2. ULUSLARARASI TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU KONGRESİ TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU AÇISINDAN 21. YÜZYIL BAŞINDA YAŞAMA DESTEK TEDAVİLERİ

2. ULUSLARARASI TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU KONGRESİ TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU AÇISINDAN 21. YÜZYIL BAŞINDA YAŞAMA DESTEK TEDAVİLERİ 2. INTERNATIONAL CONGRESS ON MEDICAL ETHICS AND LAW LIFE MAINTENANCE TREATMENTS AT THE BEGINNINGS OF THE 21 ST CENTURY FROM THE POINT OF MEDICAL ETHICS AND LAW ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ TIP TARİHİ VE ETİK ANABİLİM DALI TIP ETİĞİ VE TIP HUKUKU DERNEĞİ, IMGB VE ALL INDIAN BIOETHICS ASSOCIATION ULUDAG UNIVERSITY FACULTY OF MEDICINE MEDICAL HISTORY AND ETHICS DEPARTMENT SOCIETY FOR MEDICAL ETHICS AND LAW, IMGB AND ALL INDIAN BIOETHICS ASSOCIATION BURSA - TURKEY 4-7 Kasım 2009/ November 4-7, 2009 1

ONURSAL KURUL / HONORARY BOARD Prof. Dr. Mete CENGİZ (Uludağ Üniversitesi Rektörü) Prof. Dr. Sadık KILIÇTURGAY(Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı) Prof. Dr. Mustafa YURTKURAN (Uludağ Üniversitesi Eski Rektörü) Prof. Dr. İsmet KAN(Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Temel Tıp Bilimleri Bölüm Başkanı) Prof. Dr. Ferruh DİNÇER Prof. Dr. Esin KAHYA Prof. Dr. Öztan ÖNCEL Prof. Dr. Nil SARI Prof. Dr. İlter UZEL KONGRE BAŞKANI / CONGRESS PRESIDENT Prof. Dr. Ayşegül DEMİRHAN ERDEMİR DÜZENLEME KURULU / ORGANIZING COMMITTEE Uz. Dr. Elif ATICI Uz. Dr. Murat CİVANER Dr. Hakan ERTİN Dr. Sezer ERER Dr. Salih GÜLTEN Dr. Burhan AKGÜN Arş. Grv. Ümit Emrah KURT Kızılca Yürür Elif Dinçer Psik. Güney USMANBAŞ ULUSLARARASI BİLİM KURULU / INTERNATIONAL SCIENTIFIC COMMITTEE (Alfabetik olarak / Alphabetically) Doç. Dr. Nevzat ALKAN(Türkiye) Prof. Dr. Ayten ALTINTAŞ (Türkiye) Prof. Dr. Berna ARDA (Türkiye) Doç. Dr. Adnan ATAÇ (Türkiye) Prof. Dr. Erdem AYDIN(Türkiye) Prof. Dr. Jayapaul AZARIAH (Hindistan) Prof. Dr. İbrahim BAŞAĞAOĞLU (Türkiye) Prof. Dr. Gerhold BECKER (Almanya) Prof. Dr. Atınç ÇOLTU (Türkiye) Prof. Dr. Kamil DİLEK (Türkiye) Doç. Dr. Hanzade DOĞAN (Türkiye) Doç. Dr. Alparslan ERSOY (Türkiye) Prof. Dr. Nermin ERSOY(Türkiye) Prof. Dr. Mustafa GÜLLÜLÜ (Türkiye) Prof. Dr. Akile GÜRSOY(Türkiye) Prof. Dr. İ. Hamit HANCI (Türkiye) Prof. Dr. Kadircan KESKİNBORA (Türkiye) Prof. Dr. Fatih Selami MAHMUTOĞLU (Türkiye) Doç. Dr. Arın NAMAL (Türkiye) Prof. Dr. Yasemin OĞUZ (Türkiye) Prof. Dr. Bülent OKTAY (Türkiye) Prof. Dr. Zühal ÖZAYDIN (Türkiye) Prof. Dr. Gülbin ÖZÇELİKAY (Türkiye) Prof. Dr. Sevgi ŞAR (Türkiye) Prof. Dr. Brigitte TAG (İsviçre) Prof. Dr. Jochen TAUPITZ (Almanya) KONGRE SEKRETERİ / CONGRESS SECRETARY Dr. Sezer ERER Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Deontoloji Anabilim Dalı Bursa / Türkiye Tel: 0 224 295 39 60 GSM: 0 532 779 92 33 e-mail: tipetigivetiphukuku@gmail.com 2

