Meskenler ve Umuma Mahsus Binalar Sağlığı Hakkında Genelge Tarihi:01.05.2000 Sayısı:5844-2000/33 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü SAYI : B100TSH0100005-5844 KONU : Meskenler ve Umuma Mahsus Binalar Sağlığı ANKARA 01.05.2000 GENELGE 2000/33 Meskenler ve umumu mahsus binalar insan hayatının önemli bir bölümünün geçtiği yapay ortam koşullarının belirleyicisi olup, gerekli sağlık şartlarına sahip olmaları, fert, toplum ve çevre sağlığının korunması ve geliştirilmesi açısından önem arz etmektedir. 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ve Meskenlerin Haiz Olacakları Sağlık Şartlarına Ait Talimatta bu şartlarla ilgili hususlar belirtilmiştir. 3194 sayılı İmar Kanununun amaç başlıklı 1inci maddesinde, bu kanunun, yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların; plan, fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun teşekkülünü sağlamak amacıyla düzenlendiği, kapsam başlıklı 2nci maddesinde, belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışında kalan yerlerde yapılacak planlar ile inşa edilecek resmi ve özel bütün yapıların bu kanun hükümlerine tabi olduğu, istisnalar başlıklı 4üncü maddesinde ise, " diğer özel kanunlar ile belirlenen veya belirlenecek olan yerlerde,kanunun özel kanunlara aykırı olmayan hükümlerinin uygulanacağı " belirtilmiştir. 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu sağlığın korunmasına ilişkin hükümler içermekte olup, meskenler ve umuma mahsus binalar, bunların inşası, iskanı, kullanımı, kiraya verilmesi, meskenlerin haiz olacağı sağlık şartlarına dair düzenlemelerde bulunmuştur. Sağlığın korunması alanında özel kanun niteliğini taşımakta olup, 3194 sayılı İmar Kanununun 4üncü maddesinde belirtilen özel kanunlar arasında yer almaktadır. Dolayısıyla sağlığın korunmasına ilişkin olarak, meskenler ve umuma mahsus binalar, bunların inşası, iskanı, kullanımı, kiraya verilmesi, meskenlerin haiz olacağı sağlık şartlarına dair hususlarda 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu hükümlerinin uygulanması gerekmekte olup, 3194 sayılı İmar Kanununun ise Umumi Hıfzıssıhha Kanununa aykırı olmayan hükümleri uygulanacaktır.
1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun "Sıhhi Teşkilat" başlıklı birinci babının, " Vilayet Hususi İdareleri ve Belediyeler " başlıklı dördüncü faslındaki, 20nci maddede, meskenlerin sağlık şartlarına nezaret, belediyelerin ifasıyla yükümlü oldukları görevler arasında sayılmıştır. Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 191nci maddesinde, gıda maddelerinin hazırlandığı veya imal ve muhafaza edildiği veya bunların ambalajı yapıldığı ve satıldığı mahallerin aynı zamanda ikamet ve sair evle ilgili ihtiyaçlar hususunda kullanılmayacağı; 212nci maddesinde, mezarlıkların yeterli miktar uzakta kurulmasının zorunlu olduğu; 244üncü maddesinde, belediyelerce inşa ettirilmiş ve ettirilecek lağım ve çirkef mecraları (kanallar) muhteviyatının imhası için kullanılacak sahaların meskenlerden uzak olması gerektiği; " Şehir ve Kasabalar Hıfzıssıhhası " başlıklı on birinci babının, " Meskenler" başlıklı üçüncü faslı 250-257nci maddelerinde; A. 1) Meskenler ve umuma mahsus binaların inşası, iskanı, kullanımı, kiraya verilmesi, meskenlerin haiz olacağı sağlık şartları, 2) Mahalli belediyelerin ruhsatı olmaksızın her nevi mesken ve umuma mahsus binaların inşası yasağı, 3) İzin talep edilmeden veya teklif olunan sağlık şartları dikkate alınmadan inşaat yapıldığı takdirde bu inşaatın tamamlanmasına