MEHÂSİN-İ SELÂTİN HACER SÖNMEZ ve KURSİYERLERİ TEZHİP SERGİSİ Tarih: 2-15 Mayıs 2013 Açılış: 2 Mayıs 2013 Perşembe Saat: 14:00 Yer: Dolmabahçe Sarayı Sergi Salonu
Başkan dan Değerli Sanatseverler, Ünlü şair Necip Fazıl Kısakürek, Anladım işi; sanat Allah ı aramakmış/ Marifet bu, gerisi çelik çomakmış... der dizelerinde. İlk çağlardan bugüne kadar sürekli geliştirdiği sanat anlayışında insanoğlu, şairin de dediği gibi, hep bir arayış içinde olmuştur. Sanatçı daima güzeli arar ve eserlerini en güzel e ulaşma arayışı ile vücuda getirir. En güzel olana ulaşma arzusu ve arayışı ise, geleneksel değerlere bağlılık ve maneviyat duygusunu gerektirir. Gelenekli sanatlarımızla uğraşan sanatçılar için bu değerler, olmazsa olmaz unsurlardır. Öyle ki, geçmişinden kopmuş bir sanatçının kaleminden çıkan bir hat yazısı, fırçasından dökülen bir tezhip motifi eksiktir, âdeta öksüzdür. Bu sanatlarımızla uğraşanlarımızda maneviyat duygusu kadar, geleneksel değerlere, geçmişe bağlılık da mühimdir. Söz konusu gelenekli sanatlarımız olduğunda, Osmanlı sultanlarını yâd etmemek haksızlık olur. Zira güçlü devlet geleneği ve engin hoşgörüsüyle üç kıtaya hükmeden Osmanlı Devleti nde padişahlar, gelenekli sanatlara altın çağını yaşatan Kanuni Sultan Süleyman örneğinde olduğu gibi sanatın ve sanatçının daima destekçisi olmuştur. İSMEK tezhip usta öğretici Hacer Sönmez ve öğrencilerinin hazırladığı Mehâsin-i Selâtin isimli sergi için hazırlanan bu albümde, 36 Osmanlı padişahıyla ilgili tezyinatı göreceksiniz. Sultanların Güzellikleri ni ele alan bu sergi, bizlere 623 yıllık şanlı bir tarih ve pek çok alanda sayısız eserler bırakan Osmanlı sultanlarını yâd etme imkânı sunmaktadır. Geleceğin sanatçılarını yetiştirmeye katkıda bulunan İSMEK çatısı altında hazırlanan, her bir motifi sanat aşkı ile üretilen birbirinden kıymetli eserleri, sizlerle paylaşmaktan mutluluk duyuyoruz. Dünyada hoş bir seda bırakacak, sanat gibi bir yaşam dileklerimle Mehâsin-i Selâtin Tezhip, mükemmel üslûp birliği içinde gelişen sanat anlayışının, en incelmiş biçimiyle kitap sanatlarına uygulanmasıdır. Tezhip yapanlar aynı zamanda çağlarının sanat dünyasını biçimlendirip yönlendiren büyük tasarımcılardır. Dolayısıyla tezhip bir yansımadır. Mimaride ve tüm diğer sanat dallarında ortaya konmuş olan ve insanlığa yepyeni bir açılım getiren Türk-İslâm sanatları, bütün dünyayı etkileyen muhteşem bir medeniyetin, bir bütünün, her şeyiyle bir yaşam tarzının yansımasıdır. Etrafınızda, geçmişin emanet ettiği eserlere bir de bu gözle bakın! İşte Mehâsin-i Selâtin, Osmanlı dan kalan tarihi mirasın bu gözle görülmesi için hazırlanmış, Ulu Çınar dan yansıyanların tezyinatıdır. Osmanlı sultanları, arkalarında 30 binin üzerinde mimari eser, sayısı belirsiz yazılı ve görsel sanat eseri ile dolu 623 yıllık şanlı bir tarih bırakmıştır. Savaşları, şiirleri, yerine göre görkemli, yerine göre mütevazı mimari eserleriyle, gerçekleşen sadık rüyaları ve o rüyaları hayra yoran sadık dostlarıyla, tarihe ışık tutan fermanlarıyla, adaletin simgesi olmuş ve bu büyük çatı