GELİR VE KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMELERİ ÜZERİNDEN YAPILACAK AR-GE İNDİRİMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

GELİR VE KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMELERİ ÜZERİNDEN YAPILACAK AR-GE İNDİRİMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Sanayi, bir ülkenin ekonomisinin en önemli temel taşlarından biridir. Sanayisi güçlü olan ülkeler ekonomik açıdan da güçlüdürler. Dünyada ekonomik alanda yaşanan rekabet, ülkelerin ürün geliştirme yönünde yatırım yapmalarına sebep olmuştur. Daha gelişmiş ve maliyet etkin ürün gelişimi devlet politikaları olarak da desteklenmiş, bu sayede birçok Batılı ülke uluslararası piyasada avantaj sağlamıştır. Teknoloji ve bilim alanında gelişimin vazgeçilmez unsuru olan araştırma ve geliştirme faaliyetleri tüm gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de çesitli yasal düzenlemelerle desteklenmektedir. Ülkemizde son 10 yılda sağlanan gelişme yadsınamayacak düzeydedir. Araştırma ve Geliştirme faaliyetleri için, kanunlarla düzenlenmiş indirim, istisna ve teşvikler olmakla birlikte bu yazımızın konusu Gelir ve Kurumlar Vergisi Beyannnamelerinden yapılacak arge indirimidir. 1. Ar-ge İndiriminin Konu Edildiği Yasal Düzenlemeler İlk olarak 31.07.2004 tarihinde resmi gazetede yayınlanan 5228 sayılı Bazı Kanunlarda ve 178 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunla 193 sayılı Gelir vergisi Kanunu nun 89.maddesi başlığıyla değiştirilmiş; yeni 89.madde Diğer İndirimler başlığı altında; Gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıdaki indirimler yapılabilir şeklinde düzenlenmiş ve Arge ile ilgili hüküm 9.fıkrada yer almıştır. 9. Mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının Sergen BAYRAM SMMM % 100 ü (5746 sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle değişen bent) oranında hesaplanacak Ar-Ge indirimi. Araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile doğrudan ilişkili olmayan giderlerden ve tamamen araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde kullanılmayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için hesaplanan amortisman tutarlarından verilen paylar üzerinden Ar-Ge indirimi hesaplanmaz. Ar-Ge indiriminden yararlanılacak harcamaların kapsamı ile uygulamadan yararlanılabilmesi için gerekli belgeleri ve usulleri belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir. Yine 5228 sayılı Kanunla söz konusu tarihte yürürlükte olan 5422 sayılı Kurumlar Vergisi kanununun 14.maddesinin 6.numaralı bendi değiştirilmiştir. 21.06.2006 tarihinde resmi gazetede yayınlanarak yürülüğe giren 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununda ar-ge indirimi 10.maddenin (a) bendinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir. Mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik (5746 sayılı kanunun 5 inci maddesiyle değişen bent) araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 100 ü oranında hesaplanacak Ar-Ge indirimi. Araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile doğrudan ilişkili olmayan giderlerden ve tamamen araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde kullanılmayan amortismana tâbi iktisadî kıymetler için hesaplanan amortisman tutarlarından verilen paylar üzerinden Ar-Ge indirimi hesaplanmaz. Matrahın yetersiz olması nedeniyle ilgili dönemde indirim konusu yapılamayan tutar, sonraki hesap dönemlerine devreder. Ar-Ge indiriminden yararlanılacak harcamaların kapsamını ve uygulamadan yararlanılabilmesi için gerekli belgeler ile usûlleri belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir 36 BÜLTEN KASIM - ARALIK 2011