Değerli Katılımcılar 4-7 Kasım 2009 da Bursa da düzenlenecek olan 2. Uluslararası Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Kongresi, 2004 yılında kurulan Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği nin ikinci uluslararası kongresi olup, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Deontoloji Anabilim Dalı tarafından düzenlenmektedir. Derneğin uluslararası bu ikinci etkinliği, yine özel ve önemli konulara odaklanmaktadır. 21. Yüzyıl Başında Yaşama Destek Tedavileri ne odaklanacak olan kongremize yurt içinden ve yurt dışından, alanlarında konu ile ilgili araştırmaları olan isimler davet edilmiştir. Dört gün boyunca birbirini izleyecek oturumlarda, 21. Yüzyıl Başında Yaşama Destek Tedavileri ndeki etik ve hukuk sorunlar ele alınacaktır. Bilindiği gibi Yaşama Destek Tedavileri ndeki Teknolojik İlerlemeler tıbbı güçlendirmekte, ancak oluşan yeni etik ve hukuki sorunlar, tartışmaları da beraberinde getirmektedir. Bu sorunların, bir uluslararası kongrede derinliğine tartışılacak olması, Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği nin, ülkemizde bu alanda oluşan gereksinime duyarlılığının bir ifadesidir. Bilimsel etkinliklerinde yurt dışına açılıma önem veren Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği, bu ikinci uluslararası kongreyle kuruluş amacına ulaşmakta önemli bir adım daha atmış olacaktır. Bu etkinlikte bilim ve kültür dünyamızın mensuplarını bir arada görmekten mutluluk duyacağımızı bildirir, saygılar sunarız. Prof. Dr. Ayşegül DEMİRHAN ERDEMİR Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Başkanı Kongre Başkanı Prof. Dr. Öztan ÖNCEL İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Başkanı Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği Başkanı Valuable Colleagues 2. International Congress of Medical Ethics and Law which is organized by Uludag University Faculty of Medicine Medical History and Ethics Department and going to be held in Bursa between November 4 and 7, 2009, is the Second International Congress of Society for Medical Ethics and Law, which was founded in 2004. This second international activity is focused on special and important topics. The invited people to our congress to focus on The Problems of Medical Ethics and Law about Life Maintenance Treatment at the Beginning of the 21st Century are from both within the country and abroad and they have studies about the issues in question. The ethical and legal issues in Life Maintenance Treatment at the Beginning of the 21st Century will be dealt in sequential sessions throughout 4 days. As it is known, technological developments in Life Maintenance Treatment at the Beginning of the 21st Century have made medicine stronger, but the accompanying ethical and legal problems stimulate a lot of discussion. That these problems will be discussed extensively in an international congress is an indication of the Medical Ethics and Law Society s sensitivity to our country s needs in that field. Attaching great importance to the scientific activities with scopes going beyond the frontiers of Turkey, Society for Medical Ethics and Law will make a very important step with this second international congress towards reaching its goals at the very beginning. We feel a deep happiness to see the members of the scientific and cultural world together here in this activity. Best regards. Prof. Dr. Ayşegül DEMİRHAN ERDEMİR President of Medical History and Ethics Department Faculty of Medicine, Uludag University Congress President Prof. Dr. Öztan ÖNCEL President of Medical History and Ethics Department Istanbul Faculty of Medicine President of Society for Medical Ethics and Law 3

GENEL BİLGİLER Kongre Tarihi ve Yeri Kongre 4-7 Kasım 2009 tarihleri arasında Bursa da Uludağ Üniversitesi Görükle Kampüsü nde Holiday Inn Oteli nde yapılacaktır. Kongre Adresi: Holiday Inn Oteli, Uludağ Üniversitesi Görükle Kampusü 16065 Bursa-Türkiye Tel: + 90 224 4428540 Fax: + 90 224 4428796 www.holidayinnbursa.com Kongre Dili Türkçe ve İngilizce dir. Katılım Belgesi Kongreye kayıt yaptıran katılımcılara kongre sırasında, kayıt masasından verilecektir. Kredilendirme Kongre, TTB STE Kredilendirme Kurulu tarafından kredilendirilecektir. Slayt ve Teknik Olanaklar Kongre süresince sunumlarda ekipman olarak barkovizyon, slayt makinesi, tepegöz ve video kullanım olanağı sağlanacaktır. Slaytlar sıra numarası verilerek, disketler sunum yapacak kişinin adı/soyadı yazılı olarak, en az iki oturum öncesinden görevlilere teslim edilmelidir. Kongre Web Adresi: www.teth.org.tr GENERAL INFORMATION Congress Venue Congress will be held at Holiday Inn Hotel, Uludağ University Görükle Campus in Bursa during November 4-7, 2009. Congress Address: Holiday Inn Hotel, Uludağ University Görükle Campus 16065 Bursa-Türkiye Tel: + + 90 224 4428540 Fax: + 90 224 4428796 www.holidayinnbursa.com Official Languages The official languages will be Turkish and English. Official Certificate of Attendance Official certificate of attendance will be given to the congress delegates during congress. Guide for Presentation During the congress projection, slide, overhead projector and video will be used. Slides should be numbered and presentations should be given to the officer before the session. Congress Web Site: www.teth.org.tr 4

PROGRAM/PROGRAMME 4 Kasım 2009 Çarşamba November 4, 2009 Wednesday 12.00-15.00 Kayıt Registration 15.00-1600 Açılış Töreni Opening Ceremony Salon KİRMASTİ Saygı Duruşu Stand in Silence Klasik Müzik Dinletisi Classical Music Concert Uludağ Üniversitesi Devlet Konservatuarı Uludag University State Conservatory Fotoğraflarla Güzel Bursa Bursa with Photographs Adnan Ataç Açılış Konuşmaları Opening Speeches Oturum Başkanı Chairperson: Esin Kahya Açılış Konferansları Opening Conferences Salon KİRMASTİ 16.00-16.30 Türklerde Ölüm İnancı. Tıp Etiğinin İnanç Boyutuna Tarihten Bir Bakış Concepts about Death in Turkish History. A Historical Perspective of Religious Ethics in Relation with the Dying Patient Nil Sarı Oturum Başkanı Chairperson: Ayşegül Demirhan Erdemir 16.30-17.00 Veteriner Hekimliği ve Hukuk Veterinary Medicine and Law Ferruh Dinçer 17.00-18.30 Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği 5.Yıl Anma Toplantısı Salon KİRMASTİ (The 5th Anniversary of Society for Medical Ethics and Law) 19.00-21.00 Açılış Kokteyli Opening Cocktail 5