altında nice millet ve devletleri büyük bir hoşgörüyle barındırmışlardır. Yeryüzüne sığmayan gönle sahip olarak, ötelerin de fethi için ömürlerini bu yolda harcamışlar, saltanat mühürlerini şanlı bir tarihin üzerine vurmuşlardır. Osman Gazi nin sadık rüyası, Orhan Gazi nin sabırla bekleyip Bursa yı fethedişini, Murat Hüdâvendigâr ın Kosova da kabul görmüş duasını, Yıldırım Beyazıt ın yaptırdığı Ulu Camii nin sırlarını, padişahlığı müddetince 24 muharebede kırka yakın yara alan Çelebi Mehmet i, İstanbul u fetheden Fatih Sultan Mehmet i, Mısır Fatihi Yavuz Sultan Selim i, Kanuni Sultan Süleyman ı ve diğer cihan sultanlarını tam anlamıyla ne anlatmamız ne de bıraktıklarına bakarak onları unutmamız mümkün değildir. Geçmişi yâd etmek, geleceğe sağlam adımlar atacak gözle bakmaktır ve o kudreti bulmaktır. Kökleri yedi cihana yayılmış bir Ulu Çınar ın gölgesinde esen Mehasin-i Selatin işte bize bunları hatırlatır. Cihan sultanlarını yad etmek amacıyla, 28 ayrı elde işlenmiş 36 padişahın tezyinatı olan Mehasin-i Selatin işlemiş olduğu konu ve işleniş tarzıyla bir ilkin ikincisi olarak yapılmış mütevazı bir çalışmadır. Niyetimiz, bir tohum mahiyeti taşıyarak, temiz ve yetenekli gönüllerin toprağına tezhip aşkının düşmesini sağlamaktır. Eserlerde yer alan ferman metinleri, sultanların orijinal ferman ve beratlarının ilk dört satırından oluşmakta ve bu alanda bir ilki teşkil etmektedir. Fermanların yazıları, Hattat Hüseyin Hüsnü Türkmen e aittir. Bu vesile ile kendisine teşekkür ederiz. Hacer SÖNMEZ İSMEK Tezhip Usta Öğreticisi
OSMAN BEY Padişahlık Sırası: 1. Sultan Babası: Ertuğrul Gazi Annesi: Hayme Hatun Doğumu: Söğüt - 1258 Vefatı: Bursa - 1324 Saltanatı: 1281-1324 Eserin kenar süslemesi ve geometrisinde, bir Selçuklu eseri olan Sivas Divriği Camii nden esinlenilmiştir. Osman Bey in rüyası ve rüyasında gördüğü, Osmanlı nın kuruluşuna işaret eden ve Osmanlı ile özdeşmiş olan çınar ağacı, Osmanlı İmparatorluğu nun dünya hakimiyeti gibi eserin geneline hakim olmuştur. Haritalar ise Osmanlı nın bir beylik olarak Söğüt dolaylarından başlayıp üç kıtaya ulaşan hükümdarlığını göstermektedir. Tezhip: Esranur KAHRAMAN 6 7
ORHAN GAZİ Padişahlık Sırası: 2. Sultan Babası: Osman Bey Annesi: Hal Hatun Doğumu: Söğüt - 1281 Vefatı: Bursa -1362 Saltanatı: 1326-1362 Osmanlı akçe sikkesi ilk kez onun döneminde kullanılmış, Bursa fethedilip başkent yapılmıştır. Osmanlı Beyliği, onun döneminde yeni yasa ve düzenlemelerle devlet haline getirilmiş; ilk vezirlik teşkilatı, divan örgütü ve vakıf sistemi onun padişahlığı döneminde kurulmuştur. Orhan Gazi döneminde İznik fethedilerek Osmanlı nın kültür, sanat ve ticaret merkezi haline getirilmiştir. Eserin oluşturulmasında, bu şehirde bulunan İznik Camii nden esinlenilmiştir. Tezhip: Semra KAR ŞAHİN 8 9