Gelir ve Kurumlar Vergisindeki ar-ge indirimi düzenlemelerinin dışında ayrıca 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun da da arge indirimi düzenlemesi yapılmıştır. 5746 sayılı Kanunun 3.maddesinin 1 fıkrası Ar-Ge indirimi: Teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile (5904 sayılı Kanunun 28 inci maddesiyle değişen ibare. Yürürlük; 01.08.2009)kanunla kurulan veya teknoloji geliştirme projesi anlaşmaları kapsamında uluslararası kurumlardan ya da kamu kurum ve kuruluşlarından Ar-Ge projelerini desteklemek amacıyla fon veya kredi kullanan vakıflar(*) tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projelerinde, rekabet öncesi işbirliği projelerinde ve teknogirişim sermaye desteklerinden yararlananlarca gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik harcamalarının tamamı ile 500 ve üzerinde tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerinde ayrıca o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamasının bir önceki yıla göre artışının yarısı, 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesine göre kurum kazancının ve 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi uyarınca ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılır. Ayrıca bu harcamalar, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre aktifleştirilmek suretiyle amortisman yoluyla itfa edilir, bir iktisadi kıymet oluşmaması halinde ise doğrudan gider yazılır. Kazancın yetersiz olması nedeniyle ilgili hesap döneminde indirim konusu yapılamayan tutar, sonraki hesap dönemlerine devredilir. Devredilen tutarlar, takip eden yıllarda 213 sayılı Kanuna göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınır. şeklindedir. 2. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunundaki Düzenlemeler Çerçevesinde AR-GE İndirimi 5520 sayılı Kanuna göre yayınlanan 1 seri no.lu Genel Tebliğin Diğer İndirimler bölümünün altında ar-ge indiriminin nasıl uygulanacağına dair detaylı bilgi verilmiştir. Öncelikle ar-ge ve ar-ge projesinin tanımına bakmakta fayda var : Ar-ge faaliyeti ; bilim ve teknolojinin gelişmesini sağlayacak yeni bilgileri elde etmek veya mevcut bilgilerle yeni malzeme, ürün ve araçlar üretmek, yazılım üretimi dahil olmak üzere yeni sistem, süreç ve hizmetler oluşturmak veya mevcut olanları geliştirmek amacıyla yapılan düzenli çalışmaları ifade etmektedir. Bir ürünün maliyetini düşürücü, kalite, standart veya performansını yükseltici yeni teknik ve teknolojilerin araştırılması da ar-ge faaliyeti kapsamında kabul edilmektedir. Ar-ge Projesi : Amacı, kapsamı (genel ve teknik tanımı), süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak ayni ve/veya nakdi destek tutarları, sonuçta doğacak ihtira haklarının paylaşım esasları belirlenmiş ve Ar-Ge faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde hazırlanan proje, Ar-Ge projesidir. Ar-ge projesi olan bir kurum ve/veya kişinin arge indiriminden yararlanabilmesi için işyerinde bir ar-ge departmanı kurması gerekmektedir. Kurumlar Vergisi Kanununun 10.maddesinin 1-a bendinde özellikle mükelleflerin işletmeleri bünyelerinde diye belirtmesi bize bunu teyit etmektedir. Mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde, arge departmanında ar-ge projesi kapsamında yapmış olduğu harcamalar, ar-ge harcaması olarak değerlendirilmektedir. Firmanın ar-ge harcamaları ilk madde malzeme giderleri,personel giderleri, genel giderler (ofis-elektrik-su vs) dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, vergi, resim ve harçlar, amortisman ve tükenme payları ile finansman giderleridir. Söz konusu harcamalar Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde aktifleştirilir veya doğrudan gider yazılır. Yapılan ar-ge çalışması sonucunda gayrimaddi hak elde edilmesi düşünülüyorsa, harcamaların aktifleştirilmesi gerekmektedir. Mükellefin ar-ge projesi tamamlanıp, ilk üretimin başladığı anda ar-ge faaliyeti tamamlanmış olur. Ar-ge projesi ürünün pazarlanabilir aşamaya gelmesinden itibaren tamamlanmış sayılır, ve bu tarihten sonra yapılan harcamalar arge harcaması kapsamında dikkate alınmaz. Bunun yanısıra, ar-ge faaliyeti devam etmekte olan bir firma bir süre sonra bu projeye devam etmek istemeyebilir, vazgeçebilir veya devredebilir. Vazgeçmesi durumunda o güne dek aktifleştirdiği harcamaların tümünü gider yazar. Devretmesi durumunda da, elde etmiş olduğu kazançtan o güne dek aktifleştirmiş olduğu maliyeti düşer. Devralan kurum da o güne dek yapılan harcamalar için değil, devraldığı tarihten sonra yaptığı ar-ge harcamaları için ar-ge indiriminden yararlanabilir. Ar-ge kapsamında yapılan harcamaların % 100 BÜLTEN KASIM - ARALIK 2011 37

