THE GOLD STANDARD: Gold Standard Gönüllü Dengeleme Projeleri Proje Tasarım Dokümanı (GS-VER-PDD)A Daha fazla bilgi için lütfen Gold Standard ile irtibata geçiniz: http://www.cdmgoldstandard.org info@cdmgoldstandard.org Telefon +41 61 283 09 16 Faks +41 61 271 10 10 İşbu Doküman şablonu tarafından Nisan 2006 tarihinde geliştirilmiştir. Bu projeler (VER ler) hususunda Gold Standard şu kuruluşlardan mali destek almıştır:
sayfa 2 GÖNÜLLÜ DENGELEME PROJELERİ PROJE TASARIM DOKÜMANI FORMU (GS-VER-PDD) Versiyon 01 şu tarihten itibaren geçerlidir: Ocak 2006) İÇİNDEKİLER A. Proje etkinliğinin genel açıklaması B. Esas alınacak bir metodolojinin uygulanması C. Proje etkinliği / Kredilendirme döneminin süresi D. Bir izleme metodolojisi ve planının uygulanması E. Kaynaklar tarafından sera gazı emisyonlarının tahmini F. Çevreye olan etkileri G. Paydaşların yorumları Ekler Ek 1 Ek 2 Ek 3 Ek 4 Ek 5 Ek 6 Proje etkinliğindeki katılımcılar hakkında irtibat bilgileri Esas alınacak bilgiler İzleme planı Rüzgâr türbinlerinin koordinatları Türkiye nin ülke risk primi Birincil Paydaş Danışma Toplantısına Davetliler Listesi
sayfa 3 BÖLÜM A. Proje etkinliğinin genel açıklaması A.1 Proje etkinliğinin başlığı Başlık: Rotor Elektrik Üretim Osmaniye Rüzgâr Çiftliği Sürüm: 01 07 Tarih: 03.12.2008 A.2. Proje etkinliğinin açıklaması Proje özeti: Türkiye nin güneydoğusundaki Osmaniye vilayetinin Gökçedağ Dağlarında yer alan Rotor Elektrik Üretim Osmaniye Rüzgar Çiftliği (bundan böyle Proje olarak atıfta bulunulacak olup), her biri 2.5 MW anma gücü olan, kurulu toplam 135 MW kapasite gücü olan ve 466,742MWh 1 tahmini yıllık elektrik üretimi sağlayacak 54 adet rüzgar türbininden oluşmaktadır. Türbinler, General Electric (GE) Energy model 2.5xl olup, Zorlu Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Türkiye kuruluşunun bir alt kuruluşu olan Rotor Elektrik Üretim A.Ş. (Bundan böyle kendisine Proje Geliştiricisi olarak atıfta bulunulacaktır), tarafından kurulacak ve çalıştırılacaktır. Proje, Gökçedağ Dağ sahasındaki rüzgâr kaynakları tarafından üretilen sıfır emisyonlu enerji ile Türk Ulusal Şebekesine (bundan böyle Şebeke olarak anılacak), tedarikte bulunacaktır. Şebeke tarafından şu anda üretilmiş olan enerji, 0.648 tco 2 /MWh gibi bir birleştirilmiş marj emisyon faktörüne sahip olup, nispeten karbon yoğundur. Projenin, ilk 7-yıllık kredilendirme dönemi süresince, 302,675 ton CO 2 /yıl gibi bir beklenti ile sera gazları emisyonunu azaltması beklenmektedir. Proje mahalli, rüzgâr türbinlerinden ayrı olarak, iletim hattı kulelerini, bir santral sahasını ve bir kumanda binasını içermektedir. Tesis, 7.5 km enerji iletim hattı üzerinden 154kVA Bahçe Trafo Merkezi vasıtasıyla şebekeye bağlanacaktır. Proje sahası, 1,362,434.73m 2 2, olup hâkim batı rüzgarlarına dik dar zirvelerden müteşekkil dağlık bir araziden oluşmaktadır. Rüzgâr çiftliğinin en uygun hale getirilmiş olan düzenlemesi, en yüksek rüzgâr enerjisi potansiyelinin, zemin eğiminin, hâkim rüzgâr yönünün ve rüzgâr türbinleri arasındaki rotor çapının 1 %75 artış [sic] seviyesinde. Kaynak Osmaniye Rüzgâr Enerji Tesisi Mikro-saha Raporu (11.09.2007), Hazırlayan Dr. Ferdi Türksoy, EMD International, A.Ş. 2007, sayfa 43, Tablo 17. Sonuçlar, Zorlu Enerji tarafından temin edildiği üzere (sahaya yerleştirilmiş olan direklerden alınan) 3-yıllık rüzgâr verileri ile sayısal arazi veri modellemesi temeline dayanmaktadır. Sonuçlarda, kullanılabilirlik, kanatların kirlenmesi, buzlanma, yüksek rüzgâr histerisisleri), elektriksel verimlilik, tali istasyon bakımı ve tesisin duruş zamanları bakımından olası enerji kayıpları göz önüne alınmıştır. 2 Ruhsat numarası: No: Çevre ve Orman Bakanlığından alınan, 07.05.2008 tarihinde hazırlanmış B.18.1.OGM.0.07.05.241.0104 142/ 190 no.lu ruhsat. İstendiğinde, DOE için kullanılabilir yapılacaktır.