5 Kasım 2009 Perşembe November 5, 2009 Thursday 09.30-10.00 Konferans Conference Salon KİRMASTİ Oturum Başkanı Chairperson: Arın Namal Increasing the Number of Post-Mortem Organ Donations: The German View Post-Mortem Organ Bağışı Sayısını Artırmak: Almanya Görüşü Jochen Taupitz 10.00-11.30 PANEL 1 Salon KİRMASTİ Organ Aktarımlarında Etik ve Hukuk Sorunlar Ethical and Law Problems in Organ Transplantations Organ Naklinde Etik Sorunlara Nefrolojik Bakış Nephrological Perspectives to Medical Ethics in Organ Transplantation Alparslan Ersoy Hısım Dışı Canlı Vericili Organ Aktarımları Kolaylaştırılmalı Mı? Should Organ Transplantations from Unrelated Living Donors be Easier? Salih Gülten Sağlık Bakanlığı nda Organ Nakliyle İlgili Bilimsel Danışma Kurulları Scientific Consultative Committees of Organ Transplantation in Ministry of Health Nilgün Kocamanoğlu Case Discussions of Organ Transplantation from Istanbul İstanbul dan Organ Nakli İle İlgili Vak a Tartışmaları Hanzade Doğan Türkiye de Son Dönem Böbrek Hastalığının Tedavisinde Nakil ve Etik Sorunlar In Turkey, Transplantation in the Treatment of End Stage Renal Disease and Ethics Problems Serap Şahinoğlu 11.30-13.00 PANEL 2 Salon KİRMASTİ Dializde Etik ve Hukuk Sorunlar / Ethical and Law Problems in Dialysis Diyaliz Tedavisine Son Verme veya Diyaliz Tedavisinden Vazgeçme Withdrawal from and Withholding of Dialysis Kamil Dilek Diyalizde Etik Konular Ethical Issues in Dialysis Mustafa Güllülü 6

Kronik Böbrek Hastalarının Sorunlarına Etik ve Hukuksal Açıdan Hasta Yakini Gözü İle Bakış Approach to the Chronic Renal Failure Patient s Problem by Ethical and Legal Side through the Patient s Family s Viewpoint Filiz Erakkuş Diyaliz Uygulamalarında Güncel Etik Sorunlar Contemporary Ethical Problems in Dialysis Nesrin Çobanoğlu Genel Olarak Klinik Süreçler ve Özel Olarak Diyaliz Çerçevesinde Tıp Etiği Medical Ethics in the Context of Clinical Procedures in General and Dialysis in Particular Selim Kadıoğlu Çocuklarda Diyalize İlişkin Etik Sorunlar Ethical Problems Relevant to Dialysis on Children Hafize Öztürk Türkmen 13.00-14.00 Öğle Yemeği Lunch 14-00-15.15 Konferanslar Conferences Salon KİRMASTİ Oturum Başkanı Chairperson: Atınç Çoltu Klinik Rutininde Eksik Bir Boyut: Ölmekte Olan Hastaya Yoldaşlık A Missing Dimension in Clinical Routine: Camaraderie to a Dying Patient Arın Namal Bir Olgu Özelinde Sürekli Yatan Hastanın Tıbbi, Sosyal ve Etik Sorunları Medical, Social and Ethical Problems of the Patient who has Continuous Bed Care: A Specific Case Discussion Hanzade Doğan, Zuhal Özaydın Yaşamın Son Döneminde Hekim-Hasta İlişkisi ve Etik Karar Verme Süreci Physician-Patient Relationship in the End of Life and the Process of Ethical Desicion Making Nüket Örnek Büken 15.30-16.15 Konferanslar Conferences Salon KİRMASTİ Oturum Başkanı Chairperson: Nüket Örnek Büken Otopsilerde Etik Sorunlar Ethical Issues in Autopsy Atınç Çoltu Alkol ve Etik Çağrışımlar Alcohol and Ethical Associations Dilek Durak, Erol Baduroğlu 7

16.15-16.30 Kahve Arası Coffee Break Sözlü Bildiriler Oral Presentations Salon KİRMASTİ 16.30-17.30 Organ ve Doku Nakli / Organ and Tissue Transplantation (Bedii N. Şehsuvaroğlu Anısına / Dedicated to Bedii N. Şehsuvaroğlu) Oturum Başkanı Chairperson: Hanzade Doğan The Comment on the Regulations of Human Organs Transplantation in China Çin de Organ Transplantasyonu Yönetmeliği Üzerine Yorumlar Liu Junrong Organ Nakli ve Beyin Ölümünde Etik İkilemler Ethical Dilemmas on Organ Transplantations and Brain Death Hava G. Çinar, Elif Ünsal Avdal, Hicran Yıldız, Nurhan Özpancar Organ Nakillerinde Vericilerin Rıza Ehliyetinde Yeni Hukuki Tartışmalar New Legal Argumentations about Acceptance Capacity of Donor at Organ Transplantation Gönül Balkır Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Organ Nakli/Bağışına Yönelik Görüşleri ve Sosyo-Demografik Faktörler The Views of the Celal Bayar University Vocational School Students about the Organ Transplantation/Donation and the Socio-Demographic Factors Semra Ay Kornea Nakillerindeki Yasal Düzenlemelerin Değerlendirilmesi Evaluation of Legal Arrangements in Cornea Transplantation Murat Emir, Nükhet Örnek Büken, Evin Şıngar Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Organ Nakli ve Bağışı Hakkındaki Bilgi Düzeyi Ege University Faculty of Medicine Undergraduates Knowledge Level about Organ Donation and Transplantation Koçak A., Aktaş E.Ö., Şenol E., Kaya A., Erdar Bilgin U. 20.00-22.30 Gala Yemeği Gala Dinner 8