I. MURAT Padişahlık Sırası: 3. Sultan Babası: Orhan Gazi Annesi: Nilüfer Hatun Doğumu: Bursa - 1326 Vefatı: Kosova - 1389 Saltanatı: 1362-1389 Eserin üretiminde Bursa Hüdavendigâr ve Şahadet Camii motiflerinden esinlenilmiştir. Tezhip: Cevdet TÜFEKÇİ YILDIRIM BEYAZIT Padişahlık Sırası: 4. Sultan Babası: Sultan I. Murat Annesi: Gülçiçek Hatun Doğumu: Akşehir - 1403 Saltanatı: 1389 1402 Yıldırım Beyazıt, Anadolu Hisarı nı yaptırarak İstanbul u kuşatmış, Ankara Savaşı nda ise Timur tarafından esir edilmiştir. Eserimiz, dönemin tezyinatı münhani ağırlıklı olduğundan, münhani işlenmiştir. Tezhip: Rabia Güler ÖZSOY 10 11
I. MEHMET Padişahlık Sırası: 5. Sultan Babası: Sultan Yıldırım Beyazıt Annesi: Devlet Hatun Doğumu: Edirne - 1386 Vefatı: Edirne - 1421 Saltanatı: 1413-1421 Osmanlı Devleti nin 2. kurucusu olarak bilinir. Azim ve irade sahibi, sözüne ve vaadine sadık, vakur bir hükümdardı. 8 yıllık saltanatı boyunca küçük büyük 24 muharebede 40 a yakın yara almış, içte ve dışta düşmanlarına karşı mücadele etmiş, diğer Müslüman kardeşlerine her yıl hediyeler göndererek, hac zamanı paylaşma adetini başlatmıştır. Eserde, 1. Mehmet in metfun bulunduğu Bursa Yeşil Türbe den esinlenilmiştir. Tezhip: Nilgün YILMAZ 12 13
II. MURAT Padişahlık Sırası: 6. Sultan Babası: Sultan I.Mehmet (Çelebi Mehmet) Annesi: Emine Hatun Doğumu: Amasya - 1404 Vefatı: Edirne - 1451 Saltanatı: 1. Saltanat : 1421 1444 2. Saltanat : 1446 1451 Edirne de vefat ettiği halde, vasiyeti gereği Bursa Muradiye Külliyesi ndeki türbesine gömüldü. Vasiyetinde Mezarımın üstüne büyük hükümdarlar için yapılan muhteşem türbelerden yapmayınız cesedimi lahde değil sünnet-i seniyye üzere toprağa koyun, etrafı duvar fakat üstü açık bir türbe yapın. dediği için vasiyetine uygun yapılan bir türbeye defnedildi. Eser hazırlanırken Bursa ve Edirne Muradiye camilerinin süslemelerinden yararlanılmıştır. Tezhip: Füsun BEYDİLİ 14 15
FATİH SULTAN MEHMET Padişahlık Sırası: 7. Sultan Babası: Sultan II. Murat Annesi: Huma Hatun Doğumu: Edirne - 1432 Vefatı: Gebze - 1481 Saltanatı: 1451-1481 Pek çok özelliğinin yanı sıra bahçıvanlığı ile de ünlü olan Fatih Sultan Mehmet, Topkapı Sarayı nı çevreleyen Has Bahçe nin bir kısmını gül bahçesi olarak tanzim ettirmiştir. Bu bahçede yetiştirilen güllerden sarayın gülabdanlarından ellere dökülen gül suyu, helva, güllaç, gül mayası, gül reçeli ve gül şerbeti yapılmıştır. Eser hazırlanırken Fatih Camii desenlerinden, İstanbul un fethi sırasında yapılmış olan Rumeli Hisarı ndan ve Topkapı Sarayı ndan esinlenilmiştir. Tezhip: Gül MUTLU 16 17
II. BEYAZIT Padişahlık Sırası: 8. Sultan Babası: Sultan II. Mehmet Annesi: Gül Bahar Hatun Doğumu: Dimetoka - 1452 Vefatı: Çorlu - 1512 Saltanatı: 1481-1512 II. Beyazıt, kültür, sanat ve mimaride Osmanlı yı zirveye çıkarmıştır. Eserde Beyazıt Camii nden esinlenilmiştir. Motifler, aslı korunarak tezhibe uyarlanmıştır. Tezhip: Füsun BEYDİLİ 18 19
YAVUZ SULTAN SELİM Padişahlık Sırası: 9. Sultan Babası: Sultan II.Beyazı Annesi: Ayşe Hatun Doğumu: Amasya - 1467 Vefatı: Çorlu - 1520 Saltanatı: 1512 1520 Halifelik unvanını Osmanlı Hanedanı na kazandırmasına rağmen, halife olarak anılmak istememiş; Ben olsam olsam, Mekke ve Medine nin hizmetkarı (Hadim ul-harameyn iş- Şerifeyn) olurum demiş ve bu sıfatla anılmıştır. Mukaddes Emanetler in İstanbul da muhafaza altına alınmasını sağlamıştır. Tezhip: Meryem VARICIER 20 21
