TEÇHİZATIN KULLANILMASI VE HAZIRLANMASI İÇİNDEKİLER Kişisel Koruyucu Donanımlarla İlgili Hususlar Kişisel Koruyucu Donanımların Kullanımı Ve Hazırlanması KİMYASAL MADDELER VE TEHLİKELERİ Doç. Dr. Murat ALANYALIOĞLU HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Kişisel koruyucu donanımların kullanımı, seçimi, hazırlanması ve eğitimi ile ilgili bilgiler öğrenecek, Kişisel koruyucu donanımları sınıflarına göre tanıyacaksınız. ÜNİTE 14
GİRİŞ Kişisel koruyucu donanımların kullanım şartları özellikle kullanım süreleri, riskin derecesine ve maruziyet sıklığına, işçinin çalıştığı yerin özelliklerine ve kişisel koruyucu donanımın performansına bağlı olarak belirlenmelidir. Kişisel koruyucu donanımların seçiminde dikkat edilmesi gereken hususları 13. bölümde öğrenmiştik. Bu bölümde ise, kişisel koruyucu donanımları tanıyacağız ve bunun yanında hangi donanımın hangi durumlarda kullanılabileceğini öğrenmiş olacağız. Ayrıca kişisel koruyucu donanımların nasıl hazırlanacağı ve bakımının nasıl yapılacağı ile ilgili bilgileri de bu bölümde bulabileceksiniz. KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARLA İLGİLİ HUSUSLAR Kişisel Koruyucu Donanımlar, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 2 Temmuz 2013 tarih ve 28695 sayılı Resmî Gazetede Kişisel Koruyucu Donanımların işyerlerinde kullanılması hakkında yönetmelik hükümlerine uygun olarak tasarlanmış ve üretilmiş olmalıdır. Tüm kişisel koruyucu donanımlar Tam koruma sağlamalıdır. Kendileri bir tehlike kaynağı olmamalıdır. Kullanılan vücut kısımlarına ve yapılan işe tam uygunluk sağlamalıdır. Kullanımı, bakım ve temizliği kolay ve pratik olmalıdır. İşyeri şartlarına uygun olmalıdır. Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla Kişisel Koruyucu Donanımın kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu kişisel koruyucu donanımların bir arada kullanılması uyumlu olmalı ve risklere karşı etkin olmalıdır. Kişisel Koruyucu Donanımların kullanım şartları özellikle kullanım süreleri, riskin derecesine ve maruziyet sıklığına, işçinin çalıştığı yerin özelliklerine Ve Kişisel Koruyucu Donanımın performansına bağlı olarak belirlenmelidir. Tek kişi tarafından kullanılması esas olan Kişisel Koruyucu Donanımların, mecburi hallerde birkaç kişi tarafından kullanılması hâlinde, bu kullanımdan dolayı sağlık ve hijyen problemi doğmaması için her türlü tedbir alınmalıdır. Kişisel Koruyucu Donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilmeli, bakım ve onarımdan ve/veya ihtiyaç duyulan elemanlarının değiştirilmelerinden sonra, hijyenik şartlarda muhafaza edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır. Kişisel Koruyucu Donanımlar talimatlara uygun olarak kullanılmalı ve talimatlar işçiler tarafından anlaşılır olmalıdır. İşveren, işçilerin Kişisel Koruyucu Donanımları uygun şekilde kullanmaları için her türlü tedbiri almalıdır. İşçilere verilen Kişisel Koruyucu Donanımlar her zaman etkili şekilde çalışır durumda olmalı, temizlik ve bakımı yapılmalı ve gerektiğinde yenileri ile değiştirilmelidir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2
