YAPI İŞLETMESİ DERS NOTLARI Şehir içi kazılarında kazı yapanların yan binaya karşı sorumlulukları ve yan binaların bu çerçevede sorumlulukları; 4708 sayılı Yapı Denetimi kanunu ve yönetmeliklerinde de belirtildiği gibi her türlü inşaat faaliyetlerinde denetimini üstlenilen inşaat ile ilgili gerekli güvenlik önlemlerini aldırmak ilk olarak yapı denetim firmalarının sorumluluğu altındadır. Hafriyat alınırken; yan bina devrilmeleri, yan binanın temellerine verilebilecek zararlar, yol çökmeleri,alt yapı tesisatlarına verilebilecek zararlar için gerekli önlemler alınarak bir plan dahilinde ve gerekiyorsa da iksa, kuyu temel, yatay ve düşey fore kazıklarla oluşturulan betonarme perdelerle bir havuz içinde hafriyat alınır. Yapı denetim firmaları bu önlemleri ilgili müteahhide dolayısıyla şantiye şefine sözlü ve yazılı bildirmelidirler. Eğer tüm uyarılara rağmen güvenlik tedbirlerine uyulmuyorsa yapı denetim firması 3 iş gününde ilgili idareye durumu yazılı bildirmek zorundadırlar. Karşılaşılacak yasal problemler mal sahibini, müteahhidi, şantiye şefini, yapı denetim firmasını ve ilgili idareyi ilgilendirmektedir. Kazı ruhsatı sahibinin,kazı esnasında oluşabilecek zararlar dolayısıyla,telafi edilemez can ve mal kayıplarına, tazminat davalarına maruz kalmaması için tüm güvenlik tedbirlerini almak zorundadırlar. Eğer inşaat sahasında tehlike sezerseniz yan yapının boşaltılması gerekir. Ani göçmeler karşısında can güvenliği önemlidir. Bitişik nizamda temel kazısı yaparken dikkat edilecek hususlardan bazıları: yandaki binanın temel altı kotundan itibaren en fazla 2 metre aşağı inilebilir. ekskavatör hafriyat alırken yandaki binaya en fazla 1.5 metre yaklaşabilir(ki çoğu operatör 3 5 cm i kafi görür) iki bina arasında bitişik nizamda temel kazısı yapıldıktan sonra binaların arasına güçlü tahtalarla destekler konmalı. YAPI İŞLERİNDE İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 2.7.1974, No: 7/8602 Dayandığı Kanunun Tarihi : 25.8.1971, No:1475 Yayımlandığı R. Gazetenin Tarihi : 12.9.1974, No: 15004 Yayımlandığı Düsturun Tertibi : 5, Cildi: 13, S. 2614 Kazı İşlerinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Madde 18 - Belediye sınırları içinde meskun bölgelerde, yapı kazılarına başlamadan önce yapı alanının çevresi ortalama 2 metre yükseklikte tahta perde ile çevrilecek, payandaları içten vurulacak ve bunlar yapının bitimine kadar bu şekilde korunacaktır. Yapının oturacağı alanın çevresinin açık ve geniş olması halinde tahta perde yerine kazı sınırı gerisinden başlamak üzere 90-100 santimetre yükseklikte bir korkuluk yapılacaktır.
Madde 19 - İşyerlerindeki trafiğe açık yolların kesiştikleri yerler uygun şekilde kırmızı renkte ışıklandırılacaktır. Madde 20 - Kazı işlerinin yapılacağı yerlerde; elektrik kabloları, gaz boruları, su yolları, kanalizasyon ve benzeri tesisatın bulunup bulunmadığı önceden araştırılacak ve duruma göre gereken tedbirler alınacaktır. Kazı sırasında, zehirli ve boğucu gaz bulunduğu anlaşıldığı hallerde, işçiler, derhal oradan uzaklaştırılacak; gaz çıkışı önlenecek ve biriken gaz boşaltılmadıkça kazı işlerine başlanmayacaktır. Madde 21 - Kazıların her bölümü 4 üncü maddede belirtilen sorumlularca her gün en az bir defa kontrol edilecek ve çalışılmasında bir sakınca olmadığı sonucuna varılırsa işe devam edilecek; çalışılmasında sakınca olduğu anlaşılırsa sakınca giderilenceye kadar iş durdurulacaktır. Her iki halde de, durum, yapı iş defterine yazılıp imza edilecektir. Madde 22 - Genellikle kazı işleri, yukarıdan aşağıya doğru ve toprağın dayanıklılığı ile orantılı bir şev verilmek suretiyle yapılacaktır. Madde 23 - Sert kaya, sert şist, betonlaşmış çakıl, sert kalker, killi şist kaya, gre ve konglomera gibi kendini tutabilen zeminlerde yetkililerin gerekli gördüğü hallerde ve şevsiz yapılmak zorunluluğu bulunan 150 santimetreden daha derin kazılarda, yan yüzler uygun şekilde desteklenmek veya iksa edilmek suretiyle tahkim olunacak ve iksa için kullanılacak kalas başları, kazı üst kenarından 20 santimetre yukarı çıkarılacaktır. İksanın yeterliliği iş süresince kontrol edilerek sonuçlar yapı iş defterine kaydedilecektir. Madde 24 - Açıkta yapılan kazı işlerinde, 150 santimetreden daha derin toprak yığınlarının ve her derinlikte yapılan temel ve kanal kazılarında yan cıdarların altlarını şerit gibi kazarak yukarıdan çökertmek yasaktır. Madde 25-150 santimetreden daha derin olan kazı işlerinde, işçilerin inip çıkmaları için yeteri kadar el merdivenleri bulundurulacaktır. İksa tertibatını ve desteklerini, inip çıkma için kullanmak yasaktır. Madde 26- Kuyu ve lağım çukurları gibi derin yerlerde çalıştırılacak işçilere güvenlik kemeri ve sinyal ipleri gibi uygun koruyucu araçlar verilecektir. Gerekli durumlarda, bu gibi çalışma yerlerine, temiz hava sağlanacaktır. Madde 27 - Kazı işlerinde yağış sırasında işçi çalıştırılmaz. Yağışın durmasından ve güvenlik tedbirlerinin alınmasından sonra işçi çalıştırılabilir. Arazi durumuna göre, muhtemel su baskınlarına karşı gereken tedbirler alınacaktır. Madde 28 - İşveren, yağışlı havalarda, işçilerin ıslanmalarını önlemek için, kendilerini koruyacak kapalı bir yer sağlamakla yükümlüdür. İşçiler ıslak elbise ile çalıştırılamaz.