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN Padişahlık Sırası: 10. Sultan Babası: Yavuz Sultan Selim Annesi: Hafza Hatun Doğumu: Trabzon - 1495 Vefatı: Zigetvar - 1566 Saltanatı: 1520-1566 Eserde Süleymaniye Camii nin mihrabı, çinileri ve diğer görsel zenginliklerinden esinlenilmiştir. Kanuni nin üstün yetenekleri dışında sanata olan tutkusu ve mücevher tasarım yeteneği de eserde işlenmiştir. Tasarımda Süleymaniye Camii nin mihrabı 2 kere kullanılarak, sultanın biri Macaristan diğeri İstanbul da olan iki türbesi vurgulanmak istenmiştir. Tezhip: Hacer SÖNMEZ 22 23
II. SELİM I. MURAT Padişahlık Sırası: 11. Sultan Babası: Kanuni Sultan Süleyman Annesi: Hürrem Haseki Hatun Doğumu: İstanbul - 1524 Vefatı: İstanbul - 1574 Saltanatı: 1566-1574 Sultan Edirne de Selimiye Camii ni yaptırmış ve eserin her ayrıntısı ile yakından ilgilenerek üzerinde titizlikle çalışmıştır. Eserin tasarımında, Selimiye Cami inde bulunan desenlerden ve sultanın kaftanından esinlenilmiştir. Tezhip: Arzu POYRAZ Padişahlık Sırası: 12. Sultan Babası: Sultan II.Selim Annesi: Nurbanu Hatun Doğumu: Manisa -1546 Vefatı: İstanbul - 1595 Saltanatı: 1574-1595 Önemli pek çok olay onun saltanatı sırasında gerçekleşmiştir. İran Savaşı, İngilizler e kapitülasyon verilmesi, ilk rasathanenin kurulması, hayvan hakları üzerine ilk fermanın çıkarılması bunlardan bazılarıdır. Eserin tasarım ve motiflerinde Ayasofya daki III. Murat türbesinden esinlenilmiştir. Tezhip: Şebnem KARABULUT 24 25
II. MEHMET Padişahlık Sırası: 13. Sultan Babası: Sultan III. Murat Annesi: Safiye Valide Hatun Doğumu: Manisa - 1566 Vefatı:İstanbul - 1603 Saltanatı: 1595-1603 Haçova Meydan Savaşı nı Avrupalılara karşı kazanmış, Eğri Kalesi ni fethetmiştir. Eser tasarlanıp hazırlanırken, Ayasofya Camii nde bulunan IV. Mehmet Türbesinden ve Eğri Fetihnamesi nin cilt kapağından esinlenilmiştir. Tezhip: Sema PERÇİN 26 27
I. AHMET Padişahlık Sırası: 14. Sultan Babası: Sultan III. Mehmet Annesi:Handan Hatun Doğumu: Manisa - 1590 Vefatı: İstanbul - 1617 Saltanatı: 1603-1617 14 yaşında tahta çıkmıştır. Tasavvufi yönü ağır basan şiirler yazmıştır. Kardeş katli uygulamasını durdurmuştur. Eserde, Sultan Ahmet Camii nin tavan süslemeleri ve minberinden esinlenilmiştir. Tezhip: Nihal DÜNDAR 28 29
I. MUSTAFA Padişahlık Sırası: 15. Sultan Babası: Sultan III.Mehmet Annesi: Halime Sultan Doğumu: Manisa - 1591 Vefatı: İstanbul - 1639 Saltanatı: 1. Saltanatı 1617 1618 / 2. Saltanatı 1622-1623 Sultanın kısa ve olaylı geçen saltanatından günümüze kalmış esere ulaşılamadığından defnedildiği yer olan Ayasofya çalışılmıştır. Ayasofya daki motifler aslı korunarak tezhibe uyarlanmıştır. Tezhip: Naşide SÜTCÜOĞLU II. OSMAN Padişahlık Sırası: 16. Sultan Babası: Sultan I. Ahmet Annesi: Mahfiruz Hatice Hatun Doğumu: İstanbul - 1604 Vefatı: İstanbul - 1622 Saltanatı: 1618-1622 Azim ve irade sahibi bir padişah olan Sultan Genç Osman ın gençliği ve tecrübesizliği kendisine hazin sonu hazırlamıştır. Eserde Sultan 1. Ahmet in türbesinden esinlenilmiştir. Tezhip: Yasemin DEMİR 30 31
