17.04.2016 TİSK İŞGÜCÜ PİYASASI BÜLTENİ NİSAN 2016 (SAYI: 37) (Ocak 2016 TÜİK HİA Verilerinin Değerlendirilmesi) Türkiye İstatistik Kurumu nun (TÜİK) Ocak 2016 Hanehalkı İşgücü İstatistikleri, 15 Nisan 2016 tarihli Haber Bülteni ile açıklanmıştır. Bu çalışmanın ilk bölümünde genel değerlendirme yapılacak, ikinci bölümünde söz konusu veriler kapsamında işgücü piyasasında ön plana çıkan gelişmeler, ana başlıklar halinde özetlenecektir. Üçüncü bölümde ise işgücü piyasasında güncel gelişmelerin görülebilmesi amacıyla Türkiye İş Kurumu nun (İŞKUR) açıkladığı işsizlik ödeneğine başvuranların sayısındaki gelişmeler ile reel kesim ve tüketici anketlerinden elde edilen istihdama yönelik beklentilerden yararlanılacaktır. GENEL DEĞERLENDİRME Ocak 2016 itibariyle TÜİK Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçları, İŞKUR un derlediği işsizlik ödeneğine başvuranların sayısındaki gelişmeler ve kısa vadeli istihdam beklentilerine yönelik olarak yapılan anketlerin sonuçları birlikte değerlendirildiğinde, işgücü piyasasında ön plana çıkan temel sonuçlar ve ana değişim eksenleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir: İşsizlik Ocak ta hızlandı. İşsizlik oranı, işgücü artışındaki zayıflamaya bağlı olarak bir önceki yılın aynı dönemine (Ocak 2015 e) göre 0,2 puan azaldı; bir önceki döneme (Aralık 2015 e) göre ise 0,8 puan yükselerek %11,1 e çıktı. Böylece işsizlikte son 11 ayın en yüksek düzeyi görüldü. 3 milyon 290 bin olarak açıklanan işsiz sayısı aylık bazda 233 bin kişi, yıllık bazda 31 bin kişi arttı. İşsizlik ödeneğine başvuru sayısının Aralık tan Ocak a %40 arttığını kaydeden İŞKUR istatistikleri de işsizliğin aylık bazdaki hızlı artışını belgeliyor. Asgari ücretin işverene maliyetindeki ani yükseliş Ocak ayındaki işsizlik artışında etkili oldu. Ocak 2015 döneminde 1 milyon 452 bin kişilik artış kaydeden işgücü sayısı Ocak 2016 döneminde 852 bin kişiye geriledi. Başka bir ifadeyle bu yıl iş bulma talebiyle işgücü piyasasına çıkan kişi sayısı yarıya yakın oranda azaldı. Bu durum, işsizlik oranının yıllık bazda iniş göstermesine neden oldu. Bir yıl önce işgücü dışındaki kişi sayısı 549 bin kişi artmıştı. Ocak 2016 da ise bu sayı sadece 41 bin kişi yükseldi.