Madde 29 - Su içinde çalışmayı gerektiren hallerde, işçilere, uygun lastik çizmeler verilecektir. Diz boyunu aşan suların yenilmesi için ayrıca gerekli tedbirler alınacaktır. Madde 30 - Ekskavatör, buldozer ve benzeri makinalarla yapılan kazılarda bu makinaların hareket alanı içinde işçi çalıştırılmaz. Bu makinaların üzerinde ehliyetli oparatörden başka kimse bulundurulamaz. Madde 31 - Kazılan toprağı dışarıya taşıyacak araçların kazı yerine kolaylıkla girip çıkmalarını sağlayacak rampa eğimleri 35 dereceden fazla olamaz. bunun sağlanamadığı hallerde yük asansörleri kullanılacaktır. Rampalarda birden fazla araç bulundurulamaz. Madde 32 - Kazıdan çıkan toprak,kaymasına engel olmak üzere,toprak cinsinin gerektirdiği uzaklığa atılacaktır.bunun mümkün olmaması halinde kazıda gerekli iksa yapılacaktır. Madde 33 - Kazının,komşu bir yapıyı devamlı veya geçici olarak tehlikeye soktuğu hallerde, yapı tekniğinin gerektirdiği tedbirler alınacaktır. Madde 34 - Maden ocakları hariç inşaat yapmak amacıyla açılan kuyu, tünel veya yeraltı galerilerinde yapılan tahkimat her posta değişiminde kontrol edilecek ve sonuçlar günlük yapı iş defterine yazılarak imzalanacaktır. Yeraltı işlerinde, çökme ve parça düşmeleriyle su baskınlarına karşı gereken tedbirler alınacaktır. Madde 35 -Dinamit veya diğer patlayıcı maddelerin kullanıldığı hallerde 100 metre uzaklıktaki çevrede kavlak muayenesi yapılacaktır. Bu maddelerin kullanılmasından sonra en az bir saat geçmeden ve yetkili eleman tarafından sakınca olmadığı saptanmadan kuyu, tünel, galeri ve benzeri yerlere girilmesi yasaktır. Bu hususlar yapı iş defterine yazılır. Madde 36 - Yeraltı işlerinde, delme ve kazma sırasında işçilerin sağlığını koruyacak ve güvenliğini sağlayacak yeterli ve uygun havalandırma tesisatı yapılacaktır. Madde 37 - Çeşitli gazların hava ile patlayıcı bir karışım meydana getirebileceği yeraltı işlerinde, açık alevli lamba veya cihazlar kullanılmayacaktır. Madde 38 - Kuyu, tünel, galeri ve benzeri yerlerin örme duvar veya betonla takviyesinde gerekli tedbirler alınacaktır. Madde 39 - Kaya kazılmasını gerektiren yeraltı işlerinde, sulu delici makinalar kullanılacak veya tozların işçilerin sağlığına zarar vermemesi için gerekli diğer tedbirler alınacaktır. Madde 40 - Patlayıcı maddelerin kullanıldığı veya serbest silisin bulunduğu yerlerde, kazı toprağı ıslatılacaktır.
Madde 41 - Yeraltı çalışmalarında, bucurgat başında devamlı bir işçi bulundurulacaktır. Derinliğin 6 metreyi aştığı hallerde, elle çalıştırılan bucurgat en az 2 işçi tarafından kullanılacaktır. Madde 42 - Derinliği 25 metreyi aşan kuyularda, işçilerin kuyuya inip çıkmaları için kullanılan bucurgatlar veya vinçler fren tertibatlı olacak ve motorla işletilecektir. Madde 43 - Su baskını olasılığı bulunan arazide yapılan galeri çalışmalarında, işçilerin hızla boşaltılmasını sağlıyacak çıkış yerleri bulundurulacak veya yeterli sayıda yükseltilmiş hücreler yapılması gibi uygun tedbirler alınacaktır. Madde 44 - Galerilerin tabanlarında bulunan boşluklar, seviye farkları, daralan geçitler, alçak kemerler, araba veya katarların yolları ve geçitleri gibi işçiler için bir tehlike veya sıkışıklık gösteren engeller, uygun ve yeterli bir şekilde aydınlatılacaktır. Madde 45 - Taşıt araçlarının kullanıldığı galerilerde yeterli bir aydınlatmanın yapılamaması halinde, çalışılan yerler iyice gürülebilecek şekilde ışıklarla işaretlendirilecek ve taşıt katarlarının önünde beyaz, arkasında kırmızı ışıklar yakılacak veya arkalarında aynı rengi aynı derecede yansıtacak kedi gözü veya benzeri işaret bulundurulacaktır. Madde 46 - Yeterli ve sabit bir aydınlatmanın sağlandığı galerilerin ağızlarında, taşıt veya katarın durma yolunu uygun şekilde aydınlatmaya yeterli bir projektör bulundurulacaktır. Madde 47 - Elektrikle aydınlatılmış yeraltı işyerlerinde, akımın kesilmesi halinde işçilerin boşaltılmalarını sağlamak ve ancak bu sürede kullanılmak üzere madenci lambaları veya fenerleri yahut benzeri uygun aydınlatma araçları bulundurulacaktır. Kazı ve Hafriyat Yapımı Fen kurallarına göre kazı ve hafriyat yapımı Hafriyat kazı ruhsatı alındıktan sonra yapılabilinir. Hafriyat ciddi bir mühendislik bilgisi ve deneyimi işidir. Bu sebeple hafriyatın bir kazı planı çerçevesinde inşaat mühendisi nezareti ve sorumluluğunda yapılması gerekir. Çok çeşitli kazı teknikleri ve yöntemleri vardır. Hafriyat alınırken; yan bina devrilmeleri, yan binanın temellerine verilebilecek zararlar, yol çökmeleri,alt yapı tesisatlarına verilebilecek zararlar için gerekli önlemler alınarak bir