Çalışanın baş kısmındaki yaralanma nedenleri genel olarak, düşen cisimler, bir cismin kopması veya patlaması ile meydana gelen düşüşler, elektriksel kaçak ve bunlara yakalanma olaylarıdır. Çalışanlar kendilerine verilen Kişisel Koruyucu Donanımları aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmalıdır. Çalışanlar Kişisel Koruyucu Donanımda gördükleri herhangi bir arıza veya eksikliği işverene bildirmelidir. Kişisel Koruyucu Donanımları kullanan kişiler; korunmanın gerekliliğini, Koruyucunun başka korunma yönteminin yerine veya yanı sıra kullanılmasının nedenlerini ve bunu kullanarak sağlayacakları yararı anlamış olmalıdırlar. Korunma olmadığında oluşacak maruziyetin sonuçlarıyla birlikte, Kişisel Koruyucu Donanımların kullanım kuralları ve hangi durumlarda maksada uygun ve etkili çalışmayacağı da açık bir biçimde anlatılmalıdır. Kişisel Koruyucu kullanacak kişilere donanımla ilgili gerekli eğitimler verilmelidir. Kişisel Koruyucu Donanım kullanılmasını gerektiren riskin önlenmesi için alınan tedbirler; bu tedbirlere rağmen sürmekte olan riskin düzeyi ve muhtemel olumsuz sağlık güvenlik etkileri, kişisel koruyucu donanım ile çalışma mecburiyetinin bu olumsuz etkileri önleme çabasından kaynaklandığı, Kişisel koruyucunu donanımın hangi etkilere karşı koruma sağladığı, nasıl kullanılacağı, bakımının ve temizliğinin nasıl yapılacağı, nerede ve nasıl saklanacağı, anlatılmalı ve uygulamalı olarak gösterilmelidir. KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN KULLANIMI VE HAZIRLANMASI Baş koruyucuları Çalışanın baş kısmındaki yaralanma nedenleri genel olarak, düşen cisimler, bir cismin kopması veya patlaması ile meydana gelen düşüşler, elektriksel kaçak ve bunlara yakalanma olaylarıdır. Bu yaralanma olaylarının önüne geçmek amacıyla aşağıdaki Kişisel Koruyucu Donanımlar kullanılır. Baretler Baretlerin genel biçimi Şekil 14.1 de sunulmuştur. Baretler, kolon ve bantları çıkarılarak kullanılmamalıdır. Baretler sık sık kontrol ve testten geçirilerek, kullanma ve eskime sonucunda, koruyucu özelliklerini yitirip yitirmedikleri belirlenmelidir. Baretler, sık sık temizlenmeli ve dezenfekte edilmeli, kullanılmadığı zamanlarda havadar bir yerde ambalajı içinde saklanmalıdır. Plastik baretler: Darbe tesirlerinden korunmak için kullanılır. Düşme mesafesine bağlı olarak 10-15 kg ağırlığındaki cisimlerin etkilerinden korur. Demir-çelik, madencilik, bina, gemi, tünel inşaatlarında ve çeşitli sanayi iş kollarında kullanılır. Yalıtkan özelliği nedeni ile 600 V a kadar güvenlik sağlarlar. Plastik baretler asgari 300 gr ağırlığında olup, iyi kullanıldığı takdirde 5 yıl süreyle kullanılabilir. Bileşiminde polietilen oranı fazla olan plastik baretler sıcak ortamlarda yumuşadığından bu yerlerde kullanılmamalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3
