociu et al., 1991). Kendine tozlanma, serbest tozlanma, emaskulasyon ve elle tozlama ile gerçekleştirilen melezleme sonucunda elde edilen populasyonda en az iki veya üç verim yılındaki değerlendirme sonucunda seleksiyon yapılarak ümitvar tipler belirlenmiştir (Pennone, 1999; Tzoneva and Tzonev, 1995). Ülkemizde kurutmalık kayısı kalitesi açısından çok üstün özelliklere sahip ancak monilyaya duyarlı Hacıhaliloğlu kayısı çeşidine melezleme yoluyla dayanıklılık kazandırılması amacıyla gerçekleştirilen çalışmada, bu çeşit hastalığa dayanıklı Boccuccia, Ivonne, Liverani, Nugget ve San Castrese çeşitleri ile melezlenmiştir. Farklı melezleme kombinasyonlarından elde edilen melez bireylere iklim odası koşullarında vejetatif materyal ile yapay inokulasyon uygulanmış ve duyarlılık düzeyi belirlenmiştir (Gülcan et al., 1999). Ancak sağlıklı bulgulara ulaşılmasında melezlerin doğal koşullarda çiçek inokulasyonu yapılarak test edilmesi gerektiği vurgulanmaktadır (Gülcan et al., 2006a). İtalya da, 1970 lerde başlayan benzer ıslah programında, Abate, Amabile Vecchiloni, Amal, Ampuis, Cafona, Erevani, Farmingdale, Goldrich, Hamidi, Ivonne Liverani, Quardi, Hatif Colomer, San Castrase, San Francesso, Sarritzu 1 ve Viceroy çeşitleri dayanıklı ebeveynler olarak kullanılmıştır (Bassi et al., 1995). Monilyaya duyarlılığı belirlemek üzere kontrollü, kendine ve serbest tozlama uygulamalarından elde edilen çöğürlerde 0-5 skalası ile yapılan görsel değerlendirmede 0 zararlanma olmadığını, 5 341

Acarsoy ve Mısırlı ise sürgünlerde %50 nin üzerinde zararlanmanın varlığını işaret etmektedir. Değerlendirmeler sonucunda belirlenen 12 dayanıklı tipte ileri araştırma değerlendirmeleri de gerçekleştirilmiştir (Della Strada et al., 1991). Conte et al., (2004), yedi yıl süren bir ıslahı programı çerçevesinde, dayanıklı çeşitler ile yüksek kaliteli çeşitler arasında melezlemelerden elde edilen populasyonda hastalık etmenini dallara yapay olarak inokulasyonunda %54 ve %45,5 gibi yüksek dayanım oranları tespit edilmiştir. San Castrese çeşidi ile melezlemelerde orta derecede dayanıklı birey oranının en yüksek olduğu görülmüştür (Nicotra et al., 2006). Ayrıca, bir ıslah programında, hastalığa dayanıklı, diğer bir programda ise çiçek ve sürgünlerin dayanıklılığının düşük olduğu çeşitler elde edilmiştir (Bassi and Audergon, 2006; Cociu, 1991; Guerriero et al., 2006). Kayısıda genetik karakterizasyon ve çeşit tanımlanmasında farklı moleküler markör tekniklerinden yararlanılmakla beraber (Audergon et al., 1994; Audergon et al., 2006a; Hormaza et al., 2001; Romero et al., 2006; Sánchez-Pérez et al., 2005; Witherspoon, 1999; Zhebentyayeva et al., 2003) günümüzde monilyaya dayanıklılık konusunda klasik ıslah yöntemleri kullanılarak çalışmalara devam edilmektedir. Duyarlılık durumunun moleküler yöntemlerle belirlenmesi konusunda etmenle ilgili çalışmalar bulunmakla birlikte (Ioos and Frey, 2000; Ma and Michailides, 2005) kayısı çeşitleriyle ilgili çalışmalara rastlanmamıştır. Duyarlı ve dayanıklı kayısı genotipleri için moleküler markörlerin oluşturulması, sınırlı sayıda çalışmanın bulunduğu bu tür için önem taşımaktadır. SONUÇ Kayısı yetiştiriciliğinde, önemli ölçüde ürün kaybına yol açan ve etkili kimyasal kontrolü bulunmayan önemli hastalıklar üzerinde araştırmaların yapılması gerektiğine dikkat çekilmektedir. Bu grupta yer alan monilya, bazı durumlarda, kimyasal yöntemle kontrol edilebiliyorsa da yüksek maliyet, çevre-toprak kirliliği ve meyvede kalıntı gibi dezavantajların varlığı mücadelede sadece genetik kontrolün etkili olduğunu açıkça ortaya koymaktadır (Cociu et al., 1991). Uzun yıllar boyunca hem mevcut genotiplerin monilyaya dayanık-lılık düzeyini belirlemeye hem de yeni çeşit geliştirmeye yönelik ıslah çalışmaları sonucunda ümitvar tipler elde edilmiş olup bu konudaki çalışmalar sürdürülmektedir (Balan et al., 199; Musilova, 2001). Ayrıca organik tarım ürünlerinin oldukça yüksek fiyatlarla tercihli olarak pazar bulması Dünya ticareti açısından önemli olan bu türde monilyaya dayanıklı çeşitlerin önemini ortaya koyan diğer bir yaklaşımdır. KAYNAKLAR Agrios, G.N., 2005. Plant Patology. Fift Edition, Elsevier Academic Press, 922 pp. Anonim, 1995. Meyve ve Bağ Hastalıkları Teknik Talimatları. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Zirai Müc. ve Zirai Kar. Gen. Müd. Ankara. Altındağ M., Sahin M., Esitken A., Ercisli S., Guleryuz M., Donmez M.F., and Sahin F., 2006. Biological Control of Brown Rot (Monilinia laxa Ehr.) on Apricot (Prunus armeniaca L. cv. Hacıhaliloğlu) by Bacillus, Burkholdria and Psuedomonas Application Under in vitro and in vivo Conditions. Biological Control 38: 369-372. Audergon J.M., Miguel V., Audergon J.M., Bartolini S., Mamouni A., Mlika M., Gülcan R., Asins M.J., Guerriero R., Helali R., Paydaş S., 1994. Prospection, Characterization and Assessment of Apricot Genetic Resources in the Mediterranean Region fort he Production in Arid and Semi-arid Areas. Final Report. Audergon J.M., Asins M.J., Guerriero R., Viti R., Monteleone P., Bartolini S., Laghezali M.D., Mamouni A., Mlika M.D., Helali R., Krichen L., Ben Mimoun M., Gülcan R., Paydas S., Albagnac G., Bureau S., Gouble B., Legave J.M., Clauzel G., Audergon J.M., Lambert P., and Blanc A., 2006. Prospection Characterization and Assessment of Apricot Genetic Ressources in the Mediterranean Region for the Production in Arid and Semi-arid Areas. Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Decline. Avignon, France. Acta Hort. 701: 263-266. Babalık A., 1978. Malatya Kayısılarında Monilya (Monilinia laxa (Ehr) Sacc.) Hastalığının Biyolojisi ve Hastalığa Mukavim Çeşitler Üzerinde Araştırmalar. Doktora Tezi, Diyarbakır. Balan V., Stoian E., Stancu T., and Ivascu A., 1995. Breeding for Disease Resistance in Apricot Problems and Prospects. Xth Int. Symp. on Apricot Culture, İzmir, Turkey. Acta Hort. 384: 103-109. 342

Kayısıda Monilyaya Dayanıklılık Islahı Balan V., Bajan O., and Tudor V., 1999a. Cumulus of Positive Characteristics of Different Apricot (Prunus armeniaca L.) Parental Phenotypes and the Way to Transmiting in Apricot Hybrids Descendants. Proc. XIth Int. Symp. on Apricot Culture. Veria-Makedonia, Greece. Acta Hort. 488: 257 263. Balan V., Toma St., and Oprea M., 1999b. Reaction of Apricot Phenotypes from National Collection to the Monilinia laxa (Aderh. et Ruhl.) Honey Inoculum. XIth Int. Symp. on Apricot Culture. Veria-Makedonia, Greece. Acta Hort. 488: 667-669. Balan V., Petrisor C., Lazar V., Popescu M., and Vlaicu I., 2006. Chromaticity Differences in Evaluation of Fruit Quality of Some Apricot Genotypes for Fresh Consumption. Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Decline. Avignon, France. Acta Hort. 701: 565-570. Bassi D., Bellini E., Guerriero R., Monastra F., and Pennone F., 1995. Apricot Breeding in Italy. Xth Int. Symp. on Apricot Culture, İzmir, Turkey. Acta Hort. 384: 47-54. Bassi D., 1999. Apricot Culture: Present and Future. XIth Int. Symp. on Apricot Culture, Greece. Acta Hort. 488: 35-40. Bassi D., and Audergon J.M., 2006. Apricot Breeding: Update and Perspectives. Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Decline. Avignon, France. Acta Hort. 701: 279-294. Benedikova D., 2008. Results Of Slovak Aprıcot Breedıng Program For Growıng Productıon. Sustainable Fruit Growing: From Plant To Product. 