plan dahilinde ve gerekiyorsa da iksa, palplanj, yatay ve düşey fore kazıklarla oluştulan betonarme perdelerle bir havuz içinde hafriyat alınır. Kazı sırasında; Kazı ruhsatı sahibinin,kazı esnasında oluşabilecek zararlar dolayısıyla,telafi edilemez can ve mal kayıplarına, tazminat davalarına maruz kalmaması için; Kazı için İnşaat all risk sigortası tavsiye edilir. Kazı alanında canlı bulunmadığının son kontrolü yapılmalıdır. emniyet şeritlerinin çekilerek,çevre emniyet tedbirleri alınması gereklidir. azı hafriyat kamyonlarının kazaya meydan vermemesi için,kazıdan sorumlu teknik bir kişinin,işin başında olması gereklidir. İkaz ve uyarı iş güvenliği tabelaların konulması gereklidir. Bitişik binalara,bitişik bina temellerine,doğalgaz,su,elektrik hatlarına, tretuvara ve yola zarar vermeyecek şekilde kazı yapılmalıdır. Kazılacak zemin hakkında önceden bilgi edilerek olası temelden çıkacak suyu tahliye edecek motopomplar hazır bulundurmalıdır. Temelden su çıkması ve motopomplarla dejarj yapılabileceği düşünerek anında müdahale ile zemin ıslahı yapılabilecek hazırlıkta olmalıdır. Kazı bittikten sonra 1-Kazı bittikten sonra kazı alanı emniyet şeritleriyle değil,kalıcı prefabrik duvarlarla çevrilmelidir. 2-Prefabrik,kazı duvarına,kilitlenebilir araç ve yaya kapısı yapılmalıdır. 3-Prefabrik,kazı duvarına tekrar İkaz ve uyarı iş güvenliği tabelaların konulması gereklidir. 4-Kazı alanı ışıklandırılmalıdır. 5-Kazı alanına,inşaatta çalışacak kişiler dışında canlı girişi olmamalıdır.
Yıkım bedelleri ve yöntemi Yıkım işlerinde özel fiyatlandırmalar, yıkımı yapılacak yapının kat sayısına, hafriyat döküm sahasının uzaklığına ve kullanılabilinir malzemenin cinsine göre değişmektedir. No Poz no MEVCUT BİNA YIKIM VE SÖKME İŞLERİ b.fiyat Miktarı Tutarı 78 18,182 KAGİR YIKILMASI İNŞAATIN m3 17,20 1.018,800 17.523,36 DEMİRLİ BETON 79 18.185/1 m3 29,79 938,784 27.966,38 İNŞAATIN YIKILMASI 80 18,194 81 18,195 82 MSB 104 83 MSB 106/A AHŞAP OTURTMA ÇATI m2 6,80 858,60 5.838,48 SÖKÜLMESİ AHŞAP KAPI PENCERE CAMEKAN SÖKÜLMESİ m2 3,36 200,00 672,00 (TAHMİNİ) KİREMİT ÇATI ÖRTÜSÜ m2 1,88 858,60 1.614,17 SÖKÜLMESİ ÇİNKO SIVA ETEĞİ-OLUK mt 4,54 160,00 726,40 SÖKÜLMESİ 84 MSB 131/A1 ASMA SÖKÜLMESİ TAVAN m2 2,40 858,60 2.060,64 85 MSB 133/A DEMİR ÇATI MAKASI TON 424,756,560 2.786,36 SÖKÜLMESİ Yıkım Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler Yıkım ruhsatı alındıktan sonra yıkım sırasında dikkat edilmesi gerekenler Yıkım ruhsatı sahibinin vereceği zararlar dolayısıyla, telafi edilemez can ve mal kayıplarına, tazminat davalarına maruz kalınmamak için; Yıkımdan önce, yıkım sırasında ve yıkımdan sonra aşağıdaki tedbirleri sırasıyla almak tavsiye edilir.
Yıkım için İnşaat all risk sigortası tavsiye edilir. Yıkım fenni mesulun nezaretinde yapılmalıdır. Yıkılacak binada canlı kalmadığının son kontrolu yapılmalıdır. Emniyet şeritlerinin çekililerek,çevre emniyet tedbirleri alınması gereklidir. Yıkım alacak hafriyat kamyonlarının kazaya meydan vermemesine dikkat edilmelidir.. İkaz ve uyarı iş güvenliği tabelaların konulması gereklidir. Yıkımın kendi içinde sağlanması için gerekli yıkım planı yapılmalıdır. Bitişik yan binaya, elektrik, doğalgaz, su hatlarına, tretuara ve yola zarar vermeyecek şekilde kazı yapılması sağlanmalıdır. Yıkımdan sonra; yıkıntılar içine girebilecek çocuk veya kişilerin enkazın yıkılarak, enkaz altında kalmamaları için tedbiren; kalan enkazın tamamen alınması doğru olacaktır. Yıkım kırım - İçeriden yıkım - Dışarıdan yıkım - Beton delme kesme ile yıkım - Patlatma ile yıkım İÇERİDEN MİNİ MAKİNALAR İLE YIKIM Uygulama: İlk olarak yıkılması planlanan yapının statik olarak mini makine ile yıkıma elverişli olup olmadığı mühendis kontrolünde denetlenir. Yapı mini makine ile yıkıma elverişli ise döşeme kalınlığı ve vibrasyon dikkate alınarak 770 ila 5500 kg ağırlık arasındaki uygun makina ve ekipman seçilir. Yapının en üst döşemesinde cephe kenarları ve yırtık döşeme kenarlarına metal korkuluk inşa edilir. Tespit edilen makina, yapının merdivenleri uygun ise merdivenlerden tırmandırılarak, değil ise uygun yapıda bir mobil vinç ile en üst döşemeye çıkarılır. Kırımdan çıkan molozun aktarılacağı yer tespiti yapılır. (aydınlık boşluğu, asansör boşluğu veya binanın müsait bir cephesinden, konveyör yardımı ile, çöp şut vs. ile ).
