LABORATUVAR ALETLERİ SİSTEMİ DENEY SETİ ( Ön panel, Kontroller ve Göstergeler )

LABORATUVAR ALETLERİ SİSTEMİ DENEY SETİ ( Ön panel, Kontroller ve Göstergeler ) Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 1

2. ÖLÇÜ ALETÝ m 1. ÖLÇÜ ALETÝ 17 16 s t 15 13 14 n p r 11 12 f g h k 10 9 8 6 7 4 5 a b c d e 1 2 3 DENEYLERİ YAPARKEN KULLANİLACAK ALETLERİN VE TERMİNALLERİN KODLANMİŞ İSİMLERİ KONTROL İŞLEMLERİ DC METER ( 2. ÖLÇÜ ALETİ ) 1. FUNCTION Anahtarı ( s ) : DC metre nin (2. ölçü aletinin ) ölçecek akımın türünü seçen seçici fonksiyon anahtarı. 2. RANGE Anahtarı ( t ) : Bu anahtar akım ve gerilim ölçümlerinde dört oran seçer. Saat ibresi yönünde çevrildiğinde, ölçme oranı artırılır. Gerilim oranı 2Vdc, 20Vdc ve 200Vdc Şeklinde artar. Akım oranı ise 2mA, 20mA, 200mA ve 2A şeklinde artmaktadır. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 2

3. (+) VOLTAGE Terminali ( 17 ) : DC gerilim ölçeceğiniz zaman pozitif (+) ucun bağlanacağı terminal. 4. (-) Terminal ( 16 ) : DC akım ve gerilim ölçmelerinde kullanılan ortak (-) negatif terminal. 5. (+) CURRENT Terminali ( 15 ) : DC akım ölçeceğiniz zaman pozitif (+) ucun bağlanacağı terminal. 29. DC METER ( 2. Ölçü Aleti ) : DC ölçü aletinin göstergesi (skalası). Gerilim ve akım ölçmeleri aynı skaladan okunur. 0, 5, 10, 15 ve 20 şeklinde işaretlenmiş olup her rakam arası da beşe bölünmüştür. DC Meter i kullanmadan önce aşağıdaki işlemelere dikkat ediniz. Akım ve gerilim ölçme işlemi yapamadan önce Fonksiyon (1) anahtarının pozisyonunu kontrol ediniz. Pozitif (Kırmızı kabloları kullanınız ) uçların ve negatif (-) ( Siyah kablo kullanınız ) uçların doğru olarak bağlanıp bağlanmadıklarına dikkat ediniz. Devrenize uygulayacağınız gerilim ve devrenizin çekeceği akım değerlerine göre RANGE (2) anahtarını uygun pozisyona getiriniz. ( Daima büyük değerle başlayınız). Ölçme işleminizin doğru olabilmesi için, ölçü aletinin göstergesindeki ibrenin orta kısımlarda olmasına dikkat ediniz. ( Bu durumda daha hassas ölçme yapmış olursunuz.) SİNE/SQUARE GENERATOR ( SİNÜS/KARE DALGA JENERATÖRÜ ) 6. Sinüs Dalgasının Çıkış Terminalleri ( 13 14 ) : Deneyde kullanırken kırmızı kabloyu (+) terminale, siyah kabloyu da (-) terminale bağlayınız. 7. LEVEL ADJUST ( r ) : Sinüs dalgasının çıkışını yaklaşık olarak 0 İle 6 p-p arasında kontrol eder. Diğer bir ifade ile genliğini ayarlar. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 3