sayfa 4 asgari 2,5 katı bir mesafe göz önünde bulundurulup, türbinlerin yerleşim yeri olarak tanımlanmıştır 3. GE 2.5xl rüzgâr türbinleri, 85 m bir gövde yüksekliği ve 100m rotor çapına (Şekil 1) sahiptir. Türbinler, GE Energy tesislerinde üretilecek ve kurulum için proje mahalline sevk edilecektir. Projenin Mart 2009 bitiminde, o tarihte hizmete alınacak 15 türbin kısmi olarak hizmete alınması ve bu tarihi takip eden her ay hizmete alınacak ilave 6 türbin ile Kasım 2009 tarihine kadar tam olarak hizmete alınmasının gerçekleştirileceği beklenmektedir. 3 Osmaniye Rüzgâr Enerji Tesisi Mikro-saha Raporu (11.09.2007), Hazırlayan Dr. Ferdi Türksoy, EMD International, A.Ş. 2007. 34.
sayfa 5 Şekil 1. General Electric 2.5xl rüzgâr türbini boyutları Projenin Zaman çizelgesi: Osmaniye Rüzgâr Çiftliğinin başlangıç tarihi, rüzgâr türbinlerinin satın alınması için GE ile kontratın imzalandığı tarihtir(21.08.2007). VER mülahazası, Sn. Sinan Ak'ın karbon finansmanı maksatlı, projenin uygulanması için olası karbon geliştiricileri ile görüşmeler yapmak üzere tayin edilmiş olduğu süre boyunca, 26.07.2007 tarihli yönetim kurulu toplantısı vesilesiyle tanıtılmıştır. Bunu takiben, Zorlu, EcoSecurities ile irtibata geçmiştir ve nihai bir VERPA, Ocak 2008 tarihinde imzalanmıştır. Çevre ve Orman Bakanlığı, 07.05.2007 tarihinde ilgili kamu yararları gerekçesiyle, ormanlık alan üzerindeki rüzgâr çiftliğinin inşasını onaylayan bir arazi kullanım ruhsatı yayınlamıştır. Daha sonra Birincil Paydaş Danışma süreci başlatılmış, bir paydaş danışma etkinliği 19.06.2008 tarihinde Zorlu tarafından organize edilmiştir. 19.12.2003 tarihinde, Elektrik Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK), her biri 900kW kurulu kapasiteli 150 rüzgâr türbini için rüzgâr çiftliği adına bir üretim ruhsatı yayınlamıştır. Zorlu, 2003 ve 2007 arasında, mahallinde 3-yıllık rüzgâr ölçümleri temeline dayalı bir mikro-yerleştirme çalışmasını sonuçlandırmak üzere EMD International a, ihale etmiştir. EPDK, 25.10.2007 tarihinde, her biri 2,5 MW kurulu kapasiteli 150 türbinden 54 türbine kadar olan tasarımlardaki değişiklikleri onaylamıştır.