Yüksek düzeyde yalıtkan plastik baretler: Bu sınıfa giren baretler, hem darbelere hem de elektrik enerjisi tehlikelerine karşı kullanılır. Yüksek düzeyde yalıtkanlık özelliğine sahiptir. 30.000 Volta kadar bozulmadan koruyucu özelliğini göstermelidir. Bu tür baretler üzerinde, havalandırma deliği ve perçin gibi metal parça bulunmaz. Genellikle, elektrik işlerinde kullanılırlar. Alüminyum baretler: İşyerinde duran engellere çarpma riskine karşı kullanımı uygundur. Alüminyumdan yapıldığından sıcak çalışma ortamında kullanılabilir. Elektriksel kaza ihtimalinin çok düşük olduğu yerlerde kullanılmalıdır. Hafif ve ısıya dayanıklı olması nedeniyle, plastik baretlerin kullanılamayacağı işler için elverişlidir. Petrol kuyuları, rafineri ve kimyasallarla çalışılan tesislerde kullanılır. Kep, bone ve saç fileleri Şekil 14.1. Plastik baret Kirli ve tozlu işlerde ve işyerlerinde, saçı ve başı temiz tutmak; aynı zamanda dönen ve hareketli makine aksamından korunmak için kullanılan Kişisel Koruyucu Donanımlardır (Şekil 14.2.). Kulak koruyucuları Şekil 14.2. Bone Yapılan istatistikler, çalışanların yaklaşık % 25 inin işitme kaybı ile karşılaştığını göstermektedir. Yüksek miktarda gürültüye maruz kalınan çalışmalarda kullanılması gerekmektedir. Uzun süre bu ortamlarda ekipmansız çalışmak geçici veya kalıcı sağırlığa yol açabilir. Bu tip ekipmanlar gürültüyü insan sağlığına uygun olacak seviyeye kadar indirebilmelidir. Gürültü maruziyeti, en düşük maruziyet etkin değeri olan 80 db değerini aştığında, işveren kulak koruyucuları sağlayarak işçilerin kullanımına hazır hâlde bulunmalıdır. Gürültü maruziyeti en yüksek maruziyet etkin değeri olan 85 db Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4
değerine ulaştığında ya da bu değerleri aştığında ise kulak koruyucuları kullanılmalıdır. Kulak koruyucuları aşağıdaki cinslerde olabilir (Şekil 14.3): Kulak tıkaçları ve benzeri cihazlar Tam akustik baretler Endüstriyel baretlere uyan kulaklıklar Kapalı devre haberleşme alıcısı olan kulak, koruyucuları İç haberleşme donanımlı kulak koruyucuları Göz ve yüz kısmındaki yaralanma nedenleri genel olarak, toz ve diğer metal talaşı gibi uçan parçacıklardan, sıçrayabilecek sıvı metallerden, asitler veya diğer yakıcı sıçrayabilecek sıvılardan ve bu sıvıların buharlarından, sıçrayabilecek veya püskürebilecek kan veya diğer potansiyel enfekte vücut sıvılarından, kaynaktan veya lazerden oluşan yoğun ışıktan kaynaklanır. Göz ve yüz koruyucuları Şekil 14.3. Çeşitli kulak koruyucu donanımları Çalışanın göz ve yüz kısmındaki yaralanma nedenleri genel olarak, toz ve diğer metal talaşı gibi uçan parçacıklardan, sıçrayabilecek sıvı metallerden, asitler veya diğer yakıcı sıçrayabilecek sıvılardan ve bu sıvıların buharlarından, sıçrayabilecek veya püskürebilecek kan veya diğer potansiyel enfekte vücut sıvılarından, kaynaktan veya lazerden oluşan yoğun ışıktan kaynaklanır (Şekil 14.4.). Şekil 14.4. Göz koruyucusunun önemini gösteren bir resim. Metal parça (vida) göze fırlamış fakat koruyucu gözlük tarafından tutularak olası bir kör olma durumunun önüne geçilmiştir. Gözlükler Uçuşan parçalar ve tehlikeli ışınlardan korunmada kullanılır. Şeffaf, renkli camdan veya plastikten yapılmıştır. Yandan da gelecek tehlikeler için kenar perdeli olanları kullanılır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5