8. Kare Dalga Çıkış Terminalleri ( 11 12 ) : Deneyde kullanırken kırmızı kabloyu (+) terminale, siyah kabloyu da (-) terminale bağlayınız. 9. MULTIPLIER Anahtarı ( p ) : Sinyal jeneratöründe, sinüs ve kare dalga terminallerinde alınan sinyallerin frekansını, seçilen çarpan kadar artıran seçici anahtar. 27. FREQUENCY Kontrol (n) : Sinyal jeneratöründe üretilen frekansı kontrol eden potansiyometre. 50 ile 500 Hz arasında ayar yapabildiği gibi MUTIPLIER kullanılırsa 500 Khz e kadar frekans ayarı yapabilmektedir. 28. MODULATİON Anahtarı ( m ) : Sabit 50% modülasyon seviyesinde 1kHz lik sinyal ile sinüs dalga çıkışını modüle eder. Sinyal Jeneratörünü ( Sine/Square Generator ) kullanmadan önce aşağıdaki işlemleri yapmalısınız. Sinyal jeneratörünün çalışabilmesi için güç anahtarı ( AC/DC Power Supply ) açık (ON) konumunda olmalıdır. Modüle edilmiş sinyal elde etmek istiyorsanız, MODULATİON (28) anahtarını açık (ON) konumuna almalısınız. Frekans oranını istediğiniz ( 50Hz - 500khz ) değere getiriniz. ELECTRONIC VOM ( 1. ÖLÇÜ ALETİ ) 10. VOLTAGE ( 10 ) : Electronic VOM ac / dc de voltmetre olarak kullanılırken voltmetrenin pozitif ucunun bağlanacağı terminal. 11. RANGE Anahtarı ( h ) : Bu seçici anahtar ac gerilim, DC gerilim, akım ve direnç ölçümünde beş kademeye sahiptir. Saat ibresi yönünde döndürdüğünüzde kademe değeri artmaktadır. Gerilim ve akım kademesi 200mV/200µA, 2V/2mA, 20V/20mA, 200v/200mA ve 2kV/2A şeklindedir. Direnç ölçme kademesi Ωx1, Ωx100, Ωx10k ve Ωx1M şeklindedir. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 4

12. COMMON Terminali ( 16 ) : Akım, gerilim ve direnç ölçümlerinde kullanılan ortak terminal 13. CURRENT/OHMS Terminali ( 15 ) : Bu terminal ac ve DC akım ile direnç ölçümünde kullanılır. AC ve DC akım ölçerken bu terminale (uca) pozitif (+) uç bağlanır. 14. OHMS ADJUST ( k ) : Fonksiyon anahtarı Ω konumuna getirildiğinde, ölçü aletinin göstergesindeki ibreyi sağ taraftan sıfır ayarı yapmak için kullanılan bir kontrol düğmesidir. 24. ZERO ADJUST ( g ) : Ölçü aletinin skalasındaki ibrenin sol tarafta sıfırın üzerine ve ortaya getirmek için kullanılan kontrol düğmesi ( Direnç ölçümlerinde her kademe için bu sıfır ayarı yapılmalıdır aksi taktirde hatalı ölçme yapılmış olur.) 26. FUNCTION Anahtarı ( f ) : Electronic VOM altı değişik fonksiyonu için seçici anahtarı. Bu fonksiyonlar saat ibresi yönünde sırası ile +Vdc DC voltmetre, -Vdc negatif dc voltmetre, Vac AC voltmetre, maac AC miliampermetre, madc DC miliampermetre ve Ω ohmmetre dir. 25. ELECTRONİC VOM (METER) : Electronic VOM un göstergesi. Bu gösterge üzerinde şu skalalar bulunmaktadır. OHM Skalası Ölçü aletinin ekranında en üstteki kırmızı renkli skaladır. DC/RMS Skalası Ölçü aletinin ekranındaki orta kısımda bulunan siyah renkli skaladır. +Vdc, -Vdc ve Vac değerleri bu skaladan okunur. PEAK - PEAK Skalası Ölçü aletinin ekranında en alttaki kırmızı renkli skaladır. Vac değerleri orta kısımda okunurken aynı gerilimin tepeden tepeye değeri de bu skalada okunabilir. ZERO CENTER Ölçü aletini en altında ve ortasında buluna 0 işaretli; polarite tayininde kullanılır. Electronic VOM yi kullanmadan önce aşağıdaki İşlemleri amacınıza uygun olarak yapmalısınız. Bu İşlemlere dikkat etmezseniz ölçüm sonuçlarınız hatalı olacaktır. EVOM u kullanabilmeniz için güç anahtarı (AC/DC Power Supply) açık (ON) olmalıdır. DC akım ve gerilim ölçmeden önce İbrenin sıfır ayarını kontrol ediniz. Sıfırın üzerinde değilse ZERO ADJUST düğmesi yardımı ile ibreyi sıfıra getiriniz. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 5