IV. MURAT Padişahlık Sırası: 17. Sultan Babası: Sultan I. Ahmet Annesi: Kösem Hatun Doğumu: İstanbul - 1612 Vefatı: İstanbul - 1640 Saltanatı: 1623-1640 IV. Murat dönemi Osmanlı İmparatorluğu nun Duraklama Dönemi olarak bilinen evresinde toparlandığı istikrarlı bir dönemdir. 4. Murat, Osmanlı sultanları arasında fiziksel kuvveti ile ünlüdür; güreş, cirit, binicilik ve gürz kullanmada maharet sahibidir. Evliya Çelebi, Kâtip Çelebi gibi âlimler, teşvik ve himaye ettiği kişiler arasındaydı. Bağdat ve Erivan Fatihi olarak adını tarihe yazdıran sultan, yeniçeri ve sipahi ocaklarını ortadan kaldırıp içki ve tütünü yasakladı. Eserin tasarımında Bağdat Köşkü nden ve burada kullanılan süslemelerden esinlenilmiştir. Tezhip: Emine ÇEPNİ 32 33
SULTAN İBRAHİM Padişahlık Sırası: 18. Sultan Babası: Sultan I. Ahmet Annesi: Kösem Sultan Doğumu: İstanbul - 1615 Vefatı: İstanbul - 1648 Saltanatı: 1640-1648 Şehzadeliğinde çok sıkı bir saray eğitim ve terbiyesi almış olan Sultan İbrahim döneminde yapılan mimari eserlerden bazıları şunlardır: Topkapı Sarayı nın içine yapılan Sünnet Odası, Sünnet Odası ile Bağdat Köşkü arasına inşa edilen Kameriye (İftar yeri) ve sarayın alt kısmında deniz kıyısına yapılan yazlık Sepetçiler Köşkü. Eserin tasarımında bu mimari eserlerden ve eserlerin süslemelerinden esinlenilmiştir. Tezhip: Burcu DEMİR 34 35
IV. MEHMET Padişahlık Sırası: 19. Sultan Babası: I. İbrahim Annesi: Turhan Hatice Sultan Doğumu: İstanbul - 1641 Vefatı: Edirne - 1687 Saltanatı: 1648-1687 4. Mehmet zamanında elde edilen yeni çiçek çeşitlerinden dolayı gittikçe genişleyen çiçek üretimi ve pazarına düzen vermek amacıyla Meclis-i Şükûfe (Çiçek Meclisi) kurulmuştur. Meclisi Şükûfe de çiçekler; yaprakları, çiçekleri ve benzerleri arasındaki yeri bakımından değerlendirilir, varsa kusurları gösterilirdi. Eserde Yeni Cami nin hünkâr mahfilindeki kubbe desenlerinden esinlenilmiştir. Tezhip: Aylin Eda DURAK 36 37
I. SÜLEYMAN Padişahlık Sırası: 20. Sultan Babası: Sultan İbrahim Annesi: Saliha Hatun Doğumu: İstanbul - 1642 Vefatı: Edirne - 1691 Saltanatı: 1687-1691 II. Süleyman yumuşak tabiatlı, doğru konuşan, adil olmaya gayret eden bir kişiliğe sahipti ve reddedememesi ile de bilinirdi. Çıktığı bir seferde vefat eden sultanın naaşı, atası ve adaşı olan Kanuni Sultan Süleyman ın Süleymaniye Camii yanındaki türbesine defnedildi. Eserin tasarımında bu türbenin tavan süslemelerinden ve türbe girişinde işlenmiş olan Hacer ul Esved taşı resminden esinlenilmiştir. Tezhip: Arzu POYRAZ 38 39
II. AHMET Padişahlık Sırası: 21. Sultan Babası: I. İbrahim Annesi: Hatice Muazzez Sultan Doğumu: İstanbul - 1642 Vefatı: Edirne - 1695 Saltanatı: 1691-1695 II. Ahmet döneminde en meşhur çiçek heveskarlarından ve çiçek üstatlarından biri Nimet Molla Efendi, diğeri ise Hasköylü Bostanî Mustafa idi. O dönemde çiçek severler öldüklerinde mezar taşları çiçeklerle süslenirdi. Eser, Kanuni Sultan Süleyman ın türbesinde yer alan desenlerden ve o dönemin mezar taşlarından esinlenerek hazırlandı. Tezhip: Aylin Eda DURAK 40 41
