T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) METAL TEKNOLOJİSİ ALÜMİNYUM PENCERELER ANKARA,2006

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...iii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1...3 1.ALÜMİNYUM PENCERE DOĞRAMACILIĞI...3 1.1. Alüminyum Doğrama Pencerelerin Tanım ve Kullanım Alanları...3 1.1.1. Alüminyum Pencerelerin Diğer Doğrama Pencerelerle Karşılaştırılması...4 1.1.2. Alüminyum Doğrama Pencerelerin Üstünlükleri...4 1.1.3. Alüminyum Doğrama Pencere Çeşitleri...4 1.2. Alüminyum Doğrama Pencereleri Oluşturan Elemanlar...5 1.3. Alüminyum Doğrama Pencerelerde Kullanılan Profiller...6 1.3.1. Alüminyum Pencere Kasa Profilleri...7 1.3.2. Alüminyum Pencere Kanat Profilleri...7 1.3.3. Alüminyum Pencere Cam Çıtası Profilleri...8 1.3.4. Alüminyum Pencere Orta Kayıt Profilleri...8 1.4. Alüminyum Doğrama Pencerelere Kesim Planı Hazırlanması...8 1.4.1. Alüminyum Pencerelerde Kasa Kesim Ölçüsünün Bulunması...9 1.4.2. Alüminyum Pencerelerde Kanat Kesim Ölçüsünün Bulunması...10 1.4.3. Alüminyum Pencerelerde Orta Kayıt Kesim Ölçüsünün Bulunması...10 1.4.4. Alüminyum Pencerelerde Cam Çıtası Kesim Ölçüsünün Bulunması...11 UYGULAMA FAALİYETİ...12 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...14 PERFORMANS DEĞERLENDİRME...15 ÖĞRENME FAALİYETİ - 2...16 2. ALÜMİNYUM PENCERELERİ OLUŞTURAN ELEMANLAR VE TAMAMLAYICI AKSESUARLARI...16 2.1. Alüminyum Pencerelerde Kullanılan Kilitleme Mekanizmaları...16 2.1.1. Tek Noktadan Kilitleme Mekanizmaları...17 2.1.2. Çift ve Çok Noktadan Kilitleme Mekanizmaları...17 2.1.3. Çift Eksenli Açılım ve Kilitleme Mekanizmaları...18 2.2. Alüminyum Pencerelerde Kullanılan Menteşeler...18 2.2.1. Normal Açılır Menteşe Mekanizmaları...19 2.2.1.1. Yuvalı Menteşe Mekanizmaları...19 2.2.1.2. Eksantrik Menteşe Mekanizmaları...19 2.2.1.3. Yaprak Menteşe Mekanizmaları...19 2.2.2. Pivot Menteşe Mekanizmaları...20 2.3. Alüminyum Pencerelerde Kullanılan Fitiller...20 2.3.1. Kasa Takoz Fitili...21 2.3.2. Kanat Kulak Fitili...22 2.3.3. İç ve Dış Cam Fitilleri...22 2.3.4. Yalıtım Bandı (Pestil Fitil)...22 2.4. Alüminyum Pencerelerde Kullanılan Su Tahliye Kapakları...23 2.5. Alüminyum Pencerelerde Kullanılan Camlar...23 2.6. Kesimi Tamamlanmış Profillere Uygulanan İşlem Basamakları...25 UYGULAMA FAALİYETİ...26 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...30 i

PERFORMANS DEĞERLENDİRME...31 ÖĞRENME FAALİYETİ - 3...32 3.ALÜMİNYUM PROFİLLERİN BİRLEŞTİRİLEREK DOĞRAMANIN OLUŞTURULMASI...32 3.1. Kasa Profillerinin Birleştirilmesi...32 3.2. Kanat Profillerinin Birleştirilmesi...33 3.3. Alüminyum Pencere Aksesuarlarının Bağlanması...33 3.3.1. Kasa ve Kanadın Menteşe ile Birbirine Bağlanması...33 3.3.2. Pencere Kolunun Takılması...34 3.3.3. Kilit Mekanizması Karşılıklarının Bağlanması...34 3.3.4. Su Tahliye Kapaklarının Takılması...34 3.4. İmalatı Tamamlanmış Doğramalara Uygulanacak İşlemler...35 3.4.1. Alüminyum Pencerelerin Ambalaj, Nakliye ve Depolanmaları...35 3.4.2. Alüminyum Pencerelerin Yerlerine Montajının Yapılması...35 3.4.3. Alüminyum Pencerelere Camların Takılması ve Takozlanması...36 3.4.4. Alüminyum Pencere Cam Çıtalarının ve İç Cam Fitillerinin Takılması...37 3.5. Alüminyum Pencerelerin İmalat Projelerinin Çizilmesi...37 UYGULAMA FAALİYETİ...39 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...42 PERFORMANS DEĞERLENDİRME...43 MODÜL DEĞERLENDİRME...44 CEVAP ANAHTARLARI...47 KAYNAKÇA...48 ii

AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK AÇIKLAMALAR 521MMI261 Metal Teknolojisi Metal Doğramacılığı MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL YETERLİK MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Alüminyum Pencereler Alüminyum profilleri kullanarak pencere imal etme ile ilgili bilgilerin verildiği öğrenme materyalidir. Alüminyum profilleri kesme ve birleştirme, modülünü almış olmak Alüminyum profilleri kullanarak pencere imal etmek Genel Amaç Gerekli ortam ve ekipman sağlandığında, tekniğe uygun olarak alüminyum profillerden pencereler yapabileceksiniz. Amaçlar Tekniğe uygun olarak alüminyum pencere imalatını gerçekleştirmek üzere kesim planı yapabileceksiniz. Tekniğe uygun olarak alüminyum pencere imalatına giren profillere gerekli parça çıkarma işlemi uygulayacaksınız ve profil fitillerini takabileceksiniz Tekniğe uygun olarak alüminyum pencere imalatına girecek profilleri birleştirerek, doğrama aksesuarlarını tamamlayarak alüminyum pencere imalatını tamamlayacaksınız. Ortam Metal işleri atölyesi, sınıf, işletme, internet ortamı Donanım Bu modülün uygulanabilmesi için; tek kafa kesim makinesi, kopya freze, köşe birleştirme presi, profil kertme makinesi, el breyzi, tornavida, markalama ve ölçme takımları, koruyucu eldiven, gözlük ve kulaklık, alüminyum sistem profilleri ve birleştirme elemanları, sac vidası, epoksi, fitil Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra verilen uygulama faaliyetlerinde kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendinizi değerlendirebileceksiniz. Modül sonunda ölçme araçları uygulanarak, modül ile kazandığınız bilgi ve becerileriniz ölçülerek değerlendirilecektir. iii