sayfa 6 Çevre ve Orman Bakanlığı, 25.01.2005 tarihinde, projenin ÇED çalışmasına dair bir muafiyet yayınlamış, bunu Türk ÇED Yasası ile uyumluluğu bakımından, bir başlangıç çevre değerlendirmesi ya da Proje Tanıtım Dosyasının tamamlanması izlemiştir. Osmaniye İl Özel İdaresi, 06.04.2008 tarihinde, proje için bir şehir planlama ruhsatı yayınlamıştır. Sürdürülebilir kalkınmaya katkı: Proje, aşağıdaki katkılar ile birlikte, sürdürülebilir enerji üretimi bakımından, yenilenebilir rüzgâr enerjisi yeniden üretiminin büyük oranda kullanımını gerçekleştirecektir. Çevreye olan etkileri: Termal enerji tesislerinden gelen enerji ile yer değiştirerek, sera gazı emisyonlarını (GHG emisyonları), başlıca CO 2, ve zehirli kirleticileri (başlıca SOx, NOx, ve partikül haldeki maddeler) azaltır. Türkiye nin fosil yakıtlara bağımlılığını azaltır. Sosyo-ekonomik etkileri: Proje inşası ve işletimi süresince, projenin yer aldığı sahada istihdam olanakları yaratır. GE, rüzgâr türbinlerinin kurulması, işletimi ve bakımında şantiye çalışanlarını eğiteceğinden, bilgi transferini de olanaklı kılar. Alt yükleniciler, kablo, transformatörler, inşaat teçhizatı gibi ihtiyaçlarını yerel olarak tedarik edeceğinden, yerel ve bölgesel ekonomiye de katkıda bulunacaktır. Elektrik üretim kaynaklarını çeşitliliğini arttırır, büyüyen enerji taleplerinin karşılanmasında Türkiye'ye destek olur. Türkiye'nin enerji güvenliğini ve kendine yeterliliğini güçlendirerek, enerjide yabancı kaynaklara bağımlılığı azaltır. Ülke içerisinde şebekeye bağlı durumdaki yenilenebilir enerji teknolojilerinin ve piyasaların ticarileştirilmesinin hızlandırılmasında Türkiye'ye yardımcı olur. Sürdürülebilir kalkınma matrisinden neticeler: Gold Standard rehber bilgileri temelinde, Proje, bir dizi sürdürülebilirlik göstergelerine karşı, yerel/bölgesel/küresel çevre üzerine etkileri, sosyal sürdürülebilirlik ve kalkınma ile ekonomik ve teknolojik kalkınma (Tablo 1) üzerindeki etkileri vurgulanarak değerlendirilmiştir. Tablo 1. Sürdürülebilir Kalkınma Matrisi Bileşen Puan (-2 den +2 ye kadar) Göstergeler Yerel / bölgesel / küresel çevre 1. Su kalitesi 0 2. Hava kalitesi (GHG nin dışındaki emisyonlar) +2
sayfa 7 3. Diğer kirleticiler (Havada Asılı Tüm Parçacıklar, Kokular) 0 4. Toprağın durumu (kalitesi ve miktarı) 0 5. Biyo-çeşitlilik 0 Ara toplam +2 Sosyal Sürdürülebilirlik ve Gelişme 6. İstihdam (işin niteliği)* +1 7. Yoksullara kazanç kapısı sağlaması +1 8. İnsani ve kurumsal kapasite +1 Ara toplam +3 Ekonomik ve Teknolojik Gelişme 9. İstihdam (rakamlar)* +1 10. Ödemeler dengesi (sürdürülebilirlik) 0 11. Teknolojik öz güven +1 Ara toplam +2 TOPLAM +7 Göstergelerin açıklaması: A Yerel / küresel çevre anlamında sürdürülebilirlik 1. Su kalitesi (0) Bu teknolojinin su kaynakları üzerine genel olarak sınırlı bir etkisi vardır. Proje Mahallinde yüzeyden akan herhangi bir akarsu yoktur. Türbin temelleri, muhtemelen herhangi bir zemin suyunu etkilemeyen, 3,9 metre dolayında bir derinlikte inşa edilmiştir 4. Proje mahallinin altında herhangi bir toprak altı su rezervinin bulunup bulunmadığını belirlemek üzere, rüzgâr türbini temellerinin yerleşim yerinde 30 metreyi bulan derinlikte delme gerçekleştirilmiştir. Projenin herhangi bir yeraltı suyu akışı planını değiştirmeyeceğini teyit eder biçimde, bu derinlikte herhangi i bir su rezervi gözlenmemiştir 5. 2. Hava Kalitesi (+2) Şebekeye Bağlanmak suretiyle, Proje, Türkiye nin termal enerji kaynaklarına bağımlılığını azalacak ve dolaylı olarak da, fosil yakıt kirleticilerinin (örneğin SOx, NOx, ve partikül maddeler) 6 emisyonlarını da düşürecektir. 3. Diğer kirleticiler (0) İnşaat safhası 4 135 MW Osmaniye rüzgâr enerjisi tesisinin temel yerleşim planı 5 Dokay Mühendislik ve Danışmanlık Ltd. tarafından Bahçe rüzgâr çiftliği projesi (135 MW) için çevresel ve sosyal etki değerlendirmesi (ÇEED-ESIA) Sayfa 20. 6 Termal enerji kaynaklarına bağımlılığı vurgulayan Türkiye elektrik üretimi bileşimi için Tablo 3 e ve http://www.teias.gov.tr/ist2006/31(40-06).xls başvurunuz. Keza, fosil yakıtların ithali üzerinde odaklanıldığı Türkiye enerji profili için http://tonto.eia.doe.gov/country/country_time_series.cfm?fips=tu#elec bakınız.