Genel kontrolü ve bakımı yapılmış makinalar ile güvelik kontrolleri alınmış döşemelerden hidrolik kırıcılar yada çene ataşmanları ile kırıma başlanılır. Döşeme kırımı bitirildikten sonra donatılar kesilerek, çelik konstrüksiyon yada ahşap malzemeden imal edilmiş platform yardımı ile mini makineler bir alt döşemeye indirilir. İnşa edilen metal korkuluklar sökülerek bir alt kata monte edilir. Bir alt döşemeye indirilen mini makineler kirişleri ve kolonları kırdıktan sonra oluşan molozlar enkaz sevk bölgesinden temizlenerek zemine nakledilir. Bu işlemler her katta tekrarlanarak, eksiltilecek kata kadar bu metotla yapı yıkılır. Donatıların kesilmesi esnasında makas ataşmanı veya oksijen kaynağı kullanılmaktadır. Oksijen kaynağı kullanımında ve kesim işleminde çalışanlar ve çevre açısından bütün güvenlik tedbirleri alınmaktadır. Kullanılan Makinalar: Mini Ekskavatörler : 900 ile 5.500 kg arasında kauçuk ve demir palet seçeneği bulunan kazı makinalarıdır. Hidrolik donanımları sayesinde kırıcı ve parçalayıcı çene ataşmanlarını kullanabilirler. Ayrıca sıfır kuyruk dönüşü ile dar alanlarda yüksek performans sunar. Mini Yükleyiciler : 2.500 ile 3.500 kg. arasında lastik tekerlekli nokta dönüşü kabiliyetine sahip yükleme makinalarıdır. 700 ile 1.000 kg arasında emniyetli yük kaldırma performansı sunarlar. Ayrıca yükleyici kovası yerine kırıcı ataşmanı takarak kırım işlerimlerinde de kullanılabilir. Mini Kazıcı Yükleyiciler : 2.5 tonluk bir mini ekskavatör ile 700 kg kaldırma gücüne sahip bir mini yüklecinin performansını bir arada sunan nokta dönüşü yapabilen makinalardır. Ayrıca hidrolik donanımları sayesinde kırıcı, çene gibi kırma ataşmanlarını çalıştırabilir. Mini makina gurubundaki bütün makinalar dünyaca kabul görmüş kabin güvenlik standartı olan ROPS/FOPS (Devrilme ve üzerine yük düşmesi durumunda mukavemet) sertifikalarına sahiptir.
YÜKSEK ERİŞİMLİ MAKİNALAR İLE YIKIM Uygulama: Uzun bomlu yıkım makinasi,yıkılacak binaya nakledildikten sonra makinanin yıkım çalışmasını yapabileceği önceden tespit edilen güvenli alana yerleşir. Gerekli ekipmanlar (Çene vs.) makinaya bağlanarak kırım için hazır hale getirilir. Çevede ve makinada bütün kontroller yapıldıktan sonra en üst kota uzanan bomun ucundaki çene ataşma ile beton kırma işlemi başlatılır. Kirişler kolon başlarından kesilir, kesilen kiriş ataşman yardımı ile tutularak zemine indirilir.kolonlar ise bir alt döşemenin bağlantı kısmından kesilerek, yine ataşman yardımıyla zemine indirilir. Aynı işlemler her kata uygulanarak bina zemine kadar yıkılır. Kullanılan Makina: Bu makinalar 35 ton ve üzeri ekskavatörlere uygulanan bir sistemdir. Ekskavatörün üzerinde bulunan kazıcı kolu çıkarılarak üç kademeli yüksek erişim bomu monte edilir. Bu eklemli bom sayesinde yüksek alanda en dar yerlere bile temas sağlanarak kırma işlemi gerçekleştirilir. Makina üzerinde gerektiğinde operatörün yukarı aşağı ve yatay olarak hareket ettirebildiği asanösr mekanızmasıda yer almaktadır. Bu sayede operatör kırdığı alanı çok daha iyi görebiliyor ve güvenli çalışma ortamı sağlanıyor. Yüksek tonajlı makinaların üzerindeki paletler dışa doğru açılarakçalışma esnasında makinanın dengesini arttırılabilir. Operatörün çalışma alanını rahatça görebilmesi için makinenin arka kısmına ve bom kısmına kameralar yerleştirilmiş olup, kabin içerisindeki lcd ekran yardımıyla operatör çalışma alanını izleyerek daha güvenli çalışma sağlamaktadır. Ataşman Özellikleri: Uzun erişimli boma sahip makinalarda kırıcı yerine hidrolik basınç ile sıkıştırarak betonu kıran çene ataşmanları kullanılmaktadır. Çene ataşmanı yüksek güçte hidrolik basınç ile tahrik olur ve mukavemeti yüksek betonı bile kolayca parçalar. Ayrıca bu ataşmanlar ile botonun içerisindeki demirde kesilebilir.