Fincan tipli muhafazalı gözlükler Gözlük camının herhangi bir nedenle kırılmasıyla, parçaların göze batmasını önlemek için, camlar fincanların üzerine sıkıca yerleştirilmiştir (Şekil 14.5.). Camları kolayca değişebilir. 3 tipi mevcuttur; Taşçı Tipi: Camlar tamamen şeffaftır. Parça sıçramalarına karşı kullanılır. Tozdan Koruyucu: İnce, kolayca uçuşan toz partiküllerine karşı kullanılır. Gözleri bütünüyle kaplar ve kenarları şakak kemiklerine iyice oturur. Kaynak Tipi: Zararlı ışınlara karşı kullanılır. Elastik aksamlı muhafazalı gözlükler İnce toz, duman, asit ve sislere karşı kullanılır. Gözlük çerçevesi elastik olduğundan, fincanlı tiplere göre, darbelere karşı daha az koruyucudur (Şekil 14.5). İki tipi mevcuttur; Plastik Siperli: Uçuşan parçalara uygun şekilde yapılmıştır. Ark ve tehlikeli ışınlara karşı da kullanılabilir. Ağır parçaların fırladığı kaynak işlerinde kullanılmazlar. Dökümcü Tipi: Dökümhanelerde, erimiş metal sıçramalarına, şiddetli darbe ve toza karşı kullanılır. Miğferli siperler Şekil 14.5. Fincan tipli ve elastik aksamlı muhafazalı gözlükler Başın üst kısmını, kulakların arkasında kalan bölgeyi, yüz ve boyun kısmını korumada kullanılır. Ön kısımlarında, filtre koruma camı yerleştirilecek şekilde hazırlanmış pencere vardır. Miğfer uygun bir kayış tertibatı ile başa tutturulur, ancak başa değmez. Kaynak miğferleri, ısıya dayanıklı olup aynı zamanda enfraruj ışınlarının etkilerine karşı koruma sağlar (Şekil 14.6.). Şekil 14.6. Miğferli siper ve yüz siperi Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6
El ve yüz siperleri El Siperleri: Kaynak işleminin gözetlenmesinde kullanılırlar, miğferden farkı, başa tutturulmayan, yalıtkan ve zor yanıcı bir malzemeden yapılan sapları olmasıdır. Yüz Siperleri: Hızla uçuşan parçalar ve tehlikeli sıvı sıçramalarına karşı ve sıcak metal işleme yapılan işyerlerinde kullanılır (Şekil 14.6.). Yüz siperleri, yalıtkan ve kıvılcımlanmaz türden olmalı ve üzerlerinde bu özellikleri belirten etiket bulunmalıdır. Solunum sistemi koruyucuları İş yeri havasında bulunan zararlı maddeler; metal tozları, çözücüler (solventler) çeşitli zehirlenmelere sebep olurlar. Silis, amyant, kömür tozları gibi zararlılar pnömokonyoz olarak adlandırılan akciğer toz hastalığına neden olurlar. Bu ve benzer zararlıların, maksimum konsantrasyon değerlerini geçmeleri durumunda, uygun aspirasyon sistemleri kullanılmalıdır. Ancak bu sistemlerin kurulamadığı veya yetersiz kaldığı durumlarda, solunum sistemi koruyucularının kullanılması gerekmektedir. Gaz, toz ve radyoaktif toz filtreli maskeler, hava beslemeli solunum cihazları, takılıp çıkarılabilen kaynak maskesi bulunduran solunum cihazları, dalgıç donanımı, dalgıç elbisesi bu tür koruyuculardır. Solunum sistemi koruyucuları kullanıldığı yere ve kullanım maksadına uygun olarak seçilmelidir. Her kullanıştan sonra gözden geçirilmeli ve filtreleri çıkarıldıktan sonra temizlenmelidir. Koruma özelliğini kaybeden filtreler, değiştirilmelidir. Hava temizleyici maskeler Şekil 14.7. Toz maskesi Mekanik filtre tipi (partikül tutucu) maskeler Metal ve silis tozlarına karşı kullanılır, ortamda asılı duran toz partikülleri solunum esnasında, filtre tarafından tutulur, kısa sürede toz ile dolar, bu nedenle sık değiştirilmelidir, filtre renginin koyulaşması, koruma özelliğini kaybettiğini gösterir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7
