18. ÜNİTE ÜÇ FAZLI SAYAÇ BAĞLANTILARI KONULAR 1. ÜÇ FAZLI SAYAÇLARIN YAPILARI VE ÇALIŞMASI 2. ÜÇ FAZLI DÖRT TELLİ SAYAÇ BAĞLANTISI 3. ÜÇ FAZLI ÜÇ TELLİ (ARON) SAYAÇ BAĞLANTISI
18.1 ÜÇ FAZLI SAYAÇLARIN YAPILARI VE ÇALIŞMASI Üç fazlı indüksiyon sayaçlarının yapısı ve çalışma prensibi bir fazlı indüksiyon sayaçları gibidir. Bu sayaçların içerisinde 2 veya 3 ünite aynı sayaç içerisinde bulunabilir. 2 üniteli olan sayaçlara Aron Sayaçlar denir. Bu sayaçlarda döner disk ortak olduğu gibi iki ayrı disk de bulunabilir. Aron sayaçlarda gerilim bobinlerinin birer uçlan ortaktır. Genel olarak dengeli üç fazlı sistemlerde 2 elemanlı aron sayaçları, dengesiz üç fazlı dört telli sistemlerde ise 3 elemanlı sayaçlar kullanılır. Bütün sayaçlarda akım ve gerilim bobinleri bulunur. Akım bobinleri devreye (yüke) seri, gerilim bobinleri ise paralel bağlanır. 3 fazlı sayaçlar, elektrik devrelerinde harcanan toplam enerjiyi ölçmeye yarar. Üç fazlı sayaçlar, üç fazlı üç telli ve üç fazlı dört telli dağıtım sistemlerinde enerji ölçme yapmak için iki farklı tipte imal edilir. Bu sayaçlar; iki veya üç adet bir fazlı indüksiyon sayaçlarının bir araya getirilmesinden meydana geldikleri için, çalışma prensipleri ve özellikleri de bir fazlı sayaçların aynısıdır. Yapı bakımından tek fark, her sayaca ait alüminyum disklerin aynı eksen üzerindeki bir mil üzerine tespit edilmeleridir. 18.2 ÜÇ FAZLI DÖRT TELLİ SAYAÇ BAĞLANTISI Üç fazlı sayaçların devreye bağlanması, 1 fazlı sayaçlar gibidir. Sayacın üç akım bobini, 3 gerilim bobini vardır. Akım bobini her faza seri bağlanır. Gerilim bobinlerinin birer uçları akım bobinlerinin bağlandıkları fazlara, öbür uçları da nötr hattına bağlanırlar. iş ve gücün ölçülmesi 1 fazlı devrelerde olduğu gibidir. Resim 18.1 Üç fazlı dört telli dijital sayaç Resim 18.2 Üç fazlı dört telli indüksiyon sayaç 302
Şekil 18.1 Üç fazlı dört telli indüksiyon sayacının iç yapısı ve devreye bağlantı şeması 18.3 ÜÇ FAZLI ÜÇ TELLİ (ARON) SAYAÇ BAĞLANTISI Bu sayaçlara aron bağlı sayaçlar da denmektedir. İki adet çalışma sistemi vardır. Bu tip sayaçlar nötrsüz yükleri dengeli sistemlerde kullanılır. İki çalışma sistemleri olduğundan iki akım ve iki de gerilim bobini vardır. Aron bağlı sayaçlar, akım bobinlerine bağlı olmayan üçüncü fazdan çekilen enerjiyi ölçmez. Bu nedenle aron bağlı sayaçlar üç fazı dengeli olan sistemlerde kullanılmalıdır. Yalnız iki faza göre akım ve gerilim bobinleri olduğundan sarfiyatları üç faz dört telli sayaçlara göre azdır. Ayrıca yüksek gerilim ve yüksek akım devrelerinde kullanılırken iki akım ve iki gerilim trafosu gerektiğinden bir akım ve bir gerilim trafosundan tasarruf edilir. Maliyet açısından uygundur. 303
Şekil 18.2 Üç fazlı üç telli indüksiyon sayacının iç yapısı ve devreye bağlantı şeması 304
ÖZET Üç fazlı indüksiyon sayaçlarının yapısı ve çalışma prensibi bir fazlı indüksiyon sayaçları gibidir. Bu sayaçların içerisinde 2 veya 3 ünite aynı sayaç içerisinde bulunabilir. Üç fazlı sayaçların devreye bağlanması, 1 fazlı sayaçlar gibidir. Sayacın üç akım bobini, 3 gerilim bobini vardır. Akım bobini her faza seri bağlanır. Gerilim bobinlerinin birer uçları akım bobinlerinin bağlandıkları fazlara, öbür uçları da nötr hattına bağlanırlar. iş ve gücün ölçülmesi 1 fazlı devrelerde olduğu gibidir.. Bu sayaçlara aron bağlı sayaçlar da denmektedir. İki adet çalışma sistemi vardır. Bu tip sayaçlar nötrsüz yükleri dengeli sistemlerde kullanılır. İki çalışma sistemleri olduğundan iki akım ve iki de gerilim bobini vardır. 305
DEĞERLENDİRME SORULARI 1. İki üniteli olan 3 fazlı sayaçlara ne denir? a) Aron bağlı sayaç b) Üç fazlı dört telli sayaç c) Elektronik sayaç d) Analog sayaç 2. Aşağıdakilerden hangisi aron bağlı sayacın parçalarından değildir? a) Akım bobini b) Gerilim bobini c) Bakır disk d) Firen dili 3. Aron sayaç bağlı sayaç nasıldır? a) Voltmetre gibidir b) Aron Wattmetre gibidir c) Fazlı 4 telli sayaç gibidir d) Birden fazla sayaç gibidir 4. Elektrik sayaçlarında akım bobin devreye nasıl bağlanır? a) Paralel bağlanır b) Her faza seri bağlanır c) Zeri paralel bağlanır d) Karışık bağlanır 5. Elektrik sayaçlarında ölçülen işin birimi nedir? a) Wh b) Ah c) Kw d) Kwh 306