II. MUSTAFA Padişahlık Sırası: 22. Sultan Babası: Sultan IV. Mehmet Annesi: Emetullah Gülnuş Hatun Doğumu: İstanbul - 1664 Vefatı: İstanbul - 1704 Saltanatı: 1695-1704 Sultan II. Mustafa 1703 yılında vefat etmiş ve Hatice Turhan Sultan ın türbesine defnedilmiştir. Türbe, 1663 yılında Mimar Mustafa Ağa tarafından klasik Osmanlı tarzında yapılmıştır ki Şehr-i İstanbul un en büyük türbesidir. Giriş önündeki revak ve saçak süslemelerinin, sanat değeri bakımından önemi büyüktür. Giriş kapısı sedef ve fildişi tekniğinin en güzel örneklerindendir. Duvar, üst pencere hizasına kadar devrinin en güzel çini panoları ile süslenmiştir ve türbede ayrıca vitray işçiliğinin usta örnekleri görülmektedir. Hazırlanan eserde, türbenin giriş yönündeki süslemelerden esinlenilmiştir. Tezhip: Aslı ÇALIŞKAN 42 43
III. AHMET Padişahlık Sırası: 23. Sultan Babası: Sultan IV. Mehmet Annesi: Emetullah Gülnuş Hatun Doğumu: İstanbul - 1674 Vefatı: İstanbul - 1736 Saltanatı: 1703-1730 İslâm dininin temizliği emretmesi, su ihtiyacı olanlara bunun temin edilmesinin sevap olması, bilhassa sultanlar tarafından çeşme, sebil ve hamamların yapılmasına sebep olmuştur. Buna binaen Sultan III. Ahmet Topkapı Sarayı nın ilk kapısı Bâb-ı Hümâyun un önündeki küçük meydanda, planını bizzat kendi çizdiği Sultan Ahmet Çeşmesi ni imar ettirmiştir. Çeşmenin bir bölümü aynı zamanda, sebil olarak da yapıldığı için, Sultanahmet Çeşme ve Sebili diye de anılır. Eserin tasarımında bu çeşmeden ve çeşmede yer alan tezyinattan esinlenilmiştir. Tezhip: Seda SATIŞ 44 45
I. MAHMUT Padişahlık Sırası: 24. Sultan Babası: Sultan II. Mustafa Annesi: Saliha Hatun Doğumu: İstanbul - 1696 Vefatı: İstanbul - 1754 Saltanatı: 1730-1754 Bahar dalı Osmanlı da gül, lale, karanfil ve sümbül kadar çiçek severlerin gözdesi olmuştur ve bu sevgi 16. yüzyıldan itibaren süsleme sanatlarına da yansımıştır. I. Mahmut un titiz çalışmaları sonucu aşıladığı sayısız lale türlerinin en gözdesi ise siyah laledir. Eserin hazırlanmasında I. Mahmut döneminde yapılan ve kendi adıyla anılan çeşmeden ve Ayasofya daki kütüphanesinden esinlenilmiştir. Tophane de bulunan çeşme üzerindeki mermer işlemelerde bereketi temsil eden meyve ağaçları ve sultanın gözde çiçeği siyah lale de eserde yansıtılmıştır. Tezhip: Oya METALAR 46 47
III. OSMAN Padişahlık Sırası: 25. Sultan Babası: Sultan II. Mustafa Annesi: Şehsuvar Hatun Doğumu: İstanbul - 1698 Vefatı: İstanbul - 1757 Saltanatı: 1754-1757 Hat sanatına düşkün olmasıyla bilinen III. Osman, 58 yıl cezaevinde kalmıştır. Eser tasarlanırken dönemin önemli mimari yapılarından Nuri Osmaniye Camii nden esinlenilmiştir. Tezhip: Serpil BAĞCIK III. MUSTAFA Padişahlık Sırası: 26. Sultan Babası: Sultan III. Ahmet Annesi: Mihrişah Hatun Doğumu: İstanbul - 1717 Vefatı: İstanbul - 1774 Saltanatı: 1757-1774 Fransızca dan matematik ve astronomi ile ilgili tercümelerin yapıldığı, çeşitli ıslah hareketlerinin görüldüğü bu dönemde yaptırılan Üsküdar Ayazma Camii nin tezyinatı, eserin tasarımına esin vermiştir. Tezhip: Mükerrem FERSAH 48 49