iv

GİRİŞ Sevgili öğrenci, GİRİŞ İnsanlar M.Ö 4000 yıllarına kadar barındıkları mekânlardaki yapıları her tarafı örtülü ve sadece girişi açık olarak inşa ediyorlardı. Bu tarihten itibaren de inşa ettikleri barınaklarına pencere boşlukları bırakmaya başladılar. M.Ö 1500 yıllarında Mısır da kullanılmaya başlanan cam tüm dünyaya yayılarak günümüze dek gelişimini sürdürmüştür. İlk pencere camı 1800 lü yıllarda doğramalarda kullanılmaya başlanmış, böylece insanlar yaşadıkları mekânlarda ışık alabilen ve dış etkilerden koruyan doğramaları yaygın olarak kullanmaya başlamışlardır. Yapıların iç ve dış mimarileri, malzeme ve teknolojilerin gelişimine paralel olarak en çok etkilenen unsurlardan biri olmuştur. Yaşadıkları mekânları geliştiren insanlık, beklentilerine cevap ararken günümüze dek pek çok alternatifi de geliştirmiştir. Ahşap, demir, alüminyum, plastik malzeme ile üretilen doğramalar, kullanım yerinin özelliklerine göre tercih edilmektedir. En genç metal olarak bilinen alüminyum yeryüzünde oksijen ve silisyumdan sonra en çok bulunan elementtir. Yüzyıllardır bilinen alüminyum ancak 1886 yılında elektroliz yoluyla bileşenlerinden ayrıştırılarak endüstriyel ihtiyaçları karşılaması için üretilebilmiştir. Günümüzde alüminyum, çelikten sonra en çok kullanılan metal haline gelmiştir. Gelişmiş ülkelerdeki alüminyum üretiminin altında üretim yapan ülkemiz, bu malzemenin günümüzde hızla artan kullanımıyla birlikte üretim açığını da kapatmaktadır. Pek çok sektörde kullanılan alüminyum, doğramacılık sektöründe de yaygın olarak kullanılmaktadır. Estetik görüntüsü, dayanıklılığı, hafifliği ve daha birçok nedenden dolayı binaların cephe kaplamalarında, merdivenlerinde, asma tavanlarında, kapı ve pencerelerinde alüminyum kullanımı giderek yaygınlaşmıştır. Bu modülde alüminyum profiller kullanılarak doğrama pencere üretiminin temelleri anlatılacaktır. 1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Bu faaliyet sonunda alüminyum doğramacılığı tekniğine uygun olarak, alüminyum pencere imalatı gerçekleştirmek üzere alüminyum profillerin kesim planını yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Alüminyum doğrama kullanılarak imalatı gerçekleştirilmiş bir pencerede bulunan elemanları tespit ediniz. Bu tespitlerinizi rapor haline getiriniz ve sınıf ortamında tartışınız. 1.ALÜMİNYUM PENCERE DOĞRAMACILIĞI 1.1. Alüminyum Doğrama Pencerelerin Tanım ve Kullanım Alanları Bir yapının duvarına açılan boşluğa, iç mekâna doğal ışığın girmesini, dış ortamın görünmesini, gereğinde havalandırmayı ve ısı yalıtımını da sağlayan, camlı açıt yapı elemanlarına pencere adı verilmektedir. Yapıların ihtiyacı olan pencereler ışık ve havalandırma amacının dışında da iyi bir ısı yalıtımı sağlaması artık günümüzde zorunlu hale gelmiştir. Pencerelerin oluşturulmasında kullanılan malzemenin türüne göre doğramalar isimlendirilmektedir. Alüminyum profiller kullanılarak oluşturulmuş pencerelere de alüminyum pencere adı verilmektedir. Günümüzde mimarî yapılarda; konut, büro, iş merkezi vb. pek çok kullanım alanlarında, alüminyum doğramalardan oluşmuş pencereler sıklıkla kullanılmaktadır. Resim 1.1: Alüminyum pencere uygulanmış yapı 3

1.1.1. Alüminyum Pencerelerin Diğer Doğrama Pencerelerle Karşılaştırılması Günümüzde pencere yapımında kullanılabilen belli başlı dört cins malzeme sayılabilir. Bunlar demir, ahşap, PVC ve alüminyumdur. Bunlardan demir doğramalar, yüksek ısı geçirgenliğinden dolayı endüstriyel yapılarda tercih edilirler. Ahşap, plastik ve alüminyum günümüzde farklı özellikleri ile doğrama ürünlerinde (kapı, pencere vb.) kullanılan malzemelerdir. Çok yağış alan ve nemli bölgelerde, ahşap doğramalar korunamadığı takdirde tamiri mümkün olmayan zararlar görürler. Gece ile gündüz arasında ve mevsimler arası sıcaklık farklılıklarının fazla olduğu bölgelerde ise PVC doğramalar uygun değildir. Buna karşılık her iklim koşullarında ve doğa şartlarına karşı en uygun malzeme olarak alüminyum doğramalar karşımıza çıkmaktadır. Alüminyum doğramadan yapılmış pencereler, bakım gerektirmeden uzun yıllar kullanılabilirler. Alüminyum doğrama pencerelerin diğer doğramalara göre tek olumsuz yönü, ısı geçirgenliğinin fazla olmasıdır. Ancak günümüzde alüminyum profiller üretilirken, ısı yalıtımını sağlamak amacıyla ısı bariyerleri kullanılarak bu sorunda giderilmiştir. 1.1.2. Alüminyum Doğrama Pencerelerin Üstünlükleri Darbelere karşı mukavemetlidir. Dış etkenlere, gazlara, neme, yağışlara ve ışığa karşı dayanıklıdır. Düşük ve yüksek sıcaklıklarda mekanik özellikleri iyidir. Korozyona karşı dayanıklıdır. Ülkemiz zengin alüminyum rezervine sahiptir, bu nedenle ham madde sıkıntısı yoktur. Diğer malzemelerden üretilen pencerelere nazaran daha hafiftir. Bakımı kolaydır, kullanım süresince boya veya başka bir işlem gerektirmez. İşlenmesi kolay bir malzemedir. Isı yalıtım bariyerli profiller ile enerji tasarrufu sağlanabilir. Kimyasal bileşimi diğer doğramalara nazaran daha sağlıklıdır. Alüminyum geri dönüşümlü bir malzeme olmasından dolayı, çevreyi kirletmez. Alüminyum pencereler yangına karşı dayanıklıdır. 1.1.3. Alüminyum Doğrama Pencere Çeşitleri Yapılarda kullanılan pencere biçimleri, iklim koşullarına, kültüre, imalat tekniklerine ve kullanılan malzemelere göre farklılıklar gösterir. Günümüz mimarisinde en çok kullanılan alüminyum doğrama pencereler şekil 1.1 deki gibidir. 4

SABİT PENCERE NORMAL KANATLI PENCERE VASİSTAS PENCERE TERS VASİSTAS PENCERE ÇİFT AÇILIR (KARMA) PENCERE YATAY EKSENLİ PİVOT PENCERE DÜŞEY EKSENLİ PİVOT PENCERE Şekil 1.1: Açılış türlerine göre alüminyum pencereler 1.2. Alüminyum Doğrama Pencereleri Oluşturan Elemanlar Alüminyum profiller kullanılarak oluşturulacak, alüminyum doğrama bir pencerede bulunması gereken elemanlar şekil 1.2 de gösterilmiştir. Şekli dikkatli bir şekilde inceleyerek kullanılmış olan elemanları tanıyınız. 5

A A 20 17 12 14 16 11 5 10 9 6 3 8 İÇ 21 3 6 18 8 13 9 10 19 5 16 12 17 14 15 4 1 2 13 7 DIŞ 7 2 1 4 15 A-A KESİTİ 1. Kasa Profili 2. Kanat Profili 3. Cam Çıtası Profili 4. Kasa T' si 5. Kasa Köşe Takozu 6. Kanat Köşe Takozu 7. Dış Cam Fitili 8. İç Cam Fitili 9. Kasa Takoz Fitili 10. Kanat Kulak Lastik Fitili 11. Normal Açılır Menteşe 12. Pestil Fitil 13. Isı Cam Takozu 14. Körkasa 15. Silikon 16. 602 Çekomastik 17. Bağlantı Vidası 18. Tij Profili 19. Ayarlı Karşılık 20. İspanyolet Kol 21. Isıcam Şekil 1.2: Alüminyum pencereyi oluşturan elemanlar 1.3. Alüminyum Doğrama Pencerelerde Kullanılan Profiller Alüminyum doğramalarda, belli statik mukavemetlere ve çeşitli fonksiyonları yerine getiren tırnak, yuva, kulak vb. girinti ve çıkıntılara sahip, ekstrüzyon yoluyla elde edilmiş olan alüminyum profiller kullanılır. Alüminyum doğramacılığı tekniğine uygun imalat gerçekleştirebilmenin önemli basamaklarından birisi de, imalatı yapılacak işe uygun profil ve aksesuarları seçmektir. Doğramayı oluşturacak profillerin seçiminde pek çok alternatifle karşı karşıya kalacaksınız. Gerek yerli gerekse yabancı menşeli profillerin satıldığı ülkemizde geniş bir ürün yelpazesi bulunmaktadır. Alüminyum profil üreticisi firmaların, üretim kataloglarından faydalanarak profil seçimini yapabilirsiniz. Alüminyum profil üreticileri, ürettikleri sistemlerin serilerinde kullandıkları profillere sistem profili adını vermektedir. Sistem profili deyimi; teknik, ekonomik, estetik, fonksiyonellik gereklerine uygun olarak tasarlanmış ve üretilmiş seriler için kullanılır. Örneğin; bir pencerenin imalatına girecek tüm elemanların, en ince detayına kadar belirlenmesi ve üretilmesi ile oluşan serilerdir. Sistem profilleri kullanılarak oluşturulacak doğramalarda, kaliteden başlayarak zamanlamaya kadar pek çok sorun çözülmüş olacaktır. 6

