AKILLI KENTLER, İNOVASYON ve KENT TURİZMİNİN GELECEĞİ TOBB ile Kültür ve Turizm Bakanlığı işbirliğinde İstanbul da yapılan UNWTO Kent Turizmi Küresel Zirvesi nde düzenlenen üç oturumda, turizmin önümüzdeki yüzyıla damga vuracağı ve kentlerin sektörle ilgili stratejiler geliştirmesi gerektiği vurgulandı; turizmin kent kalkınmasındaki önemi üzerinde duruldu. U NWTO Afiliye Üye Program Yöneticisi Yolanda Perdomo, Kent Turizmi Raporu Sunumu adlı oturum öncesi yaptığı konuşmada İstanbul Bildirisi hakkında şu bilgiyi verdi: 5 milyar insan 2030 larda kentlerde yaşayacak. Bu da birçok sorunun karşımıza çıkması demektir. Kentlere gelen turistlerin faaliyetlerini nasıl sürdürülebilir kılabiliriz? Turizm kentleri nasıl etkiliyor? Bütün bu soruları kapsayan bir araştırma için çeşitli anketler yaptık. Katılımcı kentler arasında Atina, Barcelona, Berlin, Bogota, Buenos Aires, Cape Town, Hong Kong, Kazan, Lizbon, Londra, Madrid, Melbourne, New York, Paris, Quebec, Rio de Janeiro, Quito, Sao Paouo, Şanghay, Viyana ve Zaragoza bulunuyor. Bu 16 EKONOMİK FORUM l Ekim 2012 araştırmada ekonomik etki, yönetişim, planlama, tanıtım ve pazarlama, insan kaynakları, sorumlu turizm, yenilikçilik ve ziyaretçi deneyimleri açısından kentler incelendi. Çalışma sonucunda bir de bildiri yayımlayacağız. Adı İstanbul Bildirisi. Bildiri, bu ankete katılan 21 kent ve Moskova tarafından kabul edildi. İstanbul Bildirisi nde yer alan konular arasında kent turizminin ekonomiye etkisini, turizmin merkezi yönetimdeki etkilerini, yerel halkın fayda
sağlama oranı, akıllı kentler anlayışını geliştirmek bulunuyor. Aristo Kentler mutluluk için kurulur demişti, aynı zamanda Mutluluk insanın elindedir de demişti. Gelin hep beraber mutluluğumuz için kentlerimizi de geliştirelim. Oturumun moderatörlüğünü üstlenen, BBC World News kanalındaki ünlü Fast Track programının yapımcısı ve sunucusu Rajan Datar ise Türkiye turizmiyle ilgili BBC için yarım saatlik bir belgesel çektiğini söyledi. Datar konuşmasında, Türk yapımı televizyon dizilerinin turizme etkisi üzerinde durdu. Muhteşem Yüzyıl ın 80 milyon izleyicisi olduğunu belirten Datar, şehirlerin markalaşması için pek çok yol olduğunu ifade ederek, Kent turizminde esas önemli olan turist bireyler ve şehirlerini temsil eden yerel insanlardır. Onlar şehirlerin ve dolayısıyla turizmin temsilcileridir dedi. Oturuma İngiltere den katılan The Economist İstihbarat Birimi Latin Amerika ve Karayipler Bölge Müdürü Irene Mia, AVM ler ve ucuzluk alışveriş turizminde çok önemli bir etkiye sahip. İstanbul Index te alışveriş rahatlığında bir numara. İngilizce bilgisi, dükkânların açık oluş saatleri, ulaştırma, otellerin yanı sıra kültürel etkinlikler, sanat ve iklim çok önemli. diye konuştu. KENT TURİZMİNİN ANAHTARI TOLERANS Visit Berlin CEO su Burkhard Kieker ise Berlin in kent turizmindeki başarısının sırlarını şöyle anlattı: Berlin, Avrupa nın kent turizminde üçüncü ve bu başarıyı elde etmek 20 yıl sürdü. Biz buna şaşırıyoruz çünkü 2. Dünya Savaşı nda kentin yüzde 70 i yok edilmiş durumdaydı. Ardından da Soğuk Savaş dönemi geldi. Ancak 20 yıl önce Berlin Duvarı yıkıldı ve kent,turizmde Roma yı bile geçti. İstanbul gibi Berlin e de dev turizm yatırımları yapılıyor. Berlin