Kimyasal filtre tipi maskeler Havada bulunan toz, gaz, duman ve toksik partiküllere karşı kullanılır. Zararlı gazlar ve partiküller, aktif granül kömür tarafından emilerek reaksiyona sokulur. Toz maskeleri Genellikle, selülozik elyaftan yapılmış basit maskelerdir, 0,2 5 mikron arasındaki tozlara karşı kullanılır. Kullanılma süresi çok kısadır ve sadece ağız ve burun bölgesini kapatır (Şekil 14.7.). Filtre kutulu gaz maskeleri Tüm olarak yüzü kaplayan, filtre kutusuna bağlı olan ve organik buhar, asit gazları, NH 3, CO veya bunların farklı bileşimlerinden oluşan zararlılara karşı kullanılır. Gaz yoğunluğunun düşük olduğu, geniş alanlarda kullanılır. Kısa süreli, acil durumlarda kullanılır. Sürekli kullanılmaz. Oksijen yetersizliği durumunda yararlı olmaz. Hava beslemeli maskeler İşyeri havasında bulunan zararlı etkilerden korunmak üzere, hortum vasıtasıyla dışarıdan hava verilir, tehlikeli konsantrasyonlardaki toz, sis, buhar veya gaz içeren tanklar, kuyular, galeriler vb. yerlerde kullanılırlar (Şekil 14.8.). El ve kol kısmındaki yaralanma nedenleri; yanmalar, zedelenmeler, aşınma ve yıpranmalar, kesikler, delinme, kırılma, kimyasal uygulamalar, yüksek sıcaklıkta ve kesici aletlere ekipmansız dokunulması, elektrik işleri ile kauçuk içerikli giysi ve ekipmanlar ile çalışılmaması. Şekil 14.8. Hava beslemeli maske Kendinden temiz hava üreten solunum cihazları Zararlı gazların yüksek konsantrasyonlarında ve oksijen yokluğunda, tam bir solunum sağlarlar. Çeşitli tipleri vardır. Sırtta taşınanları her yerde kullanılabilir, ancak ağır olması bir dezavantajdır. Kimyasal kartuşların belirli kullanma süreleri vardır. Son kullanma tarihi dolan kartuşlar değiştirilmelidir. Filtreler, neme ve mekanik zararlara karşı korunmalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8
Gövde ve karın bölgesi koruyucuları Delinme, kesilme, ergimiş metal sıçramaları ve kimyasallara karşı korunmak için kullanılan donanımlardır. Koruyucu yelek, ceket ve önlükler, ısıtmalı yelekler, cankurtaran yelekleri, X ışınına karşı koruyucu önlükler, vücut kuşakları kemerleri örnek olarak verilebilir. El ve kol koruyucuları Çalışanın el ve kol kısmındaki yaralanma nedenleri genel olarak yanmalar, zedelenmeler, aşınma ve yıpranmalar, kesikler, delinme, kırılma, kimyasal uygulamalar, yüksek sıcaklıkta ve kesici aletlere ekipmansız dokunulması, elektrik işleri ile kauçuk içerikli giysi ve ekipmanlar ile çalışılmaması gibi nedenlerden kaynaklanır. El koruyucu donanım kullanmadan kimyasal malzemelerle çalışmanın sonucu Şekil 14.9. da görülmektedir. Şekil 14.9. El koruyucu donanım kullanmadan asit ile çalışan bir kişinin durumu El koruyucuları El koruyucularına aşağıdaki örnekler verilebilir: Makinelerden, kimyasallardan, elektrik ve ısıdan koruyan eldivenler Tek parmaklı eldivenler Parmak kılıfları Ağır işler için bilek koruyucuları veya bileklikler Parmaksız eldivenler Koruyucu eldivenler Şekil 14.10. Koruyucu eldivenler Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9