Bu nedenle profil seçiminde, sorunsuz bir doğrama oluşturmak için sistem profilleri ve aksesuarları tercih edilmelidir. Alüminyumun ısı geçirgenliği çok yüksektir, bu nedenle de uzun yıllar konutlarda kullanımı mümkün olamamıştır. Enerji tasarrufunun günümüzde çok önemli bir konu haline gelmesi, alüminyum profillerin ısı yalıtımlı olarak üretilmelerini de sağlamıştır. Alüminyum profillerde kullanılan ısı bariyerleriyle, ısı geçirgenliği ahşap doğramalar seviyesine inmiştir. 1.3.1. Alüminyum Pencere Kasa Profilleri Alüminyum doğrama pencerelerin taşıyıcı profili olarak adlandırılan kasa profilleri, gerekli mukavemetleri karşılayacak ve fonksiyonlarını yerine getirecek kesit kalınlığında seçilmelidir. Bu profiller vidalamaya maruz kalacaklarından, en az 2 mm kesit kalınlığında olmaları gerekir. Pencere kasa profilleri, kullanılacak yerin özelliğine göre, normal veya ısı yalıtımlı sistem serilerden seçilebilir. Şekil 1.3 te kullanılan bazı kasa profil kesit örnekleri verilmiştir, dikkatle inceleyiniz. KASA PROFİLİ DÜZ KASA PROFİLİ ISI YALITIMLI KASA PROFİLİ Şekil 1.3: Çeşitli alüminyum kasa profil kesit örnekleri ISI YALITIMLI DÜZ KASA PROFİLİ 1.3.2. Alüminyum Pencere Kanat Profilleri Alüminyum doğrama pencerelerin kanat profilleri, gerekli mukavemetleri karşılayacak ve fonksiyonlarını yerine getirecek kesit kalınlığında seçilmelidir. Bu profiller vidalamaya maruz kalacaklarından, en az 2 mm kesit kalınlığında olmaları gerekir. Pencere kanat profilleri, kullanılacak yerin özelliğine göre, normal veya ısı yalıtımlı sistem serilerden seçilebilir. Şekil 1.4 te kullanılan bazı kanat profil örnekleri verilmiştir, dikkatle inceleyiniz. Şekil 1.4: Çeşitli alüminyum kanat profil kesit örnekleri 7

1.3.3. Alüminyum Pencere Cam Çıtası Profilleri Alüminyum doğrama cam çıtası profilleri; kasa, kanat veya orta kayıt profillerinde bulunan tırnaklara takılması suretiyle, camın doğramaya sabitlenmesinde kullanılır. Cam çıtası profilleri sistem serisi içindeki cam çıtalarından, camın kalınlığına uygun olanı seçilerek kullanılmalıdır. Şekil 1.5 te kullanılan bazı cam çıtası profil örnekleri verilmiştir, dikkatle inceleyiniz. Şekil 1.5: Çeşitli alüminyum cam çıtası profil kesit örnekleri 1.3.4. Alüminyum Pencere Orta Kayıt Profilleri Alüminyum doğrama orta kayıt profilleri, kasa veya kanat üzerinde herhangi bir bölüntü yapılmak istenildiğinde kullanılan profillerdir. Bu profiller vidalamaya maruz kalacaklarından, en az 2 mm kesit kalınlığında olmaları gerekir. Pencere orta kayıt profilleri, kullanılacak yerin özelliğine göre, normal veya ısı yalıtımlı sistem serilerden seçilebilir. Şekil 1.6 da kullanılan bazı orta kayıt profil örnekleri verilmiştir, dikkatle inceleyiniz. Şekil 1.6: Çeşitli alüminyum orta kayıt profil kesit örnekleri 1.4. Alüminyum Doğrama Pencerelere Kesim Planı Hazırlanması Alüminyum doğrama pencerelerin imalatının gerçekleştirilmesi için, kullanılacak sistem profillerinin seçilmesinden sonra bu profillerin hangi ölçülerde kesileceğinin belirlenmesi gerekmektedir. Alüminyum profillerin hassas ölçülere sahip olmaları ve hassas ölçüler içerisinde çalışmaları nedeniyle, doğru bir kesim planı ile hatasız ölçüye sahip doğrama imalatı yapmak mümkün olmaktadır. 8

Günümüz teknolojisinde kesim ölçülerinin belirlenmesinde, bilgisayar ortamından da yararlanılmaktadır. Doğramanın yapılacağı boşluk ölçüsünün, bilgisayar programına girilmesi ve kullanılacak profilin seçilmesi ile birlikte, doğramaya ait tüm profillerin kesim ölçüleri program tarafından belirlenebilmektedir. Alınan bu veriler sayesinde, CNC alüminyum işleme tezgahlarında, her türlü kesim, delik, kanal vb. işlemler tek aşamada yapılabilmektedir. Her atölye ortamında bu tip program ve makineler bulunmayabilir, bu durumda alüminyum doğramacısı, kesim ölçülerini kendisi belirlemek durumundadır. Alüminyum profillerin kesit ölçüleri yardımı ile de kesim planı çıkarılabilir. Alüminyum profil üreticisi firmaların ürün kataloglarından seçilen sistem profillerinin, kesit ölçüleri bu kataloglarda yer almaktadır. Profil kesit ölçülerinin ve sistemin gerektirdiği durumlar göz önüne alınarak kesim planı hazırlanır. Kesim planın hazırlanmasından önce, doğramanın takılacağı boşluğun ölçüsünün doğru bir şekilde alınması gerekmektedir. Yatay ve düşey ölçüler tek bir yerden alınmamalı, farklı noktalardan da alınacak ölçülerle boşluk ölçüsü belirlenmelidir. Boşluğun köşelerinden çapraz ölçü alınarak gönye kontrolü de yapılmalıdır. Boşluktan daha büyük üretilmiş bir doğrama, bu boşluğa giremeyeceği için sorun yaşanır ve aynı şekilde daha küçük olması durumunda ise, oluşan boşlukları kapatmak yine sorun olmaktadır. Bu nedenle, doğramanın boşluğa montajının, sorunsuz olarak gerçekleşebilmesi için tüm ölçülerin doğru bir şekilde alınmış olmaları bir zorunluluktur. Doğramanın yapılacağı ölçünün belirlenmesinden sonra, profillerin kesim ölçüsü belirlenir. Kasa, kanat, ve orta kayıt profilleri için seçilen alüminyum profiller kesim için hazırlanır. Cam çıtası profilleri de, bu kesim planı içerisinde yer almalıdır ancak ölçüsünün bulunmasında zorluk yaşıyorsanız, doğrama oluşturulduktan sonra da doğrama üzerinden ölçü alarak kesimini gerçekleştirebilirsiniz. Kesim ölçüsü belirleyebilmek için şekil 1.7, 1.8, 1.9 ve 1.10 u dikkatle inceleyiniz. 1.4.1. Alüminyum Pencerelerde Kasa Kesim Ölçüsünün Bulunması KASA KESİM ÖLÇÜSÜ (L) (B) B= KASA BOŞLUK PAYI (YAKLAŞIK 0,5 cm ALINABİLİR) L= A - 2B (B) DOĞRAMA BOŞLUK ÖLÇÜSÜ (A) (C) (B) KASA KESİM ÖLÇÜSÜ (L) C= KASA BİNME PAYI B= KASA BOŞLUK PAYI (YAKLAŞIK 0,5 cm ALINABİLİR) L= (A-2B) + 2C DOĞRAMA BOŞLUK ÖLÇÜSÜ (A) Şekil 1.7: Alüminyum pencere kasa kesim ölçüsünün bulunması 9

