S U N U Ş Dr. Adnan ERTEM Vakıflar Genel Müdürü Karşılık beklemeden vermek anlayışının felsefî karşılığı olan Vakıf olgusu, Anadolu yu baz aldığımızda yaklaşık bin yıldır toplumumuzun dinamiğini oluşturmuştur. Ulu camilerden, mahalle mescitlerine, medreselerden kervansaraylara, tekkelerden hanlara, imaretlere kadar vücuda getirilen yapılar, vakıf esaslarına göre kuruldular ve bu esaslar doğrultusunda yönetildiler. Kuruluş ve işleyiş olgularını dikkate alarak bizler de mevcut tarihi yapılarımızı korumaya çalışmaktayız. Elbette ki burada önemli olan, korumayı bilimsel boyutlarda uygulamak; çevreye de bu şekilde algılatmak. Şahsım adına Vakıf kültürü, gerek bilimsel çalışmalarım ve gerekse çalışma hayatım açısından bir yaşam biçimine dönüşmüştür. Kentlerin Kraliçesi, bu güzîde şehirde daha evvel Bölge Müdürlüğü yapmış olmanın mutluluğunu tarifsiz şekilde yaşamış biri olarak, kente yakışır bir dergi ile kamuoyunun karşısına çıkmak beni heyecanlandırdı. Yoğun biçimde yürüttüğümüz, başta restorasyon olmak üzere, çeşitli çalışmalarımızı paylaşmak için belki bir araç bu dergi. Fakat, yarınlar için çok önemli bir arşiv kaydı aynı zamanda. Dolayısıyla, Vakıflar Genel Müdürlüğü olarak yüklendiğimiz bu korumacı misyonu, kültürel etkinlikler ile de desteklemek bizim için bir borçtur. Topluma ve İstanbul a karşı duyduğumuz sorumluluk duygusu, yalnızca korumakla sınırlı değil. Bilinç düzeyini geliştirmek ve yenilenmek de en az diğer olgular kadar değerli bizler için. İlmi kuvvetlendirmek ve desteklemek gereklidir ki, ileriye dönük kurgular daha da anlam kazansın. Ciddi bir emeğin ürünü olan Vakıf Restorasyon Yıllığı nın, amacına ulaşması için tüm kamuoyu tarafından desteklenmesi gerekmektedir. Çünkü, yürüttüğümüz restorasyon çalışmalarının ileriki dönemlere taşınmasını sağlayan bir belge olması, bu yayını belirgin kılmaktadır. Başta Vakıflar İstanbul I.Bölge Müdürü Sayın İbrahim Özekinci olmak üzere, derginin hazırlanmasında ve yayınlanmasında emeği geçen tüm personele teşekkür ediyorum. 2
ÖNSÖZ Vakıflar İstanbul I. Bölge Müdürü İlim öyle bir şeydir ki, sen ona tam gücünü vermedikçe o sana yarısını bile vermez. Ebu Yusuf Dergimizin yeni sayısıyla karşınızdayız. Aldığımız olumlu tepkiler, bir boşluğu doldurmanın verdiği haz duygusu, ikinci sayımızda itici bir güç oldu hepimiz için. Malzememiz bol; fakat, önemli olan bunu işlemek. Elverdiğince, bu bilimsel yazıları sunmaya çalışıyoruz. Çalışmalarımız esnasında bizlerden yardımlarını esirgemeyen üniversitelerimizin çok değerli öğretim üyelerine şükranlarımızı sunuyoruz. İlk sayımızı yayınladıktan sonra aradan geçen süre içinde Süleymaniye ve Edirnekapı Mihrimah Sultan Camilerindeki restorasyon sona erdi ve bu iki güzîde camimiz ibadete açıldı. Aksaray daki eklektik üslubun nadide yapılarından Pertevniyal