(5746 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle) ü oranında hesaplanan ar-ge indirimi beyanname üzerinden hesaplanan kurum kazancından indirilebilir. Ar-ge indirimi hem geçici vergi döneminde geçici vergi beyannamesinde hem de yıllık Kurumlar Vergisi beyannamelerinde uygulanabilecektir. Kazanç yetersizliği nedeniyle indirim konusu yapılamayan ar-ge indirimi sonraki dönemlere devredecektir. Ar-ge projesi ile ilgili mükelleflerden istenecek belgeler : Mükellefler arge indiriminden yararlandıkları ilk geçici vergi beyannamesinin verileceği tarihe kadar Gelir İdaresine bir dilekçe ve 1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin ekinde Ek-1 de yer alan formata uygun olarak hazırlanacak rapor ile başvuruda bulunacak, Gelir İdaresi de mükellefin projesinin ar-ge kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği hususunda araştırma yapmak üzere, projeyi, TUBİTAK a veya üniversiteler ile araştırma yapılan konuda uzmanlaşmış kuruluşlara gönderecektir. Mükellef bunun için proje bütçesinin % 0,3 ü oranında bir meblağı (bu tutar 15.000.-TL nı geçmeyecektir) incelemeyi yapan kuruluşa ödeyecektir. Araştırma yapan kuruluş, 1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin ekinde Ek-2 de yer alan formata uygun hazırlanmış değerlendirme raporunu Gelir İdaresine ve mükellefe gönderecektir. Daha önceden TUBİTAK tarafından incelenen projeler için mükelleflerin tekrar başvurmalarına gerek yoktur. Ar-ge indiriminden yararlanan mükellefler Kurumlar Vergisi Beyannamesinde yararlanılan Ar-ge indiriminin doğru hesaplandığına dair YMM tasdik raporunu da bağlı bulundukları vergi dairesine vermek zorundadırlar. Değerlendirme raporununun henüz gelmemiş olması, mükellefin ar-ge indiriminden yararlanma hakkını engellemez. Tam tasdik kapsamındaki mükellefler, tam tasdik raporlarında ar-ge indirimine ilişkin hususlara yer verilmesi durumunda ayrıca rapor ibraz etmelerine gerek bulunmamaktadır. 6401 sayılı İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kararı çerçevesinde Para Kredi Koordinasyon Kurulunun 9/9/1998 tarih ve 98/16 sayılı Kararına istinaden yayımlanan 98/10 sayılı Araştırma Geliştirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin Tebliğ çerçevesinde Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından, sanayi kuruluşlarının uzman kurumlar tarafından Ar-Ge niteliğine sahip olduğu tespit edilen projeleri kapsamında izlenip değerlendirilebilen giderlerin belli bir oranı hibe şeklinde karşılanmakta veya bu projelere geri ödeme koşuluyla sermaye desteği sağlanmaktadır. Hibe şeklinde gelen destekler ticari kazanca dahil edilecek, ve bunlara ilişkin yapılan maliyetler ar-ge indirimi olarak dikkate alınacaktır. Geri ödeme koşuluyla tahsis edilen destekler de borç mahiyetinde değerlendirilecektir. 3. 193 SAYILI GELİR VERGİSİ KANUNU KAPSA- MINDA ARGE İNDİRİMİ 5228 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanunununda değişiklik yapılmış ve Diğer İndirimler başlığı altında 89.madde değiştirilmiştir. 20.02.2005 tarihli resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 86 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği, 5228 sayılı Kanunla Kurumlar vergisi ve Gelir Vergisi Kanunlarında arge hükümlerine dair yapılan değişikliklerin uygulanmasına yönelik usul ve esasları açıklamıştır. Daha sonra yürülüğe giren 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa gore çıkarılan 1 seri no.lu tebliğdeki arge hükümleri de 86 seri no.lu KVK genel tebliğine paraleldir. Bu sebeple, yukarıda Kurumlar Vergisi kapsamındaki ar-ge indirimi detaylı bir şekilde anlatıldığı için Gelir Vergisi Kanununda arge indirimiyle ilgili olarak detay verilmeyecektir. Ancak burada önemli olan bir nokta, Gelir Vergisi 89.maddeye göre ar-ge indirimi gelirden indirilebileceği için, kazanç yetersizliği nedeniyle indirilemeyen ar-ge harcamaları gelecek yıla devredemez. 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanuna göre beyannameden indirilecek arge indiriminin kazanç yetersizliği nedeniyle indirilememesi durumunda, indirilemeyen tutar gelecek yıllara devredebilecektir. 4. 5746 Sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Çerçevesinde Ar-ge İndirimi 5746 sayılı Kanun kapsamında düzenlenmiş olan Ar-ge indirimi, 31.07.2008 tarihli resmi gazetede yayınlanan Araştırma ve Geliştirme faaliyetlerinin Desteklenmesine ilişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği ile detaylandırılmıştır. Yönetmeliğin Ar-ge indirimi uygulama esasları 8.maddede aşağıdaki şekilde yer almıştır. Ar-Ge indirimi uygulama esasları MADDE 8 - (1) Teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projelerinde ve 38 BÜLTEN KASIM - ARALIK 2011