BETON DELME KESME İLE YIKIM Uygulama: İlk olarak kesilecek olan parça tespit edilir ve karot ile karşıklı eşit noktalardan delikler açılır. Sahada bulunan vinç uygun yere kurulur. Kesilecek parçanın ağırlığının tespiti yapılır. Güvenli mukavemet kat sayısı hesaplanarak hazırlanan çelik halatın bir ucu vince bağlanır, 1'nci delikten aşağı doğru geçirilerek 2'nci delikten yukarı doğru geçirilip (boğma) vince bağlanılarak gerginleştirilir. Makinelere su bağlantıları yapılır. Derz kesmelerde, terazili ve düzgün bir şekilde raylar monte edilir ve kesim işlemi başlar. Blok parça serbest kalana kadar kesim işlemi yürütülür. Kesinlikle herhangi bir sıkışma olduğu zaman vincin gücüyle koparma yapılmaya çalışılmaz. Serbest kalan beton blok vinç yardımı ile güvenli bir şekilde sahada uygun bir yere nakledilir.bu işlem blok blok kesilerek yıkılacak yapının bitmesine kadar aynı şekilde devam eder. Kullanılan Makina: Beton kesme makinesi; Raysız çalışır, sadece yatay çalışır, personel koordine eder, uzaktan kumanda edilemez, hidrolik takviyesi mevcut değildir, elektrik ile çalışır, sulu kesim yapılır, çok hızlı kesim yapar. Derz kesme makinesi; Raylı çalışır, yatay ve düşeyde çalışır, uzaktan kumanda edilebilir, hidrolik takviyeli çalışır,elektrik ile çalışır, sulu kesim yapılır, çok düzgün ve nizami kesim yapar ancak hızlı kesim yapamaz. Karot delme makinesi; Yatay ve düşeyde çalışır, personel koordine eder, elektrik ile çalışır, sulu delme yapılır, karotla kesilen parçanın kenarları düzgün çıkmaz. (dairesel çıkıntılar oluşur) Ataşman Özellikleri: Uzun erişimli boma sahip makinalarda kırıcı yerine hidrolik basınç ile sıkıştırarak betonu kıran çene ataşmanları kullanılmaktadır. Çene ataşmanı yüksek güçte hidrolik basınç ile tahrik olur ve mukavemeti yüksek betonı bile kolayca parçalar. Ayrıca bu ataşmanlar ile botonun içerisindeki demirde kesilebilir.
PATLATMA YÖNTEMİ İLE YIKIM Patlatma ile binaların kontrollü ve güvenli olarak yıkımı süreci 13. yy sıralarında kara barutun bulunması ile başlamıştır. Kara barut kullanılarak yapılan ilk patlatmalar ise 1600 yılında Macaristan daki taş ocaklarında kayaçların patlatılması ile başlamıştır. Hemen kısa bir süre içinde İngiltere deki kalay madenleri ve İsviçre nin kaya patlatma teknolojisini yol konstrüksiyonuna uygulaması ile kara barut kullanımı yaygınlaşmıştır. Gerçek anlamda bir binanın patlayıcı ile devrilmesi ise kayıtlara ilk olarak 1605 yılında geçmiştir. Guy Fawkes adlı İngiliz, suikast amaçlı eyleminde variller dolusu barutu İngiliz parlamento binasının altına yerleştirmiştir. Tarihte dönüm noktası olarak sayabileceğimiz bir başka patlatmalı yıkım ise 1773 yılında İrlanda da, 70 kg lık barutla 700 yıllık Holy Trinity katedralinin yerle bir edilmesidir. Patlatmalı yapı yıkımlarının Amerika da uygulanması ise 1850 lerin başlarında San Francisco da meydana gelen büyük yangınlar sebebiyle gerçekleşmiştir. Amerika nın kaya patlatması ve yangınla mücadelede avantaj haline getirdiği barut, İtalyan kimyager Ascanio Sobrero nun yeni ve güçlü bir patlayıcı karışımı olan nitrogliserini bulması ile tahtından inmişti. 1850 lerin sonlarına gelindiğinde ise nitrogliserin patlayıcı sektöründeki yerini tamamen sağlamlaştırdı. Devam eden süreçte içlerinde İsveçli Alfred Nobel in de bulunduğu birçok kimyacı nitrogliserinli birçok kombinasyon deneyerek bu şiddetli ve kontrolü zor patlayıcıyı daha stabil ve güvenli bir hale getirmenin yollarını aradılar. Alfred Nobel bu özellikleri içeren patlayıcıyı yapmayı başardı ve adını dinamit koydu. Bu bölüme kadar her ne kadar çok önemli adımlar atıldıysa da 60 lı yıllara kadar yıkılan bina sayısı birkaç yüzü geçmemektedir. 1960 ların başlamasıyla birlikte teknikte çok daha detaylı çalışmalar yapılarak binaların kolonlardan yararlanılarak istenilen doğrultuda devrilmesi başarılmıştır. Aynı zamanda liderliğini Explosive Technology Corporation adlı şirketin yaptığı bir grup yeni patlayıcı araştırıcısı yüksek hızlı ve çok daha etkili bir patlayıcı olan RDX (cyclotrimethylenetrinitromine) i geliştirdi. RDX o kadar başarılı bir buluştu ki hala günümüzde de saygınlığını korumaktadır. Bu yıllardaki diğer gelişmeleri ise daha güvenli olan elektrikli sistemlere geçiş ve güvenli sınırda yer titreşimleri ve hava basıncı kontrollerinin sağlanması oluşturmuştur. Bu dönemde Atlantic City de dört ayrı otel ve bir gökdelen dört ayrı firma tarafından başarı ile yıkılmıştır. 1980 lere gelinmesiyle birlikte medyadan da destek görmeye başlayan sektör, 1930-1970 yılları arasında beş dakika ile sınırlı tutulan görüntülerinin bir saati aşan yayınlara dönmesi ile kamuoyu üzerindeki imajını güçlendirdi.