hâlâ gelişmek için alanı olan bir kent. Tıpkı İstanbul gibi. Oluşan bu olumlu yeni atmosfer turistleri Berlin e çekiyor. Berlin de bohem bir yaşantı var. Gece hayatı, sanat galerileri, film sanayi endüstrisi dünyayı çekiyor. Berlin olarak bu popülerliği sürdürmek için çabalıyoruz. Popülerliğimizin temelindeki anahtar kelime, tolerans. Kapılarımız herkese açık. Eski geleneksel aileler yok, Bizim yaşam tarzımız bu, siz gidin! diyen yok. KENT TURİZMİNİN ÖNEMLİ UNSURLARI DİL VE ALIŞVERİŞ Oturumda konuşan Chic Outlet Shopping Yönetim Kurulu Başkanı Janie Ligon ise şunları söyledi: Kent turizminde dil çok önemlidir. Bizim internet sitemiz 14 farklı dilde. Alışveriş turizmde çok önemlidir. Çünkü bir deneyimdir. İnsanlar özel bir yere gidip eve döndüklerinde birbirlerine bunu anlatmak isterler. Eğer > > BBC World News kanalındaki yanlarında bir obje de getirdilerse bu ifade Fast Track programının yapımcısı ve sunucusu Rajan Datar (kürsüde), daha kolay olur. Bu sevdiklerinizi hatırlamanın Exceltur CEO su José Luis Zoreda, New York City & Company Araştırma önemli bir yoludur. Avrupa nın dokuz büyük ve Analizden Sorumlu Kıdemli Başkan kentinde alışveriş köylerimiz var. Bir tane de Yardımcısı Donna Keren, Latin Amerika ve Karayipler Bölge Müdürü Irene Mia, Çin de yapıyoruz. Amacımız insanların istedikleri gibi alışveriş yapabilecekleri, istedikleri TAV Ticari İşlerden Sorumlu Müdür Yardımcısı Bora İşbulan, Chic Outlet Shopping Yönetim Kurulu Başkanı Janie Ligon, TÜROFED Yönetim Kurulu Başkanı yemekleri yiyebilecekleri, turizm danışmanlık Osman Ayık, Meliá Hotels International hizmeti alabilecekleri bir ortam yaratmak. Her Orta Doğu ve Afrika Kıdemli Başkan Yardımcısı Daniel Lozano ve Visit Berlin şey ziyaretçinin ne istediğine odaklı. Biz bu CEO su Burkhard Kieker. köylerde yerel kültürü yükseltmeye çalışıyoruz. Turistik işletmelerimizde kesinlikle tek tiplilikten kaçıyoruz. Her köyümüzde yerel markalara yüzde 30-35 oranında yer veriyoruz. Asla homojenliği desteklemiyoruz. MELİÁ TÜRKİYE YE 2015 TE İSTANBUL DAN GİRECEK Oturumdaki bir başka katılımcı Meliá Hotels International Orta Doğu ve Afrika Kıdemli Başkan Yardımcısı Daniel Lozano ise şu açıklamayı yaptı: Meliá Hotels International, 35 ülkede 350 oteli olan bir zincirdir. Zincirimizdeki otellerin yüzde 40 ı kent oteli. 2015 te de İstanbul a geleceğiz. Bu tutku dolu şehir turizm için inanılmaz bir potansiyel taşıyor. İstanbul daki otelin ardından Antalya da da bir yatırım gerçekleştirebileceklerini söyleyen Lozano, İstanbul un ardından Antalya da da bir otele sıcak bakıyoruz. İstanbul daki otelle Antalya daki otelin çapraz satışla birbirini destekleyeceğini düşünüyoruz dedi. Meliá Hotels in büyüme stratejisine ilişkin olarak da bilgi veren Lozano, Biz markamızı üç şekilde büyütüyoruz. Ya işletme anlaşması yapıyoruz, ya da kiralama veya bölgesel bir yatırımcıyla işbirliği içinde doğrudan yatırım yaparak büyümeyi tercih ediyoruz diye konuştu. Ekim 2012 k EKONOMİK FORUM 17
