Bitki Zararlıları Risk Değerlendirme Eğitimi Dr. Raziye ÇETİNKAYA YILDIZ Biyolojik Mücadele Araştırma istasyonu ADANA e-mail: yildizcr@yahoo.com
Bitki Zararlıları Risk Değerlendirme Eğitimi 25-27 Mart 2014 Saraybosna/Bosna-Hersek 2
Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu (EFSA) tarafından düzenlenen Aday ve Potansiyel Aday Ülkelerin EFSA ya Hazırlanması konulu katılım öncesi proje kapsamında; Türkiye, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Karadağ, Makedonya, Sırbistan, Toplam 6 ülkeden 18 kişi eğitime katılmıştır. 3
4
Türkiye den eğitime katılanlar; Dr. Raziye YILDIZ ÇETİNKAYA (Biyolojik Mücadele İstasyonu Müdürlüğü- Adana) Vildan BOZKURT (Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü- Ankara) Cahit KAYA (Zirai Mücadele Araştırma İstasyonu Müdürlüğü- Diyarbakır) 5
6
ZARARLI RİSK ANALİZİ NEDİR? Bir organizmanın zararlı olup olmadığını, düzenlenmesi gerekip gerekmediğini ve ona karşı alınacak bitki sağlığı tedbirlerinin boyutunu belirlemeye yönelik biyolojik veya diğer bilimsel ve ekonomik göstergelerin değerlendirilmesi süreci (ISPM 5) Kimler, Ne için İhtiyaç Duyar? Ülkeler ve uluslararası bitki koruma organizasyonları - karantina listelerini oluşturmak, - bitki sağlığına ilişkin yasal düzenlemeleri yapmak için Zararlı Risk Analizinin Temel Aşamaları Nelerdir? 1-Zararlı Risk Analizi sürecinin başlatılması 2-Zararlı Riskinin Değerlendirilmesi 3-Zararlı Riskini Yönetmek 7
Eğitimin Birinci Aşamasında; - Bosna-Hersek Gıda Ajansı Müdürünün açılış konuşması, - Katılımcıların ve eğiticilerin kendilerini tanıtımı, - Bitki Zararlıları Risk Değerlendirmesinin amaçları ve prensipleri, - Uluslararası IPPC, WTO, EPPO, EU, EFSA gibi kuruluşların görevleri ve amaçları, - EFSA nın tanıtımı ve bitki sağlığı konusunda Avrupa komisyonuna bilimsel katkı sağlayıcı rolü, 8
Eğitimin İkinci Aşamasında; Eğitime katılan 18 kişi 3 gruba ayrılmıştır. Grubumuz; Türkiye den 3 kişi, Arnavutluk tan 3 kişi ve Bosna- Hersek ten ise 1 kişinin katılımı ile 7 kişiden oluşmuştur. Gruplara çalışma materyali olarak; EPPO alarm listesinde yer alan Neoleucinodes elegantalis (Lepidoptera: Crambidae) isimli böcek türü verilmiştir. Zararlının biyolojisi ve yayılışına ait literatür bilgileri ve iklimsel harita bilgileri kaynak olarak katılımcılara EFSA tarafından sağlanmıştır. 9
Her konu üzerinde verilen detaylı açıklamadan sonra, Neoleucinodes elegantalis (Lepidoptera: Crambidae) isimli böcek türü ile ilgili Zararlı Risk Değerlendirmesi yapılması istenmiştir. Anlatılan her konudan sonra aynı konu ile ilgili uygulamalı grup çalışmaları yapılmıştır. Grup çalışması sayesinde katılımcılar karşılıklı olarak konu üzerinde detaylı tartışma fırsatı bulmuştur. İnternet üzerinden çalışma gruplarında yer alan ülkelere ait, zararlının konukçularının ithalat ve ihracat verilerine ulaşılmış ve bunlara dayanarak değerlendirmeler yapılmıştır. 10
Zararlı ile ilgili tüm risklerin genel olarak değerlendirmesi yapıldıktan sonra, her grup için seçilen bir temsilci tarafından katılımcılara sunum yapılmıştır. Sonuç olarak, her üç grubun elde ettiği veriler karşılaştırılarak yapılan çalışmalar eğiticiler tarafından değerlendirilmiştir. Eğitim sonunda hazırlanan Zararlı Risk Değerlendirmesi raporunun sunumu, Türkiye, Arnavutluk ve Bosna- Hersek grubu adına Türkiye tarafından yapılmıştır. 11
12
Zararlı Risk Değerlendirmesi Eğitimi Kapsamında Katılımcılara; Zararlı Risk Değerlendirmesine Neoleucinodes elegantalis in taksonomik sınıflandırılması ve risk alanının tanımlanması ile başlanmıştır. Ülkeye giriş olasılığı ve taşınma yolları, Ülkede yerleşme ve yayılış olasılığı, Ülkeye girişinin ürünlere ve çevreye potansiyel etkisi, Ve zararlının risk seviyesinin belirlenmesi konularında bilgi verilmiştir. Sonuç olarak, Neoleucinodes elegantalis in ülkeler arası ticaret ile yayılma potansiyeline sahip bir zararlı olarak tanımlanmıştır. 13
14
Bu Eğitimin Bize Kazandırdıkları Nelerdir? 1. Bitki karantinası açısından ithalatta Zararlı Risk Analizlerinin yapılması gerekli ve oldukça önemlidir. Bu eğitimle, potansiyel karantina zararlıları için hazırlanacak olan ZRA ların hazırlanmasında uyulması gereken kurallar ve analiz adımları konusunda bilgi sahibi olunmuştur. 2. Zararlı Risk Değerlendirmesi konusunda diğer ülkelerde çalışan konu uzmanlarının katılımı ile gerçekleştirilmiş olan bu eğitim, ülkelerin bilgi ve tecrübelerinin artmasına, geleceğe yönelik AR-GE çalışmalarına katkı sağlayacak ve yeni projelerin yapılmasına zemin hazırlayacaktır. 15
16
TEŞEKKÜRLER 17