2 İşsiz sayısı 3 milyon 290 bin kişi olarak açıklandı. İşsizlik kadınlarda 49 bin kişi artarken, erkeklerde 18 bin kişi azaldı. Genç işsiz ve yükseköğretim mezunu işsiz sayısı azaldı. İş bulma umudu olmayan ve bulduğu takdirde çalışmaya hazır kişi sayısı 120 bin büyüdü. Eğitim durumuna göre en yüksek işsizlik oranı genel lise mezunlarında. Lise altı eğitimli erkeklerde işsiz sayısı azaldı, kadınlarda yükseldi. Genel lise mezunlarında ise değişim tam tersi oldu. Yükseköğretim mezunu işsiz sayısındaki artış yerini azalışa bıraktı. Ancak, hala işsizlerin beşte biri yükseköğretim mezunu. Türkiye, dünyadaki belli başlı 44 ülke içinde işsizlik oranının en yüksek olduğu 7 nci ülke. İşsizlik oranı Euro Bölgesi nde %10,3 e inince Türkiye %11,1 ile Euro Bölgesi nin üzerinde yer aldı. En geniş işsizlik tanımına göre Türkiye de işsizlik oranı %20,3 ve 6 milyon 577 bin işsiz var. Toplam istihdam yıllık bazda 821 bin kişi artarken, Aralık 2015 e göre (aylık bazda) 346 bin kişi azaldı. SGK nın 4/a (işçi) kapsamında aynı dönemdeki zorunlu sigortalı sayısının 378 bin kişi gerilediğini gösteren istatistikleri de Ocak taki işsizlik yükselişini teyit ediyor. Son bir yıldaki istihdam artışının neredeyse tamamı hizmetler sektöründe ve ağırlıklı olarak kadınların iş bulması ile yaratıldı. İstihdam artışının üçte ikiden fazlasını yükseköğretim mezunları oluşturdu. Doğum yapacak kadın çalışanların haklarını genişleten ve ilkokul çağına kadar çocuğa bakım sağlama gerekçesiyle işverene kısmi süreli çalıştırma zorunluluğu getiren düzenleme nedeniyle kadın istihdamının olumsuz etkileneceğinden endişe ediliyor. Sanayi sektöründe istihdam kaybı devam etti. Son bir yılda sanayide 50 bin iş kaybedildi. TÜİK in evde engelli bakım yardımı alan yarım milyon kişiyi istihdama dahil etmesi tartışmalı bir konu. İşgücü istatistiklerinde kısmen kapsanan Suriyeliler in işgücü piyasasını ne kadar etkilediği halen bilinmiyor, TÜİK açıklama getirmeli.
3 II. İŞGÜCÜ PİYASASINDAKİ DURUM VE GELİŞMELER (OCAK 2016 İTİBARİYLE) a. İŞGÜCÜ KOMPOZİSYONU: Son bir yılda Türkiye de 15 yaş ve üzerindeki nüfus 891 bin kişi artmış bunun 41 bini işgücü piyasasının dışında kalanlara eklenmiştir. Dolayısıyla yıllık işgücü artışı 852 bin kişi olmuştur (Grafik 1). 2015 Ocak döneminde 1 milyon 452 bin kişi olan işgücü artışı bir yılda yarıya yakın oranda (%41,3) küçülmüştür. İşgücü içinde istihdam edilenler 821 bin kişi; işsiz sayısı 31 bin kişi artmıştır. İşgücü artışının çok zayıflamasıyla birlikte istihdam ve işgücü artışları hacim olarak eşitlenmiştir. (*) İşgücüne dahil olmayanlar.
4 b. İŞGÜCÜNE KATILMA ORANI: Yıllık işgücü artış hızında ortaya çıkan önemli yavaşlamaya rağmen, işgücüne katılma oranı Ocak 2016 döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,7 puan artarak %50 den %50,7 ye çıkmıştır. Bir yıl önce söz konusu artış 1,8 puandı. Artışta 1,1 puanla kadınların etkili olduğu anlaşılmaktadır. Oran, erkeklerde %70,8; kadınlarda %31 düzeyindedir (Grafik 2, Tablo 1). İşgücüne katılma oranı Ocak 2016 itibariyle 15-24 yaş toplamında %39,9; genç erkeklerde %51,5; genç kadınlarda ise %28,3 tür. İşgücüne katılma eğilimi gençlerde zayıflamıştır; oranda sadece 0,1 puan artış vardır. Ocak 2015 döneminde söz konusu artış 2,2 puan düzeyindeydi. Bunda genç erkekler 0,2 puanlık azalışla belirleyici olmuştur. Oran, mevsim etkisinden arındırılmış verilere göre incelendiğinde, Ekim 2015-Ocak 2016 döneminde sabit kaldığı görülmektedir (Grafik 2). Bir yıl önce işgücü piyasasında bulunmayan 478 bin ev kadını, 91 bin emekli ve 16 bin mevsimlik çalışan çalışma talebiyle iş aramaya başlamıştır. Buna karşılık, 168 bin çalışamaz halde olan kişi, 97 bin öğrenci, 93 bin iş bulma ümidi olmayan ve 26 bin iş aramayan ancak bulduğu takdirde çalışmaya hazır olan kişi işgücü piyasasının dışında kalmıştır. TÜİK in içeriğini açıklamadığı Diğer kategorisinde 241 bin kişilik artış olmuş; toplamı 2 milyon kişiye yaklaşmıştır (1 milyon 868 bin). Bir yıl önce iş bulma ümidi olmayan kişi sayısı 170 bin; diğer kategorisinin kapsamı 146 bin; öğrenci 53 bin kişi azalmıştı. Bu değişim, işgücü artış hızının yavaşlamasını, dolayısıyla işsizlik ve istihdam oranlarını etkilemiştir.