I. ABDÜLHAMİT Padişahlık Sırası: 27. Sultan Babası: III. Ahmet Annesi: Rabia Şermi Sultan Doğumu: İstanbul - 1725 Vefatı: İstanbul - 1789 Saltanatı: 1774-1789 I. Abdülhamit saf kalpli, dindar ve şefkatli bir kişiliğe sahipti. Kapanan Müteferrika Matbaası ndan sonra ilk matbaa onun zamanında açılmıştır. Aynı zamanda başarı bir hattat olan sultan, Osmanlı padişahları içinde en fazla hayır eseri yaptırması ile de bilinir. Kaleme aldığı ve Mescid-i Nebevî ye konulmak üzere Medine ye gönderdiği kasidesi meşhurdur. Ortaya konan eserde, I. Abdülhamit in yaptırdığı Beylerbeyi Cami nin tezyinatında kullanılan motiflerinden esinlenilmiştir. Tezhip: Cevdet TÜFEKÇİ 50 51
III. SELİM Padişahlık Sırası: 28. Sultan Babası: Sultan III.Mustafa Annesi: Mihrişah Hatun Doğumu: İstanbul - 1761 Vefatı: İstanbul - 1807 Saltanatı: 1789-1807 Eserin tasarımında III. Selim döneminde yapılan Üsküdar Selimiye Camii motiflerinden esinlenilmiştir. Tasarımın orta kısımda ise, III. Selim e hediye edilmiş olan murassa askısı çalışılmıştır. Tezhip: Naşide SÜTÇÜOĞLU IV. MUSTAFA Padişahlık Sırası: 29. Sultan Babası: Sultan I. Abdülhamit Annesi: Aişe Sine Perver Hatun Doğumu: İstanbul - 1779 Vefatı: İstanbul - 1808 Saltanatı: 1807-1808 Eserin tasarımında IV. Mustafa nın metfun bulunduğu türbenin büyük kubbesindeki süslemelerden esinlenilmiştir. Tezhip: Arife GÜL 52 53
II. MAHMUT Padişahlık Sırası: 30. Sultan Babası: Sultan I. Abdülhamit Annesi: Nakşi Dil Hatun Doğumu: İstanbul - 1784 Vefatı: İstanbul - 1839 Saltanatı: 1808-1839 Sultan II. Mahmut döneminde, mimari alanda yeni gelişmelerin başladığı görülür. İmparatorluğun değişik bölgelerinde birbirinden güzel yapılar inşa edilmiştir. Bu tezhip tablomuzda Sultan II. Mahmut un yaptırdığı eserlerden biri olan İstanbul Tophane de yaptırmış olduğu Nusretiye Camii nden esinlenilmiştir. II. Mahmud Peygamber Efendimizin elinin ve alnının değdiği Medine deki Kuba Mesci dini, aslına uygun olarak tamir ettirir ve yeniletir. Ancak Osmanlı, her imar ve inşa ettiği yapıya imzasını attığı, tuğrasını çektiği halde, bu mescidi tamir ettiren II. Mahmut Rasûlullah ın bizzat taş taşıyarak kendi elleriyle inşa ettiği bir mabede ben tuğramı çekmekten utanırım der mescidin kapısının üstüne kelime-i tevhidi içeren bir tuğra çektirirken, altına da küçücük kendi tuğrasını koydurur. Devrin padişahı, bu kutlu mescitte yerini gerçek padişaha terk etme edebini unutmamıştır. Osmanlı sultanlarının en zayıfından en kudretlisine kadar değişmeyen ortak faziletleri, Rasûlullah a karşı duydukları hürmet ve muhabbettir. İşte bunun taş üstündeki delili sayılabilecek olan ve bir benzeri de bulunmayan Kubâ Mescidi ndeki kitabe, o sevginin ihtişamlı bir nişanesi olarak bizim de eserimizde yerini almıştır. Tezhip: Şermin UZUNER 54 55