Eğer EVOM u ohmmetre olarak kullanacaksanız ohmmterenin her iki ucunu kısa devre ederek OHMS ADJUST düğmesi yardımı ile ibrenin sağ tarafta başlangıç konumuna getiriniz. Bu işlem her ohm kademesi için gerekebilir unutmayınız. Ölçü aleti İle akım, gerilim ve direnç ölçmeye başlamadan önce fonksiyon anahtarının konumunu ve RANGE (kademe) anahtarının pozisyonlarına dikkat ediniz.!!! RANGE kademesi devrenize uyguladığınız gerilimden ve devrenizden geçen akımdan mutlaka büyük bir kademede olmalıdır. Aksi halde ölçü aleti zarar görebilir. Eğer okuma İşlemi kolaylıkla yapılamıyorsa kademeyi küçültebilirsiniz. AC/DC POWER SUPPLY ( AC/DC GÜÇ KAYNAĞİ ) 23. POWER ( a ) : AC/DC güç kaynağının açma kapama anahtarı. Sağ tarafa doğru bastırdığınızda açık ( ON ) konumuna gelir ve anahtar İçindeki lamba yanar. 22. AC VOLTAGE ( b ) : AC gerilim seçici kademe anahtarı. Saat İbresinin tersine tam olarak çevirdiğinizde AC terminallerindeki AC gerilim kesilir. Bu anahtarın 6.3Vac, 20Vac, 30Vac ve 40Vac olmak üzere dört kademesi bulunmaktadır. 21. AC VOLTAGE RESET ( c ) : Kısa devre ve aşrı yük durumunda bu termik - manyetik sigorta devreyi açar. AC terminallerinden tekrar çıkış alabilmek için elle bu sigortaya (devre kesiciye) basarak eski durumuna getirilir. 20. RANGE ( d ) : Bu anahtar DC terminallerinin çıkışında alınacak gerilimin kademesini belirler. 2-10Vdc ve 10-20Vdc olmak üzere iki kademeye sahiptir. 16. DC VOLTAGE ADJUST ( e ) : 2-10Vdc ve 10-20Vdc çıkış terminallerindeki gerilimi belirli bir değerden İtibaren lineer olarak artırmak için kullanılan bir potansiyometredir. 15. AC VOLTAGE ( 6 7 ) : AC gerilimin çıkış terminalleri. 17. 2-10Vdc ( 4 5 ) : 2-10 volt arasında DC çıkış terminalleri. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 6

18. 10-20Vdc ( 2 3 ) : 10-20 volt arasında DC çıkış terminalleri. 19. GROUND ( 1 ) : Toprak terminali. NOT : AC/DC güç kaynağını. EVOM u ve SİNE/SQUARE GENERATOR (sinyal jeneratörünün çalışması için POWER anahtarını ON konumuna getirmelisiniz. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 7

OSİLOKOP UN KULLANIMI Osiloskop elektrik sinyallerini görünür hale getiren gelişmiş bir ölçü aletidir. Bu özelliğinden dolayı elektronik devrelerinin test işleminde önemli bir görev üstlenir. Çünkü devrenin farklı noktalarındaki sinyalleri görünür hale getirerek, dalga şekillerinin kolayca incelenmesi sağlanır. Elektronik sistemlerin incelenmesinde izlenecek en iyi yol, sistemi oluşturan her alt kademe veya bloğun giriş ve çıkış sinyallerini osiloskop ile görünür hale getirerek incelemek ve böylece her kademede olması gereken sinyallerin doğru olarak bulunup bulunmadığını kontrol etmektir. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 8

Yatay Kontrol Tuşları Tetikleme Kontrol Tuşları Dikey Kontrol Tuşları Ekran Osilaskobun en önemli parçası olan ekran aşağıda görülmektedir. Ekran genellikle herbiri 1 cm den oluşan yatay ve dikey karelerden oluşmaktadır. Yatay eksen zaman(time), dikey eksen ise Voltajdaki değişimleri ifade etmektedir. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 9