5 Tablo.1 İşgücü Piyasasında Gelişmeler (Nüfus Grupları İtibariyle) Türkiye Erkek Kadın Genç Nüfus (15-24) (Ocak 2016 itibariyle) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) 15 + Yaş Nüfus 58.366 891 28.828 443 29.539 449 11.857 79 İşgücü 29.565 852 20.411 398 9.153 452 4.731 48 Toplam İstihdam 26.275 821 18.312 416 7.962 403 3.825 78 -Zamana Bağlı Eksik İstihdam 499-57 352-36 146-22 59-18 -Yetersiz İstihdam 620 90 488 71 132 18 130 37 -Tam Zamanlı İstihdam 25.776 878 17.960 452 7.816 425 3.766 96 İşsizler 3.290 31 2.099-18 1.191 49 907-29 İşgücüne Dahil Olmayanlar 28.802 41 8.417 45 20.385-4 7.126 31 -İş Bulma Ümidi Olmayan 723 93 480 81 243 11 - - -İş Aramayan, Çalışmaya Hazır 1.931 26 716 75 1.216-47 - - -Mevsimlik Çalışan 134-16 37-11 97-5 - - -Ev Kadını 11.303-478 - - 11.303-478 - - -Öğrenci 4.802 97 2.375-5 2.427 102 - - -Emekli 3.996-91 3.086-95 910 4 - - -Çalışamaz Halde 4.044 168 1.378 9 2.666 159 - - -Diğer 1.868 241 344-11 1.523 250 - - İşgücüne Katılma Oranı, % 50,7 0,7 70,8 0,3 31,0 1,1 39,9 0,1 İşsizlik Oranı, % 11,1-0,2 10,3-0,3 13,0-0,1 19,2-0,8 Tarım Dışı İşsizlik Oranı, % 13,0-0,4 11,5-0,4 16,7-0,6 21,1-1,2 (*) Ocak 2016 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre bin kişi ya da puan olarak değişimi ifade etmektedir. c. İSTİHDAM: Ocak 2016 dönemi itibariyle toplam istihdam 26 milyon 275 bin kişi olup, 58 milyon 366 bin kişilik 15+ yaş nüfus içinde istihdam edilmeyenler (işgücüne dahil olmayanlar ve işsizler) 32 milyon 92 bin kişi ile çok daha büyük bir kitledir. Bir başka ifadeyle çalışma çağındaki nüfusun yarısından azı (%45) çalışma ve kazanç sağlama olanağına sahip; yarısından fazlası (%55) ise bundan yoksundur (Grafik 3). Görüldüğü gibi %45 düzeyindeki istihdam oranını yükseltmek açısından en fazla potansiyele sahip grup, ev kadınlarıdır. TÜİK evde engelli bakım yardımı alan kişileri ücretli istihdamına dahil etmiştir. 2014 yılında 450 bin kişi düzeyinde olduğu bilinen, 2016 da 500 bin kişiyi aşan bu kitlenin ücretli istihdamına dahil edilmesi, tartışmaya açık bir uygulamadır. Öte yandan, ülkemizdeki toplam sayısı 2,7 milyon kişiyi bulan Suriyeli sığınmacılardan 15 ve yukarı yaştakiler eğer TÜİK Hanehalkı İşgücü Araştırması nın örneklemi içinde olan bir hanede ikamet ediliyor ve anket formuna cevap verebiliyor ise, Araştırma kapsamına dahil edilmektedir. Ne var ki, Suriyeli sığınmacıların Araştırma sonuçlarını ne kadar ve hangi konularda ne yönde etkilediği kamuoyunca bilinmemektedir. Bu durum Araştırma ile elde edilmek istenilen faydayı azalttığından, söz konusu veriler ve etkileri TÜİK çe açıklanmalıdır.