16-21p.Jūrmala Dobele, Latvia. Bergamaschi M., Rivalta L., Sirri S., Biondi E., Ramili F. and Bazzi C., 2006. Reactivity to Fire Blight of New Promising Pear Selections. X th International Workshop on Fire Blight, Bologna-Italy, Acta Horticulturae 704: 571-577. Cline E., 2005. Monilinia laxa. Systematic Botany & Mycology Laboratory, ARS, USDA. From: http: nt.arsgrin.gov sbmlweb fungi index.cfm. Cociu V., 1991. Forty Years of Apricot Breeding in Romania. IXth Int. Symp. on Apricot Culture. Caserta, Italy. Acta Hort. 293: 197-201. Cociu V., Balan V., and Oprea M., 1991. The Variability of Field Resistance Against Patogenic Agents Monilia laxa (Aderh. et Ruhl) Honey and Stignina carpophila (LEV) M.B. Ellis and Cytospora cincta Sacc in Some Hybrids. IXth Int. Symp. on Apricot Culture. Caserta, Italy. Acta Hort. 293: 203-210. Conte L., Nicotra A., and Corazza L., 2004. New Apricot Selections Resistant to Monilinia laxa (Aderh. Et Ruhl.). XI Eucarpia Symposium on Fruit Breeding and Genetics. Angers, France. Acta Hort. 663. De Cal A., M-Sagasta E., and Malgarejo P., 1990. Biological Control of Peach Twig Blight (Monilinia laxa) with Penicillium frequentans. Plant Pathol. 39, 612-618. Della Strada G., Fideghelli C., Monastra F., Pennone F., and Quarta R., 1991. Apricot Breeding at the Istituto Sperimentale per la Frutticoltura of Rome. Acta Horticulturae 293 (1) 121-132. Ioos R. and Frey P., 2000. Genomic variation within Monilinia laxa, M. fructigena and M. fructicola, and application to species identification by PCR. European Journal of Plant Pathology 106: 373 378. Gaidanov P., and Cociu V., 2006. Adaptation of Some New Apricot Cultivars in South-East Baragan (Stepe). Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Decline. Avignon, France. Acta Hort. 701: 359-362. Gouramanis G.D., 1999. Studies on the Control of Apricot Brown Rot (Monilya laxa). XIth Int. Symp. on Apricot Culture. Veria-Makedonia, Greece. Acta Hort. 488: 671-674. Guerriero R., Viti R., Monteleone P., Iacona C., Gentili M., 2006. Pisa University's Contribution to the National Apricot Breeding Programme: Three New Apricot Cultivars for Tuscan Fruit Growers Proc. XIII International Symposium on Apricot Breeding and Culture. Avignon, France. Acta Hort. 717: 137-140. Gülcan R., Mısırlı A., and Demir T., 1999. A Research on Resistance of Hacıhaliloğlu Apricot Variety Against Monilinia (Sclerotinia laxa Aderh et Ruhl) Thyrough Cross Pollination. XIth Int. Symp. on Apricot Culture. Veria- Makedonia, Greece. Acta Hort. 488: 675-677. Gülcan R., Mısırlı A., Sağlam H., Ölmez H.A., and Demir T., 2006a. New Promising Apricot Hybrids in Turkey. Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Decline. Avignon, France. Acta Hort. 701: 385-388. Gülcan R., Mısırlı A., Sağlam H., Paydaş S., Derin K., Eti S., Ölmez H.A., and Demir T., 2006b. Propeties of Turkish Apricot Land Races. Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Decline. Avignon, France. Acta Hort. 701: 191-197. Hormaza J.I., 2001. Identification of Apricot (Prunus armeniaca L.) Genotypes Using Microsatellite and RAPD Markers. Acta Hort 546:209 215. Karaca İ., Bora T., ve Özçağıran R., 1972. Kemalpaşa Bölgesi nde Kiraz Ağaçlarının Kuruma Sebepleri Üzerinde Araştırmalar. TÜBİTAK Tarım Ormancılık Araştırma Grubu Yayınları: 13. Kavak H., ve Çıtır A., 1995a. Malatya İli Yeşilyurt İlçesinde Kirazlarda Görülen Hastalıkların Tanıları ve Yaygınlık Oranları Üzerine Araştırmalar. 7. Fitopatoloji Kongresi Bildirileri: 528-530, Adana. Kavak H., ve Çıtır A., 1995b. Malatya İli Merkez İlçede Kayısılarda Görülen Hastalıkların Tanıları ve Yaygınlık Oranları Üzerine Araştırmalar. 7. Fitopatoloji Kongresi Bildirileri: 531-534, Adana. Ma Z and Michailides T.J., 2005. Advances in understanding molecular mechanisms of fungicide resistance and molecular detection of resistant genotypes in phytopathogenic fungi. Crop Protection 24: 853 863. Madrigal C., Pascual S., and Malgarejo P., 1994. Biological Control of Peach Twig Blight (Monilinia laxa) with Epicoccum nigrum. Plant Pathol. 43,554-561. 343