5 Kasım 2009 Perşembe November 5, 2009 Thursday Sözlü Bildiriler Oral Presentations Salon NİKAİA Hall NİKAİA 10.00-10.45 Aydınlatılmış Onam ve Gerçeği Söyleme / Informed Consent and Telling the Truth (Feridun Nafiz Uzluk Anısına / Dedicated to Feridun Nafiz Uzluk) Oturum Başkanı Chairperson: İbrahim Başağaoğlu Kötü Haber Veriyoruz, Peki Ama Nasıl? Already Giving Bad News, But How? Murat Aksu İntern Doktorların Hastaya Doğru Tanının Söylenmesine İlişkin Görüşleri Intern Doctors Opinions on Telling the Truth Diagnosis to the Patient Nilüfer Demirsoy Psikiyatride Etik ve Hukuki Açıdan Onam Psychiatric Consent in Terms of Ethics and Law Armağan Y. Samancı, Hakan Okur, İbrahim Başağaoğlu Psikiyatrik Bozukluğu Olan Hastaların Tedaviye Karar Verme Yeterliği Competence to Decision Making Treatment of Patients Psychiatric Disorder Rahime Aydın Er, Mine Şehiraltı, Ahmet Tamer Aker 11.00-11.45 Boşuna Tedavi / Futility (Useless Treatment) (Hulusi Behçet Anısına / Dedicated to Hulusi Behçet) Oturum Başkanı Chairperson: Atilla Özgür Boşuna Tedavi: Karmaşık Bir Biyoetik Sorun Medical Futility: A Complex Bioethical Issue H. Kadircan Keskinbora, Cengiz Mordeniz Türk Tabipleri Birliği nin, Amerikan Tıp Birliği nin ve İngiliz Tıp Birliği nin Boşuna Tedavi Hakkındaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi The Evaluation of Turkish, American and British Medical Associations Opinions on Futility Treatment Selda Okuyaz, Funda Kadıoğlu Yenidoğan Yoğun Bakım Hekim ve Hemşirelerinin Nafile Tedaviye İlişkin Görüş ve Tercihleri New-Born Intensive Care Doctors and Nurses Ideas and Preferences on Futile Treatment Müesser Özcan Şenses, Nermin Ersoy Yoğun Bakım Ünitesinde Çalışan Hemşirelerin Boşuna/Yararsız Tedavi ve Bakım Algıları Perceptions of Futility Treatment and Care of Nurses Who Work in the Critical Care Units Dilek Özden, Eda Tabak, Şerife Karagözoğlu, Hatice Tel 9

Sözlü Bildiriler Oral Presentations Salon NİKAİA Hall NİKAİA 12.00-13.00 Biyoetik / Bioethics (Aziz Fuat Göksel Anısına / Dedicated to Aziz Fuat Göksel) Oturum Başkanı Chairperson: Berna Arda Türkiye de Hukuk Sisteminde Hayvanlar Animals in Judicial System in Turkey Atilla Özgür Aeskülap Otoritesinin Veteriner Hekimliği Özelinde Değerlendirilmesi Evaluation of Aesculapian Authority from the Veterinarian Perspective Türel Özkul İnternet Üzerinden Yapılan Satışın Eczacılık Alanına Uygulanabilirliği ve Etik Yönden İncelenmesi Applicability and the Ethical Aspects of Internet Commerce in the Pharmaceutical Sector Sevgi Şar İlaç Kullanımı Sonucu Ortaya Çıkan Zararlarda Eczacı Sorumluluğunun Etik Boyutu Ethical Dimension of Pharmacists Responsibility on Drug s Harmful Effects Gülbin Özçelikay Dermokozmetik Kullanımı ve Etik Açıdan Eczacı Sorumluluğu Dermo-Cosmetic Use and Ethical Responsibility of Pharmacist Emre Albayrak, Gülbin Özçelikay 13.00-14.00 Öğle Yemeği Lunch Sözlü Bildiriler Oral Presentations Salon NİKAİA Hall NİKAİA 14.00-15.00 Yaşamın Son Döneminde Bakım ve Tedavi I / End-of-Life Care and Therapy I (Refik Saydam Anısına / Dedicated to Refik Saydam) Oturum Başkanı Chairperson: Serap Şahinoğlu Hastam Ölüyor: Yaşam Sonu Tedavisinde Tıp Eğitiminin Rolü My Patient is Dying: The Role of Medical Education in End-of-Life Care Nazan Karaoğlu, Berrin Okka Hemşirelik Öğrencilerinin Ölümcül Hastaya Bakım Deneyimiyle İlgili Yaşantıları Impressions of the Nursing Students about the Experiences of Caring for the Terminal Patients Rana Can, Serpil İnce, Selim Kadıoğlu Terminal Dönemde Bakım: Kanser Hastaları ve Yakınlarının Görüşleri Üzerine Bir Çalışma Care in Terminal Stage: A Study on Cancer Patients and Their Families Views Namık Şahin, Elif Atıcı, Havva Ülker 10