6 Toplam İstihdam ve İstihdam Oranı: Toplam istihdam Ocak 2016 da, bir önceki yılın aynı dönemine göre %3,2 oranında artmış ancak 12 ay önceki hızına erişememiştir. Bir yıl önce bu artış oranı %4,1 olmuştu (Tablo 2). Toplam istihdam artışında erkeklerle kadınlar arasında fazla fark olmamasına rağmen, nispi olarak kadınlar ön plandadır. Ocak 2016 da bir önceki yıla göre erkek istihdamı 416 bin kişi, kadın istihdamı 403 bin kişi artmıştır; kadınların istihdamdaki payı %30,3 tür (Tablo 1). İstihdam oranı Ocak 2016 da %45 olmuş, bir yıl önceye göre 0,7 puan artmıştır. Oran erkeklerde %63,5; kadınlarda %27 düzeylerindedir (Grafik 4). Ocak 2016 dönemi itibariyle 1 puanlık artış gösteren kadın istihdamı oranının, doğum yapacak kadın çalışanların izin haklarını genişleten ve ilkokul çağına kadar çocuğa bakım sağlama gerekçesiyle işverene kısmi süreli çalıştırma zorunluluğu getiren düzenleme nedeniyle orta ve uzun vadelerde azalmasından endişe edilmektedir. Toplam istihdam yıllık bazda 821 bin kişi artarken, Aralık 2015 e göre (aylık bazda) 346 bin kişi daralmıştır. SGK nın 4/a (işçi) kapsamında aynı dönemdeki zorunlu sigortalı sayısının 378 bin kişi eksildiğini gösteren istatistikleri de bunu desteklemektedir. Nitekim, işsizlik ödeneğine başvuru sayısının Aralık tan Ocak a %40 artmış olması da aynı süreci teyit etmektedir (Bkz. Bölüm III)
7 Tablo 2: İstihdam Göstergelerinin Aylar İtibariyle Değişimi (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre) Toplam İstihdam (Yüzde) İstihdam Oranı (Puan) Tarım Dışı İstihdam (Yüzde) Sanayi İstihdamı (Yüzde) Genç İstihdamı (Yüzde) Kadın İstihdamı (Yüzde) Dönem 2015 Ocak 4,1 1,1 4,8 2,3 3,7 8,1 Şubat 2,3 0,3 4,3-0,1-1,1 4,1 Mart 1,4-0,1 2,4-1,1-0,7 2,4 Nisan 1,7 0,1 2,5-0,9-1,0 2,5 Mayıs 2,0 0,2 2,8 0,7-0,5 4,1 Haziran 2,5 0,4 3,0 0,9 1,3 5,2 Temmuz 3,5 0,9 4,0 1,8 4,4 5,9 Ağustos 3,2 0,7 3,1-0,1 6,6 4,9 Eylül 3,8 1,0 3,8 0,4 6,3 5,8 Ekim 2,7 0,5 3,1 0,2 4,7 4,7 Kasım 3,1 0,7 4,0 1,5 4,1 5,1 Aralık 3,1 0,7 3,9 0,9 3,5 5,4 2016 Ocak 3,2 0,7 4,1-0,9 2,1 5,3
8 Sektörel İstihdam: Son bir yıldaki istihdamın neredeyse tamamı hizmetler sektörünce yaratılmış; yaratılan iş sayısı hizmetlerde 832 bin, inşaatta 68 bin olurken, sanayide 50 bin, tarımda 30 bin iş kaybedilmiştir (Tablo 3). Ocak 2016 dönemindeki yıllık istihdam artışının temelinde hizmetler sektöründeki kadın istihdamının bulunduğu anlaşılmaktadır. Tablo.3 Sektörel İstihdam Gelişmeleri Ocak 2016 Değişim(*) (Bin kişi) Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Tarım 2.742 2.070 4.812 32-63 -30 Sanayi 4.031 1.269 5.300-53 3-50 İnşaat 1.698 67 1.765 68 0 68 Hizmetler 9.841 4.554 14.395 369 458 832 Toplam 18.312 7.962 26.274 416 403 821 Tarım-dışı 15.570 5.892 21.463 384 466 851 * Ocak 2016 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir. Tarım dışı istihdam artışı son bir yıllık dönemde dalgalı bir seyir izlemiş, Ocak 2016 döneminde bir yıl önceki yılın aynı dönemine göre 851 bin kişi artarak 21 milyon 463 bin kişiye ve yıllık artış oranı %4,1 gibi yüksek bir orana çıkmıştır (Tablo 2, Tablo 3 ve Grafik 5). Tarım dışı istihdamın seyri mevsim etkisinden arındırılmış veriler kullanılarak incelendiğinde bir önceki döneme göre (Aralık 2015) %0,5 oranında arttığı anlaşılmaktadır.