KENT TURİZMİ İÇİN BİR İRADE OLMALI Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) Yönetim Kurulu Başkanı Osman Ayık, İstanbul her zaman kent turizminde dünyanın en önemli noktalarından biri olmuştur. Türkiye bu süreçte altyapısını geliştirdi, daha kolay erişilebilir bir ülke haline geldi. Bursa, Edirne, Şanlıurfa, Mardin ve Gaziantep gibi kentler de kent turizmi için önemli merkezler olarak öne çıkıyorlar dedi. Kentlerin yaşayan organizmalar olduğunu vurgulayan Ayık, Küreselleşme geliştikçe bireyler de değişiyor. Beklentiler karmaşıklaşıyor. Bu beklentilere cevap verecek kentler yaratılmalı. Kent turizmi için bir irade olmalı. Bu irade kenti beklentiler doğrultusunda değiştirmelidir. Kolay alışveriş, kolay ulaşımı sağlamalısınız. Ancak bir de kimliğiniz olmalı, özgün olmalısınız aynı zamanda. Yerelden evrensele turizmin olanaklarını kullanarak yaşayan kimlikli bir kent olmalısınız diye konuştu. KENT TURİZMİNİ GELİŞTİREN BEŞ KRİTER Exceltur CEO su José Luis Zoreda konuşmasında, farklı özel sektörlerin işbirliğinin turizme ivme kazandırdığına dikkat çekerek şöyle konuştu: Exceltur 27 şirketin bir araya gelerek kurduğu bir şirket. 150 binden fazla insan çalıştırıyoruz, 50 den fazla ülkede faaliyetteyiz. 10 yıl önce İspanya nın rekabet açısından kayba uğradığını görüyorduk. Türkiye bugün turizmin en saygın, en hızlı ülkelerinden biri. Türkiye gibi ülkeler karşısında yeniden güçlü olabilmek için neler yapabiliriz diye düşündük. Bunun için İspanya çapında turizmin durumunu inceledik. Gördük ki, hükümetin turizmle ilgili genel bir yaklaşımı olmalı. Ancak turizmin yerelden yönetilmesi gerekir. Otel ya da havayolu şirketleri bir destinasyonun seçilmesinde ilk elden etkili değildir. Kongreler, kültürel değerler önemlidir. Turizmin değerler zincirlerini doğru anlamlıyız. Tabii ki oteller ve havaalanları mükemmel olacak. Ancak ilk planda bunlar rol oynamıyor. Kentin ulaştırma, müzeler ve lokantaları turist çekmek için ayrı ayrı çaba göstermemeli, hep beraber çalışılmalı. Zoreda, kent turizminin gelişmesi için beş kriteri şöyle sıraladı: HAVAALANI İŞLETMELERİ ÜLKE TURİZMİNİ ETKİLİYOR Oturuma katılan TAV Ticari İşlerden Sorumlu Müdür Yardımcısı Bora İşbulan da havaalanlarının kent turizmine etkisini anlatan bir konuşma yaptı. İşbulan konuşmasında şu noktalara dikkat çekti: Her şey pazarlama ve müşteriyi iyi anlamakla başlıyor. Alışveriş ve dış dünya deneyiminin iyi olması gerekir. Havaalanları ilk karşılaşılan ve son görülen yerlerdir turistler için. Bu nedenle deneyime çok fazla etki ederler. İlk intiba çok önemlidir. Son yıllarda Türk ekonomisindeki ana odak büyüme oldu. Turist sayısı 10 yılda üç kat arttı. 10 yıl öncesine kıyasla yatırımlar ve alışverişler de arttı. Havaalanlarının işletmesi başarısız olursa turizm de başarılı olamaz. Mutlu müşteri diğerlerine kıyasla havaalanlarında ortalama 50 euro daha fazla harcıyor. Havaalanlarında güvenlik, temizlik, bekleme süresi çok belirleyicidir. Havaalanı işletmeleri ülke turizmini etkileyebilecek en önemli unsurlardan biridir. > > > > UNWTO Genel Sekreterliği nden Christopher Brown ın moderatörlüğünde gerçekleşen Akıllı Kentler oturumuna; Sao Paulo Turizm Stratejik Proje Müdürü Luiz Francisso de Sales, Barcelona Kenti Turizm Genel Direktörü Pete Duran, Viyana Turizm Ofisi Genel Müdürü Norbert Kettner, Paris Convention&Visitors Büro Müdürü Paul Roll, TUROB Başkanı Timur Bayındır, Buenos Aires Turizm İcra Direktörü Patricia Pecora, Oxford