1.4.2. Alüminyum Pencerelerde Kanat Kesim Ölçüsünün Bulunması KASA KESİM ÖLÇÜSÜ (L) (D) (E) E= KANAT BİNME PAYI KANAT KESİM ÖLÇÜSÜ (L2) L2= (L-2D) + 2E (D) (E) E= KANAT BİNME PAYI KASA KESİM ÖLÇÜSÜ (L) KANAT KESİM ÖLÇÜSÜ (L2) L2= (L-2D) + 2E Şekil 1.8: Alüminyum pencere kanat kesim ölçüsünün bulunması 1.4.3. Alüminyum Pencerelerde Orta Kayıt Kesim Ölçüsünün Bulunması KASA KESİM ÖLÇÜSÜ (L) (D) ORTA KAYIT KESİM ÖLÇÜSÜ (L3) (D) L3= L - 2 D KASA ORTA KAYIT KESİM ÖLÇÜSÜ (F) KANAT KESİM ÖLÇÜSÜ (L2) ORTA KAYIT KESİM ÖLÇÜSÜ (L3) (F) L3= L2-2 F KANAT ORTA KAYIT KESİM ÖLÇÜSÜ Şekil 1.9: Alüminyum pencere orta kayıt kesim ölçüsünün bulunması 10

1.4.4. Alüminyum Pencerelerde Cam Çıtası Kesim Ölçüsünün Bulunması KASA KESİM ÖLÇÜSÜ (L) (F) KANAT KESİM ÖLÇÜSÜ (L2) YATAY CAM ÇITASI KESİM ÖLÇÜSÜ (L4) L4= L2-2F (F) KANAT KESİM ÖLÇÜSÜ (L2) DİKEY CAM ÇITASI KESİM ÖLÇÜSÜ (L5) (H) L5= L2-2(F+H) (F) Şekil 1.10: Alüminyum pencere cam çıtası kesim ölçüsünün bulunması 11

UYGULAMA FAALİYETİ Alüminyum Pencerelerde Kesim Planı Hazırlama Bu uygulama faaliyetinde; aşağıda boşluk ölçüsü verilen pencerenin, seçilen profillerin kesit ölçülerini dikkate alarak kasa, kanat ve cam çıtalarının kesim ölçülerini çıkarınız. Bulunan ölçüler doğrultusunda alüminyum profilleri kesiniz. İşlem basamaklarına ve uyarılara dikkat ediniz, güvenlik kurallarına uyunuz. Ortam Donanım :Metal işleri atölyesi veya gerçek çalışma ortamı :Alüminyum profil üretici firma ürün katalogu, tek kafa kesim makinesi, markalama ve ölçme takımları, koruyucu eldiven, gözlük, kulaklık ve alüminyum doğrama kasa, kanat ve cam çıtası sistem profilleri. Mesleğinizin gerektirdiği kurallara uyunuz. İş güvenliğinizi tehlikeye sokacak davranışlardan kaçınınız. Çalışma ortamında tehlike yaratabilecek unsurları uzaklaştırınız. İşlem Basamakları Alüminyum pencere kasa profili kesim ölçüsünün bulunması: La= (A-2B)+2C Lb= (A-2B)+2C La= (650 (2x5))+(2x14,2) Lb= (1200 (2x5))+(2x14,2) La= (650-10)+28,4 Lb= (1200-10)+28,4 La= 640+28,4 Lb= 1190+28,4 La= 668,4 mm (2 Adet) Lb= 1218,4 mm (2 Adet) Alüminyum pencere kanat profili kesim ölçüsünün bulunması: L2a= (La-2D)+2E L2b= (Lb-2D)+2E L2a= (668,4-(2x45,2))+(2x6) L2b= (1218,4-(2x45,2))+(2x6) L2a= (668,4-90,4)+12 L2b= (1218,4-90,4)+12 L2a= 578+12 L2b= 1128+12 L2a= 590 mm (2 Adet) L2b= 1140 mm (2 Adet) 12

Alüminyum pencere cam çıtası profili kesim ölçüsünün bulunması: L4a= L2a-2F L5b= L2b-2(F+H) L4a= 590-(2x51) L5b= 1140-2(51+17) L4a= 590-102 L5b= 1140-136 L4a= 488 mm (2 Adet) L5b= 1004 mm (2 Adet) Alüminyum pencere orta kayıt profili kesim ölçüsünün bulunması: Bu uygulama dâhilinde, resmi ve ölçüleri verilen alüminyum pencere üzerinde orta kayıt profili kullanılmamıştır. Bu nedenle orta kayıt profili kesim ölçüsü bulunmayacaktır ancak orta kayıt profili kullanılmış olsaydı, kesim planının içerisine alınması gerekecekti. Profillerin bulunan ölçülere göre kesilmesi: Aşağıda verilen ölçülere göre; kasa, kanat ve cam çıtası sistem profillerini, tek kafa kesim makinesinde veya çift kafa kesim makinesinde kesimini yapınız. PROFİL ADET KESİM ÖLÇÜSÜ (mm) KESİM AÇISI KASA PROFİLİ 2 668,4 mm 45 x45 KASA PROFİLİ 2 1218,4 mm 45 x45 KANAT PROFİLİ 2 590 mm 45 x45 KANAT PROFİLİ 2 1140 mm 45 x45 CAM ÇITASI PROFİLİ 2 488 mm 90 x90 CAM ÇITASI PROFİLİ 2 1004 mm 90 x90 13

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu öğrenme faaliyetinde kazandığınız bilgi, beceri, tutum ve davranışları aşağıdaki uygulamaları yaparak belirleyiniz. Aşağıda verilen cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz ve ilgili kutucuğa cevabınızı işaretleyiniz 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 SORULAR Doğru Yanlış Bir yapının duvarına açılan boşluğa, iç mekâna doğal ışığın girmesini ve havalandırmayı sağlayan yapı elemanına pencere adı verilir. Günümüzde alüminyum doğramalar sadece iş merkezlerinin doğramalarının oluşturulmasında kullanılmaktadır. Alüminyum doğrama pencereler, her iklim koşulunda kullanılabilen ve doğa şartlarına en dayanıklı doğrama türüdür. Alüminyum pencere profillerinin ısı bariyerli üretilerek kullanılmasında önemli bir enerji tasarrufu sağlanır. Yapılarda kullanılan pencere şekillerini; iklim koşulları, imalat teknikleri, kültür, kullanılan malzeme türü gibi unsurlar belirler. Alüminyum doğramacılığı tekniğine uygun imalat gerçekleştirmenin en önemli kriteri en pahalı profilin seçimi ile olmaktadır. Teknik, ekonomik, estetik, fonksiyonellik gereklerine uygun olarak tasarlanmış ve üretilmiş profillere sistem profilleri adı verilmektedir. Alüminyum pencerelerin taşıyıcı profili olarak kullanılan kasa profillerinin, en kalın kesite sahip olanının seçilmesi gerekir. Alüminyum pencerelerin kanat profilleri, gerekli mukavemetleri karşılayacak ve fonksiyonlarını yerine getirecek kesitte olmalıdır. Cam çıtası profilleri, sistem serisinden ve kullanılacak cam boşluğunun ölçüsüne göre seçilmelidir. Alüminyum pencerelerde kullanılacak sistem profillerin seçiminde, üretici firmaların yayınladıkları kataloglardan yararlanılmalıdır. Alüminyum profiller, hassas ölçüler içerisinde çalıştıklarından dolayı hatasız bir kesim planı çıkarmak gerekmektedir. Alüminyum pencerelerin kesim planının hazırlanmasında, bilgisayar ortamındaki programların kullanılması zorunludur. Doğramanın takılacağı boşluk ölçüsünün alınmasının, doğramanın kesim planını etkilemeyeceğinden önemi yoktur. Alüminyum profillerin kesim planı hazırlanırken, profil kesit ölçüsü ve sistemin gerektirdiği durumlar göz önüne alınmaz. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı modül sonundaki cevap anahtarıyla karşılaştırınız, cevaplarınız doğru ise bir sonraki uygulamaya geçiniz. Yanlış cevaplarınız için öğrenme faaliyetinin ilgili bölümüne dönerek konuyu tekrar ediniz. 14