Ölüme Yakın Hastalarda Palyatif Bakımın Son Adımı: Terminal Sedasyon The Last Step of the Palliative Care of the Patients about to Die: Terminal Sedation İnci Hot, Esin Karlıkaya Palyatif Bakım, Hospisler ve Türkiye deki Durumun Değerlendirilmesi Palliative Care, Hospices and Evaluation of the Situation in Turkey Alper Tunga Kökcü 15.15-16.15 Yaşamın Son Döneminde Bakım ve Tedavi II / End-of-Life Care and Therapy II (Mustafa Münif Paşa Anısına / Dedicated to Mustafa Münif Pasha) Oturum Başkanı Chairperson: İnci Hot Ekonomik Ölüm: Etik Açıdan Eleştirel Bir Yaklaşım Economic Death: A Critical Approach from Ethical Perspective Zehra Edisan, Funda Kadıoğlu Hemşirelik Öğrencilerinin Terminal Dönem Etik Sorunlarına Yaklaşımı Approach of the Nursing Students to the Terminal Period Ethical Problems Rana Can, Serpil İnce, Selim Kadıoğlu Ölümcül Hasta Çocuk Bakımı Bir Örnek: Lucile Packard Çocuk Hastanesi Uygulama ve Önerileri Care of Dying Child an Example: Application and Advices from the Lucile Packard Children s Hospital Öztan Öncel Pediatrik Yoğun Bakım ve Etik Pediatric Intensive Care and Ethics Nurcan Özyazıcıoğlu, Hava Gökdere Çınar Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyeleri ve Hemşirelerinin Yaşam Destek Üniteleri Hakkındaki Düşünceleri Yuzuncu Yil University Medical Faculty Doctors and Nurses Thoughts about the Life Support Unit Şükran Sevimli 16.15-16.30 Kahve Arası Coffee Break Sözlü Bildiriler Oral Presentations Salon NİKAİA Hall NİKAİA 16.30-17.30 Yaşamın Son Döneminde Bakım ve Tedavi III / End-of-Life Care and Therapy III (Osman Şevki Uludağ Anısına / Dedicated to Osman Şevki Uludağ) Oturum Başkanı Chairperson: Gülbin Özçelikay Ülkemizde Hospislere Gerçekten İhtiyacımız Var Mı? Do We Really Need Hospices in Turkey? Elif Vatanoğlu, İnci Hot 11

Ölüm Evresindeki Hastalarla Çalışmanın Doktorlar Üzerinde Dönüştürücü Etkisi Hakkında The Transformative Effects of Working with Dying Patients on Physicians Zeyneb Ümit Belbez Hemşirelik Öğrencilerinin Tıbbi Ortamda Ölüme Tanıklıktan Etkilenmeleri Influence of Witnessing of Medical Death on Nursing Students Melike Öztürk, Rana Can, Gülay Halidi, Selim Kadıoğlu Gelecekteki Sağlık Ekibinin Üyeleri Hemşirelerin Ölüme İlişkin Görüşleri Future Members of Health Team Nurses Points of View on Death Nurdan Kırımlıoğlu Yaşamın Sonuna Ait Kararlarda Yoğun Bakım Hekimlerinin Görüşleri The End of Life Decisions belonging to the Views of the Intensive Care Physicians İnci Hot, Mahmut Gürgan Yoğun Bakım Hekim ve Hemşirelerinin Hasta Kabul ve Taburcu Kararlarında Rol Oynayan Maddi Adalet Ölçütleri Material Principles of Justice in Intensive Care Unit Admission and Discharge Decisions of Critical Care Physicians and Nurses Aslıhan Akpınar, Nermin Ersoy 20.00-22.30 Gala Yemeği Gala Dinner 12

6 Kasım 2009 Cuma November 6, 2009 Friday 09.30-10.30 Konferanslar Conferences Salon KİRMASTİ Oturum Başkanı Chairperson: Nil Sarı Ötenazi ve Etik İlişkisine Kısa Bir Bakış A Brief Evaluation of the Relationship Between the Ethics and Euthanasia Esin Kahya Ötanazi ve Yaşam Destek Ünitelerine Bağlı Hastaların Durumu Euthanasia and Condition of Patients Withholding Life-Sustaining Unit Fatih Selami Mahmutoğlu 10.30-12.00 PANEL 3 Salon KİRMASTİ İyi Yaşam ve İyi Ölüm Üzerine / On Good Life and Death Michel Foucault: Kliniğin Doğuşu ya da Tıbbi Bakışın Arkeolojisi Michel Foucault: The Birth of the Clinic or Archaeology of Medical Perception Veli Urhan İyi Yaşam (Eu Zen) ve İyi Ölüm (Eu-thanasia) Üzerine Aristotelesçi Bir Yaklaşım An Aristotelian Approach Towards Good Life (Eu-Zen) and Good Death (Eu-Thanasia) Hatice Nur Erkızan Kierkegaard da İyi Yaşama ve Benlik Sorunu The Problem of Good Life and Individuality in Kierkegaard Kamuran Gödelek Bir Anlam ve Değer Sorunu Olarak Yaşam ve Ölüm Life and Death as a Problem of Meaning and Value Aynur Yurtsever 12.00-13.00 Konferanslar Conferences Salon KİRMASTİ Oturum Başkanı Chairperson: Öztan Öncel Etik Kurulların İşlevi ve Yaşamsal Kararlar Ethical Committees Functions on Critical Decision Making Process Berna Arda Diş Hekimliğinde Meslek Kusurları: Malpraktis Malpractice in Dentistry İlter Uzel 13