Sıyrılma, kesilme ve darbelere karşı korunma Nem ve suya karşı, doğal veya sentetik kauçuk, su geçirmez kumaş, plastik ve cam yününden yapılmış eldivenler kullanılır. Darbe ve sıkıştırmaya karşı, eldivenlerin uçlarına çelik yüksükler konulur. Ağır döküm parçaları ile çalışılırken, içerisine çelik bileşikler yerleştirilerek takviye edilmiş eldivenler kullanılır. Keskin kenarlı aletlerden doğabilecek tehlikelere karşı, tel dokumayla takviye edilmiş eldivenler kullanılır. Alev ve ısıdan korunma Sıcak malzeme ile çalışılan yerlerde; kromlu deri, amyant, alüminyum kumaş veya cam elyaflı malzemelerden yapılmış eldivenler kullanılır. Kimyasal zararlılardan korunma Asit, yağ ve diğer kimyasal maddelerle çalışılırken, sıvıları ve ince tozları geçirmeyen, kauçuk, PVC, ateşe dayanıklı branda, cam elyafı, su geçirmez deri gibi malzemelerden yapılmış eldivenler kullanılır. Elektrik Kazalarına karşı korunma Manşetleri eli, bileği şok ve yanıklardan koruyacak kadar uzun olan lastik eldivenler kullanılır. Bu eldivenler 90.000 volta 3 dakika dayanmalıdır. Bu eldivenler, diğer plastik eldivenlerle karıştırılmamalıdır. Bu eldivenlerin üzerinde, etkili olabileceği voltaj değeri belirtilmelidir. Radyasyondan Korunma Kurşun emdirilmiş lastikten üretilen eldivenler kullanılır. Kol koruyucuları Alev, ısı, darbe, kesilme, asit toz sıçramalarına, elektrik ve radyasyon yanıklarına karşı kullanılır. Genellikle dökümhane, tav ocakları vb. yerlerde kullanılır. Asbest, alüminyum, astarlı kumaş, kurşunlu deri, kauçuk deri, pamuklu - yünlü dokuma gibi malzemelerden üretilirler. Üç çeşit olarak üretilir; Bilek ve ön kolu örtenler Dirsek hizasına kadar örtenler Omuzlara kadar örtenler Ayak ve bacak koruyucuları Çalışanın ayak ve bacak kısmındaki yaralanma nedenleri genel olarak; ağır ekipman ve malzemelerin çalışanın ayağına düşmesi veya yuvarlanarak ezikliğe sebep olması, çivi vb. sert cisimlerin ayağa batması (korumasız ayakkabılar sonucu), yüksek sıcaklıkta ergimiş metallerin ayağa dökülmesi veya sıçraması, sıcak ve ıslak zemindir. Parmak Koruyucu ayakkabılar Yuvarlanan ve ağır malzemelerle çalışılan işlerde, ayak parmaklarının korunması için çelik burunlu ayakkabı, bot veya çizme kullanılır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10
İletken ayakkabılar Patlayıcı maddelerle çalışılan yerlerde, insan vücudunda oluşan statik elektriğin, tehlikesiz bir şekilde, toprağa iletilmesi için kullanılır. Yalıtkan ayakkabılar Elektrik şoku kazalarında koruyucudurlar. Üst kısmı deri, taban ve topukları özel kauçuktan imal edilir. Kuru ve sağlam haldeyken tesirli bir koruma sağlar (Şekil 14.11.). Kıvılcım çıkarmayan ayakkabılar Patlayıcı madde imalinde, benzin ve hidrokarbon bulunan tankların temizlenmesinde güvenle kullanılır. Bot ve çizmeler Sulu, çamurlu ve asitli ortamlarda altı lastik veya plastik botlar ve çizmeler kullanılır. Tozluklar Bacakları, ateşe ve sıçrayan kıvılcımlara karşı korumak için döküm işlerinde ve fırınlarda kullanılır. Mutlaka, pantolon altına ve ayakkabı üzerine giyilmelidir. Erimiş maddelerle yapılan çalışmalarda, özellikle diz kapağını örten, yanmaz malzemeden yapılmış tozluklar kullanılır. Cilt koruyucuları Şekil 14.11. Yalıtkan ayakkabı Deride meydana gelebilen yaralanmalar için kullanılan koruyuculardır. Cildi yaralanma ve yanmalara karşı koruyan krem ve merhemler örnek olarak verilebilir. Vücut koruyucuları Düşmelere karşı kullanılan donanım Düşmelerde yaralanmaları asgariye indirmek için kullanılabilecek donanıma aşağıdaki örnekler verilebilir: Düşmeyi önleyici ekipman (gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte) Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11