9 Öte yandan sektörlerde yaratılan istihdamın hacim olarak yıllık bazda değişimi sorgulandığında, hizmetler sektöründeki yukarı yönlü yükseliş, sanayi ve tarımda kayıplar dikkati çekmektedir (Grafik 6). İşteki Duruma Göre İstihdam: Yaratılan istihdama işteki durum itibariyle bakıldığında, ücretli veya yevmiyeli olarak çalışanların sayısının bir önceki yılın aynı dönemine göre %4,3 oranında ve 735 bin kişi arttığı, toplam istihdamdaki payının 0,7 puan yükseldiği görülmektedir (Tablo 4). Böylece, ücretli payı %68 e yükselmiştir. Tablo.4 İşteki Durum İtibariyle İstihdam Gelişmeleri Bin Kişi Yüzde Dağılım (Ocak 2016 itibariyle) 2015 2016 Değişim(*) 2015 2016 Değişim(*) Ücretli ve Yevmiyeli 17 132 17 867 735 67,3 68,0 0,7 İşveren ve Kendi Hesabına Çalışan 5.574 5.732 158 21,9 21,8-0,1 Ücretsiz Aile İşçisi 2 748 2 676-72 10,8 10,2-0,6 Toplam 25.454 26.275 821 100,0 100,0 * Ocak 2016 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre bin kişi yada puan olarak değişimi ifade etmektedir. Gençlerin İstihdamı: Genç nüfusun (15-24 yaş) istihdamı Ocak 2014 te 3 milyon 614 bin kişi iken, bir yıl sonra, Ocak 2015 te 3 milyon 747 bin kişiye yükselmiştir. Ancak, 2015 Ağustos döneminde tepe noktaya gelen genç istihdamı artışının giderek zayıflayıp Ocak 2016 da 78 bin kişiye ve %2,1 e gerilediği izlenmektedir (Tablo 2 ve Grafik 7). Genç istihdamının yaklaşık üçte ikisi (%65,3) erkeklere aittir. İstihdam oranı genç erkeklerde %42 iken, genç kadınlarda sadece %22,5 tir; genç kadın nüfusun yalnızca yaklaşık dörtte biri istihdam imkanına sahiptir. Bununla birlikte, Ocak 2016 da genç kadınların istihdamı 56 bin kişi artarken, genç erkeklerin istihdamı 22 bin kişi yükselmiştir.
10 Kayıt Dışı İstihdam: Ocak 2016 döneminde kayıt dışı istihdam büyüklüğü 8 milyon 355 bin kişidir; bunun 4 milyon 969 bin kişisi erkek, 3 milyon 386 bin kişisi kadındır. Ocak 2016 döneminde 12 ay önceye göre kayıtdışı istihdamda kaydedilen oransal azalmaya rağmen, mutlak düzeyinde 116 bin kişilik artış ortaya çıkmıştır. Kayıtdışı istihdam oranı tarımda %80,9 dan %80,5 e ve tarım dışı sektörlerde %21 den %20,9 a inmiştir. Tarım dışı sektörlerde kayıtdışı ücretli istihdamı oranı da %17,2 den %16,6 ya düşmüştür (Grafik 8). Eğitim Durumuna Göre İstihdam: İstihdamdaki yıllık değişimin eğitim durumuna göre dağılımı incelendiğinde, istihdam artışının üçte ikisinden fazlasını (%65,7 sini) yükseköğretim mezunlarının oluşturduğu