Time/div (Scale) İ.Ü.M.M.Y.O. Elektronik ve Otomasyon Bölümü Ön panelde bulunan bir diğer kumanda ise Time/div diye adlandırılan ve aşağıda görülen düğmedir. Bu düğmenin görevi, yatay saptırıcılara uygulanan testere dişi(time base) sinyalin periyodunu değiştirmektir. Şekilden görüldüğü gibi düğme üzerinde S(saniye), ms(mili saniye) ve ms(mikro saniye) kademeleri vardır. Buna göre kademe hangi değeri gösteriyor ise, ekranda görülen yatay karelerden her birinin değeri bu değere eşittir. Örneğin Time/div=1mS seçeneğinde iken ekranda görülen şeklin bir periyodu 4 kareye sığıyorsa, herbir kare 1 ms ye eşit olduğundan sinyalin periyodu (4 kare)x(1 ms)=4 ms olur. Düğme üzerindeki kırmızı daire ile gösterilen ve CAL diye tarif edilen kısım ise, Time/div düğmesinin kalibrasyonunun yapıldığı yerdir. Eğer ölçülen değerin doğruluğundan emin olmak istiyorsak, öncelikle değeri bilinen güvenilir bir kaynak osilaskop girişine bağlanır ve ekranda bilinen değer okununcaya kadar CAL düğmesi ile ayar yapılır, bundan sonra bu ayar sabit bırakılıp diğer ölçme işlemlerine geçilebilir. Volt/div (Scale) Bu düğmenin görevi ölçmek istenen ve dışarıdan uygulanan sinyali farklı oranlarda yükselterek veya düşürerek, dikey saptırıcılara uygulamaktır. Buradan ekran üzerinde bulunan herbir dikey karenin, bu düğmenin gösterdiği değere eşit olacağı anlaşılabilir. Örneğin bu düğme 10 mv değerini gösterirken, ekranda görülen sinyalin genliği dikey karelerden üçüne sığıyor olsun, buna göre sinyalin voltaj değeri (3 kare)x(10 mv)=30 mv olur. Düğmenin ortasında kırmızı daire ile gösterilen kontrol ise Voltaj kalibrasyonu yapmak için Eğer osilaskop ön paneline dikkat edilirse bu düğmeden iki adet olduğu görülebilir. Bunun nedeni osilaskobun iki kanallı olması, yani aynı anda iki ayrı girişten verilen iki ayrı sinyali aynı ekranda gösterebilmesidir. Dolayısı ile her bir giriş için ayrı bir Volt/div düğmesi vardır. Bu iki girişin yatay saptırıcılarına aynı testere dişi sinyal uygulandığından Time/div düğmesi bir tanedir. Bu iki giriş kanalından birincisi CH1 (1.Kanal), ikinciside CH2 (2. Kanal) olarak gösterilir. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 10

Y -POS Bu düğmenin görevi, ekranda görünen şekli Y ekseni boyunca aşağı veya yukarı hareket ettirmektir. Böylece sinyali istediğimiz bir bölgede görebilir, veya istediğimiz kareler ile çakıştırabiliriz. Bu bize değer okumada yardımcı olacaktır. İki kanallı osilaskoplarda her bir kanal için ayrı bir Y-POS düğmesi X-POS Bu düğmenin görevi, ekranda görünen şekli X ekseni boyunca sağa veya sola doğru hareket ettirmektir. Böylece sinyali istediğimiz bir bölgede görebilir, veya istediğimiz kareler ile çakıştırabiliriz. Bu bize değer okumada yardımcı olacaktır Intens ve Focus Bu düğmelerin görevi, ekranda görülen şeklin netlik ve parlaklığının ayarlanmasıdır. Intens(Intensity-Yoğunluk) düğmesi katottan çıkan elektron demetinin yoğunluğunu değiştirerek, şeklin ekranda daha parlak görünmesine yardımcı olur. Focus(odaklama) düğmesi ile de, elektron demetini ekranda odaklayarak netlik ayarı yapılabilir CH1 ve CH2 Girişleri Dışarıdan ölçmek istediğimiz sinyal osilaskoba bu soket yardımı ile uygulanır. Bu tip soket özel bir yapıya sahiptir ve BNC soket olarak anılır. Bu sokete aşağıdaki şekilde görülen ölçme uçlarına denilen osilaskop probu takılır. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 11