Kinetik enerjiyi absorbe eden frenleme ekipmanı (gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte) Vücudu boşlukta tutabilen donanım (paraşütçü kemeri) (Şekil 14.2.) Koruyucu Giysiler Vücudun büyük kısmını tehlikelerden korumak için kullanılabilecek donanıma aşağıdaki örnekler verilebilir: Koruyucu iş elbisesi (iki parçalı ve tulum) Makinelerden korunma sağlayan giysi (delinme, kesilme vb. durumlar için) Kimyasallardan korunma sağlayan giysi (laboratuvar önlüğü) İnfrared radyasyon ve ergimiş metal sıçramalarına karşı korunma sağlayan giysi Isıya dayanıklı giysi Radyoaktif kirlilikten koruyan giysi Toz geçirmez giysi Gaz geçirmez giysi Floresan maddeli, yansıtıcı giysi ve aksesuarları Koruyucu örtüler Şekil 14.12. Yüksekten düşme durumlarına karşı kullanılan paraşütçü kemeri Şekil 14.13. Çeşitli koruyucu giysiler Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12
Bireysel Etkinlik Sizce tüm vücudun yaralanmalardan korunması amacıyla tasarlanan Kişisel Koruyucu Donanımlar hangi özelliklere sahip olmalıdır? Tartışma Kişisel Koruyucu Donanımlarla ilgili Avrupa Birliği'nin uyguladığı kurallar ile ülkemizde uygulanan kuralları karşılaştırınız. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
Özet Kişisel Koruyucu Donanımların kullanım şartları özellikle kullanım süreleri, riskin derecesine ve maruziyet sıklığına, işçinin çalıştığı yerin özelliklerine Ve Kişisel Koruyucu Donanımın performansına bağlı olarak belirlenmelidir. Kişisel Koruyucu Donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilmeli, bakım ve onarımdan ve/veya ihtiyaç duyulan elemanlarının değiştirilmelerinden sonra, hijyenik şartlarda muhafaza edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır. Kişisel Koruyucu Donanımları kullanan kişiler; Korunmanın gerekliliğini, Koruyucunun başka korunma yönteminin yerine veya yanı sıra kullanılmasının nedenlerini ve bunu kullanarak sağlayacakları yararı anlamış olmalıdırlar. Çalışanların vücutlarındaki risk bölgelerine göre yaralanma şekilleri çeşitlilik gösterir. Çalışanın baş kısmındaki yaralanma nedenleri genel olarak, düşen cisimler, bir cismin kopması veya patlaması ile meydana gelen düşüşler, elektriksel kaçak ve bunlara yakalanma olaylarıdır. Göz ve yüz kısmındaki yaralanma nedenleri genel olarak, toz ve diğer metal talaşı gibi uçan parçacıklardan, sıçrayabilecek sıvı metallerden, asitler veya diğer yakıcı sıçrayabilecek sıvılardan ve bu sıvıların buharlarından, sıçrayabilecek veya püskürebilecek kan veya diğer potansiyel enfekte vücut sıvılarından, kaynaktan veya lazerden oluşan yoğun ışıktan kaynaklanır. El ve kol kısmındaki yaralanma nedenleri; yanmalar, zedelenmeler, aşınma ve yıpranmalar, kesikler, delinme, kırılma, kimyasal uygulamalar, yüksek sıcaklıkta ve kesici aletlere ekipmansız dokunulması, elektrik işleri ile kauçuk içerikli giysi ve ekipmanlar ile çalışılmamasıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