11 görülmektedir. İkinci sırayı ise lise altı eğitimliler almaktadır. Okur-yazar olmayanların istihdamı ise daralmıştır (Grafik 9). d. İŞSİZLİK: İşsizlik oranı, 2016 Ocak döneminde, bir önceki döneme (Aralık 2015) göre 0,8 puan yükselerek %10,3 ten %11,1 e çıkmış, işsiz sayısı 233 bin kişi artmıştır. Böylece işsizlikte son 11 ayın en yüksek düzeyi görülmüştür. Tablo 5: İşsizlik Göstergelerinin Aylar İtibariyle Değişimi (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre) Toplam İşsiz (Yüzde) İşsizlik Oranı (Puan) Tarım Dışı İşsizlik Oranı (Puan) Kadın İşsizler (Yüzde) Genç İşsizler (Yüzde) Yüksek Öğrenim Mezunu İşsizler (Yüzde) Dönem 2015 Ocak 16,2 1,0 1,3 24,8 20,5 38,9 Şubat 14,2 1,0 1,1 22,2 20,9 34,6 Mart 11,7 0,9 1,0 21,8 12,6 35,6 Nisan 9,4 0,6 0,8 17,2 10,1 24,7 Mayıs 9,3 0,5 0,7 15,1 8,1 27,9 Haziran 8,5 0,5 0,6 13,0 8,8 17,8 Temmuz 3,6 0,0 0,0 11,5 4,8 9,6 Ağustos 3,9 0,0 0,1 8,9 2,6 4,2 Eylül 1,3-0,2-0,3 3,4 2,1 2,6 Ekim 3,4 0,1 0,1 3,4 2,5 5,9 Kasım 0,9-0,2-0,3 5,0-0,6-1,0 Aralık 1,9-0,1-0,2 8,6-3,1-1,2 2016 Ocak 1,0-0,2-0,4 4,3-3,1-2,8
12 İşsizlik oranı bir yıl önceye göre ise 0,2 puan azalarak %11,3 ten %11,1 e inmiştir; oran erkeklerde %10,3; kadınlarda %13 tür (Tablo 1 ve Tablo 5). Toplam işsiz sayısı 3 milyon 290 bin kişidir. Son bir yılda erkek işsiz sayısı 18 bin kişi azalırken, kadın işsiz sayısı 49 bin kişi artmıştır; dolayısıyla işsizlik kadınların iş bulamaması ile belirlenmiştir. Mevsimsellikten arındırılmış seride, 2016 Ocak ta 2015 Aralık a göre 0,2 puanlık azalış vardır ve gerileme eğilimi görülmektedir (Grafik 10). İşsizlik oranı genç nüfusta %19,2 dir. Oran genç erkeklerde %18,4; genç kadınlarda %20,5 düzeyindedir. Genç işsiz ve yükseköğretim mezunu işsiz sayılarında, genel işsizliğe kıyasla daha yüksek oranlı bir azalma söz konusudur (Tablo 7).
13 Tarım dışı işsizlik oranının da Ocak 2015 teki %13,4 seviyesinin 0,4 puan altına indiği anlaşılmaktadır. Mevsim etkisinden arındırılmış tarım dışı işsizliğin seyrinde toplam işsizliğe benzer eğilim izlenmiştir (Grafik 11). İşsizlikteki artışın analizinde, mutlak olarak en fazla hizmetler sektörünün ana kaynağı teşkil ettiği, onu sanayi sektörünün izlediği görülmektedir. Öte yandan, hizmetler sektöründe çalışırken işsiz kalanların payı artmıştır (Tablo 6). Tablo.6 Daha Önce Çalıştığı Sektörlere Göre İşsizler 2015 2016 2015 2016 (Ocak 2016 dönemi itibariyle) Bin Kişi Bin Kişi Değişim(*) Dağılım Dağılım Değişim(*) Tarım 211 223 12 6,5 6,8 0,3 Sanayi 607 634 27 18,6 19,3 0,8 İnşaat 567 490-77 17,4 14,9-2,5 Hizmetler 1.472 1.604 132 45,2 48,8 3,6 8 yıldan önce işten ayrılanlar 142 139-3 4,4 4,2-0,2 İlk kez iş arayan 260 200-60 8,0 6,1-1,9 Toplam 3.259 3.290 31 100,0 100,0 * Ocak 2016 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir.