ve tamamlanmış ise sağlık şartları veya izin işlemlerini tamamlamadıkça iskanına ve kullanımına engel olunması, 4) Yeni inşa edilerek sahibi oturacak veya kiraya verilecek binaların ilk defa iskanından evvel içinde oturacaklar için sağlık ve fenni sakıncaları olmadığının belediyelerce tasdik edilmeden iskan ve kiraya verilmesi yasağı, tasdikle ilgili işlemler, 5) Azami iki odayı havi evlerde daha büyük olmakla beraber kiraya verilen evlerin, bekar ikametgahlarının, pansiyonların, işçilere tahsis edilen veya kiraya verilen ikametgahların, odaları bodrum ve tavan aralarında bulunan ve kiraya verilen ikametgahların sağlık şartlarının teftiş ve murakabesi, 6) İnşaatı tamamlanmış olsun veya olmasın içinde oturanların veya komşularının sağlığına veya hayatına önemli zarar vereceği anlaşılan meskenlerin ıslahı, ıslah ile ilgili yapılacak işlemler, 7) Sağlık sakıncaları görülen binalar hakkında uygulanacak işlemler, bu binaların gerekli tadilat, ıslahat veya tamirat yapılmadan tamamen veya kısmen kullanılması yasağı, 8) Etrafında bulunanların hayat ve sağlığı için tehlike yaratacak olan binalar hakkında uygulanacak işlemler, tehlikenin vukuu yakın olduğu takdirde tehlikenin süratle izalesi; B. Belediyelerin, 1)Meskenler ve umuma mahsus binaların inşası, iskanı, kullanımı, kiraya verilmesi, haiz olacakları sağlık şartları,
2) Meskenler ve umuma mahsus binaların inşası ruhsatları ve izinleri, 3) İzin alınmadan veya teklif olunan sağlık şartları dikkate alınmadan yapılan inşaatlar, 4) Yeni inşa edilerek sahibi oturacak veya kiraya verilecek binaların ilk defa iskanından evvel içinde oturacaklar için sağlık ve fenni sakıncaları olmadığının tasdiki, 5) Nüfusu elli binden fazla olan şehirlerde, ikametgahların sağlık şartlarını daima teftişte bulundurmak üzere, bir meskenler tesisi idaresi tesisi, 6) İkametgahların sağlık şartlarının teftişi, 7) Azami iki odayı havi evlerde daha büyük olmakla beraber kiraya verilen evlerin, bekar ikametgahlarının, pansiyonların, işçilere tahsis edilen veya kiraya verilen ikametgahların, odaları bodrum ve tavan aralarında bulunan ve kiraya verilen ikametgahların teftiş ve murakabesi, 8) İnşaatı tamamlanmış olsun veya olmasın içinde oturanların veya komşularının sağlığına veya hayatına önemli zarar vereceği anlaşılan meskenler, 9) Sağlık sakıncaları görülen binalar, 10) Etrafında bulunanların hayat ve sağlığı için tehlike yaratacak olan binalar, bu tehlikenin vukuu yakın olduğu takdirde tehlikenin süratle izalesi ile ilgili görevler; C. İl ve İlçe Hıfzıssıhha Meclislerinin, 1)İnşaatı tamamlanmış olsun veya olmasın içinde oturanların veya komşularının sağlığına zarar vereceği anlaşılan meskenler, 2)Sağlık sakıncaları görülen binalar, 3)Etrafında bulunanların hayat ve sağlığı için tehlike yaratacak olan binalar ile ilgili görevleri; D. Vilayet İdare Kurullarının, 1)İnşaatı tamamlanmış olsun veya olmasın içinde oturanların veya komşularının sağlığına veya hayatına önemli zarar vereceği anlaşılan binalar hakkında İl ve İlçe Hıfzıssıhha Meclislerince verilen kararların temyizen tasdiki, 2) Sağlık sakıncaları görülen binalar ile hakkında İl ve İlçe Hıfzıssıhha Meclislerince verilen kararları tasvibi ile ilgili görevleri; E. Sağlık Kurullarının, Umuma mahsus binalar hakkında inşa ruhsat ve müsaadesi öncesinde mütalaa vermek ile ilgili görevlerine ilişkin hükümler verilmiş; 269 ve 273üncü maddelerde, birinci ve ikinci sınıf gayri sıhhi müesseseler ve atelyeler civarında meskenler veya insanların ikametine mahsus sair mahallerin bulunmayacağı,