ABDÜLMECİT Padişahlık Sırası: 31. Sultan Babası: Sultan II. Mahmut Annesi: Bezmialem Valide Sultan Doğumu: İstanbul: 1823 Vefatı: İstanbul - 1861 Saltanatı: 1839-1861 1839 da Gülhane Meydanı nda Tanzimat Fermanı nın okunması modernizasyon çabalarının yeni bir aşamasıdır. Sultan Abdülmecit toplumu yeniliklere özendirmek için kurum açılışlarına, okul sınavlarına ve derslerine katılıyor, gündelik yaşantısında yenilikleri teşvik ediyordu. Onun döneminde yapılan Dolmabahçe Sarayı, Barok ve Rokoko gibi mimari üslupların terkibini yansıtan yapısıyla Sultan Abdülmecit in Batılı sanat zevkinin sembol eseri olarak gözlerimizin önündedir. Eserde kullanılan desenlerde Tanzimat Fermanı nın kenar süslemeleri ve Dolmabahçe Sarayı nın merdivenlerindeki kalem işlerinden esinlenilmiştir. Tezhip: Deniz ERDOĞAN 56 57
ABDÜLAZİZ Padişahlık Sırası: 32. Sultan Babası: Sultan II. Mahmut Annesi: Pertevniyal Hatun Doğumu: İstanbul - 1830 Vefatı: İstanbul - 1875 Saltanatı: 1861-1876 Beylerbeyi Sarayı Sultan Abdülaziz döneminde çıkan büyük bir yangında tahta yapıya sahip olduğu için yanmış ve büyük hasar almıştır. Sultan, Beylerbeyi Sarayı nı muhteşem bir yapıya dönüştürmüştür. Sarayda dönemin tarzı olarak barok kullanılmıştır. Eserimizde sarayın 20. salonunun tavan işlemelerindeki motiflerden esinlenilmiştir. Yapıda bulunan yelkenli ve kadırga resimlerinin bir çoğu sultan Abdülaziz tarafından tasarlanmıştır. Eserde sultanın bu yeteneği ve tutkusu yansıtılmak istenmiştir. Tezhip: Oya METALAR 58 59
V. MURAT Padişahlık Sırası: 33. Sultan Babası: Sultan Abdülmecit Annesi: Şevkefza Valide Sultan Doğumu: İstanbul - 1840 Vefatı: İstanbul - 1904 Saltanatı: 1876-1876 V. Murat, tahta çıktığında amcasının feci ölümü üzerine cinnet getirip yurtdışından getirtilen doktorlara muayene ettirilmiş ve 93 günlük saltanatına son verilmiştir. Bu sebepten mimari bir eseri bulunmamıştır. Vefatında Eminönü ndeki Valide Hatice Turhan Türbesi ne defnedilmiştir. Eserde bu türbenin çinilerinde ve tavan süslemelerinde yer alan desenler ile türbe camındaki servi ağacı figüründen ve minyatürlerden esinlenilmiştir. Tezhip: Seher ÖVET BAŞKAN 60 61
II. ABDÜLHAMİT Padişahlık Sırası: 34. Sultan Babası: Sultan I. Abdülmecid Annesi: Tir-i Müjgan Hatun Doğumu: 1842 Vefatı: 1918 Saltanatı: 1876-1909 Onu şu kısa cümle özetler niteliktedir: Meçhul, mahzun, yalnız sultan... Anladı lâkin anlaşılamadı Eserde İstanbul Ünivetsitesi Hukuk Fakültesi doktora odalarındaki tezyinatlardan esinlenilmiştir. Tezhip: Yasemin DEMİR 62 63
MEHMET REŞAT Padişahlık Sırası: 35. Sultan Babası: Sultan Abdülmecit Annesi: Gülcemal Kadın Efendi Hatun Doğumu: İstanbul - 1844 Vefatı: İstanbul - 1918 Saltanatı: 1909-1918 Mehmet Reşat ın, muhtemelen ölümü güzel karşılamak istediği için, henüz ölmeden bizzat kendisinin yaptırmış olduğu türbesindeki süslemeler, esere ana ilham kaynağı olmuştur. Dönemin ihtişamı da padişahın adına yapılan Reşat altınları ile gösterilmiştir. Tezhip: Melike DEVECİ 64 65
MEHMET VAHDETTİN Padişahlık Sırası: 36. Sultan Babası: Sultan Abdülmecit Annesi: Gülistu Kadın Efendi Hatun Doğumu: İstanbul - 1861 Vefatı: San Rema - 1926 Saltanatı: 1918-1922 Sultan Vahdettin ölümünden sonra Şam daki Selahattin Eyyubi Türbesi ne defnedilmek istemiştir. eserde bu türbenin çinilerinden esinlenilmiştir. Tezhip: Seher ÖVET BAŞKAN 66