14 İş bulma ümidi olmayanlar ve iş bulduğu takdirde çalışmaya hazır olan diğer kişilerin sayısı, bir yıl önceye göre toplamda 120 bin kişi artmıştır. Söz konusu artışta, iş bulma ümidi olmayanların sayısındaki artı (93 bin kişi) belirleyici olmuş, iş bulduğu takdirde çalışmaya hazır olan diğer kişilerin sayısı 26 bin kişi artmıştır (Grafik 12). İşsizlik oranı eğitim durumuna göre incelendiğinde, 2015 yılının Ocak döneminde en yüksek oranın %14,3 ile genel lise mezunlarında olduğu, bunu sırasıyla lise altı eğitimlilerin (%11,3), meslek lisesi mezunlarının (%10,4) ve yükseköğretim mezunları (%10,1) izlediği anlaşılmaktadır. En düşük oran ise %8,3 ile okur-yazar olmayanlarda bulunmaktadır (Grafik 13).
15 İşsiz sayısındaki yıllık değişim eğitim durumuna göre incelendiğinde, 24 bin kişi ile en yüksek artışın genel lise mezunlarından kaynaklandığı, onları 16 bin kişi ile lise altı eğitimlilerin takip ettiği görülmektedir. Lise altı eğitimli erkeklerde işsiz sayısı azalırken, kadınlarda artmıştır. Genel lise mezunlarında ise tam tersi gelişmeler olmuştur. Meslek lisesi mezunlarında işsizlik değişmemiştir. Yükseköğretim mezunlarının temsil ettiği nitelikli işsizlerdeki 19 bin kişilik azalış dikkat çekicidir (Grafik 14). Yükseköğretim mezunlarında çok hızlı seyreden işsizlik artışı Ekim 2015 ten bu yana yerini azalışa bırakmıştır. Ocak 2016 da toplam işsiz sayısı yıllık bazda %1 artarken, yükseköğretim mezunu işsiz sayısındaki azalış %2,8 dir (Tablo 5). Öte yandan, Ocak 2016 itibariyle yükseköğretim mezunu işsizlerin toplam işsizlere oranı bir yıl önceye kıyasla %21 den %20,3 e gerilemiştir. İşsizlerin %66,7 ile çoğunluğu 5 ay ve daha kısa süreden beri iş aramaktadır. 6-11 ay süredir işsiz olanların payı %13,5; bir yıl ve daha uzun süredir işsiz durumda bulunanların payı ise %19,9 dur. Son 12 ayda 1 yıl ve daha uzun süredir işsiz olanların toplamdaki payı %18 den %19,9 a yükselmiştir (Grafik 15). 2016 Ocak döneminde Türkiye nin klasik işsizlik oranı açısından durumu diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, dünyadaki belli başlı 44 ülke içinde %11,1 oranı ile işsizliğin en yüksek olduğu 7 nci ülke olduğu anlaşılmaktadır (Grafik 16). Ülkemiz, klasik işsizlik oranının yüksekliği açısından son yılların aksine Euro Bölgesi nin (%10,3) üzerine çıkmıştır.
16
(*) 4. Çeyrek (**) Aralık 2015 Kaynak: The Economist, Türkiye için TÜİK 17
18 Alternatif İşsizlik Oranları İşgücü piyasasındaki gelişmeleri daha sağlıklı takip ve analiz edebilmek açısından, klasik işsizlik tanımı yanında alternatif işsizlik tanımları da kullanılabilmektedir. Alternatif tanımlarla klasik tanım birlikte değerlendirildiğinde aşağıdaki tespitler ön plana çıkmaktadır. U-1 tanımlı yeni işsizler açısından işsizlik oranı klasik tanıma denktir. U-3 tanımında yer alan iş bulma ümidi olmayanlar dahil edildiğinde, oran, klasik tanımdan daha yüksek düzeydedir. İşgücü piyasasının dışında kalan önemli miktarda bir potansiyel nüfus bulunmaktadır. Potansiyel nüfusun işsizlik tanımına dahil edilme derecesine bağlı olarak en geniş tanımlı işsizlik oranı (U-6) %20,3 ve işsiz sayısı 6 milyon 577 bin kişidir (Tablo 7). Tablo 7: Alternatif İşsizlik Oranları Ocak Ocak Fark (Yüzde) 2015 2016 (Puan) U-1 Yeni İşsizler 7,7 7,4-0,3 U-2 Klasik Tanım 11,4 11,1-0,3 U-3 Ümitsizler 13,3 13,2-0,1 U-4 Çalışmaya Hazırlar 18,5 18,4-0,1 U-5 Mevsimlik ve Eksik İst. 13,7 13,2-0,5 U-6 Hepsi Dahil 20,7 20,3-0,4 Alternatif Tanımlar: U-1 Beş ay ve daha kısa süredir iş arayanları U-2 TÜİK tarafından açıklanan klasik tanımı U-3 Klasik tanım + iş bulma ümidi olmayanları U-4 Klasik tanım + ümitsizleri + iş aramayıp çalışmaya hazır olanları U-5 Klasik tanım + mevsimlik çalışanları + eksik istihdamı U-6 Klasik tanım + ümitsizleri + iş aramayıp çalışmaya hazır olanları + mevsimlik çalışanları + eksik istihdamı içermektedir.