Üniversitesi nden Prof. Dr. Chris Cooper ve Bournemouth Üniversitesi nden Prof. Dimitrios Buhalis katıldı. Hükümet, kamu ve özel sektör ortaklaşa bir karar alıp turizm destinasyonu olmak için çaba sarf etmeli. Bu nedenle de yerel halkın turizme istekli olması için fırsatlar tanınmalı. Bunu sağlamayan kentler başarılı olamaz. Entegre, ortak bir strateji geliştirilmeli. Ortak ürünler yaratılmalı. Kentlerin birden fazla kere ziyaret edilebilecek zenginlikleri olmalı. Kent alanlarını doğru düzenlemeliyiz. Ulaşım, yeşil alanlar doğru tasarlanmalı. Dil, bağlantı ve erişim. İyi bir yönetişim sistemi. Hiçbir kamu organizasyonu 21. yüzyılda turizmin getireceği tüm sorunlarla baş edemez. Esnek bir yapıya ihtiyaç var. 18 EKONOMİK FORUM l Ekim 2012
AKILLI KENTLER SIRALAMASINDA İSTANBUL HANGİ NOKTADA Küresel Kent Turizmi Zirvesi nde UNWTO Genel Sekreterliği nden Christopher Brown ın moderatörlüğünde gerçekleştirilen Akıllı Kentler oturumunda Brezilya nın Sao Paulo Turizm Stratejik Proje Müdürü Luiz Francisso de Sales, İspanya dan Barcelona Kenti Turizm Genel Direktörü Pete Duran, Avusturya dan Viyana Turizm Ofisi Genel Müdürü Norbert Kettner, Fransa dan Paris Convention&Visitors Büro Müdürü Paul Roll, Turistik Otelciler, İşletmeciler ve Yatırımcılar Birliği (TUROB) Başkanı Timur Bayındır, Arjantin denbuenos Aires Turizm Ofisi Müdürü Patricia Pecora ve İngiltere Bournemouth Üniversitesi nden Prof. Dimitrios Buhalis deneyimlerini paylaştı. Sao Paulo Turizm Başkanı Stratejik Proje Müdürü Luiz Francisso de Sales, Sao Paulo, Brezilya nın en kalabalık kenti. Nüfusun çoğu burada yaşıyor. Her 10 Brezilyalı dan biri Sao Paulo da. Kenti dünya kupası, uluslararası karşılaşmalarla dikkat çeken bir destinasyon haline getirdik açıklamasında bulundu. Barcelona Kenti Turizm Genel Direktörü Pete Duran ise Barcelona, 1992 yaz olimpiyatlarıyla bilinirlikte büyük mesafe kaydetti. Çok güzel geri dönüşler alındı. Şu anda 30 yıllık bir kalkınma ve büyüme sürecine giriyoruz. 2. EXPO Akıllı Şehir ve Dünya Kongresi ni düzenledik. Bunun için iki yıl önce çalışmalara başladık. Şehir turizmi stratejik planını oluşturmak için bin kişiyi davet ettik. Şehirdeki insanların turizm için önerilerini dinledik. Turizmin şehirleri değiştireceğini düşünüyoruz. UNESCO nun biyosfer sertifikasını alan dünyadaki ilk şehiriz. Bu sertifika sayesinde yurttaşlar sürecin parçası oluyor ve süreçte sorumluluk alıyor. Size de tavsiye ederim dedi. Avusturya dan Viyana Turist Bürosu Genel müdürü Norbert Kettner, Geçmişte bizim yaptığımız en akıllca şey, Habsburg ailesinin 600 yıl boyunca saraylar inşa etmesi ve bizim kültür mirasımızı oluşturması oldu. Avusturya ve Viyana olarak fazladan bir şey yapmamıza gerek kalmadı. Kültür mirasımızı koruduk ve bundan yararlandık ifadesini kullandı. Paris Convention&Visitors Büro Müdürü Paul Roll ise şunları söyledi: Paris te son günlerdeki en büyük sorun insanların bisikletlerini kask takmadan kullanmaları. Bir de köprülerin kaldırılmasını tartışıyorlar. Paris te ne akıllıca yapılabilir? Aynı Viyana gibi çok iyi bir miras aldık. Otel sayısı bakımından birçok ülkeye göre çok gerideyiz. Ancak Paris te turizm şanslı. Çünkü modern yaşamın stresine karşı oldukça dayanıklı bir