Osiloskop Prob u Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 12

Girişlerin yanında yazanlar, giriş empedans ve kapasite değeri(10 MW ve 30 pf) ile bu girişlerden osilaskoba zarar vermeden ölçülebilecek maksimum gerilim değerleridir(400 Vp). DC/AC/GND Seçici (Mode)Anahtarı Bu anahtarın görevi, BNC soketlerden girişe verilen sinyalin hangi koşullarda osilaskoba uygulanacağının tespitidir. Örneğin GND(Ground Toprak) seçili ise bu durumda girişten verilen sinyal iptal edilir ve giriş toprağa(osilaskobun şase seviyesine) bağlanır. Böylece bir referans noktası(sıfır noktası) belirlenir ve bundan sonraki ölçümler bu referans noktasına göre yapılır. DC konumu seçili ise, girişlerden verilen sinyal direkt olarak osilaskoba uygulanır(dikey kuvvetlendiriciye) AC konumunda ise giriş sinyaline seri bir kondansatör bağlanır. Böylece girişte olabilecek DC bileşenler filtre edilerek, osilaskoba sadece AC bileşenlerin uygulanması sağlanmış olur. Kanal Seçici Anahtarlar Bu düğmeler sayesinde 1. ve 2. kanallardan verilen sinyallerin ekranda nasıl görüntüleneceği seçilir. CHI/II düğmesine, basılı iken sadece 2.kanaldan, basılı değilken ise sadece 1. kanaldan verilen sinyal ekranda görünür. DUAL düğmesine basılırsa, her iki girişten verilen sinyal ekranda aynı anda görüntülenir.bu görüntüleme yatay tarama sinyalinin(time base sinyali) bir alternansında bir kanal, diğer alternansında diğer kanal olacak şekildedir. ADD düğmesi ile her iki girişten verilen sinyallerin toplamı ekranda tek bir sinyal olarak görüntülenir. CHOP düğmesi aktif iken her iki girişten verilen sinyal ekranda aynı anda ve eşzamanlı olarak görüntülenir Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 13

Tetikleme(Trigger) Kontrolü Osilaskop ekranında görünen sinyal ile tetikleme sinyali arasındaki uyumu(senkronizasyon) sağlarlar. Eğer ekranda görünen şekil sabit kalmıyor ve daima kayıyorsa bu düğmeler ile ayarlamalar yapılarak, ekranda sabit olarak kalması sağlanır. Normalde AT/NORM seçici anahtarı AT(Automatic- otomatik) konumuna getirilerek, osilaskop içerisinde bulunan elektronik devrelerin bu işi otomatik olarak yapması sağlanır. Bu birçok ölçüm için geçerli ve yeterli bir yoldur. Bunun dışında NORM(Normal) konumu seçilirse bu işi dışarıdan kullanıcı manüel(elle ayar) olarak yapabilir. EXT düğmesi ilede, tetikleme sinyali dışarıdan TRIG INP BNC soketi yoluyla osilaskoba uygulanabilir. Tetikleme sağlandığında TRIG ışığı yanar. Osilaskobun doğru ölçüm yapabilmesi için, zaman zaman kalibrasyon edilmesi gerekebilir. Bunun nedeni, eğer osilaskobun ayarı Kalibrasyon Çıkışları bozulmuş ise, ölçmelerde hata oluşabilir. Bu yüzden osilaskobun doğru ölçüm sonuçlarını verdiğinden emin olmak için kalibrasyon işlemi yapılır. Bu iş için, değeri bilinen bir kaynağa ihtiyaç olduğuna daha önce değinilmişti. İşte bu kaynak osilaskop ön panelinde Şekil-18 de görüldüğü gibi verilmiştir. Şekilden görüldüğü gibi ister genlik değeri 0,2 Volt, istersede 2 Volt olan kare dalga şekli seçilerek ve seçilen sinyal Şekil- 19 da görüldüğü gibi osilaskoba uygulanarak, osilaskobun kalibrasyonu yapılabilir. Kalibrasyon için, Volt/div ve Time/div düğmeleri üzerinde bulunan CAL ayar düğmeleri kullanılır. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 14

