SALİHLERDEN OLABİLMEK MUHİTTİN ORAL
A- Salih Amelin Tanımı B- Kur'an-ı Kerim'de Salih Amel İfadesi C-Hadislerde Salih Amel D- Sâlih İnsan Kimdir? C- Salih Amellerin Tamamını Gerçekleştirmek Mümkün mü? D- Salihlerden Olmanın Sonuçları: 1- Tevbelerinin Kabul Görmesi 2-Kötülüklerinin Örtülmesi ve İyiliklere Tebdili 3- Sevginin Oluşması 4- İnsanların En Hayırlıları Olmak 5- Yeryüzüne Vâris Olmaları 6- Cenneti Kazandırması
Salih Amel "Amel", iradeye dayalı iş, davranış ve eylem,"salih amel" ise; niyete ve iradeye bağlı olarak yapılan bilinçli fiil ve hayırlı iş demektir.yapıldığı zaman sevap kazanılan, Allah ve Peygamberin emir ve yasaklarına uygun her amel salih ameldir.salih amel işleyenlerde salihlerden olur. (Sebe, Salih ameller işleyin و اع م ل وا ص ال ح ا 34/11). Amel-iإ salih, Kur'an-ı Kerim'de doksan ن ال ذ ین آم ن وا و ع م ل وا ال صال ح ات küsur yerde doğrudan doğruya veya dolaylı olarak emredilmiştir. Salih amelden söz eden ayetler genellikle önce imana değinerek başlarlar. Bunların hep "iman edip salih amel işleyenler..." şeklinde oldukları görülmektedir.
Salih amelin şartları Bir amelin salih amel olabilmesi için; a) Salih ameli yapan kişinin müslüman olması, b) Salih ameli imanın gereği olarak yapması, c) Kur'an'a ve Sünnete uygun olması, d) Tam bir ihlas ve iyi bir niyetle yapılması gerekir
İman-amel ilişkisi İman-amel ilişkisi konusunda itikadî mezhepler farklı kanaatlere sahip olmuşlardır. Ehl-i sünnet bilginlerine göre amel, imandan bir cüz sayılmamıştır. Ancak iman soyut bir inançtan ibaret de kabul edilmemiştir. Ehl-i sünnet bilgilerine göre amel, imanın aslı için şart değilse de kemali için bir şart olarak görülmüş, amelsiz imanın, zayıflayacağı belki de yok olabileceği ifade edilmiş ve imanın salih amellerle beslenmesinin gereği vurgulanmıştır. Ehl-i sünnet alimlerince, iman esaslarını kalpten benimsemiş fakat tembellik, gaflet gibi çeşitli sebeplerle Yüce Allah ın buyruklarını yerine getirmeyen veya yasaklarını istemeyerek çiğneyen kimse, işlediği günahı helal saymadığı müddetçe mümin sayılmış ve İslam dairesinin dışında görülmemiştir. Kuran ı kerimde iman edenler ile salih amel işleyenler ayrı ayrı zikredilmektedir. Eğer iman ile amel aynı şey veya amel imanın bir parçası olsaydı, iman ile amel ayrı ayrı zikredilmezdi.
Salih Amel İmanı Besler İmanın korunması ve kalpte kökleşmesi için amel gereklidir. Çünkü düşünce alanından eylem ve hareket alanına çıkamamış olan iman, meyvesiz bir ağaca benzer. Kalpte mevcut olan iman ışığının hiç sönmeden parlaması, giderek gücünü artırması salih amellerle mümkün olur. Salih ameller, samimi imanın bir göstergesidir. Salih ameller, imanımızın güçlenmesini ve ahlâken olgunlaşmamızı sağlar. İbadetler ile beslenen iman ağacının meyvesi güzel ahlâktır. İbadete devam eden kimsenin kalbinde iman nuru parlar, Allah korkusu ve sorumluluk duygusu gelişir. İbadetlerin hakikî yararı, var olan imanı koruması ve geliştirmesidir. Bir takım kimselerin "önemli olan kalp temizliğidir, ibadetler önemli değildir" demek İslâmî bir yaklaşım değildir. Mümin böyle bir düşünceye sahip olamaz.