kent. > > UNWTO Genel Sekreteri Taleb Rifai, Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay ile TOBB Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, UNWTO Kent Turizmi Küresel Zirvesi ne katılarak bir konuşma yapan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş a günün anısına bir plaket takdim etti. Bizim kentlerimiz çok araç ve çok turist için yapılmış kentler değil. Başka amaçlar için uygun. Paris halkına ve turistlere bisikletler, elektrikli arabalar, beyaz geceler sunarak Bu kent size ait demeye çalışıyoruz. Araba sayısını sınırlandırmak için bir çalışmamız oldu. 20 bin bisikleti kullanıma sunarak, 1500 bisiklet standını 1,5 ayda şehrin hizmetini sunduk. Bisikletler kenti arabalardan geri alıyor. Paris, başkaları için değil, önce Parisliler için yaşanabilir olmalı. Böyle olunca turizm de bundan etkileniyor. TUROB Başkanı Timur Bayındır, uluslararası turizmcilerin örnekleri karşısında şöyle konuştu: Paris benim eğitimde aldığım ve çok sık gittiğim bir yer. İstanbul da Paris te olduğu gibi bisikletlerle dolaşmak, kentin coğrafi yapısı nedeniyle mümkün değil. Biz de kentte dolaşmak için AKBİL ve benzeri kartlarla ulaşımda kolaylık sağladık. Müzekart uygulamasını gerçekleştirdik. Bunlar da turizmde kolaylık sağlıyor. Ancak henüz etkinliklere girmek için bir kart yapılmadı. Belki de yakında tüm işlemleri tek bir kartta toplamak için bir adım atılabilir. Buenos Aires Turizm İcra Direktörü Patricia Pecora da, Buenos Aires te festivaller ve kültürel faaliyetlere ağırlık veriyoruz. Biz de bisiklet sistemini uyguluyoruz. Belirli rota ve bölgelere sadece bisikletle girilebiliyor. Acapulco, Atlantic City gibi coğrafi özelikleriyle bilinen kentler gerilemeye, akıllı kentler öne çıkmaya ve yeni destinasyonlar oluşmaya başladı. Akıllı şehirler digital alanda da kendilerini geliştirip, marka olmaya çalışıyor. Akıllı kentler tasarlamak için vizyon sahibi, şehre gönül vermiş yöneticilere ihtiyaç var. Yöneticilerin siyasi süreçten uzakta, yerel toplulukları da işin içine katarak çalışması gerekiyor ifadesini kullandı. İngiltere Bournemouth Üniversitesi nden Prof. Dimitrios Buhalis, Teknolojiyi kullanmak, hizmetleri entegre etmek, turistlerin şehre katılımlarını sağlamak gerekiyor. Geleceğin akıllı şehirlerinde kaynakları ve bilgileri birbiriyle entegre etmek lazım. Artık cep telefonlarından, bulunduğunuz yerde size etkinlik önerileri yapılabilecek. Restoranlardan, müzelerden teklifler gelecek dedi. Ekim 2012 k EKONOMİK FORUM 19
UNWTO NUN ÖDÜLLERİ TURİZM ZİRVESİ NİN GALA GECESİNDE VERİLDİ UNWTO nun turizme katkıda bulunanlara verdiği Ulysses Ödülleri TOBB un ev sahipliğini yaptığı BM UNTWO Kent Turizmi Küresel Zirvesi Gala Yemeği nde verildi. TOBB Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, toplantıların yüksek bir performansla gerçekleştiğini belirterek, Hepimize vizyon kazandıran bir zirve oldu değerlendirmesinde bulundu. K ültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay ın da katılımıyla İstanbul Haliç Kongre Merkezi nde, düzenlenen Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) Gala Yemeği nin açılış konuşmasını yapan TOBB Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, seçkin bir topluluğa ev sahipliği