282nci maddede kanunda yazılı yasaklara aykırı hareket edenler veya zorunluluklara uymayanlar hakkında uygulanacak ceza hükümleri, 302nci maddede, belediyelerce 252nci maddeye göre sağlık sakıncası olmadığı tasdik edilmeden sahip oldukları binaları iskan ettirenler veya kiraya verenler hakkında uygulanacak ceza hükümleri, Ek Madde 1 de, bu kanunda yazılı suçları işleyenler hakkında 303üncü maddede yazılı kimseler tarafından düzenlenen tutanaklarn aksi sabit oluncaya kadar muteber oldukları, Ek Madde 3 de ise, bu kanun kapsamına giren ve umumun sağlığına ilişkin davalara, mahkemelerce Meşhud Suçların Mahkeme Usulü Kanununun 1inci maddesindeki yer ve 4üncü maddesindeki zaman kaydına bakılmaksızın şuçüstü hükümlerine göre bakılacağı ve hükümler kesinleştikten sonra bunların birer suretinin Cumhuriyet Savcılıklarınca doğrudan doğruya Bakanlığımıza gönderileceğine ilişkin hükümler belirtilmiştir. Meskenlerin haiz olacağı sağlık şartları ise, Meskenlerin Haiz Olacakları Sağlık Şartlarına Ait Talimat "ta yer almıştır. Talimat örneği yazımız ekinde gönderilmektedir. Bakanlığımız yayınlarından "Konut Sağlığı" başta olmak üzere ilgili diğer kitaplar Çevre Sağlığı Temel Kaynaklar Dizisi olarak Valililiğinize geçmişte gönderilmiştir. Fert, toplum ve çevre sağlığının korunması çerçevesinde, Meskenler ve umuma mahsus binaların yerleri, inşaları, iskanları, kullanımları, kiraya verilmelerinde gerekli sağlık şartlarını haiz olmalarının, Sağlık şartları tamamlanmayan mesken ve umuma mahsus binaların iskan ve kullanımına, İçinde oturanların veya komşularının sağlığına önemli zarar vereceği anlaşılan meskenler, sağlık sakıncaları görülen binaların gerekli tadilat, ıslahat veya tamirat yapılmadan tamamen veya kısmen kullanıma engel olunmasının, Etrafında bulunanların hayat ve sağlığı için tehlike yaratacak olan binalar hakkında gerekli işlemlerin uygulanmasının, Kanundaki yasaklara aykırı hareket edenler veya zorunluluklara uymayanlar, sağlık sakıncası olmadığı tasdik edilmeden sahip oldukları binaları iskan ettirenler veya kiraya verenler hakkında gerekli işlemlerin ve ceza hükümlerinin uygulanmasının, Belediyelerce meskenlerin ve umuma mahsus binaların inşa ve iskan ruhsat ve izinleri işlemlerinde ve diğer hususlarda Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ve adı geçen Talimat hükümlerini uygulamalarının Valiliğinizce temini; Konuya ilişkin gerekli her türlü tedbirin alınması ve aldırılması; Rutin ve periyodik kontrol ve denetimlerin yapılması ve yaptırılması; kontrol ve denetim sonuçlarına göre ilgililer hakkında Valiliğinizce gerekli işlemlerin ilgili mevzuat doğrultusunda uygulanması ve uygulattırılması; Meskenler ve umuma mahsus binalar sağlığının temini hususlarında bilgilerinizi ve gereğini, genelgemiz hükümlerinin Kaymakamlıklar, Belediye Başkanlıkları, İl ve İlçe Hıfzıssıhha Meclisleri,
Vilayet İdare Kurulu ile İliniz Kamuoyu ve ilgili tüm birimlere duyurulmasını arz ve rica ederim. Doç.Dr. Osman DURMUŞ Bakan (İMZA) EK:1 Talimat örneği (4 shf) DAĞITIM: Gereği: 81 İL VALİLİĞİ (İl Sağlık Müdürlüğü) Bilgi: BAYINDIRLIK VE İSKAN BAKANLIĞI (Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü) İÇİŞLERİ BAKANLIĞI (Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü) ÇEVRE BAKANLIĞI (Çevre Kirliliğini Önleme ve Kontrol Genel Müdürlüğü) ADALET BAKANLIĞI BAKANLIK TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI BAKANLIK BASIN VE HALKLA İLİŞKİLER MÜŞAVİRLİĞİ