1994 yılında Philadelphia da bulunan 250,000 m2 lik Sears Merchandise Center binasının yıkımı, patlatmalı yapı yıkım tarihine, uygulanan en büyük proje olarak adını yazdırmıştır. Bu yıkımı yaklaşık olarak 50,000 insan on iki saniye boyunca canlı olarak izledi. Gelişmeler olumlu yönde sürerken patlatmalı yıkımların ölümcül sonuçları da ortaya çıktı. 1997 yılında sektörün ödünü patlatan olay gerçekleşti ve Avustralya da yapılan bir yıkımda taş fırlaması sonucu 13 yaşındaki küçük bir kız hayatını kaybetti. Ama yaşanan bu ve benzeri olaylar sektörün daha güvenli-kontrollü yıkımlar konusundaki teknolojik çalışmalarını kamçıladı ve gelişim sürecini hızlandırdı. Günümüzde patlayıcı sektöründeki gelişmeler ile gelinen noktada 150 mt. Gibi kısa mesafelerde sönümlenen patlayıcılar üretilmiştir. Ülkemizde patlatma işleri özel izinler alınarak ve özel ehliyetli kişiler eşliğinde yapılmaktadır. HAFRİYAT TOPRAĞI, İNŞAAT VE YIKINTI ATIKLARININ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Çevre ve Orman Bakanlığından Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 18/03/2004 Yayımlandığı Resmi Gazete No: 25406 Yıkım Faaliyetleri İçin İzin Alınması Madde 18 - Yıkım çalışmasına başlanılmadan önce, yıkım faaliyetini gerçekleştirecek kişi, kuruluş veya firmaların mücavir alan sınırları içinde ilgili belediyeye, dışında ise mahallin en büyük mülki amirine başvurarak yıkım izni almaları zorunludur. Bununla ilgili işlemler 23 üncü maddede belirtilen esaslara göre yapılır. Yıkım İşlemleri Madde 19 - Yıkımı yapılacak yapıların içlerindeki geri kazanılabilir malzemelerin öncelikle ayrıştırılması ve geri kazanılması esastır. Bu çerçevede kapı, pencere, dolap, taban ve duvar kaplamaları, döşemeleri ve yalıtım malzemeleri gibi inşaat malzemeleri ile tehlikeli atıklar yıkımı yapılacak yapılardan ayıklanır ve ayrı toplanır. Yıkım işlemleri sırasında gürültü, toz ve görüntü kirliliği ile ilgili olarak 20 ve 21 inci maddelerde belirtilen
tedbirler alınır. Yıkımın hidrolik ekipmanlara sahip iş makineleri ile yapılması durumunda, kolon ve kiriş gibi beton yapılar kesilir veya parçalanır. Çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumak amacıyla, asbest içeren malzemelerin kullanıldığı binaların yıkımı, sökümü, tamiratı ve tadilatı sırasında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 26/12/2003 tarihli ve 25328 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik esaslarına uyulur. YIKIM İŞLERİNDE ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ YAPI İŞLERİNDE İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ Bakanlar Kurulu Karar Tarihi - No: 02/07/1974-7/8602 Dayandığı Kanun Tarihi - No: 25/08/1971-1475 Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi - No: 12/09/1974-15004 Madde 125 - Yıkım işleri, ancak sorumlu ve yetkili teknik elemanın denetimi altında yapılacaktır. Madde 126 - Yıkımdan önce yapının içindeki ve etrafındaki havagazı, su ve elektrik bağlantıları kesilecektir. Yıkım sırasında su ve elektriğin kullanılması gerektiği hallerde, bunlar, yapı dışında özel koruyucular içine alınacaklardır. Madde 127 - Yıkım sırasında çıkan taş, tuğla, demir ve moloz gibi artıklar kat döşemelerinde yığılmayacaktır. Yıkılan kısmın malzeme ve molozları kattan kata veya yere güvenlik tedbirleri alındıktan sonra atılacaktır. Madde 128 - Yıkım sırasında çıkan kiremit, tuğla veya benzeri malzemenin yere indirilmesinde kullanılan olukların üstleri kapalı olacak ve çalışma sırasında aşağı bırakılan malzeme, oluktan alınmadıkça başka malzeme bırakılmayacaktır. Madde 129 - Altında veya etrafında bulunan işçilerin güvenliği sağlanmadıkça yıkılacak kısmın duvar ve döşemeleri kitle halinde yıkılamaz. Duvarın döşemeye oturduğu kısımda veya herhangi bir yüksekliğinde şerit gibi oyuk açmak ve sonra duvarı üstten iple çekmek ve ittirmek suretiyle yıkım yapılması yasaktır. Madde 130 - Yıkılacak kısımlar, yıkılmadan önce ve yıkım sırasında bol su ile sık sık ıslatılacak ve toz kalkmaması için gerekli tedbirler alınacaktır. Madde 131 - Yıkılacak kısmın etrafında, en az yapı yüksekliğinin iki katına eşit güvenlik alanı bırakılacak ve bu alan korkulukla çevrilecektir.
Boş alan bulunmaması gibi nedenlerle bu yükümün yerine getirilmesi olanağı yoksa, yıkım sırasında fırlayacak parçaların etrafa zarar vermesini, önlemek için, yapı etrafı gerekli yükseklik ve dayanıklılıkta bir perde ile çevrilecektir. Madde 132 - Elle yıkılacak duvarlar için kurulacak iç kısım iskeleleri tabandan en çok 4 metre yükseklikte yapılacaktır. Madde 133 - Binadaki merdivenler ve bunların dayanakları en sonra yıkılacaktır. Madde 134 - Camlı kapı, pencere ve ayna gibi kırıldıklarında tehlikeli olabilecek kısımlar, yıkıma başlamadan önce sökülüp uygun yerlere taşınacaklardır. Madde 135 - Yıkımda çalışan işçilere gözlük, koruma başlığı (baret) ve çelik burunlu ayakkabı gibi kişisel korunma araçları verilecektir. YIKIM İŞLERİ ANALİZİ 2008 B.Fiyatı Kitap Poz No Tanımı Birimi (YTL) Bayındırlık Bakanlığı Bayındırlık Bakanlığı Bayındırlık Bakanlığı Bayındırlık Bakanlığı Bayındırlık Bakanlığı Bayındırlık Bakanlığı 18.182 18.183 18.183/1 18.184 18.185 18.185/1 PATLAYICISIZ KİREÇ,MELEZ HARÇLI KARGİR M3 İNŞAAT YIKIMI PATLAYICISIZ ÇİMENTO HARÇLI M3 KARGİR,HORASAN İNŞAAT YIKIMI MAKİNA İLE ÇİMENTO HARÇLI M3 KARGİR,HORASAN İNŞAAT YIKIMI HER TÜRLÜ YIKIMDAN ÇIKAN TAŞ VE M3 TUĞLANIN AYRILMASI PATLAYICISIZ DEMİRLİ DEMİRSİZ BETON M3 İNŞAAT YIKIMI MAKİNA İLE DEMİRLİ DEMİRSİZ BETON M3 İNŞAAT YIKIMI Bayındırlık 18.186 DEMİRLİ BETON YIKIMINDAN ÇIKAN DEMİRİN KG
Bakanlığı AYIKLANMASI Bayındırlık Bakanlığı Bayındırlık Bakanlığı 18.187 18.188 PATLAYICIYLA HARÇLI KARGİR İNŞAAT VE M3 HORASANIN YIKILMASI PATLAYICIYLA DEMİRLİ VE DEMİRSİZ BETON İNŞAAT M3 YIKIMI YIKIM VE HAFRİYAT SÖZLEŞME ÖRNEĞİ MADDE 1- TARAFLAR ve AMAÇ Bu sözleşme, bir taraftan (Bundan böyle İşveren olarak anılacaktır.) ile diğer taraftan (Bundan böyle Taşeron olarak anılacaktır.) arasında, sözleşme konusunu teşkil eden iş ile ilgili haklar, yükümlülükler ve diğer her türlü münasebetleri düzenlemek için aşağıdaki şartlar dahilinde tanzim, kabul ve imza edilmiştir. MADDE 2- SÖZLEŞMENİN KONUSU Bu sözleşmenin konusu; İşveren tarafından yapılacak Şişli Feriköy İlköğretim okulu İnşaatı işinde işyerinde mevcut ve yapılacak bina alanında bulunan eski okul binasının yıkılması ve yapılacak okulun temel hafriyatlarının yapılması işlerinin, Sözleşme evrakından olan bütün dokümanlara ve bunlara atıfta bulunan tüm şartnameler ile T.C. Mevzuatındaki tüm yasal ve idari düzenlemelere uygun şekilde ve Madde 5 de yazılı bedelle yapılması işidir. MADDE 3- SÖZLEŞME KONUSU İŞLERİN YAPIM ŞARTLARI Taşeron işbu sözleşmeyi imzalamadan önce işin yapılacağı yeri görüp işe vukuf peyda ederek işi kabul etmiş sayılacaktır.