Osilaskop ile Gerilim Ölçme Osilaskop ile gerilim ölçmeye başlamadan önce, ekranda bir referans noktası(0 V noktası) belirlemek gereklidir. Bunun için öncelikle giriş seçici anahtarı ile GND(toprak) konumu seçilerek, ekranda düz bir yatay çizgi elde edilir. Bundan sonra Y-POS düğmesi ile bu çizgi aşağı-yukarı hareket ettirilerek ekranda hazır halde bulunan yatay çizgilerden birisi ile(normalde ortada bulunan ve diğerlerine göre nispeten kalın olan yatay çizgi ile) çakıştırılarak, sıfır noktası tespit edilir. Bundan sonra DC konumu seçilerek ekranda giriş sinyali şeklinin oluşması sağlanır. Kullanıcının bu referans(0 Volt) noktasını unutmaması gereklidir. AC ölçümlerde sinyalin sıfır noktasından, en yüksek(tepe) pozitif veya negatif voltaj değerine sinyalin maksimum genlik değeri denir. Bu gerilime tepe, maksimum veya peak gerilim değerleride denir ve Vp = Vt = Vm sembolleri ile gösterilir. Negatif ve pozitif tepe noktaları arasında kalan gerilime ise tepeden tepeye(peak to peak) gerilim değeri denir ve Vpp = Vt-t sembolleri ile gösterilir. Bu değer, tanımdan da anlaşılacağı gibi Vpp = 2Vm değerine eşit olur. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 15

Gerilimin değerini bulmak için, ekranda görülen dalga şeklinin dikey kare sayısı ile Volt/div düğmesinin değeri çarpılır. Bu konunun daha iyi anlaşılması için birkaç örnek üzerinde ölçüm işlemini yapalım. Aşağıdaki osilaskop ekranında görülen sinyalin max(tepe) ve tepeden tepeye voltaj değerlerini bulunuz. Volt/div düğmesinin 5 mv değerini gösterdiği bilinmektedir, yani dikey karelerden herbirinin voltaj değeri 5mV tur Çözüm : Referans noktamız ekranın ortasında bulunan yatay çizgidir. Bu çizgiden pozitif(yukarıya doğru) veya negatif(aşağıya doğru) tepe noktasına kadar olan kare sayısı 2 dir. Buna göre sinyalin tepe(max) voltaj değeri; Vt = Vp = Vm = 2 x 5 mv = 10 mv olur. Tepeden tepeye voltaj değeri ise; Vt-t = Vpp = 2 x Vm = 20 mv olur. Aşağıdaki osilaskop ekranında görülen sinyalin max(tepe) ve tepeden tepeye voltaj değerlerini bulunuz. Volt/div düğmesinin 10 V değerini gösterdiği bilinmektedir, yani dikey karelerden herbirinin voltaj değeri 10 V tur. Çözüm : Referans noktamız ekranın ortasında bulunan yatay çizgidir. Bu çizgiden pozitif(yukarıya doğru) veya negatif(aşağıya doğru) tepe noktasına kadar olan kare sayısı 3 tür. Buna göre sinyalin tepe(max) voltaj değeri; Vt = Vp = Vm = 3 x 10 V = 30 V olur. Tepeden tepeye voltaj değeri ise; Vt-t = Vpp = 2 x Vm = 2 x 30 V = 60 V olur. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 16