sayfa 8 Projenin hava kalitesi üzerine etkileri inşaat safhasında ortaya çıkanlarla sınırlıdır. Bunlar, ağırlıklı olarak arazinin kazılması, hafriyat ve boşaltma yoluyla ortaya çıkan toz emisyonlarının bir sonucudur. Proje geliştiricisi, etrafa saçılmayı önleyerek, nakil vasıtalarının üzerlerini ve kazılan malzemeyi plastik koruyucu örtüler ile örterek, yolları ıslak tutarak ve çalışan vasıtaların süratini düşük tutarak toz emisyonlarını sınırlayacaktır 7. İşletim Rüzgâr türbinlerinden gelen potansiyel olarak zehirleyici ve zararlı yegâne maddeler, nispeten az miktarlarda yağlayıcılar, hidrolik ve izole edici sıvılardır. Yüzey veya toprak altı ya da toprağın kirlenmesi, bilhassa bu gibi sızıntıları önlemek üzere bu teknoloji harikası rüzgâr türbinleri yağ soğurma sistemleri ile donatıldıklarından, pek muhtemel değildir. Denetlenmemiş sızıntı vukuunda, gres ve yağlar, ana gövdenin muhafazasının dip kısmında toplanırlar. Her bir rüzgâr türbini, müstakil rüzgâr türbini devre elemanları bakımından, bir dizi daha küçük yağ toplama sistemleri ile teçhiz edilmiştir 8. Rüzgâr türbinlerinden çıkan gürültü hem aerodinamik hem de mekaniktir. Dişli kutusundan ve jeneratörden gelen titreşim sönümlendirilmesi ve gürültünün azaltılması, elastomer elemanlar 9 elemanlar vasıtasıyla etkili olmaktadır. Bu, mekanik gürültüyü büyük oranda azaltır ve 2.5xl rüzgâr türbininden gelen gürültüyü, kanat dönüşü vasıtasıyla üretilen aerodinamik gürültüyle sınırlar. GE 2.5xl rüzgâr türbininin, rüzgâr hızı ve gövde yüksekliğinden bağımsız olarak, 300 metreden 10 daha uzak bir mesafeden işitilebilir bir ses tonuna sahip olması beklenmemektedir. Verilen saha koşullarında rüzgâr türbinlerinden gelen öngörülen gürültü düzeylerinin hesaplanması ile şu vurgulanmıştır ki, rüzgâr çiftliğinden 1,000 metre kadar bir mesafe uzaklıkta gürültü düzeyleri, 40dBA dolayında olacaktır 11 Gökmustafa, rüzgâr çiftliğine en yakın mesafedeki yerleşim alanı ki, bu mahalden 1,000 metre mesafe uzaktadır, dolayısıyla rüzgâr çiftliğinden gelen gürültüden etkilenmeyecektir. Şurasını da not etmek mühimdir ki, daha da yüksek rüzgâr hızlarında, ortamdaki rüzgâr gürültüsü rüzgâr türbinleri tarafından üretilen gürültüyü muhtemelen maskeleyecektir 12 4. Toprak koşulu (0) Proje mahalli, Çevre ve Orman Bakanlığının mülkiyetinde dağlık bir bölge olup, üç kısım şeklinde tanımlanır: Savranlı (batı kısmı), Gökçedağ (merkezi kısım) ve Aslanlıbel (doğu kısmı). Savranlı, etrafa yayılmış bir miktar ağaçlı esas olarak açık olan bir alandır; bununla birlikte, sırtın her iki yamacında da koruluk bir kaç kısım bulunmaktadır. Gökçedağ, ekseriya açık bir sahadır fakat 2 4 metre yükseklikte 7 Dokay Mühendislik ve Danışmanlık Ltd. tarafından Bahçe rüzgâr çiftliği projesi (135 MW) için çevresel ve sosyal etki değerlendirmesi (ÇEED-ESIA) Sayfa 28. 8 GE Energy, Rüzgâr Türbini Jeneratör sistemleri Teknik Dokümantasyonu GE2.5xl, Sayfa 26 9 GE Energy, Rüzgâr Türbini Jeneratör Sistemleri Teknik Dokümantasyonu GE2.5xl, Sayfa 13 10 GE Energy, Gürültü Emisyonları Karakteristikleri, IEC ye göre Normal İşletim Rüzgâr Türbini Jeneratör Sistemleri Teknik Dokümantasyon GE 2.5xl. 11 Bozat A.Ş. tarafından hazırlanan Rüzgâr Enerji Santrali ve Enerji İletim Hattı, Sayfa 17. 12 Rogers, A. ve arkadaşları, Rüzgâr türbini gürültü yayılması Yenilenebilir enerji Araştırma Laboratuarı, Amherst teki Massachusetts Üniversitesi, Haziran 2002, S.14.