PERFORMANS DEĞERLENDİRME PERFORMANS DEĞERLENDİRME Uygulamasını yaptığınız, alüminyum profilleri istenilen açıda kesme performans testi için, aşağıda kazanılması istenilen tavır, tutum ve beceri kriterleri verilmiştir. Sorulara vereceğiniz cevaplar Evet veya Hayır olarak ilgili kutucuğa işaretlenecektir. KONTROL LİSTESİ DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Evet Hayır 1- İş önlüğünüzü giydiniz mi? 2- Çalışma ortamınızı tehlikeye düşürecek unsurları uzaklaştırdınız mı? 3- Pencere imalatında kullanılacak sistem profillerini belirlediniz mi? 4- Pencere kasa profilleri kesim ölçüsünü buldunuz mu? 5- Pencere kanat profilleri kesim ölçüsünü buldunuz mu? 6- Pencere cam çıtası profilleri kesim ölçüsünü buldunuz mu? 7- Alüminyum profili raftan dikkatli bir şekilde aldınız mı? 8- Profil yüzeyleri koruyucu film tabakası ile kaplı mı? 9- Kesim makinesinin kafa ayar skalasını 45 ye ayarladınız mı? 10- Bağlama aparatı ile profilleri kesim makinesine bağladınız mı? 11- Kulaklık, gözlük ve eldivenlerinizi giydiniz mi? 12- Kasa profilini 1218,4 mm boyunda markalayıp kestiniz mı? 13- Kasa profilini 668,4 mm boyunda markaladınız mı? 14- Kanat profilini 1140 mm boyunda markaladınız mı? 15- Kanat profilini 590 mm boyunda markaladınız mı? 16- Cam çıtası profilini 1004 mm boyunda markaladınız mı? 17- Kanat profilini 488 mm boyunda markaladınız mı? 18- Profilleri normal hızda kestiniz mi? 19- Kesilen profillerin ölçü ve açı kontrolünü yaptınız mı? 20- Gerekli güvenlik kurallarına uydunuz mu? DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır olarak verdiğiniz cevaplarınız için, öğrenme faaliyetinin ilgili bölümüne dönerek tekrar ediniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız uygulama faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 15

ÖĞRENME FAALİYETİ - 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ - 2 Bu faaliyet sonunda alüminyum doğramacılığı tekniğine uygun olarak, alüminyum pencere imalatına girecek alüminyum profillerin gerekli kanal, delik vb. parça çıkarma işlemlerini yaparak profillerin fitillerini takabileceksiniz. ARAŞTIRMA Alüminyum doğrama kullanılarak imalatı gerçekleştirilmiş bir pencerede bulunan tamamlayıcı elemanları tespit ediniz. Bu tespitlerinizi rapor haline getiriniz ve sınıf ortamında tartışınız. 2. ALÜMİNYUM PENCERELERİ OLUŞTURAN ELEMANLAR VE TAMAMLAYICI AKSESUARLARI Alüminyum pencerelerin fonksiyonlarını yerine getirebilmeleri için, doğramayı tamamlayıcı nitelikte ve aksesuar olarak kullanılan tüm elemanların eksiksiz olarak kullanılması zorunludur. Doğrama için seçilen sistem alüminyum profillerine, uygun olan tamamlayıcı eleman ve aksesuarların kullanılmasının, pencerenin sorunsuz olarak çalışmasında en önemli etkenlerden biri olduğunu unutmamalısınız. 2.1. Alüminyum Pencerelerde Kullanılan Kilitleme Mekanizmaları Pencereler kullanılış amacına göre; ortamın havalandırılmasını sağlayabilmek için açılıp kapanmaları ve kötü amaçlı saldırıları engelleyebilmek için kilitlenmeleri gerekmektedir. Alüminyum doğrama pencerelerinin bu işlevleri yerine getirebilmesi için en önemli unsur seçilecek doğru bir kilitleme mekanizması ile olacaktır. Seçilecek kilitleme mekanizması, kasa ile kanadın uygun şekilde kapanmalarını sağlayacaktır. Yapılardaki ısı kaçaklarının büyük bölümünün pencerelerden kaynaklı olması nedeniyle, pencerelerin imalat şekilleri ısı yalıtım değerlerine direkt etki etmektedir. Seçilecek kilitleme mekanizması aynı zamanda ısı, ses, su ve toz yalıtımı konusunda da önemli bir rol oynayacaktır. Günümüzde pencerelerin kilitleme mekanizmaları ile ilgili pek çok alternatif geliştirilmiştir. Alüminyum doğrama pencerelerde bu gelişimden etkilenerek sürekli bir değişim ve gelişim içindedir. Alüminyum doğrama pencerelerde kullanılan kilitleme mekanizmalarının en sık kullanılanları; Tek noktadan kilitleme mekanizmaları, Çift noktadan kilitleme mekanizmaları, Çok noktadan kilitleme mekanizmaları, Çift eksenli açılım ve kilitleme mekanizmalarıdır. 16

2.1.1. Tek Noktadan Kilitleme Mekanizmaları Tek noktadan kilitleme yapan mekanizmalara vasistas mekanizması adı verilmektedir. Kasa üzerine bağlanan mekanizmanın, kanat üzerine bağlanan karşılığına dilin geçmesi ile çalışmaktadır. Bu yöntem genellikle havalandırma amaçlı kullanılan havalık pencerelerinde kullanılmaktadır. Yukarıdan aşağıya açılan türdeki pencerelerde vasistas makası takılmak suretiyle, pencerenin belli bir ölçüye kadar açılması da sağlanabilmektedir. Şekil 2.1: Vasistas pencere ve vasistas mekanizmasını oluşturan parçalar 2.1.2. Çift ve Çok Noktadan Kilitleme Mekanizmaları Bu yöntemde kullanılan kilitleme mekanizmasına, ispanyolet kilit mekanizması adı verilmektedir. Bu yöntemde; kanat profil tırnaklarına takılan sürgü profilinin (tij profili), üzerine açılan deliklere silindirik makaraların perçinlenmesiyle oluşturulan kilit tertibatının, kasa profiline karşılık olarak takılan parçaya sıkıştırılması ile kilitleme işlemi gerçekleşmektedir. Kanat profili üzerine bağlanan pencere kolunun (ispanyolet kolu), sürgü profilini hareket ettirmesi ile kilitleme ve sıkıştırma işlemi gerçekleştirilmektedir. Şekil 2.2: İspanyolet mekanizmasını oluşturan parçalar ve ispanyolet kolu Sürgü profili mekanizması, tek veya çift yönde kilitleme yapabilecek şekilde tek veya çift parçadan meydana gelmektedir. Kullanılacak ispanyolet kolu, sürgü mekanizmasının çalışma şekline göre tek veya çift yönde hareket edebilen türden seçilir. Sürgü profili üzerine bağlanacak silindirik makaraların kanat yüksekliğine göre en az iki adet paslanmaz çelikten 17