teknogirişim sermaye desteklerinden yararlanan işletmelerce gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik harcamalarının tamamı 31/12/2023 tarihine kadar Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesine göre kurum kazancının ve Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi uyarınca ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılır. (2) 500 ve üzerinde tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerinde o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamasının bir önceki yıla göre artışının yarısı kurum kazancı veya ticari kazancın tespitinde ayrıca indirim konusu yapılır. Bir işletmenin ayrı yerleşkelerde kurulmuş birden çok Ar-Ge merkezi bulunması hâlinde, işletmenin toplam Ar-Ge personeli sayısı, bu merkezlerde çalışan Ar-Ge personelinin toplamı olarak dikkate alınır. (6) Ar-Ge ve yenilik faaliyeti kapsamındaki harcamalar ayrıca, Vergi Usul Kanununa göre aktifleştirilmek suretiyle amortisman yoluyla itfa edilir. (7) Projelerin tamamlanmasına zorunlu nedenlerle imkân kalmaması veya projenin başarısızlıkla sonuçlanması nedeniyle iktisadi kıymet oluşmaması hâllerinde, Ar-Ge ve yenilik faaliyeti kapsamında yapılan ve önceki yıllarda aktifleştirilmiş olan tutarlar doğrudan gider yazılır. (8) Tamamlanmamış Ar-Ge ve yenilik projesinin devredilmesi hâlinde, devri gerçekleştiren işletmelerce aktifleştirilen tutarlar kazanç tutarının tespitinde maliyet unsuru olarak dikkate alınır. Ar-Ge ve yenilik projesini devralan işletmelerce devir tarihinden sonra proje kapsamında yapılan harcamalar Ar-Ge indirimine konu olur. Projenin devri için ayrıca bir bedel ödenmişse, bu bedel Ar-Ge indirimine konu edilemez. (3) Kanun kapsamında Ar-Ge indiriminden yararlananlar, Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesinin (9) numaralı bendi ile Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi hükmünden ayrıca yararlanamazlar. (4) Hesaplanan Ar-Ge indirimi, yıllık gelir ya da kurumlar vergisi beyannameleri ile geçici vergi beyannamelerinin ilgili satırına yazılır. (5) İlgili dönemde kazancın yetersizliği nedeniyle indirim konusu yapılamayan Ar-Ge indirimi tutarı sonraki hesap dönemlerine devredilir. Devredilen tutarlardan Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonraki dönemlere ait olanlar, takip eden yıllarda Vergi Usul Kanununa göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınır. (9) Tamamlanmış bir Ar-Ge ve yenilik projesinin devredilmesi durumunda, Ar-Ge ve yenilik projesini devralan işletme Ar-Ge indiriminden yararlanamaz. (10) Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ilişkin olarak kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan alınan destekler özel bir fon hesabında tutulur. Bu fonda yer alan tutarlar, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanununa göre vergiye tabi kazancın tespitinde gelir, Ar-Ge indirimi tutarının tespitinde Ar-Ge harcaması olarak dikkate alınmaz. Bu şekilde sağlanan karşılıksız fonlardan yapılan harcamalar, yapıldığı yere göre doğrudan gider ya da amortismana tabi iktisadi kıymet olarak muhasebeleştirilir. (11) Ar-Ge ve yenilik harcamalarının, işletmelerin diğer faaliyetlerine ilişkin harcamalarından ayrılarak, Ar-Ge indiriminin doğru hesaplanmasına imkân verecek şekilde muhasebeleştirilmesi zorunludur. Ar-Ge indiriminin uygulamasında izlenecek yöntem MADDE 9 - (1) Ar-Ge indiriminden yararlanacak işletmeler, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi ekinde aşağıda belirtilen belgeleri bağlı bulunulan vergi dairesine verirler. Bu belgelerin, Ar-Ge ve yenilik projeleriyle teknogirişim sermayesi desteğinden yararlanan işletmeler için destek veren kamu kurumu, kuruluşu, idaresi veya kanunla BÜLTEN KASIM - ARALIK 2011 39