Salih Amel - Niyet İlişkisi Bir ameli salih kılan şey, yalnızca onun sonucu değildir, onun arkasındaki "niyet"tir. Bu nedenle, bir amelin salih olması, imana bitişik olup şirk ve riyadan uzak, iyi bir niyet ve ihlasla yapılması, amelin İslam a uygun olması, sırf Allah rızası gözetilerek yapılmış olması gerekir. İbadetler, yalnız Allah a yapılır, Allah tan başkasına ibadet yapılmayacağı gibi, Allah rızası dışında başka bir amaçla da ibadet yapılmaz. Allah a yapılan ibadete, başkasını ortak etmek, ibadetle dünyevî bir çıkar sağlamak veya toplum nezdinde itibar kazanmak gibi; ibadetin ruhuna aykırı niyet ve amaçlarla ibadet etmek, büyük günah kabul edilmiştir. Bu şekilde yapılan ibadetleri Yüce Allah kabul etmeyeceği gibi değer de vermeyecektir.
Sevginin kaynağı;salih amel ا ن ال ذ ین ا م ن وا و ع م ل وا ال صال ح ات س ی ج ع ل ل ھ م ال رح م ن و د ا iman edip salih amel işleyenlere, Rahman'ın bir sevgi yaratacağı belirtilerek şöyle buyurulur: İnanıp salih ameller işleyenler için Rahmân, (gönüllere) bir sevgi koyacaktır. Meryem, 19/96 Ayette ifade edilen sevginin yaratılmasını Hz. Peygamberimiz'in şöyle izah ettiği rivayet edilmektedir: ع ن أ ب ي ھ ر ی ر ة أ ن ر س ول ا ﷺ قإ ذ ال ا " أ ح ب ا ع ب د ا ن اد ى ج ب ر یل إ ن ي ق د أ ح ب ب ت ف لا ن ا ف ا ح ب ھ ال فق ی ن اد ي ف ي الس م اء ث م ت ن ز ل ل ھ ال م ح ب ة ف ي أ ھ ل الا ر ض ف ذ ل ك ق و ل ا : ) إ ن ال ذ ین آم ن وا ) و ع م ل وا ال صال ح ات س ی ج ع ل ل ھ م ال رح م ن و د ا Allah bir kulunu sevdiği zaman Cebrail'e der ki: 'Ben falanı sevdim, sen de sev.' Cebrail de göktekilere aynı şekilde nida eder. Sonra onun için yeryüzünde bir sevgi yerleşmiş olur. İşte Allah'ın "iman eden ve salih ameller işleyenler (var ya), Rahman onlara bir sevgi yaratacak" ayeti bunu ifade eder. Tirmizi, Sünen, Tefsiru l-kur an, 44/19, (3161),(Ⅳ.318)
Kötülüğün iyiliğe dönüştürülmesi ا لا م ن ت اب و ا م ن و ع م ل ع م لا ص ال ح ا ف ا ول ي ك ی ب د ل ا س ی پ ات ھ م ح س ن ات و ك ان ا غ ف ور ا ر ح یم ا و م ن ت اب و ع م ل ص ال ح ا ف ا ن ھ ی ت وب ا ل ى ا م ت اب ا Ancak tövbe edip de inanan ve salih amel işleyenler başka. Allah işte onların kötülüklerini iyiliklere çevirir. Allah çok bağışlayandır, çok merhamet edendir. Kim de tövbe eder ve salih amel işlerse işte o, Allah a, tövbesi kabul edilmiş olarak döner.furkan, 25/70-71.
Salih olmayan amel Îman, kalbin amelidir. Çünkü imanın yeri kalptır. Kuran ı Kerimde imanın kalbe ait bir salih amel olduğu, Nuh (a.s.) ın oğlunun Allah ı inkar ve isyan etmesini salih olmayan bir amel işlediği ifade edilerek bildirilmiştir: ق ال ی ان وح إ ن ھ ل ی س م ن أ ھ ل ك إ ن ھ ع م ل غ ی ر ص ال ح (Allah) ey Nuh! O (gemiye binmeyen) oğlun senin ailenden değildir. O nun yaptığı salih olmayan bir ameldir (Hud, 11/46).