imal edilmiş olmaları gerekir. 120 cm den daha büyük boydaki pencerelerde ispanyolet makara 3 veya 4 adet olmalıdır. Karşılık olarak kullanılacak parçanın sıkıştırmaya olanak verecek türden zamak veya alüminyumdan imal edilmiş olması gereklidir. İspanyolet kolları; kilitleme mekanizmasının çalıştırılması kadar estetik olarak doğramayla bütünlük sağlayacak şekilde, kaliteli üretilmiş olan kollardan seçilmelidir. İspanyolet kollarının alüminyum malzemeden eloksal kaplı veya elektrostatik toz boya yöntemi ile boyanarak kullanılabildiği gibi farklı malzemelerden de üretilmiş olanları da bulunmaktadır. 2.1.3. Çift Eksenli Açılım ve Kilitleme Mekanizmaları Bir pencereden en fazla faydayı sağlayabilmek ve farklı istekleri de gerçekleştirebilmek amacıyla kullanılan çift eksenli açılım mekanizmaları, pencerenin iki eksende açılmasını sağlayan kilitleme ve açılım mekanizmasıdır. Pencere imalatı için seçilen alüminyum sistem profillerine uygun olan mekanizmaların tercih edilmesi gerekmektedir. Çift eksenli açılım ve kilitleme mekanizması, aksesuar olarak satılmaktadır. Kullanacağınız pencerenin kanat ağırlığına göre belirlenecek mekanizma, pencere boyutlarına göre kesimi yapılarak kanat ve kasa üzerine uygun şekilde montajı gerçekleştirilir. Resim 2.1: Çift açılım ve kilitleme mekanizması uygulama örnekleri 2.2. Alüminyum Pencerelerde Kullanılan Menteşeler Alüminyum pencerelerde menteşe, kasaya kanadı bağlayan ve pencere kanadının açılmasını sağlayan mekanizmaya verilen isimdir. Seçimi yapılacak menteşenin, sistem profil serisine uygun veya üretici firmanın önerdiği menteşelerden kullanılması gerekir. Doğrama kanadını taşıyan eleman olarak kullanılan menteşeler, kanadın ağırlığına ve doğramaya gelen statik yüklerin (rüzgar vb.) durumuna göre seçilmelidir. Alüminyum pencere menteşeleri; genellikle alüminyumdan üretilmiş, eloksal kaplı olarak veya elektro statik toz boyama yöntemi ile istenen renge boyanarak doğramalarda kullanılmaktadır. Ağır kanatlı pencereler için, çelik yuvalı menteşelerin kullanılması gerekir. Doğrama üzerindeki menteşelerin zamanla aşınmalarını önlemek amacıyla, menteşe yuvası ve mili üzerine sert plastikten kılıf takılarak üretimi yapılmaktadır. Günümüzde bir pencereden beklenen fonksiyonların farklı olmasından dolayı açılış şekline göre menteşe mekanizmalarında da farklılıklar oluşmaktadır. Alüminyum pencere menteşeleri, genellikle kasa ve kanat birleştirildikten sonra yerine bağlanmaktadır. Menteşenin doğrama üzerine bağlanmasında vidalı birleştirme yöntemi kullanılmaktadır ve bu vidaların tümü de birleştirme için büyük önem taşımaktadır. Vidalardan birinin dahi iyi sıkılmaması, kanadın kaymasına ve doğramanın çalışmamasına neden olabilir. Kullanılacak menteşe profil, üzerine kanal veya delik açılmasını gerektiren türden ise, kasa ve kanat 18

profilleri birleştirilmeden önce kanal veya delik açma işlemlerinin yapılması gerekmektedir. Alüminyum doğrama pencerelerde en sık kullanılan menteşe mekanizmaları şunlardır: 2.2.1. Normal Açılır Menteşe Mekanizmaları 2.2.1.1. Yuvalı Menteşe Mekanizmaları Şekil 2.3: Normal açılır pencerede kullanılan menteşe detayı 2.2.1.2. Eksantrik Menteşe Mekanizmaları DELİK DELİK Şekil 2.4: Eksantrik menteşe detayı 2.2.1.3. Yaprak Menteşe Mekanizmaları DELİK Şekil 2.5: Yaprak menteşe detayı 19

2.2.2. Pivot Menteşe Mekanizmaları Şekil 2.6: Pivot pencere çeşitleri ve pivot menteşe detayı 2.3. Alüminyum Pencerelerde Kullanılan Fitiller Alüminyum pencerelerde kullanılan fitiller; ısı, ses, su, rüzgar, toz vb. unsurların dış atmosferden içeri girmesini önler. Böylece kasa-kanat arası boşluğun dış basınca eşitlenmesini ve hava sirkülasyonu sağlayarak doğrama içerisindeki rutubetin kurutulmasını sağlar. Doğramalarda kullanılan fitillerin bütünü birden bu görevleri yerine getirmektedir. fitilleri birbirinden bağımsız olarak düşünmek mümkün değildir. Doğramalarda kullanılacak Fitillerin, kauçuk esaslı malzemeden üretilmiş EPDM fitiller olması gerekmektedir. EPDM fitillerin doğramalarda tercih edilmesinin sebepleri şunlardır; Atmosferdeki ozon gazının etkisi ile çatlamaz. Güneş ışınlarına karşı dayanıklıdır. Fiziksel etkenlere karşı mukavemetlidir. Gerdirme, burkulma ve sıkıştırma gibi nedenlerden dolayı deforme olmaz. Sürtünmelerden dolayı meydana gelen aşınmalara karşı dayanıklıdır. Isı altında yaşlanmaya karşı dayanıklıdır. İstenilen renk ve kesitte üretimi mümkündür. Profil üreticisi firmalar, doğramalar için sistem profili tasarımlarını yaparken sisteme uygun fitillerin tasarımını da yaparlar. Bu nedenle doğramaların yalıtım konusunda sorunsuz çalışabilmeleri için, sistemin önerdiği EPDM fitillerin kullanılması gerekmektedir. Profillerin sistem tasarımlarına göre, fitiller şekil ve ölçü bakımından farklılıklar gösterebilirler. Alüminyum pencerelerde kullanılan fitiller, şekil 2.7 de gösterilmiştir, dikkatle inceleyiniz. 20

YALITIM BANDI KANAT KULAK FİTİLİ İÇ CAM FİTİLİ KÖRKASA ISI YALITIMLI CAM KASA TAKOZ FİTİLİ DIŞ CAM FİTİLİ Şekil 2.7: Alüminyum pencerelerde kullanılan EPDM fitiller EPDM fitiller, alüminyum pencerelerin kullanılacağı bölgenin iklim koşulları dikkate alınarak seçilmelidir. Örneğin; normal hava koşulları için üretilmiş EPDM fitiller, hava soğukluğunun çok fazla düştüğü bölgelerde sertleşerek görevini yerine getiremez. Bu gibi durumlarda, soğuk iklim koşullarına karşı dayanıklı olarak üretilmiş EPDM fitiller seçilmelidir. EPDM fitiller, ısı farklılıklarından dolayı uzayıp kısalırlar, bu özellikleri nedeniyle köşe birleşimlerinde açıklık kalmasına neden olur. Bu nedenle fitiller eksiz olarak ve köşe noktalarına gelen uçların 45 kesilerek, japon vb. yapıştırıcı ile profile yapıştırılması gerekir. Fitiller profil üretici firmalardan sağlanabileceği gibi doğrama aksesuarı satan firmalardan da rulo halinde temin edilebilir. EPDM fitillerin doğramalara takılmasında izlenecek işlem sırası, profiller kesilip gerekli olan delik ve kanalların açılmasından sonra olmalıdır. Kasa veya kanat oluşturulduktan sonrada bu fitiller takılabilir, ancak birleşim sonrası bu işlemin daha zor olacağı unutulmamalıdır. Fitiller kullanımdan kaynaklanan veya herhangi bir nedenden dolayı değiştirilmeleri gerektiğinde, sökülerek yeni fitille değiştirilebilir. Isı yalıtımının ekonomik olarak önem kazanmasından dolayı, pencerelerden beklenen görevlerin yerine getirilmesinde, fitillerin tekniğine uygun olarak seçilip takılmasının önemi büyüktür. 2.3.1. Kasa Takoz Fitili Alüminyum pencerelerde kullanılan kasa takoz fitili, kasa ile kanat arası boşluktan hava, su, rüzgar, ses ve toz girişini önlemek amacıyla kullanılmaktadır. Şekil 2.8 i inceleyiniz. Şekil 2.8: Alüminyum pencerelerde kasa takoz EPDM fitili 21