13.00-14.00 Öğle Yemeği Lunch Sözlü Bildiriler Oral Presentations Salon KİRMASTİ 14.00-15.15 Ölmeye Hazırlama / Preparing to Death (Fahrettin Kerim Gökay Anısına / Dedicated to Fahrettin Kerim Gökay) Oturum Başkanı Chairperson: Nesrin Çobanoğlu Ölmeye Hazırlanma ve Ölüme Hazırlama. İki Süreçte Çatışan Öncelikler Preparing Your Own Death and Preparing Someone to Death, Conflicting Priorities between two Processes Önder İlgili Anestezi Uzmanları Emniyetli ve Rahat Bir Ölüme Hazırlama Konusunda Hazırlıklılar Mı? Are Anaesthesists Well-Prepared to Provide Safe and Comfortable Dying? Cengiz Mordeniz, H. Kadircan Keskinbora Türkiye de Ölme Evresindeki Hasta Yaklaşımı İçin Yeni Bir Uyarlanmış Bakım Şeması Önerisi Proposal of a Modified Care Pathway in the Management of a Dying Patient in Turkey Cengiz Mordeniz, H. Kadircan Keskinbora Tıbbi Vasiyet: Özerkliğe Saygı Açısından Bir Gereklilik Living Will: A Necessity of Autonomy Sezer Erer, Murat Civaner Terminal Dönem Hastanın Hemşirelik Bakımında Etik İkilemler: (Hasta Vasiyetine İlişkin Vaka Raporu Örneği) Ethical Dilemmas in Nursing Care of a Terminal Patients (Sample of the Case Report Concerning the Patient s Will) Mukadder Gün 15.30-16.15 I. Basamak Sağlık Hizmetleri ve Bilgi Sistemleri Primary Health Care and Informatics (Besim Ömer Akalın Anısına / Dedicated to Besim Ömer Akalın) Oturum Başkanı Chairperson: Murat Civaner İznik Yöresindeki Sağlık Ocakları nda Etik Sorunlar Ethical Problems in the Health Centers in Nicea Rengin Dramur Sağlık Hizmetlerinde Coğrafî Bilgi Sistemlerinin Kullanımı Tıbbî Etik Yaklaşımı The Use of Geographical Information Systems in Health Care Services An Approach from the Field of Medical Ethics Kızılca Yürür Aile Hekimlerinin Yaşadığı Etik Sorunlar: Düzce Örneği Ethical Issues Experienced by Family Doctors: Düzce Sample Aslıhan Akpınar, Müge Filiz, Nermin Ersoy, Pınar Topsever 14

Elektronik Sağlık Kaydı Uygulamalarında (ESK) Ortaya Çıkabilecek Etik Sorunlar Ethical Issues in Electronic Health Record Applications (EHR) Mahmut Gürgan 16.15-16.30 Kahve Arası Coffee Break Sözlü Bildiriler Oral Presentations Salon KİRMASTİ 16.30-18.00 Günümüzde Ötanazi Tartışmaları / Current Discussion Topics of Euthanasia (Tevfik Salim Sağlam Anısına / Dedicated to Tevfik Salim Sağlam) Oturum Başkanı Chairperson: Ferruh Dinçer Ölme Hakkı Right to Die Elif Atıcı Kor Demirden Bir Maşa: Ölüm Kararı Alınabilir mi? Kim alabilir? Coal Iron Tongs: May Death Decision be Taken? Who Can Decide? Mineş Kılıç, Nejla Aydınoğlu, Gülay Dirik, Pakize Ogur, Nurcan Özyazıcıoğlu Gereksiz Yaşamların Ortadan Kaldırılmasının Serbest Bırakılması Üzerine On The Liberation of the Elimination of Unnecessary Lives Taşkıner Ketenci İnsan-Hayvan Hekimliğinin Kavşağında Ötenazi Euthanasia at the Crossroads of Human and Veterinary Medicine R. Tamay Başağaç Gül Biyoetik - Biyopolitikalar Açısından Ötenazi ile İlgili Yasal Düzenlemeler Legal Regulations Regarding Euthanasia From The Bioethics-Biopolitics Perspective Nesrin Çobanoğlu, Güzin Yasemin Tunçay Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Ötanaziye Bakış Açılarının Değerlendirilmesi Attitudes of Medical Students Towards Euthanasia Berrin Okka, Nazan Karaoğlu, Tahir Kemal Şahin, Muzaffer Şeker The Law and the Duty of Dying: The Complexity of a Subject Ölme Hukuku ve Konunun Karmaşıklığı Maria Auxiliadora Minahim 18.00-18.45 Kapanış Oturumu Closing Session Salon KİRMASTİ 15