Salih amel, Kuran da iman anlamında, küfür kelimesinin zıddı olarak kullanılmaktadır: و م ن ك ف ر ف ع ل ی ھ ك ف ر ه و م ن ع م ل ص ال ح ا ف لا نف س ھ م ی م ھ د ون Her kim inkar ederse, inkarı kendi aleyhinedir. Ve kim de salih amel işlerse, kendileri için rahat bir yer hazırlamış olurlar (Rum, 30/44).
İman edip salih amel işleyenler Kur'an-ı Kerîm'de; إ ن ال ذ ین آم ن وا و ع م ل وا ال صال ح ات "İman edenler ve salih amel işleyenler..." diye başlayan pek çok ayet vardır. Bakara 2/277; Yunus 10/9; Hüd 11/23.
Salih amel ziyandan kurtarır İman edip salih amel işleyen, hakkı ve sabrı insanlara tavsiye eden insan ziyana ugramaktan kurtulur: و ال ع ص ر إ ن الا نس ان ل ف ي خ س ر إ لا ال ذ ین آم ن وا و ع م ل وا ال صال ح ات و ت و اص و ا ب ال ح ق و ت و اص و ابا ب ال صب ر "Andolsun zamana ki, insan gerçekten ziyan içindedir. Ancak, iman edip de sâlih ameller işleyenler, birbirlerine hakkı tavsiye edenler, birbirlerine sabrı tavsiye edenler başka (Onlar ziyanda değillerdir) (Asr,103/1-3)
Salihlerden olmak İman edip salih ameller işleyen kimseye "sâlih" denir. والذین امنوا و عملوا الصالحات لندخلنھم في الصالحین "İman eden ve salih ameller işleyen kimseleri elbette salihler arasına dahil edeceğiz" (29/9).
Salih amel cennete götürür Yüce Allah'ın cennette yüksek derecelere nail olmayı imanla beraber salih amele bağlamış ve bu konuda şöyle buyurmuştur: و م ن ی ا ت ھ م ؤ م ن ا ق د ع م ل ال صال ح ات ف ا و ل ي ك ل ھ م الد ر ج ات ال ع لا Kim de O na salih ameller işlemiş bir mümin olarak gelirse, işte onlar için yüksek dereceler vardır. (Ta-ha, 20/75) Yine aynı şekilde; و بش ر ال ذ ین آم ن وا و ع م ل وا ال صال ح ات أ ن ل ھ م ج ن ات ت ج ر ي م ن ت ح ت ھ ا الا ن ھ ار İnanan ve salih amemelleri işleyenleri, altlarından nehirler akan cennetlerle müjdele... (Bakara, 20/25) buyurarak müjde yalnızca imana değil aynı zamanda salih amele de bağlanmıştır. Ayrıca Yüce Allah, cennetin nimet ve güzelliklerini, imanla birlikte salih amelleri işleyenlerin önüne sereceğini şöyle ifade etmektedir: و ال ذ ین آم ن وا و ع م ل وا ال صال ح ات س ن د خ ل ھ م ج ن ات ت ج ر ي م ن ت ح ت ھ ا الا ن ھ ار خ ال د ین ف یھ ا أ ا ب د ل ھ م ف یھ ا أ ز و ا ج م ط ھر ة و ن د خ ل ھ م ظ لا ظ ل یلا İnanan ve salih amelleri işleyenleri altlarından ırmaklar akan cennetleler koyacağız. Orada onlar için tertemiz eşler vardır ve onları tatlı(koyu) bir gölgeye koyarız (Nisa, 4/57)
Baki olan salih amel Yüce Allah, dünya nimetleri içerisinde insanın en çok değer verdiği iki nimete dikkat çekmekte ve bu nimetlerin hayatın süsü, zineti olduğunu ve bu iki nimetin de dünya ile birlikte sonuçta yok olacağını ve ahirete gidecek olanın yalnızca imanla birlikte salih amel olacağını şöyle buyurmaktadır: ال م ال و ال ب ن ون ز ین ة ال ح ی اة الد ن ی ا و ال ب اق ی ات ال صال ح ات خ ی ر ع ن د ر ب ك ث و اب ا و خ ی ر أ م لا Mal ve oğullar, dünya hayatının süsüdür. Bakî kalacak olan iyi ameller ise, Rabbinin katında, sevabca da hayırlıdır, ümid yönünden de daha hayırlıdır. (Kehf,18/46)
Salih amelsizliğe pişmanlık ر ب ن ا أ خ ر ج ن ا ن ع م ل ص ال ح ا غ ی ر ال ذ ي ك ن ا ن ع م ل (Fatır,35/37) Ey Rabbimiz! Bizi buradan çıkar ki dünyada iken işlemekte olduğumuzdan başka ameller, salih ameller işleyelim
Salih amelin kapsamı İslâm'da iman ile şu ya da bu şekilde ilgisi bulunmayan hiç bir davranış yoktur. الا یم ان ب ض ع و س ب ع ون أ و ب ض ع و س ت ون ش ع ب ة ف ا ف ض ل ھ ا ق و ل لا إ ل ھ إ لا ا و أ د ن اھ ا إ م اط ة الا ذ ى ع ن ال طر یق و ال ح ی اء ش ع ب ة م ن الا یم ان "İman yetmiş (veya altmış) küsur şu'be (haslet)dir. En yükseği, "Allah'tan başka ilah yoktur" demek; en aşağısı ise, yoldan, eziyet veren şeyleri gidermektir. Utanmak da imanın bir şubesi(birimi)dir." Müslim, İman, 12 No: 58 I, 63. İman; kökü kalpte; dalları ise, insan davranışları olarak dışarıda yani hayatta olan bir tevhid ağacıdır.