yapmaktan onur duyduğunu belirtti. Toplantılar vesilesiyle katılımcılara İstanbul u tanıtma fırsatı da yakaladıklarını dile getiren Hisarcıklıoğlu şunları söyledi: Büyük Türk şairlerinden Yahya Kemal e bir seyahat sonrasında sormuşlar, Gittiğiniz yerin en çok neyini sevdiniz? diye. O da şöyle cevap vermiş, İstanbul a dönmesini demiş. Sizlerin de İstanbul u özleyerek, tekrar ziyaret etmek isteyeceğinize yürekten inanıyorum. PROF. DR. ERİK COHEN: TURİZMDE MODEL DEĞİŞİYOR UNWTO Genel Sekreteri Taleb Rifai ise İstanbul un tarihi güzelliklerinin kendisini etkilediğini belirterek, Ayasofya da çok özel bir duygu yaşadım. Ne kadar büyük bir 20 EKONOMİK FORUM l Ekim 2012 ülke ve millet ki, bir camiyi müzeye dönüştürmüş ve barışın büyüklüğünü göstermek için de bir hapishaneyi otele dönüştürmüş dedi. Turizm alanında Türkiye de önemli bir projeyi gerçekleştirdiklerini anlatan Rifai, Turizm konusunda yaratıcı çözümler geliştirenleri ödüllendireceğiz. Turizmde mükemmeliyete ulaşmak önemlidir. Biz de proje sahiplerine desteklerimizi sürdüreceğiz diye konuştu. Dünya turizmine katkılarından dolayı onur ödülüne layık görülen Prof. Dr. Erik Cohen de yaptığı konuşmada, kendisinin aslında sosyolog olduğunu turizmi de sosyoloji gibi incelediğini
> > UNWTO Gala Yemeği ne yerli ve yabancı çok sayıda davetli katıldı. > > Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, Belçika ve Malezya temsilcilerine ödüllerini verdi. > > Avusturya temsilcilerine, STK larda İnovasyon katagorisinde ödüllerini TOBB Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu verdi. belirterek şunları söyledi: Modern hayatın otantik olduğu gözlerden kaçıyor. Modern turistler gerçekten otantik. Ancak günümüzde turistlerin aradığı şey otantiklik değil eğlence. Turizmde model değişiyor ve modern dünyada insanların birden çok evi olabiliyor. İnsanlar sürekli hareket ediyor, daha fazla göç ediyor. Evden ayrıldıktan sonra aynı eve geri dönmek artık geçerli olmuyor. Batı dünyasında turizm günlük hayatın bir parçası haline gelmiş durumda. Turizmde yatırımın önemi tartışılmaz. BM uluslararası turizme ağırlık verse de yurt içi turizme verilen ağırlık belirleyici unsur oluyor. Yeni kavramlar ortaya çıkarmak istiyoruz. İsteğe dayalı seyhat aynı zamanda ihtiyaç nedeniyle yapıldığında sağlık turizmi gibi kavramlar oluşuyor ve artık turizmde model değişiyor. BAKAN GÜNAY, ÖDÜL VERDİ Gala yemeğinin ardından Kamu Politikasında İnovasyon, Kurumsal İnovasyon, STK larda İnovasyon, Araştırma ve Teknolojide İnovasyon kategorilerinde, turizm konusunda yaratıcı çözümler geliştiren 10 ayrı ülkeden 13 proje sahibine ödül verildi. Belçika ve Malezya temsilcilerine ödülleri Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay tarafından verilirken, İspanya ve Kenya temsilcilerine > > İspanya ve Kenya temsilcileri UNWTO Kurumsal İnovasyon katagorisinde kazandıkları ödülü İstanbul Valisi Hüseyin Avni Mutlu nun elinden aldı. de ödüllerini İstanbul Valisi Hüseyin Avni Mutlu verdi. Gala yemeğine, Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay ve Vali Mutlu nun yanı sıra, Arap Turizm Örgütü Başkanı Bandar Bin Fahd Al Fuhaid ile turizm sektöründen çok sayıda yerli ve yabancı davetli katıldı. Ekim 2012 k EKONOMİK FORUM 21