Osilaskop ile Frekans Ölçme Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi sinyal kendini yatay olarak her beş karede bir tekrarlamaktadır. Bu karelerin temsil ettiği zaman ise sinyalin periyoduna eşittir. Yatay karelerden her birinin değeri Time/div düğmesinin değerine eşit olduğuna göre, yukarıdaki sinyalin periyodu, T = (5 kare) x (Time/div değeri) Eşitliği ile bulunabilir. Sinyalin frekansı(saniyede kendini tekrarlama sayısı) ise, eşitliğinden bulunur. Bu eşitlikte T`nin birimi saniye(s), f`nin birimi ise Hertz (Hz)dir. Eğer osilaskop ekranından bulunan periyot birimi saniye`nin alt ve üst birimlerinden birine eşitse, frekansı Hz cinsinden bulmak için saniye`ye çevirmek gereklidir. Yukarıdaki şekilde görülen kare dalganın periyodu ise 4 kare değerine eşittir. Periyodu bulmak için sinyalin kendini tekrarladığı herhangi iki nokta arasında kalan mesafe alınabilir. Kolaylık olması bakımından, ekrandaki dalga şekli yatay olarak X-POS düğmesi ile sağa veya sola doğru kaydırılarak, referans olarak belirlediğimiz herhangi bir nokta veya çizgi ile çakıştırılabilir. Bu bize okumada kolaylık sağlayacaktır. Not : Burada unutulmaması gereken bir diğer konuda, osilaskop ekranındaki şeklin yatay ve dikey olarak büyüklüğünün ne olması gerektiğidir. Ölçümün hassas olabilmesi için, şeklin büyüklüğünü Volt/div ve Time/div düğmeleri ile değiştirerek, ekrana sığabilecek en büyük konuma getirmek gereklidir. Dalga şeklinin ekrandan taşmamasına dikkat edilmelidir. Böylece gözümüz daha hassas ve az hata ile okuma yapacaktır. Aşağıdaki osilaskop ekranında görülen sinyalin frekansını hesaplayınız. Osilaskobun Time/div kademesi 1 ms konumundadır. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 17

Şekilden görüldüğü gibi sinyal kendini her 5 karede bir tekrarlamaktadır(yatay olarak), yine Time/div = 1 ms olduğuna göre, sinyalin periyodu; T = (5 kare) x (1 ms) = 5 ms olur. Frekans ise; Hz olur. Not: 5 ms değeri saniye`ye çevrilmiştir. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 18

OSİLOSKOP 1. Ekran 2. Flaş bellek çıkışı. Ekrandaki bilgileri belleğe aktarır. 3. Prob kalibrasyon çıkışı. Probları ayarlamakta kullanılır. 4. Y1-Y2 girişleri 5. Genlik ayarı (V/cm). Ekrandaki görüntünün büyüklüğünü ayarlar. 6. Dış eşzamanlama girişi. Görüntüyü durdurmak için dış sinyal girişi. 7. Zaman ekseni ayarı (s/cm) 8. Tetikleme seviye ayarı. Görüntüyü durdurmaya yarar. 9. Otomatik Ayarlama düğmesi. Giriş işaretleri uygulandıktan sonra bu düğmeye basılırsa bütün ayarlar otomatik olarak yapılır. 10. Yatay konum ayarı. Görüntüyü sağa sola kaydırır. 11. İmleç (cursor) açma kapama. Ekranda ölçme noktasını gösteren imlecin görünmesini sağlar. 12. Ölçme düğmesi. Ekrandaki işaretlerin çeşitli büyüklüklerini ölçerek rakamsal olarak gösterir. 13. Düşey konum ayarı. Görüntüyü aşağı yukarı hareket ettirir. 14. Oto kademe düğmesi. Görüntüyü en iyi görünecek şekilde ayarlar. 15. Matematik düğmesi. İki kanal işaretleri arasında matematiksel işlemler yapar. 16. Genel amaçlı ayar düğmesi 17. Bellek düğmesi. Ekrandaki görüntüyü belleğe aktarır. 18. Kanal seçme düğmesi. Y1 ve Y2 kanallarını seçerek bu kanalların ayarlarının yazılım düğmeleri ile ayarlanmasını sağlar. 19. Yazılım düğmeleri (Soft Buttons). O esnada ekranda görünen fonksiyonları yerine getirir. 20. Açma kapama düğmesi. Cihazın üst tarafında yer alır. Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 19

Osiloskop gerilimin zamanla değişimini gösteren ölçme aletidir. Akım ve diğer elektriksel büyüklükleri doğrudan ölçmez. Ölçme yaparken dikkat edilecek noktalar: Eğer ekranda uygun bir şekil göremiyorsanız, probları devreye bağladıktan sonra AUTOSET [9] düğmesine basınız. Şekil elde ettikten sonra ince ayar yapabilirsiniz. Şekil durmuyorsa TRIG MENU düğmesine basarak ekrandaki menuden tetikleme kanalını (1 veya 2) olarak seçiniz ve TRIGGER LEVEL [8] düğmesi ile ayar yapınız Hazırlayan: Öğr. Grv. Necati ÖZBEY Sayfa 20