6 Kasım 2009 Cuma November 6, 2009 Friday Sözlü Bildiriler Oral Presentations Salon NİKAİA Hall NİKAİA 10.00-10.40 Acil Tıp / Emergency Medicine (Ekrem Kadri Unat Anısına / Dedicated to Ekrem Kadri Unat) Oturum Başkanı Chairperson: Kadircan Keskinbora Ethical and Legal Aspects of Emergency Care Indian Scenario Acil Tıpta Etik ve Hukuk Sorunlar Hint Senaryosu Karunakaran Mathiharan Etik Açıdan Acil Biriminde Triyaj In Terms of Ethics Triage in Emergency Unit Hicran Yıldız, Nurhan Özpancar, Hava G. Çinar, Elif Ünsal Avdal Acil Serviste Malpraktis Malpractice in Emergency Service Gonca Buran, Hicran Yıldız 10.45-11.20 Etik, Din ve İnanç / Ethics, Religion and Belief (Emine Melek Atabek Anısına / Dedicated to Emine Melek Atabek) Oturum Başkanı Chairperson: Rengin Dramur Ethical Dilemmas in Dealing with Aids Historical & Religious Perspectives AIDS Hakkında Etik İkilemler. Tarihi ve Dini Görüşler Faisal Abdul Latif Alnasir Surrogacy and Infertility in Islamic Society: Ethical and Religious Dilemmas İslam Dünyasında Vekillik ve İnfertilite: Etik ve Dini İkilemler Aref Abu-Rabia Bir Vakanın Tıp Etiği Açısından Analizi; Tıbbi Acil Durumlarda İnanç Engeli An Analysis of a Case in Terms of Medical Ethics: Belief Disability in an Emergency Medical Situations Hasan Erbay, Sultan Alan 11.30-13.00 Diğer Konular I / Varia I (Feridun Frik Anısına / Dedicated to Feridun Frik) Oturum Başkanı Chairperson: Selim Kadıoğlu Etik Açıdan Tıbbi Bilirkişilik Physician Expert Witness from an Ethical Viewpoint Sibel Yalçın, Funda Kadıoğlu 16

Klinik Araştırmaların Etik Değerlendirilmesinde Biyoistatistiğin Yeri ve Önemi Importance of Biostatistics on the Ethical Evaluation of Clinical Trials Semra Akgöz, Elif Atıcı, Nursel Türkmen Klinikte Etik İkilemlerle Sık Karşılaşan Hekimlerin Hastane (Klinik) Etik Kurul Hakkındaki Görüşleri Opinions about Hospital (Clinical) Ethics Committees of Physicians Frequently Facing Ethical Dilemmas in Clinic Müge Demir, Nüket Örnek Büken Etik ve Hukuksal Açıdan (Kamu Görevlisi) Hekimlerin İşlediği İrtikâp Suçu A Crime Commonly Seen among Public Doctors: Corruption Fatih Selami Mahmutoğlu, Hakan Ertin, İbrahim Başağaoğlu 1980-2008 Yılları Arasında Etik Konusunda Türkiye Üniversitelerinde Yapılmış Tezler Ethics Thesis Prepared in the Universities of Turkey between 1980-2008 Years Adnan Ataç, Muharrem Uçar, Mehmet Karataş Tıp Etiği, Hukuku ve Tarihi Dergisindeki Ampirik Tıp Etiği Araştırmalarının I+A+MRaD+C Formülüne Göre Değerlendirilmesi An Evaluation of Empirical Medical Ethics Research Reports in the Journal of Medical Ethics, Law and History according to I+A+MRaD+C Formula Funda Kadıoğlu, Selim Kadıoğlu 13.00-14.00 Öğle Yemeği Lunch Sözlü Bildiriler Oral Presentations Salon NİKAİA Hall NİKAİA 14.00-15.15 Diğer Konular II / Varia II (Akil Muhtar Özden Anısına / Dedicated to Akil Muhtar Özden) Oturum Başkanı Chairperson: Zuhal Özaydın Evrimsel Etik Yaklaşım ve Tıp Evolutionary Ethics and Medicine Hafize Öztürk Türkmen Tıbbi İlişkinin Biçimlenmesinde (Karşılıklı) Özgecilik (Reciprocal) Altruism as a Determinant of Medical Relationship Oya Ögenler, Selim Kadıoğlu, Gülçin Yapıcı, İlter Uzel Amerikan Ulusal Paramedikler Birliği Andı ve Etik Kodu Özelinde Sağlık Mesleklerinde Yeminler ve Etik Kodlar Hakkında Eleştirel Bir Değerlendirme A Critical Evaluation on Ethics Codes and Oaths in Health Professions: A Particular Discussion on US National Paramedics Association s Ones Gülay Halidi, Gülvin Kutbay, Selim Kadıoğlu 17