sayfa 9 ağaçlarla kaplıdır. Aslanlıbel sırtları da keza benzer boyda ağaçlarla kaplıdır. Baskın ağaç türleri, Pinus Brutia, olup, bunlar yaygın olarak Türk Çamı olarak bilinir. Proje ile yeni yolları açmak ve mevcut yol koşullarını iyileştirmek için genç ağaçlar temizlenecek ve rüzgâr türbinleri kurulacaktır. Proje Geliştiricisi, rüzgâr çiftliği inşa etmek ve çalıştırmak üzere arazi kullanımı için Çevre ve Orman Bakanlığından bir ruhsat almıştır 13. Proje Geliştiricisi aynı zamanda, kesilen ağaçlar için yeniden ağaçlandırma projeleri maksatlı Orman Bakanlığınca kullanılacak bir ücret de ödemiştir. Proje Geliştiricisi, Osmaniye Orman İdaresi de dâhil, yerel yetkililerin tavsiyelerini takip ederek, Orman Bakanlığı tarafından tedarik edilecek bir arazi üzerinde ağaçlandırma projesi gerçekleştirecektir. Proje Geliştiricisi, konum, dikilecek numuneler ve dikim programı (özellikli numunelere bağlı) ile ilgili olarak, Osmaniye Orman İdaresi ile görüşmelerin tam ortasındadır. Keza, izleme planı da ancak bu numuneler bir kez belirlendiğinde ve nihai hale getirildiğinde, böylece güncellenebilecektir. 5. Biyo-çeşitlilik (0) İnsan yerleşimine yakınlığı (1 km) nedeniyle, proje mahallinde, muhtemelen bazı sahalarda bitki örtüsünün olumsuz bir şekilde etkilenmiş olduğu antropojenik müdahalelere tanık olunmuştur. Bu gibi bozulmaların bir göstergesi, pis yolların varlığıdır. 2004 yılında Zorlu tarafından yürütülen ekolojik bir araştırma şunu teyit etmiştir ki, sahada tehdit altında hiçbir canlı numunesi bulunmamaktadır ve arazide bulunan baskın örnekler, ekolojik olarak toleranslı olup, bozulmuş arazi üzerinde canlılığını sürdürebilir. 14 Bu, Ekim 2008 tarihinde bağımsız bir üçüncü tarafça da gerçekleştirilen çevresel değerlendirme içerisinde teyit edilmiştir ki bu ifade içerisinde. Söz konusu [Proje] Sahası, bir IBA [Mühim Kuş Sahası] olarak ya da göçmen veya mahalli kuşların barınma yeri olarak, literatür araştırmalarının bulgularına dayandırıldığı haliyle herhangi bir öneme haiz değildir. Dolayısıyla, onun [yani Projenin] süregelen ve gelecekteki faaliyetlerden dolayı canlı (hayvan) numuneleri üzerinde herhangi etkileri olması beklenmemektedir 15 B Sosyal sürdürülebilirlik ve kalkınma 6. İstihdam (iş kalitesi) (+1) Bahçe Bölgesinin ekonomisi, yaygın olarak ziraata dayanmakta olup, çalışan nüfusun %49,5 i bu sektörde istihdam edilmektedir. Endüstri, Osmaniye, Adana ve Gaziantep bölgesine yakınlık verildiğinde, iyi gelişmemiştir 16. Proje ile hem inşaat hem de işletim süresince, çevre köylerden bir miktar insan istihdam edilecektir. İşletim süresince, santral sahası işletimi ve şantiye denetimi gibi yardımcı pozisyonlar, proje mahallinin yakın çevresindeki yerel insan gücünden tedarik edilecektir. 13 Ruhsat numarası: B.18.1.OGM.0.07.05.241.0104 142/ 190, yayınlandığı tarih: 07/05/ 08 14 Bozat A.Ş. tarafından hazırlanan Rüzgâr Enerji Santrali ve Enerji İletim Hattı, 2004 Sayfa 23-26 ya 15 Dokay Mühendislik ve Danışmanlık Ltd. tarafından Bahçe rüzgâr çiftliği projesi (135 MW) için çevresel ve sosyal etki değerlendirmesi (ÇEED-ESIA) Sayfa 25. 16 Dokay Mühendislik ve Danışmanlık Ltd. tarafından Bahçe rüzgâr çiftliği projesi (135 MW) için çevresel ve sosyal etki değerlendirmesi (ÇEED-ESIA) Sayfa 30.