Taşeron İş yerini, mahalli şartları, döküm yerlerini, zemin durumu ve klasını belirleyip fiyatını buna göre vermiş olup ileride ve iş sırasında zemin klasına dayalı veya sair herhangi bir nedenle fiyat farkı talebinde bulunmayacaktır. Bir m3 her türlü zeminde patlayıcı madde kullanmadan kazı yapılması şartları ve birim fiyata dâhil masraflar: Ekskavatör, trakskavatör, v.b.gibi makineler ile kırıcılı veya kırıcısız kazının yapılması, taşıtlara yüklenip döküm mahalline kadar taşınması, boşaltılması, döküm yeri bedeli, işçilik, makine, alet ve edevat giderleri, kar ve genel giderler dâhildir. Taşerona şantiyeden naklettirilen malzemenin nakliye ve döküm yerine dökülmesinden taşeron sorumludur. Taşeron hafriyat malzemesini 3. şahısların, belediyenin veya hazinenin arazisine dökerse ve sonradan bu husus tespit edilirse işveren yazılı olarak taşeronu uyarır ve işlemin düzeltilmesini talep eder. Taşeron gereğini 5 takvim günü içerisinde yapmaz ise işveren taşaronun nam ve hesabına işi yaptırır ve bedelini taşeronun alacağından keser. Taşeronun bu işleme ve yapılacak kesintiye itiraz hakkı yoktur. MADDE 4- SÖZLEŞME KONUSU İŞLERİN ÖLÇÜ ESASLARI Mevcut okul binasının yıkımı, temeli dâhil tüm imalatlarının yıkılması ve molozunun nakliyesini kapsamaktadır. Kazının hacmi imalat yerinde yapılmış olan gerçek ölçülere dayalı olarak hesaplanır. Bu hesap taraflar veya yetkili temsilcileri tarafından imzalanarak tespit edilir. Hak ediş bu imzalı hesaplara dayalı olarak tanzim edilir. MADDE 5- SÖZLEŞME KONUSU İŞİN FİYATI Her türlü zeminde patlayıcı madde kullanmadan kazı yapılması : Mevcut binanın yıkım ve molozların nakliyesi işi bedeli..-ytl dir. Madde 3 te belirtilen şartlarda yapılan ve Madde 4 belirtilen şekilde ölçülen kazının yapılması fiyatı:...-ytl/m3 (.. YTL ) Taşeron bunun dışında herhangi bir fiyat farkı talebinde bulunmayacaktır. MADDE 6- İŞLERİN YAPILMASINDA UYULACAK ESASLAR Bu sözleşme konusu işlerin yapılmasında Taşeron, İşveren ve İdarenin talimatlarına; Onaylı Uygulama ve Detay projelerine, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Genel Şartnamesine,
Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Teknik ve Özel Şartnamelerine, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Hafriyat İşleri Şartnamesine, Türk Standartları Enstitüsü Şartnamelerine, Uygun olarak çalışılacak ve birinci sınıf işçilik ile işi yapacaktır. MADDE 7- YER TESLİMİ İŞİN SÜRESİ İŞE BAŞLAMA Taşeron, sözleşmenin imzalanmasından sonra işe başlayacak ve on takvim günü süresinde işi bitirerek işverene teslim edecektir. İlk üç takvim günü içerisinde mevcut bina yıkılıp molozları kaldırılmış olacaktır. Hafriyat işi ise yedi takvim günü içerisinde tamamlanacaktır. Gecikilen her takvim günü için 500 YTL ceza taşeron hak edişinden kesilecektir. MADDE 8- MALZEMELER Taşeron işin yapılmasında kullanacağı akaryakıt ( Mazot ), yağ v.s. malzemeler ile iş makinelerinin tamir bakım ve yedek parça ihtiyaçlarını zamanında karşılayacak olup bu hususlara dayalı işte bir gecikmeye sebebiyet vermeyecektir. MADDE 9- ÖDEME İşverenin şantiye yetkilisi ve taşeronun teknik sorumlusu yapılan hafriyat işinin metrajını birlikte yapacaklardır. Yıkım işi bitiminde yıkım bedelinin %30 nakit Hafriyat bitiminde hafriyat bedelinin %30 nakit Olmak üzere kalan bakiye 30,60,90 gün vadeli çeklerle ödenecektir. Kesilecek faturalara KDV ayrıca ödenecektir.