Radyolojide Hekim-Hasta-Teknisyen İlişkileri ve Etik Olgu Örnekleri Physician-Patient-Technician Relations in Radiology and Sample Ethical Cases İbrahim Başağaoğlu, Ayşegül Demirhan Erdemir Adölesan Gebelerde Etik ve Hemşirelik Yaklaşımı Ethics in Adolescent Pregnant and Nursing Approaches Nevin Utkualp, Pakize Ogur, Neriman Akansel Yenidoğanda Non-Farmakolojik Analjezi ve Etik Non-Pharmacological Analgesia in Newborn and Ethics Nurcan Özyazıcıoğlu, Mineş Kılıç, Necla Aydınoğlu 15.30-16.15 Tıp Etiği Tarihi / History of Medical Ethics (A. Süheyl Ünver Anısına / Dedicated to A. Süheyl Ünver) Oturum Başkanı Chairperson: Elif Atıcı Eskiçağda Bazı Meslek Gruplarına ve Hekimlere Tanınan Ayrıcalıklar Privileges Granted to Professionals and Doctors in Ancient Period Hatice P. Erdemir Osmanlı da İntihar Vakalarına 1620 Tarihinde Bursa Şer iyye Sicillerine Kaydedilen Bir Örnek A Sample Suicide Case in the Ottoman Empire Taken from the Bursa Shari a Court Records in 1620 Ömer Düzbakar Türkiye de Hekimlik Uygulamalarının Denetlenmesine Tarihsel Bir Örnek: Osmanlı Kanunnameleri One of the Historical Samples on Inspection of Medical Applications in Turkey: Ottoman Law Texts Ahmet Acıduman, Berna Arda Divan Şiirinde Tabiplere Yapılan Yergilerin Tıp Etiği Açısından İncelenmesi The Studying of Satirizing for the Doctors from the Point of view of Medical Ethics in the Divan Poetry İsmail Yakıt 16.15-16.30 Kahve Arası Coffee Break 16.30-18.00 Poster Tartışması Poster Discussion Salon NİKAİA Hall NİKAİA Oturum Başkanı Chairperson: Hafize Öztürk Türkmen, Esin Karlıkaya P.1 A Qualitative Study of Nurses Opinions on Ethical Dilemmas in Postoperative Pain Management Postoperatif Ağrı Yönetiminde Karşılaşılan Etik İkilemler Hakkında Hemşirelerin Görüşleri Üzerine Bir Çalışma Nahid Rejeh 18

P.2 Ölmekte Olan Müslüman Bir Hastaya Nasıl Yaklaşılmalı? How to Approach to a Dying Moslem Patient? H. Kadircan Keskinbora, Cengiz Mordeniz P.3 Organ Ticaretinde Etik Sorunlar Ethical Questions in Organ Trade Nermin Çelik P.4 Perioperatif Resusitasyon Direktifleri ve Hemşirelik Uygulamaları Perioperative Do-Not Resuscitate Orders and Nursing Practice Neriman Akansel, Nursel Aydın P.5 Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Yaşamın Sonuna Yönelik Uygulamalara Bakışı The View of Medical Faculty Students about the End of Life Gülay Yıldırım, Murat Aksu P.6 Taşıyıcı Annelik / Sperm Bankacılığı ve Etik Carriage Motherhood/Sperm Banking and Ethics Pakize Ogur, Mineş Kılıç, Nejla Aydınoğlu, Nevin Utkualp P.7 Yatan Hasta Tedavisinde Kullanılacak İlaçların Sağlanması ile ilgili Politikalar ve Etik Açıdan Değerlendirilmesi Policies Concerning Providing Medications for Hospitalized Patients and an Ethical Evaluation Agah Cihan Şanal, Gülbin Özçelikay P.8 Tıp Etiğinde Yeni Etik Yaklaşımlar New Ethical Approaches in Medical Ethics Elif Ünsal Avdal, Hicran Yıldız, Nurhan Özpancar, Hava Gökdere Çinar P.9 Hospis Bakım ve Etik İkilemler Hospice Care and Ethical Dilemmas Hava Gökdere Çinar, Nurcan Özyazıcıoğlu P.10 Yoğun Bakım ve Diğer Birimlerde Görev Yapan Hemşirelerin Ötanaziye Yaklaşımı Intensive Care Nurse s and Other Unit Nurse s Attitude towards Euthanasia Selma Tepehan, Erdem Özkara, M. Fatih Yavuz P.11 Adli Otopsilerde Biyolojik Materyallerin Bilimsel Araştırmalar İçin Kullanılması: Türkiye deki Yasal Mevzuat ve Etik Boyut Using of Biological Material from Forensic Autopsies in Research Projects: Legal and Ethical Issues in Turkey Selçuk Çetin, Erol Baduroğlu, Recep Fedakar P.12 Ölme Evresindeki Hastaların Bakımında Hayvan Destekli Terapi Uygulamaları Animal Assisted Therapy Practices in Hospice Care Türel Özkul P.13 Klinik Eğitimde Etik Sorunlar Ethical Problems in Clinical Education Hicran Yıldız, Gonca Buran, Neriman Akansel 19

P.14 Bilimsel Araştırma ve Yayınlarda Etik İlkeler Ethical Principles of Scientific Research and Publications Hicran Yıldız, Gonca Buran P.15 Sağlık Uygulamalarında Aydınlatılmış Onamın Önemi Importance of Informed Consent in Health Practices Nurhan Özpancar, Hava G. Çinar, Elif Ünsal Avdal, Hicran Yıldız P.16 Ötanazi Euthanasia Aysel Özdemir, Gülseren Çıtak Tunç, Neriman Akansel P.17 Hemşirelerin/ Ebelerin Klinikte Karşılaştıkları Etik Sorunlara Yaklaşımlarının Belirlenmesi Determination of the Approaches of Nurses/Midwives to Clinical Ethical Problems Ayşe Temiz P.18 Tıp ve Ortopedide Etik Ethics in Orthopaedics and Medicine Sadık Bilgen 18.00-18.45 Kapanış Oturumu Closing Session Salon KİRMASTİ 7 Kasım 2009 Cumartesi November 7, 2009 Saturday Bursa Gezisi Bursa Sight-Seeing Tour Historical Places of Bursa 20