Valide Sultan Camii, Hasköy deki Humbarahane Camii ve Eyüp Karaali Çavuş Camii de restorasyonu tamamlanan ve ibadete açılan diğer yapılarımız oldu. Buna paralel olarak, İstanbul Vakıf Müzelerimizdeki konservasyon çalışmalarına devam edildi. İhya amaçlı olarak başlanan ve tamamlanan yeni arkeolojik kazılarımız oldu. Bütün bunların yanında, eski eser proje çizimlerimiz devam etmekte. Kat karşılığı işlerimizi yoğun şekilde sürdürmekteyiz. Ulaşamayanlar için, Vakıflar Genel Müdürlüğü nün internet sitesinden de dergimizi yayınlamaya başladık. Ayrıca, elinizdeki sayıdan itibaren, üniversitelerden hocalarımız, araştırmacılar ve diğer kamu kurum-kuruluşlarından da yazılar yayınlamaya başladık. Vakıflar İstanbul I.Bölge Müdürlüğü adına sevindirici olansa, restorasyon ve bağlı disiplinlerde adeta bir derya olan kurumumuza ait çeşitli yapılarla ilgili yapılan araştırmaların artması. Neticeleri itibariyle, özellikle uygulama alanında kendini gösteren bu faaliyetler, ülkemiz ve İstanbul için önemli kazançlardır. Sevdalar çeşitlidir: İnsan sevgisi, eş-dost sevgisi, hayat sevgisi Bir sevgi daha var ki içimizde, tarifi biraz güç, biraz eksik ve biraz da öznel: İstanbul. Tüm çalışmalarımızda güç aldığımız Vakıflar Genel Müdürümüz Sayın Dr.Adnan Ertem ve çalışma arkadaşlarımızın büyük emekleriyle tamamladığımız her iş için İstanbul adına gurur duyuyoruz. 3
vakıf Restorasyon Konservasyon Arkeoloji Sanat Tarihi Yıl: 2011 Sayı:2 YILLIĞI Vakıflar Genel Müdürlüğü İstanbul I.Bölge Müdürlüğü Yayınıdır. Restorasyon-Konservasyon-Arkeoloji ve Sanat Tarihi Yıllığı Yıl: 2011 Sayı: 2 Vakıflar İstanbul I.Bölge Müdürlüğü Adına Haseki Hürrem Sultan Külliyesi Tarihsel Veriler Bağlamında Külliyenin Konumlanma Özellikleri Haseki Hurrem Sultan Complex Positional characteristics of the complex based on historical data SAHİBİ Vakıflar İstanbul I.Bölge Müdürü YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ / TASHİH Murat SAV Prof. Dr. E. Füsun Alioğlu / Dr. Olcay Aydemir İNGİLİZCE / TASHİH Seda ELHAN YAYIN KURULU Erkal ÇOKÇETİN Prof. Dr. E. Füsun ALİOĞLU Esin Demirel İŞLİ Hayri Fehmi YILMAZ Dr. Olcay AYDEMİR Hacı Murat CEYLAN Murat SAV EDİTÖR Hacı Murat CEYLAN DANIŞMA ve HAKEM KURULU Prof. Dr. Zeynep AHUNBAY İ.T.Ü. Mimarlık Bölümü Prof. Dr. Oğuz CEYLAN Mimar Sinan Ü. Mimarlık Bölümü Prof. Dr. Şerife ATLIHAN Marmara Ü.Tekstil Bölümü Prof. Dr. Turgut KOCATÜRK Yıldız Teknik Ü. Müh.Mim.Fak. Prof. Dr. Önder BİLGİ İ.Ü.Em.Öğr.Gör. Prof. Dr. Tayfun AKKAYA Marmara Ü.Eğt.Fak. Prof. Dr. Füsun ALİOĞLU Kadir Has Ü. Doç. Dr. Şevket DÖNMEZ İ.Ü.Arkeoloji / Prehistorya Bölümü Doç. Dr. Ahmet GÜLEÇ İ..Ü.Koruma ve Onarım Bölümü Yard. Doç. Dr. Ahmet Vefa ÇOBANOĞLU İ.Ü.Sanat Tarihi Bölümü Yard. Doç. Dr. Ferudun ÖZGÜMÜŞ İ.