kurulan vakıf; Ar-Ge merkezleri ile rekabet öncesi işbirliği projeleri için başvuru yapılan kamu kurumu; teknoloji merkezi işletmeleri için Teknoloji Merkezi Müdürlüğü; Türkiye nin antlaşmalarla taraf olduğu ikili ya da çok taraflı uluslararası Ar-Ge işbirliği programları fonlarından malî olarak desteklenen Ar-Ge ve yenilik projeleri için ise TÜBİTAK tarafından onaylanmış olması gerekir. a) Kanun kapsamında ilk defa Ar-Ge indiriminden yararlanacak olan Ar-Ge merkezlerinden «Ar- Ge Merkezi Belgesi»; proje esaslı Ar-Ge indiriminden yararlanacak olanlardan ise teknik kuruluşlarca düzenlenmiş olan «Ar-Ge ve Yenilik Projesi Değerlendirme Raporu» veya «Rekabet Öncesi İşbirliği Projesi Değerlendirme ve Denetim Komisyonu Kararı» veyahut proje sözleşmesi istenir. Ancak, Ar- Ge Merkezi Belgesini veya Ar-Ge ve Yenilik Projesi Değerlendirme Raporunu daha önce vergi dairesine vermiş olup aynı kapsamda Ar-Ge indirimine devam eden işletmelerden, izleyen vergilendirme dönemlerinde bu belgelerin yeniden ibrazı istenmez. b) Ar-Ge ve yenilik projesi veya projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projesi veya projelerinin, teknogirişim sermayesinden yararlanan işletmeler için desteği veren merkezî yönetim kapsamındaki kamu idaresince onaylanmış bulunan proje sözleşmesi ve eki iş planının, Ar-Ge merkezleri ile teknoloji merkezi işletmelerinde yürütülen Ar-Ge ve yenilik projelerinin hangi aşamada bulunduğu, bu projelerin veya iş planının uygulama durumuna ilişkin belgeler, c) Ar-Ge indirimine konu olan harcamaların ana gruplar itibarıyla yıllık tutarları ve ayrıntılı dökümünü gösteren liste, ç) Ar-Ge merkezleri, teknoloji merkezi işletmeleri, Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projeleri ve teknogirişim sermaye desteğinden yararlanan işletmelerde çalışanların projeler itibarıyla sayıları ve nitelikleri, bu personelin projelerde görev aldığı süreler, ücretleri, kesilen ve istisna edilen vergi tutarlarını gösteren liste, d) Dışarıdan alınan danışmanlık, ekspertiz ve benzeri hizmetlere ilişkin olarak, hizmet sağlayan kişi/kurum adı, T.C. kimlik no/vergi kimlik numarası, alınan hizmetin mahiyeti, fatura tarihi ve numarası, tutarı, stopaj ve KDV tutarına ilişkin liste. (2) Ar-Ge merkezlerinde ve rekabet öncesi işbirliği projelerinde Ar-Ge indiriminin uygulanabilmesi için birinci fıkrada belirtilen belgeleri de içeren yeminli malî müşavir tasdik raporunun ilgili mevzuatta belirtilen süre içinde bağlı bulunulan vergi dairesine verilmesi zorunlu olup, Ar-Ge merkezleri ve rekabet öncesi işbirliği projeleri için yukarıda sayılan belgelerin beyannameyle birlikte ayrıca verilmesi istenilmez. (3) Ar-Ge indirimine ilişkin birinci fıkrada belirtilen belgelere tam tasdik raporu ekinde yer verilmiş olması durumunda, Ar-Ge indirimine ilişkin olarak ayrıca tasdik raporu düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır. 5. Ar-ge indiriminin Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu ve Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Kapsamında Karşılaştırılması : Beyannameden yapılacak ar-ge indirimi 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 89.maddesi, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 10.maddesi ve 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanununun 3.maddesi kapsamında gerçekleştirilmektedir. Yayınlanan tebliğlerde ve yönetmelikte ar-ge harcamalarının neler olabileceği detaylandırılmıştır. Buna göre Kanun bazında uygulanacak ar-ge indirimindeki farklılıklar aşağıda detaylandırılmıştır. 1. Ar-ge indiriminden Yararlanacak arge projeleri : 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunda; Teknoloji merkezi işletmeleri,arge Merkezleri, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan veya teknoloji geliştirme projesi anlaşmaları kapsamında uluslararası kurumlardan ya da kamu kurum ve kuruluşlarından Ar-Ge projelerini desteklemek amacıyla fon veya kredi kullanan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projelerinde, rekabet öncesi işbirliği projelerinde ve teknogirişim sermaye desteklerinden yararlananlarca gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik harcamalarının ar-ge indirimi olarak beyannameden indirimi mümkün kılınmıştır. Buna karşılık,193 sayılı Gelir Vergisi Kanununda ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununda mükelleflerin işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik ar-ge harcamalarını beyannameden indirme imkanı sağlanmış, Ar-ge departmanı kurma zorunluluğu getirilmiştir.(1seri no.lu Tebliğin 10.2.5 bölümün- 40 BÜLTEN KASIM - ARALIK 2011