Ahirette karşılığı olan ameller» إ ن م ما ی ل ح ق ال م ؤ م ن م ن ع م ل ھ و ح س ن ات ھ ب ع د م و ت ھ ع ل م ا ع ل م ھ و ن ش ر ه و و ل د ا ص ال ح ا ت ر ك ھ و م ص ح ف ا و رث ھ أ و م س ج د ا ب ن اه أ و ب ی ت ا لا ب ن ال سب یل ب ن اه أ و ن ھ ر ا أ ج ر اه أ و ص د ق ة أ خ ر ج ھ ا م ن م ال ھ ف ى ص حت ھ.«و ح ی ات ھ ی ل ح ق ھ م ن ب ع د م و ت ھ "Mü'min kişiye, hayatta iken yaptığı amel ve iyiliklerden, öldükten sonra ulaşanlar, öğretip neşrettiği bir ilim, geride bıraktığı salih bir evlad, miras bıraktığı bir mushaf (kitap), inşa ettiği bir mescid, yolcular için yaptırdığı bir bina, akıttığı bir su, hayatta ve sağlıklı iken verdiği bir sadakadır. Ölümünden sonra kişiye işte bunlar ulaşır." İbn Mace, Mukaddime, 20, I, 22.
övülmekten hoşlanmak, yerilmekten hoşlanmamak övülmekten hoşlanmak, yerilmekten hoşlanmamak, ihlas eksikliğindendir. Kim Rabbine kavuşmayı umuyorsa yararlı bir iş yapsın ve Rabbine ibadette kimseyi ortak koşmasın. (Kehf,18/110.
Yeryüzünün varisleri:salih kullar و ل ق د ك ت ب ن ا ف ى ال زب ور م ن ب ع د الذ ك ر ا ن الا ر ض ی ر ث ھ ا ع ب اد ى ال صال ح ون 21.105 - Andolsun, Zikir'den (Tevrat'tan) sonra Zebûr'da da, "Yere muhakkak benim iyi kullarım varis olacaktır" diye yazmıştık.
Yaratılmışların en hayırlıları ا ن ال ذ ین ا م ن وا و ع م ل وا ال صال ح ات ا ول ي ك ھ م خ ی ر ال ب ر ی ة 98.7 - Şüphesiz, iman edip, salih ameller işleyenler var ya; işte onlar yaratıkların en hayırlısıdırlar.
YUSUF(A.S.) DUASI ر ب ق د ا ت ی ت ن ى م ن ال م ل ك و ع ل م ت ن ى م ن ت ا و یل الا ح اد یث ف اط ر الس م و ات و الا ر ض ا ن ت و ل ي ف ى الد ن ی ا و الا خ ر ة ت و ف ن ى م س ل م ا و ا ل ح ق ن ى ب ال صال ح ی ن 12.101 - «Ey Rabbim! Mülkten bana (nasibimi) verdin ve bana (rüyada g?rülen) olayların yorumunu da?ğrettin. Ey g?kleri ve yeri yaratan! Sen dünyada da ahirette de benim sahibimsin. Beni müslüman olarak?öldür ve beni sâlihler arasına kat!»