2.3.2. Kanat Kulak Fitili Kanat profilinin kasa profiline bastığı noktalarda kullanılmaktadır. Seçilen sistem profilinin tasarımına göre, fitil tek veya iki noktadan kasa profiline basabilir. Şekil 2.9: Alüminyum pencerelerde kanat kulak EPDM fitili 2.3.3. İç ve Dış Cam Fitilleri Alüminyum doğrama pencerelerde, doğrama oluşturulduktan sonra ortaya çıkan pencere boşluğu çoğu zaman cam ile kapatılmaktadır. Pencere boşluğunu kapatacak elemanın da doğrama ile temas noktalarında hava, su, rüzgar ve toz girişini önlemesi gerekmektedir. Bu amaçla kullanılan EPDM fitillere iç ve dış cam fitilleri adı verilmektedir. Doğramanın dışarıda kalan kısmına takılan fitil, dış cam fitili olarak, içeride kalan fitil ise iç cam fitili olarak isimlendirilmektedir. Şekil 2.10 u inceleyiniz. Pencere boşluğunda kullanılacak camın kalınlık ölçüsüne göre, cam çıtası seçimi yapılarak camın gireceği aralığın içten ve dıştan yalıtımı için uygun ölçülerdeki cam fitilleri seçilir. İç cam fitilleri, profillere kesim sonrasında gerekli olan delik ve kanalların açılmasından sonra takılmalıdır. Doğrama tamamlandıktan sonra, camın yerine konulması ve cam çıtalarının takılmasından sonra ise dış cam fitillerinin yerine takılması gerekir. Şekil 2.10: Alüminyum pencerelerde iç ve dış cam EPDM fitili 2.3.4. Yalıtım Bandı (Pestil Fitil) Alüminyum doğrama pencerelerin, metal kör kasaya montajında kullanılan EPDM veya PVC fitillere yalıtım bandı adı verilmektedir. Metal kör kasanın doğramaya temas eden noktalarında, iki farklı malzemenin birbirine temasından dolayı korozif bir etki yaratmaktadır ve bu temasın giderilmesi gerekmektedir. Yalıtım bandı kullanılmasının diğer 22

bir nedeni ise, ısı yalıtımlı alüminyum profillere temas eden metal kör kasanın, ısı köprüsü oluşturarak ısı yalıtımını engellemesidir. Şekil 2.7 yi inceleyiniz. 2.4. Alüminyum Pencerelerde Kullanılan Su Tahliye Kapakları Alüminyum pencerelerde kullanılan su tahliye kanalları, kasa ile kanat arasındaki boşlukta hava sirkülasyonu sağlayarak, oluşan rutubetin kurutulmasını ve bu boşlukta olabilecek suyu tahliye etmek için kullanılmaktadır. Su tahliye kanalı, kasa yatay alt profilinin dış ortamda bulunan yüzeyine açılan en az iki adet kanaldan oluşmaktadır. Direkt rüzgar etkisi altında bulunan kanallardan giren hava, doğramadan ıslık sesi çıkmasına neden olur. Bu durumda su tahliye kanallarının, PVC kapaklarla kapatılarak direkt rüzgar girişi önlenmelidir. SU TAHLİYE KAPAĞI Şekil 2.11: Alüminyum pencerelerde kullanılan su tahliye kapağı detayı Alüminyum profil sistem tasarımında, kasa ile kanat profillerinin iki veya üç yerden fitille temas etmesi sağlanarak, gerekli yalıtım gerçekleştirilmiş olur. Ancak bazı profil sistemlerinde üç fitil olması, dış atmosferle kanat ve kasa arasındaki boşlukta basınç farkı doğurmaktadır. Oluşan basınç farkından dolayı kasa ve kanat arası boşluktaki basınç, dış ortama göre düşük kalarak, su tahliye kanallarından içeriye su sızmasına neden olmaktadır. Böyle bir sistemde hava sirkülasyonunun olmamasından dolayı da, içeri giren su rutubetin oluşmasına neden olmaktadır. Bu nedenle fitillerin doğru kullanımı ve su tahliye kapağının takılması doğramadan istenilen faydayı elde edebilmek için çok önem taşımaktadır. 2.5. Alüminyum Pencerelerde Kullanılan Camlar Pencere boşluklarının kapatılmasında en sık kullanılan cam örtüler, güneş ışığının içeri girmesini ve içeriden dışarının görünmesini sağlamaktadır ve estetik kullanımı nedeniyle tercih edilmektedir. Alüminyum pencerelerde düz cam kullanılabileceği gibi, farklı amaçları da gerçekleştirecek camlar kullanılabilir. Profil sistemleri tasarlanırken, farklı cam kalınlıklarına uyum sağlayabilecek, cam boşlukları ve cam çıtalarının tasarımı yapılmaktadır. Günümüzde enerji tasarrufunun önemli bir konu haline gelmesi, alüminyum pencerelerde ısı yalıtımlı camların kullanımına da olanak vermiştir. 23

Isı yalıtımlı camlar; iki cam plağın arasına, alüminyum ara boşluk çıtası konularak plastik ve elastik dolgu maddeleri ile yapıştırılmasıyla oluşturulan, ısı ve ses yalıtımında kullanılan cam örtüdür. Alüminyum ara boşluk çıtası, cam plaklar arasındaki genişliğin belirlenmesinde ve içindeki nem emici maddeler ile camın buğulanmasını önlemektedir. İki cam arasındaki genişlik, ısı geçirgenliğinin belirlenmesinde rol oynayan etkendir. Şekil 2.12 yi inceleyiniz. DIŞ A İÇ CAM PLAKLAR ARA BOŞLUK ÇITASI NEM EMİCİ ELASTİK DOLGU VE YAPIŞTIRICI CAM TAKOZU A DETAYI Şekil 2.12: Alüminyum pencerelerde kullanılan ısı yalıtımlı cam detayı Alüminyum pencerelerde kullanılan ısı yalıtımlı camların, cam kalınlıklarının ve ara boşluklarının belirlenmesinde, cam yüzey alanına ve rüzgar yüklerine göre farklılıklar oluşmaktadır. Aşağıda verilen tabloda, normal rüzgar yükü altında ideal cam kalınlıklarının belirlenmesinin ne şekilde olduğu gösterilmiştir. Tablo 2.1: Isı yalıtımlı cam kalınlığı ve ara boşluğunun belirlenmesi CAM KALINLIĞI 3+3 4+4 5+5 6+6 ARA BOŞLUK MAX. BOYUT VE ALAN BOYUT (mm) ALAN (m 2 ) 6 1500 1.00 9 1600 1.20 12 1600 1.40 6 1600 1.50 9 1800 2.00 12 2000 2.60 6 2100 3.00 9 2300 3.80 12 2500 4.20 6 2500 5.00 9 2700 5.80 12 3000 6.90 24

2.6. Kesimi Tamamlanmış Profillere Uygulanan İşlem Basamakları Alüminyum doğramacılık tekniğine uygun olarak pencere imalatında, öncelikle doğramayı oluşturacak profillerin kesimi yapılır. Kesimi yapılan profillerin birleştirilmesinden önce, profillerin bir dizi işlem sırasından daha geçmeleri gerekmektedir. Doğrama birleştirildikten sonra bu işlemlerin uygulanmasındaki zorluklar ve bazı durumlarda bu işlemlerin uygulanmasının mümkün olamayacağından dolayı, doğrama birleştirilmeden önce bu işlemlerin uygulanması gerekmektedir. Kesimi tamamlanmış pencere profillerine uygulanacak işlem basamakları şunlardır: Kasa profiline su tahliye kanalı açılması Kanat profiline ispanyolet kol kanalı açılması Menteşe kanalı veya deliği açılması T birleşim var ise zıvanalarının bağlanması T birleşim orta kayıt profillerinin kertilmesi Kasa takoz fitili, kanat kulak fitili ve dış cam fitilinin yerlerine takılması İşlem basamaklarından; alüminyum profillerden parça çıkarma ve birleştirmeye ilişkin uygulamalar konusunda eksik bilgileriniz olduğunu düşünüyorsanız, Alüminyum Profilleri Kesme ve Birleştirme adlı modüle dönerek eksikliklerinizi gideriniz. 25