de). Şüphesiz, 5520 sayılı Kanunda ar-ge indirimine başlanacak geçici vergi beyannamesinin verileceği süreye kadar ar-ge projesinin bu kapsamda değerlendirilip değerlendirilemeyeceği hususunda Gelir İdaresine başvuru yapılması şarttır. Yapılacak değerlendirmeye göre de ar-ge indiriminden yararlanılmasına devam edilip edilemeyeceğine karar verilecektir. Eğer haksız yararlanıldıysa da haksız yere indirim konusu yapılan tutarlar vergi ziyaı ve gecikme zammı ile birlikte mükelleften talep edilecektir. 2. Ar-ge indirim oranı ve Ek İndirim Hakkı: Hem Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun da hem de Kurumlar Vergisi Kanununda ve Gelir Vergisi Kanununda arge harcamalarının tamamı (% 100) ar-ge indirimine konu olabilecekken, Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun da 500 ve üzerinde tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerine özel bir hüküm daha konulmuş, ayrıca o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamasının bir önceki yıla göre artışının yarısı denmek suretiyle ek bir indirim hakkı daha getirilmiştir. 3. Ar-ge Harcamalarının Aktifleştirilmesi/Gider yazılması : Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun da ar-ge harcamalarının aktifleştirilmesi zorunlu kılınırken, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarında arge projesinin sonucunda eğer gayrimaddi hak sağlanması söz konusu değilse, arge harcamalarının gider olarak yazılabilmesi söz konusu olabilecektir. 4. Devreden AR-Ge indirimi : Kazancın yetersizliği dolayısıyla yararlanılamayan ar-ge indirimi, hem Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanununda hem de Kurumlar Vergisi Kanunu kapsamında gelecek yıllara devretmektedir. İki kanun arasındaki tek fark, Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun da devredilen tutarların Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonraki dönemlere ait olanlarının, takip eden yıllarda Vergi Usul Kanununa göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınmasıdır. Gelir vergisi mükellefleri, arge indiriminden Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanuna göre değil de, Gelir Vergisi Kanununa gore yararlanmayı tercih ettiklerinde; arge indirimi gelirden indirildiğinden kazanç yetersizliği nedeniyle indirilemeyen arge harcamaları gelecek yıla devredememektedir. Ancak Gelir Vergisi mükellefleri Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki Kanuna göre arge indiriminden yararlandıklarında, kazanç yetersizliği nedeniyle indirilemeyen arge indirimi gelecek yıllara devretmektedir. 5. Hibe Destekler : Kurumlar Vergisi Kanunu kapsamında hibe şeklinde alınan destekler ticari kazanca dahil edilmekte, maliyetleri bu tür desteklerle karşılanan ar-ge harcamaları da AR-Ge indiriminin hesabında dikkate alınmaktadır. Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında, mükelleflerin hak kazandıkları hibe destekler 5 yıla kadar sermayeye eklenmek suretiyle özel fon hesabında bekletilebilmekte; söz konusu destekler vergiye tabi kazancın tespitinde gelir, Ar-Ge indirimi tutarının tespitinde Ar-Ge harcaması olarak dikkate alınmamaktadır. Bu şekilde sağlanan karşılıksız fonlardan yapılan harcamalar yapıldığı yere göre doğrudan gider ya da amortismana tabi iktisadi kıymet olarak muhasebeleştirilir. 6. Ar-ge indirimi Uygulama Süresi Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun da Ar-ge indirimi uygulama süresi 31.12.2023 tarihiyle sınırlandırılmıştır. 7. Personel Giderleri : Kurumlar Vergisi Kanunu ve Gelir Vergisi Kanununda sadece ar-ge faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla çalıştırılan ve faaliyetin gerektirdiği nitelikte personel ile ilgili tahakkuk eden ücretler arge harcaması olarak kabul edilirken, Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun da,kurumlar Vergisi Kanundakine ek olarak, arge personeli sayısının % 10 unu aşmamak kaydıyla destek elemanlarının ücretlerini ve kısmi süreli çalışanların toplam çalışma sürelerine oranla arge çalışmalarında geçen sürelere tekabül eden ücretleri de arge harcamaları kapsamında kabul edilmektedir. 8. Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler : Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun a göre Ar-ge ve yenilik faaliyetleriyle ilgili olarak dışarıdan alınan teknik, mesleki destek ve danışmanlık giderleri toplam ar-ge harcamalarının % 20 sini aşamaz. Ancak, Kurumlar Vergisinde böyle bir sınırlama yoktur. 9. Finansman Giderleri : Kurumlar Vergisi ve Gelir Vergisi Kanunu kapsamında, arge faaliyetleriyle ilgili finansman giderleri arge harcaması ola- BÜLTEN KASIM - ARALIK 2011 41