SÜLEYMAN(A.S.)DUASI Kur an-ı Kerîm de Süleyman (a) ın salih amel işlemede Yüce Alah tan yardım istemesi bize örnek olarak sunulmaktadır. Bizler de bu duayı her zaman yapmaya gayret edelim. و ق ال ر ب أ و ز ع ن ي أ ن أ ش ك ر ن ع م ت ك ال ت ي أ ن ع م ت ع ل ي و ع ل ى و ال د ي و أ ن أ ع م ل ص ال ح ا ت ر ض اه و أ د خ ل ن ي ب ر ح م ت ك ف ي ع ب اد ك ال صال ح ی ن Rabb im! Bana ve ana-babama lütfettiğin nimete şükretmemi ve senin razı olduğun salih ameller işlememi bana nasip eyle ve beni rahmetinle salih kullarının arasına dahil et (Neml, 27/19).
SALİHLERE HAZIRLANANLAR ع ن أ ب ي ھ ر ی ر ة ق ال :ق ال ر س ول ا ﷺ : إ» ن ا ی ق ول : أ ع د د ت ل ع ب اد ي ال صال ح ین م ا لا ع ی ن ر أ ت و لا أ ذ ن س م ع ت و لا خ ط ر ع ل ى ق ل ب ب ش ر «Salih ameller; kalbimizdeki iman ve iyi bir niyetle yapılırsa Yüce Rabbimizin katına ulaşır ve bizim ömrümüzün nihai hedefi olan hiçbir gözün görmediği, hiçbir kulağın işitmediği, akla hayale gelmeyecek güzellikteki cennete girmemize ve oradaki derecelerimizin yükselmesine vesile olur. Gün gelecek ruhumuz kabzedilecek, bizlere emanet olarak bahşedilen ömür nimeti sona erecek, her nefis ölümü tadacak ve toprağın kara bağrına girecektir. Bedenlerimiz çürüyecektir, ancak imanımız ve salih amellerimiz ebediyyen baki kalacaktır. Hatta bazı yaptığımız salih amellerimizin sevabı haşre dek sürecektir.
Tahiyyatta salihlere layık görülen selam ع ن ع ب د ال رح م ن ب ن ع ب د ال ق ار ي أ ن ھ س م ع ع م ر ب ن ال خ طاب و ھ و ع ل ى ال م ن ب ر وھو ی ع ل م الن اس الت ش ھد ی ق ول :ق ول وا: الت ح ی ات ال زاك ی ات ال طی ب ات ال صل و ات ال سلا م ع ل ی ك أ ی ھ ا الن ب ي و ر ح م ة الله و ب ر ك ات ھ ال سلا م ع ل ی ن ا و ع ل ى اد ع ب الله ال صال ح ین أ ش ھ د أ ن لا إ ل ھ إ لا ا و أ ش ھ د أ ن محمد ا ع ب د ه و ر س ول ھ. ع ن ع ب د ا ب ن م س ع ود ق ال : ك ن ا إ ذ ا ص ل ی ن ا خ ل ف ر س ول ا ص ل ى ا ع ل ی ھ و س ل م ق ل ن ا: ال سلام ع ل ى ا ف ق ض ى ر س ول ا ص ل ى ا ع ل ی ھ و س ل م ص لات ھ ذ ات ی و م ث م أ ق ب ل ع ل ی ن ا ف ق ال :لا ت ق ول وا ال سلام ع ل ى ا ف ا ن ا ھ و ال سلام و ل ك ن ق ول وا:» الت ح ی ات و ال صل و ات و ال طی ب ات ال سلام ع ل ی ك أ ی ھ ا الن ب ي و ر ح م ة ا و ب ر ك ات ھ ال سلام ع ل ی ن ا و ع ل ى ع ب اد ا ال صال ح ی أ ن ش ھ د أ ن لا إ ل ھ إ لا ا و أ ش ھ د أ ن محمد ا ع ب د ه و ر س ول ھ». ق ال محمد :و ك ان ع ب د ا ب ن م س ع ود ر ض ي ا ع ن ھ ی ك ر ه أ ن ی ز اد ف یھ ح ر ف أ و ی ن ق ص م ن ھ ح ر ف