Acarsoy ve Mısırlı Martins J.M.S., 2006. Apricot Pathology: Tasks and Prospects. Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Decline. Avignon, France. Acta Hort. 701: 403-408. Mehlenbacher S.A., Cociu V., and Hough L.F., 1990. Apricots (Prunus). Genetic Resources of Temperate Fruit and Nut Crops. Moore JN, Ballington Jr (eds). Acta Hort 290, pp 65 107. Musilova I., 2001. Evaluation of resistance of apricot to Monilinia laxa. Horticultural Science v. 28(2) p. 56-61 Nicotra A., Conte L., Moser L., Fantechi P., Corazza L., Vitale S., and Magnotta A., 2006. Breeding Programme for Monilinia laxa (Aderh. et Ruhl.) Resistance on Apricot. Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Decline. Avignon, France. Acta Hort. 701: 307-311. Paunović S.A., and Paunović A.S., 1995. Investigation of Apricot Germplasm Prunus armeniaca L. in Situ in SFR Yugoslavia. Xth Int. Symp. on Apricot Culture, İzmir, Turkey. Acta Hort. 384: 55-59. Pennone F., 1999. Promising Apricot Selections Obtained by the Section of Caserta of the Istıtuto Sperimentale per la Frutticoltura of Rome. XIth Int. Symp. on Apricot Culture. Veria-Makedonia, Greece. Acta Hort. 488: 191-195. Romero C., Llácer G., Babenes H.L and Pedryc A., 2006. Relationship among Apricot Cultivars from Hungary and a South European Pool Determined by SSR Markers. Proc. XIIth Symposium on Apricot. Avignon, France. Acta Hort. 701: 233-239. Sánchez-Pérez R., Ruiz D., Dicenta F., Egea J., Martínez-Gómez P., 2005. Application of Simple Sequence Repeat (SSR) Markers in Apricot Breeding: Molecular Characterization, Protection, and Genetic Relationships. Scientia Horticulturae 103: 305 315. Surányi D., 1999. Apricot Cultivar in Hungary Past and Present. XIth Int. Symp. on Apricot Culture. Veria- Makedonia, Greece. Acta Hort. 488: 205-209. Strand J., 1999. Integrated Pest Stone Fruits Management. University of California Statewide Integrated Pest Management Project Division of Agriculture and Naturel Resources Publication. 3389, 263 pp. Trandafirescu M., and Teodorescu G., 2006. Behaviour of Some Apricot and Hybrids from National Collection to the Monilinia laxa (Aderh et Ruhl) Honey Infection. Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Decline. Avignon, France. Acta Hort. 701: 371-375. Tzoneva E., and Tzonev R., 1995. Achievements in Apricot Breeding in Bulgaria. Xth Int. Symp. on Apricot Culture, İzmir, Turkey. Acta Hort. 384: 245-249. Tzonev R., and Yamaguchi M., 1999. Resistance in Some Prunus Species in Japan Against Blossom Blight, Caused by Monilinia laxa (Ehr.): Prunus armeniaca var. Ansu Maxim., Prunus armeniaca L., Prunus mume Sieb. Et Zucc. and Interspecific Hybrids Among Prunus Species. XIth Int. Symp. on Apricot Culture. Veria-Makedonia, Greece. Acta Hort. 488: 649-654. Witherspoon J.M., 1999. Apricot Breeding in Australia. XIth Int. Symp. on Apricot Culture. Veria-Makedonia, Greece. Acta Hort. 488: 253-255. Yanar D., and Çıtır A., 1991. Some Important Fruit Diseases Observed on Peach, Apricot, Plum, Cherry and Sour Cherry Trees in Tokat Area. The Journal of Phytopathology 20 (2-3): 110. Yu-zhu W., and Qi-zhi L., 2006. Apricot Germplasm Resources in China. Proc. XIIth Symposium on Apricot Culture and Decline. Avignon, France. Acta Hort. 701: 181-189. Zhebentyayeva T.N., Reighard G.L., Gorina V.M., Abbott A.G., 2003. Microsatellite (SSR) Analysis for Assessment of Genetic Variability in Apricot. Theor. Appl. Genet. 106, 435 444. 344