a. İlk defa Ar-ge indiriminden yararlanan Ar-ge merkezlerinden Ar-ge Merkezi Balgesi; proje esaslı Ar-ge indiriminden yararlanacak olanlardan ise teknik kuruluşlarca düzenlenmiş olan «Ar-Ge ve Yenilik Projesi Değerlendirme Raporu» veya «Rekabet Öncesi İşbirliği Projesi Değerlendirme ve Denetim Komisyonu Kararı» veyahut proje sözleşmesi rak dikkate alınırken, Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanuna göre arge faaliyetleriyle ilgili finansman giderleri arge harcaması olarak kaydedilemiyor. 10. Amortismanlar : Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanuna göre doğrudan arge ve yenilik faaliyetlerinde kullanılan iktisadi kıymetlere ait amortisman giderleriyle; başka faaliyetlerde de kullanılan makine ve teçhizata ilişkin amortismanlar( bunların arge faaliyetlerinde kullanıldığı gün sayısına göre) arge harcaması olarak kabul edilirken, Kurumlar Vergisi Kanunu ve Gelir Vergisi Kanununa göre sadece doğrudan arge ve yenilik faaliyetlerinde kullanılan iktisadi kıymetlere ait amortisman giderleri arge harcaması olarak kabul edilmektedir. 11. Vergi Dairesine İbraz Edilecek Evraklar : 193 ve 5520 sayılı Kanun kapsamında YMM Tasdik raporu bağlı bulunulan vergi dairesine ibraz edilecektir. YMM Raporununun içermesi gereken bilgiler hakkında 1 seri no.lu KVK Genel Tebliğinde açıklama yapılmıştır. Yukarıda detaylı anlatıldığı gibi, buna ek olarak, ilk arge indiriminden yararlanılacak geçici vergi beyannamesi verilme süresi içinde Gelir İdaresine ar-ge projesinin tasdiki için başvuruda bulunulacağı da tabiidir. 5746 sayılı Kanunun Uygulama ve Denetim Yönetmeliğinin 9.maddesinde açıklandığı gibi, (1)Arge indiriminden yararlananlar yıllık kurumlar Vergisi Beyannamesinin ekinde arge projelerine destek veya onay aldıkları kurum kuruluşlardan onaylattıkları aşağıdaki belgeleri eklemek durumundadırlar: b. Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projelerinin, teknogirişim sermayesinden yararlanan işletmeler için desteği veren merkezî yönetim kapsamındaki kamu idaresince onaylanmış bulunan proje sözleşmesi ve eki iş planının,;ar-ge merkezleri ile teknoloji merkezi işletmelerinde yürütülen Ar-Ge ve yenilik projelerinin hangi aşamada bulunduğu, bu projelerin veya iş planının uygulama durumuna ilişkin belgeler, c. Ar-Ge indirimine konu olan harcamaların ana gruplar itibarıyla yıllık tutarları ve ayrıntılı dökümünü gösteren liste, d. Çalışanların projeler itibarıyla sayıları ve nitelikleri, bu personelin projelerde görev aldığı süreler, ücretleri, kesilen ve istisna edilen vergi tutarlarını gösteren liste, e. Dışarıdan alınan hizmetlere ilişkin olarak, hizmet sağlayan kişi/kurum adı, T.C. kimlik no/vergi kimlik numarası, alınan hizmetin mahiyeti, fatura tarihi ve numarası, tutarı, stopaj ve KDV tutarına ilişkin liste. (2). Ar-Ge merkezlerinde ve rekabet öncesi işbirliği projelerinde Ar-Ge indiriminin uygulanabilmesi için 1.maddede belirtilen belgeleri de içeren yeminli malî müşavir tasdik raporunun ( Ar-Ge merkezleri ve rekabet öncesi işbirliği projeleri için yukarıda sayılan belgelerin beyannameyle birlikte ayrıca verilmesi istenilmez.) (3). Ar-Ge indirimine ilişkin birinci fıkrada belirtilen belgelere tam tasdik raporu ekinde yer verilmiş olması durumunda, Ar-Ge indirimine ilişkin olarak ayrıca tasdik raporu düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır. 12. 5746 sayılı Kanun Kapsamında Ar-ge indiriminden yararlanan mükellefler ayrıca 5520 sa- 42 BÜLTEN KASIM - ARALIK 2011