Ü.Güzel Sanatlar Fakültesi Yard.Doç. Dr. Özkan ERTUĞRUL Trakya Ü. S.Tarihi Bölümü KAPAK ve SAYFA TASARIM H. Murat CEYLAN Erol ÜNAL BASKI HAZIRLIK Doruklar Reklam Tic. Ltd. Şti. 0212. 222 76 82 info@doruklar.net Yeni Arkeolojik Araştırmalar Işığında İstanbul un (Tarihi Yarımada) Neolitik, Kalkolitik ve Demir Çağı Kültürleri Üzerinde Genel Değerlendirmeler General Evaluations On Neolithic, Chalcolithic And Iron Age Cultures Of İstanbul (Historical Peninsula) In The Light Of Recent Reserarch Doç. Dr. Şevket Dönmez Tlf: (0212) 251 88 10 / 2511 www.vgm.gov.tr Vakıf Restorasyon Yıllığı Hakemli Bir Dergidir. Makalelerdeki yazılardan yazarları sorumludur. Kaynak belirtilmek koşulu ile alıntı yapılabilir. ( 3000 Adet basılmıştır.) Bu sayının yayınlanmasındaki katkılarından dolayı LEGACY OTTOMAN HOTEL e (IV. Vakıfhan) teşekkür ederiz. 19 Hacı Beşir Ağa Külliyesi Onarımı (2008-2010) The Restoration of Haci Besir Aga Complex Between The 2008-2010 Nurcan Sefer 27 Kaide, Pabuç ve Şerefe Özelliklerine Gör İstanbul Minareleri Istanbul Minarets according to the properties of pedestal, minaret shoe and balcony Yard. Doç. Dr. Hale Tokay / Kıvanç Hamdi Kuşüzümü BASIM Martı Ofset İLETİŞİM Vakıflar İstanbul I.Bölge Müdürlüğü Sanat Eserleri ve Yapı İşleri Şb. Müd. İnönü cad. No.2 Kat 5 Taksim / İST 6 50 İstanbul da Bulunan Erken Bizans Dönemi Dini Yapılarında Kullanılan Horasan Harçların Özelliklerinin İncelenmesi The Investigation of the Properties of the Khorasan Mortars Used in Early-Age Byzantine Religious Buildings in Istanbul Prof. Dr. Erol Gürdal / Gülçin Kahraman Altaş / Dr. Seden Acun Özgünler 63
Vakıflar Halı Müzesinde Selçuklu ve Selçuklu Geleneğindeki Halılarda Kozmolojik ve İkonografik Boyut Cosmologıc And Iconographıc Extent Of The Carpets In The Tradıtıon Of Seljuks And Of Seljuks Itself In The Foundatıon s Carpet Museum Selman Kardeşlik Mausoleion, Şapel ve Mescid olarak: BALABANAĞA As a Mausoleum, a Chapel and a Masjid: Balabanaga 73 İhya Sürecinde Temel Araştırmasına Dönük Mescid Kazıları Açılışları 91 Süleymaniye Camii 2007-2010 Yılları Restorasyonuna Dair 111 Beylerbeyi Camii (Hamid-i Evvel Camii) nde Onarım Faaliyetleri Yard. Doç. Dr. Özkan Ertuğrul 153 IV. Vakıf Han 117 171 SAYILARLA... Edirne-Uzunköprü Ioannes Prodromos Manastırı ve Restorasyon Projesi Edirne-Uzunköprü Ioannes Prodromos Monastery and Restoration Project Acar Avunduk Bir Restore Et İşlet - Devret Modeli; Reparation Studies on the Beylerbeyi Mosque Ahmet Hamdi Bülbül 150 Hazine-i Evrak tan Ulusal ve Uluslararası Araştırma, Arşiv, Belgeleme ve Okuma Salonu na Concerning to the 2007-2010 Restorations of Süleymaniye Mosque Nilgün Olgun 143 Süleymaniye ve Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii lerinin Enliven The Process Oriented Basic Research Excavations At The Masjid Murat Sav Murat Sav 2010 Yılı Restorasyon Çalışmaları 127 175 5