sayfa 10 7. Yoksulların geçim düzeyi (+1) Yoksulluğun Kısmen Hafifletilmesi (0) Yerel istihdam olanaklarına katkısına rağmen, işçilik yoğun bir endüstri olmadığından, işbu projenin bölgedeki yoksulluk düzeyine belirgin ölçüde etki etmesi beklenmemektedir. Yoksulların geçim düzeyi (+1) Proje, çevre köylerden gelen işçilere düzenli bir gelir kaynağı sağlayacaktır. Yerel istihdam olanaklarına katkısına rağmen, işçilik yoğun bir endüstri olmadığından, işbu projenin bölgedeki yoksulluk düzeyine belirgin ölçüde etki etmesi (2000 yılında %14,9, aynı yıldaki %6,5 olan ulusal ortalama değeri ile mukayese edildiğinde) 17 beklenmemektedir. Üstelik proje geliştiricisi, çevre köylerdeki çobanlar tarafından kullanılmakta olan, rüzgâr türbinleri etrafındaki otlatma alanlarına erişimi engellemeyecektir 18. Projenin, rüzgâr çiftliği çalışanları ve ziyaretçilerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere yeni küçük iş sektörleri ve hizmetlerinin akışı vasıtasıyla, yerel ekonomiye dolaylı olarak olumlu bir etkisi olabilir. Temel hizmetlere erişim (su, sağlık, tesislere vs.ye erişim) (0) Herhangi bir değişiklik beklenmemektedir. Parasal olarak ulaşılabilir temiz enerji kaynaklarına erişim (0) Proje, Şebekeye elektrik tedarik edecektir ancak, şebekeye bağlı durumdaki hane halkı sayısını arttırmayacaktır, zira Projenin elektrik çıkışı hane halkı düzeyinde doğrudan kullanılabilir olmayan yüksek bir gerilim şeklindedir. 8. İnsani ve kurumsal kapasite (+1): Yetkilendirme (0) ve Cinsiyet Eşitliği (0) Projenin, toplum hayatına herhangi bir doğrudan müdahalesi olmayacaktır, dolayısıyla, yerel grupları ya da kadınları yetkilendirme hususunda belirli ölçüde herhangi etkisi olmayacaktır. Eğitim / beceriler (+1) Proje, rüzgâr enerjisi yönetiminde yerel ve ulusal becerileri geliştirecektir. GE, 2008 Eylül ayında Osmaniye Rüzgâr Çiftliğinden personel için, 2.5xl türbinlerinin işletimi ve bakımı hususunda (Almanya da) eğitim kurslarının yanı sıra, personel koruyucu teçhizatını da temin etmiştir. Eğitilmiş bu kişiler, bilgilerini çevre köylerden gelecek saha operatörlerine aktaracaklardır. 19 17 Dokay Mühendislik ve Danışmanlık Ltd. tarafından Bahçe rüzgâr çiftliği projesi (135 MW) için çevresel ve sosyal etki değerlendirmesi (ÇEED-ESIA) Sayfa 29. 18 Dokay Mühendislik ve Danışmanlık Ltd. tarafından Bahçe rüzgâr çiftliği projesi (135 MW) için çevresel ve sosyal etki değerlendirmesi (ÇEED-ESIA) Sayfa 41. 19 Eğitim sertifikaları, doğrulama süresince DOE ye temin edilmiştir.