yılı Kanunun 10.maddesi veya 193 sayılı Kanunun 89.maddesine göre ar-ge indirimden faydalanamazlar. Gelir ve Kurumlar Vergisi Beyannamelerinde Kullanılacak İlgili Satırlar: Kurumlar Vergisi Beyannamesi üzerinden arge indirimine tabi tutulacak olan ar-ge harcamaları Kurumlar Vergisi Beyannamesinde tercih ettikleri arge indirimine göre KAZANCIN BULUNMASI HALİN- DE İNDİRİLECEK İSTİSNA VE İNDİRİMLER tablosunda, mükellefin tercihine göre ya 409 kod.lu Arge İndirimi (KVK.Mad.10/1-a) veya 410 kodlu Arge İndirimi (5746 sayılı Kanun Mad.3) satırına yazılacaktır. Devreden Ar-ge indirimi bulunması durumunda da; Ek Bilgiler tablosunda Gelecek Yıla Devreden Arge İndirimi (KVK.Mad.10/1-a) veya Gelecek Yıla Devreden Arge İndirimi (5746 sayılı Kanun Mad.3) satırlarına yazılacaktır. (E-Beyanname deki tablolara göre açıklama yapılmıştır) Gelir Vergisi Beyannamesinde Beyan Edilecek Gelirlerden İndirim tablosunda, mükellefin tercihine göre Ar-Ge indirimi (GVK na göre), Ar-Ge İndirimi (5746 sayılı Kanuna göre) nin ilgili satırına yazılacaktır. 5746 sayılı Kanuna göre devreden Arge İndirimi de Beyan Edilecek Gelirlerden İndirim tablosunun altındaki satıra yazılacaktır. Ar-ge indiriminin hesaplanmasında; GVK 89.madde ve KVK 10.madde ye göre yapılan ar-ge harcamalarının aktifleştirme ve/veya gider yazma hakkında seçimlik hak getirilmiştir. İktisadi kıymet oluşmaması durumunda gider yazma imkanı söz konusudur. Bu durumda o yıl için yapılan 100 TL. lık arge harcaması gider olarak 750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri hesabına kaydedilirken, ayrıca beyannameden de indirilecektir.dolayısıyla aynı rakam iki defa matrahtan düşmüş olacaktır. Aktifleştirilmesi durumunda, yapılan harcama tutarı beyannameden indirilecektir. VUK.389 no.lu tebilğe göre Mükelleflerin 5220 sayılı Kurumlar Vergisi ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunlarında yer alan, mükelleflerin işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları kapsamında işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri araştırma ve geliştirme faaliyetleri neticesinde, gayri maddi hak niteliğinde aktifleştirilmesi gereken bir kıymete ulaşılması halinde, gayrimaddi hakka yönelik olarak yaptıkları araştırma ve geliştirme harcamaları bu sınıf uyarınca itfa edilecektir. Ancak, mezkur Kanunlar kapsamında ar-ge faaliyeti olarak değerlendirilmeyen, mükelleflerin işletmeleri bünyesinde gerçekleştirmedikleri, dışarıdan hizmet satın alma yoluyla veya benzeri şekilde gerçekleştirdikleri gayri maddi hakka yönelik harcama tutarları, iktisap edilen veya yapılan araştırmalar sonucu ortaya çıkan kıymetin niteliğine göre (patent, formül, dizayn, örnek kalıp vb.), 339 ve 365 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listenin 55. Gayri Maddi İktisadi Kıymetler sınıfı uyarınca itfa edilecektir. denmekle, arge çalışması sonucunda elde edilen gayrimaddi hakka yönelik amortisman süresi 5 yıl; dışarıdan patent alınması sonucu amortisman süresi 15 yıl olarak belirlenmiştir. 5746 sayılı Kanunda da, ar-ge harcamasının aktifleştirilmesi zorunlu olduğundan; arge harcamaları, yukarıda izah edildiği şekilde beyannameden indirilecektir.ilgili yılda aktifleştirilen ar-ge harcaması tutarı 100 TL. ise, beyannamaden de 100.-TL düşülecektir. Sadece 500 ve üzeri çalışanı olan Ar-ge Merkezlerinde, ayrıca o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamasının bir önceki yıla göre artışının yarısı denmek suretiyle ek bir indirim hakkı daha getirilmiştir. 1.yıl 100.- TL harcama yapan, 2.yıl 200 TL harcama yaptığında beyannameden indirilecek arge indirim tutarı 2.yıl yapılan 200.- TL. ve artan tutarının yarısı olan 50 TL. toplamı 250.- TL olacaktır. SONUÇ Arge İndirimi, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi, 193 sayılı Gelir Vergisi ve 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki Kanun da düzenlenmiştir. Arge indirim oranı 100% olmakla birlikte 500 ve üzeri tam zamanlı Ar-ge personelinin çalıştığı ar-ge merkezlerine ek indirim hakkı verilmiştir. Tüm bu düzenlemeler mükelleflerin işlerini geliştirme yönünde yapacakları harcamaların devlet tarafından desteklenmesi anlamına gelmektedir. 2004 yılından bu yana ar-ge faaliyetlerinin desteklenmesine ağırlık verilmesi, mükelleflerin ürünlerini geliştirmek ve piyasaya yeni ürünler ile dahil olma isteklerini artırmıştır. Geliştirilen yeni ürünler, maliyet etkin imalatlar ekonomiye ciddi kazanımlar sağlayacaktır. Dolayısıyla, bu alandaki faaliyetlerin daha çok desteklenmesinin yerinde olduğu kanısındayız. BÜLTEN KASIM - ARALIK 2011 43