MADDE 10- İŞİN KONTROLU İmalatın kontrolü için işveren yapımın her aşamasında yapım şeklini elemanları vasıtası ile kontrol ettirebilir. Taşeron işveren yetkili elemanlarının vereceği talimatlara aynen uymak zorundadır. İşveren yetkililerinin değiştirilmesini talep ettikleri taşeron personelini taşeron hiçbir talepte bulunmadan değiştirmek zorundadır. MADDE 11- TAŞERONUN SORUMLULUĞU ve KAZALAR Taşeron, mevcut okulun yıkımı öncesi ve yıkımı sırasında her türlü güvenlik önlemini alacak ve kendi izin verdiği personeli dışında kimseyi yıkım bölgesine sokmayacaktır. Yılım sırasında olabilecek her türlü kaza, yaralanma ve ölümlerin maddi ve hukuki sorumlusu taşerondur. Bu hususlarda yüklenicinin sorumlu olmadığını taraflar kabul ve beyan etmişlerdir. Taşeron, Sözleşme ve projelerde yer alan, iş ile ilgili teknik şartname hükümleri gereğince yapacağı iş için kendisine verilen projelere göre yapacağı imalatın her aşamasından tüm kazı ve nakliye esnasında olabilecek her türlü kaza ile hasardan sorumludur. Taşeron Kazı ve nakliye İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü hükümlerini yerine getirmekle ve çalıştıracağı personelinin SSK sigortalarını yaptırmakla yükümlüdür. Taşeron, bu iş için istihdam edeceği personelin çalışmaları sırasında olabilecek iş kazası sonucu meydana gelebilecek ölüm, bedeni ve maddi zararlardan bizzat sorumludur. Taşeron işin başlangıcından bitimine kadar inşaat alanında, şantiye sahasında, yasalar, tüzükler ve şartnamelerde yazılı olan tüm emniyet ve sağlık tedbirlerini almak zorundadır. Ayrıca Taşeron çalışanlarının üçüncü kişilere vereceği zararlardan dolayı doğacak cezai ve hukuki sorumluluklardan da sorumludur. İşveren, yukarıda sayılan olaylar nedeniyle sorumlu tutulamaz.
MADDE 12- İŞVERENİN SORUMLULUKLARI İşveren yıkım ve hafriyat sahasını hafriyat ve nakliye araçlarının girebilmesi için uygun şekilde hazırlayarak taşerona tutanakla teslim edecektir. MADDE 13- YÜKLENİCİNİN ÇALIŞTIRACAĞI İŞÇİLER VE İŞÇİ HAKLARI: Çalışanların özlük hakları öncelik taşımaktadır. Bu nedenle Taşeron, çalıştırdığı işçilerini SSK ya işveren SSK numarasına kaydettirecek veya kendi SSK numarasına işlem yapıp primleri yatıracak ücretlerini aylık bordrolarla ödeyecektir. Taşaron ücretlerden yapılan stopaj kesintileri ile aylık SSK primlerini zamanında Vergi Dairesi ve SSK ya yatıracak ve bu işlemlere ait belgelerin fotokopilerini İşveren e verecektir. Bu belgeler verilmez ise hak ediş ödemesi yapılmayacaktır. MADDE 14- FİYAT ÜCRET ve VERGİLERLE RESİMLERDEKİ ARTIŞLAR Sözleşmenin imzasından sonra meydana gelebilecek malzeme, nakliye, döküm yeri bedeli, işçilik veya benzeri bir fiyat artışı için Taşeron a herhangi bir fiyat farkı ödenmeyecektir. MADDE 15- KANUNİ ADRRESLER VE TEBLİGAT İŞVEREN : : Tel :. : Faks : TAŞARON : : : Tel : Taşaron un yukarıdaki adresine yapılan tebligatlar bizzat kendisine yapılmış sayılacaktır.
MADDE 16 SON MADDE Bu Sözleşme, bu madde dahil 16 (On altı) madde olarak tanzim edilmiş, taraflarca okunarak.../..../.2006 tarihinde imzalanmıştır. Metraj ve Keşif Metraj, projede kullanılan malzemelerin listesidir kabaca. Kaç metre hangi kablo, kaç adet hangi tür armatür, ne kadar pano ve içinde hangi tür ne kadar şalt malzemesi vs Keşif, yapılan metrajın fiyatlandırılmasıdır (İşçilik ve kâr dahil). Kısaca bu iş ne kadara yapılır? Sorusunun cevabıdır. İki şekilde metraj-keşif yapılabilir. Birincisinde, projede ne varsa, piyasadaki adına, türüne göre yapılır. Bu; özel sektöre proje yapılıyorsa, veya imalatı da keşfi hazırlayan yapıyorsa kullanılır. İkincisi, Bayındırlık (ve ya TEDAŞ genel olarak) Birim Fiyat Tariflerine göre keşif-metrajdır. Bu tür çalışmada her malzemenin tarifi birim fiyat kitabından (her sene yenilenir) alınır. Her malzemenin poz numarası vardır. Bu devlet ihalelerinde kullanılır. Bazen özel sektör de buna uygun bir çalışma isteyebilir. METRAJ, FİYATLANDIRMA TEKNİKLERİ GÜNÜMÜZDE DAHA YAYGIN OLARAK AMP VE OSKA PROGRAMLARI OLARAK KULLANILMAKTADIR. Hakediş nedir? Metraj nedir? Kimler kullanır? Nasıl yapılır? TANIMI: Müteahhidin veya Taşeronun; uhdesindeki sözleşmeye göre inşatta gerçekleştirdiği imalat ve belirli ihzarat karşılığı tahakkuk eden alacağıdır ve sözleşme tasarısının 9 ve 11 nci, e ksiltme şartnamesinin 11 nci, Bayındırlık İşleri Genel Şartnamesinin 39 ncu, Bayındırlık İşleri Kontrol Yönetmeliğinin 14.17 ve Genel Teknik Şartnamesin Genel hükümleri (1) maddeleri esaslarına göre tanzim edilir.