sayfa 11 C Ekonomik ve teknolojik gelişme 9. İstihdam (sayılar) (+1) Proje işçilik yoğun değildir bununla birlikte, tam zamanlı pozisyonlarda, civar köylerden gelecek kişilerin işe alınmasıyla, yerel ve il düzeylerinde istihdam olanaklarının geliştirecektir. Osmaniye ilinde işsizlik oranları (2000 yılında %14,9 oranı, aynı yıldaki %6,5 luk ulusal ortalama oranı ile mukayese edildiğinde) 20 hayli yüksektir. 10. Ödemeler dengesinin sürdürülebilirliği (0) Proje, ithal yakıtlar gibi harici enerji kaynaklarına olan bağımlılığı azaltarak, yerel enerji üretimini arttıracaktır 21. Bu projeden dolayı Türkiye nin ödemeler dengesi, Proje Geliştiricisinin yetkisi dışında olduğundan, referans senaryosu ile kıyaslandığında izlemesi güçtür. 11. Teknolojik olarak özgüven (+1) Proje, rüzgâr enerjisinde yerel ve ulusal becerileri geliştirecek olup, teknolojik bilgi transferi Türkiye'ye aktarılacaktır, dolayısıyla bu da daha ileri seviyede teknolojik özgüven oluşturacaktır 22. İşbu Proje, Gold Standard ın sürdürülebilirlik rehber bilgilerini karşılamaktadır zira: - İndikatörlerden hiç biri (-2) işaret etmemekte - Ara toplamlardan hiç biri eksi değil - Toplam pozitiftir (+7) A.3. Proje katılımcıları: Dâhil olan Tarafın İsmi (*) ((ev sahibi) ev sahibi olan Tarafı işaret eder) Özel ve/veya kamu kuruluş(lar)ı proje katılımcıları (*) (uygulanabilir ise) Lütfen eğer söz konusu taraf proje katılımcısı olarak göz önüne alınmak istiyorsa belirtiniz (Evet/Hayır) Türkiye (Ev sahibi ülke) Rotor Elektrik Uretim A.Ş. Hayır Proje katılımcılarının tüm irtibat bilgileri Ek 1 de temin edilmiştir. EcoSecurities, bu projede Gold Standard danışmanıdır. 20 Dokay Mühendislik ve Danışmanlık Ltd. tarafından Bahçe rüzgâr çiftliği projesi (135 MW) için çevresel ve sosyal etki değerlendirmesi (ÇEED-ESIA) Sayfa 29. 21 Keza, fosil yakıtların ithali üzerinde odaklanıldığı Türkiye enerji profili için http://tonto.eia.doe.gov/country/country_time_series.cfm?fips=tu#elec gözden geçiriniz. 22 İnsan ve Kurumsal Kapasite başlığı altın bilgi transferi için eğitim bilgilerini gözden geçiriniz.
sayfa 12 Türkiye Cumhuriyeti:Ev Sahibi ülke. Türkiye Kyoto Protokolünü henüz onaylamamıştır. Çevre ve Orman Bakalığı, UNFCCC Madde 6 23, bakımından Ulusal Odak Noktasıdır, dolayısıyla iklim değişikliği ile ilişkili projeler açısından kontak noktasıdır. A.4. Proje etkinliğinin teknik açıklaması: A.4.1. Proje etkinliğinin konumu: Gökçedağ Dağları, Türkiye GPS koordinatları (türbin dizisinin yaklaşık merkezi ): 37 0 10 01.65 Kuzey ve 36 0 36 30.43 Doğu. Türkiye A.4.1.1. Ev Sahibi Taraf(lar): A.4.1.2. Bölge / Eyalet / Vilayet vs: Bahçe bölgesi, Osmaniye vilayeti A.4.1.3. Kent /Şehir / Topluluk vs: Bahçe ile Hasanbeyli şehirleri arasında A.4.1.4. İşbu proje etkinliğinin yegane tanımlanmasına imkan veren bilgiler de dâhil fiziksel yerinin ayrıntısı (azami bir sayfa): Proje, Gökçedağ Dağları (Savranlı, Kırcalar, Aslanlıbeltepe, Ançınar) üzerinde yer alıp, Türkiye nin güneydoğusundaki Osmaniye Vilayetindeki Bahçe ile Hasanbeyli bölgeleri arasında Kuzey-Güney istikametindedir. Erişim, Avrupa Transit Otoyolu (TEM) üzerinden ve Bahçe'den sonra yerel yolları izleyerek gerçekleştirilir. 23 http://maindb.unfccc.int/public/nfp.pl?mode=wim