Ödev Elektrik santralindeki arızaları tamir eden bir işçinin kullanması gereken kişisel koruyucu donanımları belirleyiniz. Bir iş yerinde tehlikeli maddelerin etkisinden korunmak amacıyla kişisel koruyucu donanımlar haricinde kullanılması gereken malzemeleri belirleyiniz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Kişisel Koruyucu Donanımların kullanımıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? a) Kullanıldığı vücut kısımlarına ve yapılan işe tam uygunluk sağlamalıdır. b) Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla Kişisel Koruyucu Donanımın kullanılmasının gerektiği durumlarda uyum sağlamalarıdır. c) Kendileri bir tehlike kaynağı olmamalıdır. d) Kişisel Koruyucu Donanımların kullanım şartları riskin derecesine ve maruziyet sıklığına bağlı olarak belirlenmelidir. e) Kişisel Koruyucu Donanımlar, çalışan tarafından satın alınır. 2. Aşağıdakilerden hangisi Kişisel Koruyucu Donanımların seçiminde en az öneme sahiptir? a) Uygunluk b) Hijyen c) Renk d) Temizlik e) Sağlık 3. Aşağıdakilerden hangisi bir göz koruyucu donanımdır? a) El siperi b) Laboratuvar önlüğü c) Toz maskesi d) Bone e) Baret 4. Aşağıdakilerden hangisi baş koruyucu donanım örneği olamaz? a) Kep b) Bone c) Kulaklık d) Saç filesi e) Baret 5. Aşağıdakilerden eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? a) Paraşütçü kemeri - vücut b) El siperi - göz c) Kimyasal filtre tipi maske - yüz d) Merhem - cilt e) Tozluk - bacak Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16
6. Kinetik enerjiyi absorbe eden frenleme ekipmanı hangi tip kişisel koruyucu donanım sınıfına girer? a) Vücut b) Göz c) Ayak d) El e) Solunum 7. Gürültü maruziyeti en yüksek hangi değere ulaştığında kulak koruyucuları kullanılmalıdır? a) 70 db b) 75 db c) 80 db d) 85 db e) 90 db 8. Aşağıdakilerden hangisi yüksek gürültünün olduğu yerlerde çalışan personelin kesinlikle kullanması gereken bir kişisel koruyucu donanımdır? a) Hava beslemeli maske b) Tam akustik baret c) Elastik aksamlı muhafazalı gözlük d) Miğferli siper e) Yalıtkan ayakkabı 9. Aşağıdakilerden hangisi radyasyonlu ortamlarda el koruması için önerilebilecek bir kişisel koruyucu donanımdır? a) Lastik eldiven b) Kauçuk eldiven c) Cam elyafından üretilmiş eldiven d) Kurşun emdirilmiş lastik eldiven e) Deri eldiven 10. Toz maskelerin kullanımıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? a) Selülozik elyaftan yapılmış basit maskelerdir. b) Oksijen yetersizliği durumunda yararlıdır. c) 0,2 5 mikron arasındaki tozlara karşı kullanılır. d) Kullanma süresi çok kısadır. e) Sadece ağız ve burun bölgesini kapatır. Cevap Anahtarı 1.E, 2.C, 3.A, 4.C, 5.C, 6.A, 7.D, 8.B, 9.D, 10. B Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Gerçekçi, E. İş sağlığı ve güvenliği eğitimi, Ergon İş Güvenliği Sistemleri Gürer, E. Temel iş sağlığı ve güvenliği eğitimi, Çalışma ve sosyal güvenlik eğitim ve araştırma merkezi İş sağlığı ve güvenliği için eğitim seti, Forum Media Yayıncılık Seçgin, H. Kişisel koruyucu ekipmanlar TMMOB, Petrol Mühendisleri Odası Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18