19 III. İŞGÜCÜ PİYASASI İLE İLGİLİ KISA VADELİ BEKLENTİLER a. İŞSİZLİK ÖDENEĞİ İÇİN BAŞVURANLAR: İşsizlik sigortası kapsamında işsizlik ödeneği talep edenlerin sayısı ile ilgili olarak İŞKUR tarafından derlenen bilgiler, işgücü piyasası hakkında TÜİK in Hanehalkı İşgücü Araştırmasına göre daha güncel eğilimler sunmaktadır. İŞKUR verilerine göre, işsizlik ödeneğine başvuranların sayısı 2007 yılında 246 bin iken, 2009 yılında Krizin etkisiyle 546 bine varmış, 2010 da 427 bine gerilemiştir. 2011 yılı genelinde ise yeniden yükselmiş ve 441 bin olmuştur. Başvuru sayısının 2012 yılında 609 bine, 2013 yılında 732 bine ve 2014 te 900 bine yükselmiştir. 2015 yılında ise 1 milyon 86 bin kişi ile Kriz dönemini ifade eden 2009 yılındaki seviyesini ikiye katlamıştır. Başvuru sayısı aylık olarak incelendiğinde ise, 2012 den itibaren dalgalanarak yükseldiği görülmektedir. 2013 Mart ayında 58 bin seviyesinde olan başvuru sayısı 2014 Ocak ayında 87 bine, 2015 Ocak ayında ise 111 bine çıkmıştır. Aralık 2015 te 110 bin iken Ocak 2016 itibariyle 154 bine ulaşan başvuru sayısı bir önceki aya göre %40 artarak bugüne kadarki en yüksek seviyeye varmıştır (Grafik 17).
20 a. REEL KESİMİN İSTİHDAM, TÜKETİCİLERİN İŞSİZLİK BEKLENTİLERİ Merkez Bankası tarafından gerçekleştirilen İktisadi Yönelim Anketi nde imalat sanayinde faaliyet gösteren 2 bin 118 reel kesim katılımcısından gelecek üç aydaki istihdam beklentileri de sorulmaktadır. Söz konusu beklentilerde Mayıs 2015-Ocak 2016 döneminde genel olarak istihdam artacak diyenlerin oranı azalırken, istihdam azalacak diyenlerin oranı giderek artmıştır. Mart 2016 itibariyle ağırlıklı görüş, gelecek üç ayda istihdam düzeyinin değişmeyeceği yönünde olsa da iyimserlikte artış vardır (Grafik 18).
21 Diğer taraftan, TÜİK ve Merkez Bankası tarafından ortaklaşa yapılan Tüketici Güven Endeksi kapsamında, daha önceki dönemlerde iş bulma olanakları ile ilgili soru, AB ile uyum kapsamında gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısı beklentisine dönüştürülmüştür. Bu çerçevede tüketicilere geleceğe yönelik olarak işsiz sayısı beklentileri sorulmaktadır. Endeksin 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu ifade etmektedir. Tüketicinin iş bulma olanakları beklentisi, endeksin hesaplanmaya başladığı 2012 yılının başından bu yana kötümser alanda ve aşağı yönlüdür. Bunun tek istisnası 1 Kasım 2015 Seçimleri nin etkisini içeren Kasım ayı olmuş, ancak Aralık 2015 ten itibaren beklenti hızla azalmıştır. Mart ayında ise hafif bir toparlanma gözlenmiştir (Grafik 19). Yayın hakları TİSK e aittir, kaynak gösterilmeden kullanılamaz.