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Kesimi Tamamlanan Profillerin Birleştirilmeye Hazırlanması Bu uygulama faaliyetinde, önceki öğrenme faaliyetinde kesimi gerçekleştirilen profillere, su tahliye kanalı açacak, ispanyolet kilit mekanizmasını ve profillerin fitillerini yerlerine takacaksınız. İşlem basamaklarına ve uyarılara dikkat ediniz, güvenlik kurallarına uyunuz, gerektiğinde öğretmeninizden yardım isteyiniz. Ortam Donanım :Metal işleri atölyesi veya gerçek çalışma ortamı :Kopya freze makinesi, markalama ve ölçme takımları, koruyucu eldiven, gözlük, kulaklık, önceki öğrenme faaliyetinde kesimi tamamlanmış profiller, tij profili, ispanyolet kilit mekanizması, gerekli fitiller KASA PROFİLİ KANAT PROFİLİ Mesleğinizin gerektirdiği kurallara uyunuz. İş güvenliğinizi tehlikeye sokacak davranışlardan kaçınınız. Çalışma ortamında tehlike yaratabilecek unsurları uzaklaştırınız. İşlem Basamakları Kasa Profiline Su Tahliye Kanalı Açılması Aşağıda verilen ölçülere göre, 4 numaralı kasa profili üzerine gerekli markalama yapılarak, su tahliye kanallarının açılma işlemi kopya freze makinesinde yapılacaktır. Bu konuda yetersiz olduğunuzu düşünüyorsanız, Alüminyum Profilleri Kesme ve Birleştirme adlı modüle dönerek eksikliklerinizi tamamlayınız. SU TAHLİYE KANALI 4 NUMARALI KASA PROFİLİ 26

Kilit Mekanizmasının Hazırlanması Bu işlem basamağını, doğramada kullanılan sistem profil serisine uygun tij profilini ve kullanılacak kilitleme tertibatının aksesuarlarını dikkate alarak uygulayacaksınız. Bu uygulama faaliyetinde, Şekil 2.2 de gösterilen tipteki örnek uygulanacaktır. Yanda resimde görülen ispanyolet kol, tek eksende çift ve daha çok noktadan kilitleme yapabilen türden alüminyum pencere koludur. İspanyolet kol kanalı açılmasında gerekli ölçülerin de bu koldan alınması gerekmektedir. Kilit mekanizmasını oluşturacak tij profili, silindirik makaralar, ispanyolet kol dili makarası ve ayarlı karşılıkları yanda resimde görülmektedir. Silindirik makaralar ve ispanyolet kol dili makarası tij profiline perçinlenerek bağlanacaktır. Aşağıda verilen ölçülere göre sürgü profili(tij profili) delinecektir. Delik çapı makara üzerinden alınacaktır. Dövülerek perçinlenecek kısım Silindirik makaraları, tij profilinin iki ucuna ve ispanyolet kol dil makarasını orta deliğe perçinleyiniz. Makaralar takıldıktan sonra, bir altlık kullanarak tersten çekiçle dövünüz, perçinleme işlemini yapınız. Kanat profiline ispanyolet kol kanalı açılması: Aşağıda verilen ölçülere göre, 6 numaralı kanat profili üzerine kullanılacak ispanyolet kolunun 27

x x x çalışma boşluğu için gerekli markalama yapılarak, kanalın açılma işlemi kopya freze makinesinde yapılacaktır. x A X = İSPANYOLET KOLU ÜZERİNDEN ALINMASI GEREKEN ÖLÇÜ A DETAYI 6 numaralı kanat profiline, sürgü (tij) profilinin takıldığı tırnağa hazırlanmış olan kilit tertibatını takınız. Tij profilinin tırnaklar arasında sorunsuz çalıştığından emin olunuz. 6 numaralı kanat profilinde açılmış olan ispanyolet kanalından, kolun dilini geçirerek tij profilinde bulunan makarasına takınız. İspanyolet kolunu, 6 numaralı kanat profili üzerinde açılmış bulunan vida deliklerine ayarlanarak, ispanyolet kolu profile vida ile birleştirilmelidir. İspanyolet kol, kanat profillerinin birleştirilmesi sırasında zarar görebileceğinden dolayı sökülmeli ve birleştirme sonrası tekrar yerine bağlanmalıdır. 28

EPDM Fitillerin Yerlerine Takılması Bu işlem basamağında; kasa takoz fitili, kanat kulak fitili ve dış cam fitilleri ilgili profil tırnaklarına takılacaktır. Fitillerin uçlarına gelen kısımlar 45 açıda maket bıçağı ile kesilerek uçları profile yapıştırılmalıdır. Fitil tırnak içerisine, fitile zarar vermeyecek şekilde sert bir malzeme ile itilerek takılmalıdır. 1,2,3 ve 4 numaralı kasa profillerinin kasa takoz fitili takılacak tırnaklarına, profil sistemine uygun olarak seçilmiş olan EPDM kasa takoz fitili takılmalıdır. 5,6,7 ve 8 numaralı kanat profillerinin kanat kulak fitili takılacak tırnaklarına, profil sistemine uygun olarak seçilmiş olan EPDM kanat kulak fitili takılmalıdır. Profil sisteminde 3 adet fitil bulunuyor ise; kanat kulak fitilleri, kasa profillerinin ilgili tırnaklarına da takılmalıdır. 5,6,7 ve 8 numaralı kanat profillerinin dış cam fitili takılacak tırnaklarına, profil sistemine uygun olarak seçilmiş olan EPDM dış cam fitili takılmalıdır. Orta Kayıt Profilinin Kertilmesi ve Zıvanasının Bağlanması Bu modülde uygulanan pencerenin tek kanat açılır pencere olmasından dolayı, orta kayıt profili kullanılmamıştır. Orta kayıt kullanılan pencerelerde ise orta kayıt profili kertilmeli ve zıvanaları gerekli markalamalar yapılarak bağlanmalıdır. 29

ÖLÇME VE VE DEĞERLENDİRME Bu öğrenme faaliyetinde kazandığınız bilgi, beceri, tutum ve davranışları aşağıdaki uygulamaları yaparak belirleyiniz. Aşağıda verilen cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz ve ilgili kutucuğa cevabınızı işaretleyiniz 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 SORULAR DOĞRU YANLIŞ Alüminyum pencerelerin fonksiyonlarını yerine getirebilmeleri için, doğramayı tamamlayıcı tüm elemanların kullanılması zorunludur. Pencerelerin sorunsuz olarak çalışmasında en önemli etken, seçilecek tamamlayıcı elemanların sistem profillerine uygun olmasıdır. Isı kaçaklarının büyük bölümü pencerelerden olması nedeniyle, pencerelerin imalat şekilleri ısı yalıtımı değerlerini direkt etkilemez. Pencerelerde kullanılan kilitleme mekanizmaları; ısı, ses, su, rüzgar ve tozun dış ortamdan içeri girmesinde rol oynamaz. Tek noktadan kilitleme yapan ve havalandırma amaçlı kullanılan pencerelere vasistas pencere adı verilmektedir. Çift noktadan ve tek eksende kilitleme yapan kilit mekanizmalarına vasistas adı verilmektedir. İspanyolet kolları kilitleme mekanizmasının çalıştırılması kadar estetik olarak da doğramayla bütünlük sağlamalıdır. Alüminyum pencerelerde menteşe, kasaya kanadı bağlayan ve kanadın açılmasını sağlayan mekanizmaya verilen isimdir. Menteşeler, kanadın ağırlığına ve doğramaya gelen statik yüklerin durumuna göre seçilmelidir. Alüminyum pencerelerde ısı, ses, rüzgar vb.etkenlerin içeri girmesini önlemek için PVC lastik fitiller kullanılmaktadır. Pencerelerde kullanılacak fitiller, estetik olarak doğramaya uyum sağlayacak şekilde seçilmelidir. Alüminyum doğrama tekniğine göre, doğrama tamamlandıktan sonra fitillerin takılması gerekir. Kasa ile kanat arası boşlukta oluşan suyu tahliye etmek için, kanat profiline su tahliye kanalı açılması gerekir. Alüminyum doğramalarda, enerji tasarrufu sağlayabilmek için ısı yalıtımlı camlar kullanılmaktadır. Isı yalıtımlı camlarda, cam kalınlığının ve ara boşluğunun belirlenmesinde, estetik görünümleri dikkate alınmalıdır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı modül sonundaki cevap anahtarıyla karşılaştırınız, cevaplarınız doğru ise bir sonraki uygulamaya geçiniz. Yanlış cevaplarınız için öğrenme faaliyetinin ilgili bölümüne dönerek konuyu tekrar ediniz. 30