PROJE TASARIM DOKÜMANI FORMU (GS-VER-PDD) sayfa 13 Şekil 2. Ayrıntılı Proje konumu (sarı oku izleyiniz) Rotor Elektrik Osmaniye Rüzgâr Projesinin yerleşimi, Doğu Akdeniz, Güneydoğu Avrupa, Suriye-Türkiye sınırı ve Osmaniye kenti, Bahçe ve Hasanbeyli köyleri ile ilişkisi A.4.2. Projenin büyüklüğü: Projenin emisyonları 302,675 ton CO2 e/ yıl kadar azaltması beklenmektedir. Gold Standart VER Proje Geliştiricisinin El Kitabına göre, proje, büyük ölçekli bir proje olarak nitelenmektedir. Emisyonların azaltılmalarının elde edilmesindeki riskler, esas itibariyle iklim koşulları ile ilişkilidirler. Bunun bir rüzgâr projesi olmasından dolayı, saygın bir 3. tarafça (EMD International A/S, Danimarkalı bir şirket) yürütülmüş olan (3-yıllık bir zaman dönemini kapsayan) ayrıntılı bir mikro-yerleşim raporuna rağmen, gerçek şudur ki, rüzgâr projelerinde doğal kaynakların durumları öngörülemediğinden kendilerinden bu koşullarda yararlanılır. A.4.3. Proje etkinliği Kategori(ler)i: En son versiyon Gold Standard VER Proje Geliştiricisi El Kitabı, Ek A ya göre, proje, şu kategorilere girmektedir: A.1. -- Yenilenebilir Enerji.
sayfa 14 A.4.4. Kaynaklar tarafından Antropojenik Gazları (sera gazları) antropojenik emisyonlarının, öngörülen proje etkinliği tarafından nasıl azaltılacağının kısa bir açıklaması, emisyonlarda düşüşlerin öngörülen proje etkinliğinin yokluğunda niye meydana gelmeyeceği de dahil, ulusal ve/veya sektörel politikalar içinde bulunulan koşullar: Proje, kendilerinden elektrik üretilen fosil yakıtların yerini alarak sera gazı emisyonlarını azaltacaktır. Proje ile sera gazı yaymaksızın yılda 466,742MWh bir elektrik üretilmesi beklenmektedir. Türkiye, 2008 ve 2009 yılları arasında üretim kapasitesini aşması beklenen (Şekil 3'e bakınız) artan bir enerji talebi ile yüz yüzedir. Son yıllarda, hâlihazırda artan bu enerji talebini karşılamak üzere kurulu kapasitede hızlı bir artış görülmüştür. Türkiye de üretim şebekesi harmanlamasında fosil yakıtların yakıldığı enerji tesisleri baskındır. 2006 da, kurulu rüzgâr kapasitesinin payı sadece %0,1 idi. Bunun 2007 de %0,6 ya çıkması beklenmektedir. Şekil 3. Türkiye nin 2006 2015 yılları arası enerji arz ve talep öngörüsü 24 A.4.4.1. Kredilendirilen dönem bittiğinde, emisyon azalmalarında beklenen miktar: 24 http://www.teias.gov.tr/eng/apkprojection/capacityprojectionjune2006.pdf
sayfa 15 466,742 MWH/yıl bir yıllık elektrik enerjisi üretimi öngörüsü ile, ve 0.648 tco 2 e/mwh, gibi bir şebeke ortalama emisyon faktörü ile, proje, yıllık 302,675 tco2e emisyon azaltılması ile sonuçlanacaktır. Kredilendirilen ilk 7-yıllık dönem bitiminde, toplam emisyon azaltılması, 2,017,833 tco2e olacaktır. Tablo 2. İlk 7-yıllık bir işletim için Projenin öngördüğü emisyon azaltımları Yıllar Emisyon azaltımları yıllık beklentisi (tco 2 e) 2009 (Nisan - Aralık) 158,021 2010 302,675 2011 302,675 2012 302,675 2013 302,675 2014 302,675 2015 302,675 2016 (Ocak - Mart) 75,668 Toplam emisyon azaltılması (tco 2 e) 2,049,739 Kredilendirilen yılların toplam sayısı 7 Beklenen azaltmaların kredilendirilen dönem 292,820 sonunda yıllık ortalaması (tco 2 e)
BÖLÜM B. Esas alınacak bir metodolojinin uygulanması PROJE TASARIM DOKÜMANI FORMU (GS-VER-PDD) sayfa 16 B.1. Proje etkinliğine uygulanan onaylı esas alınacak metodolojinin başlığı ve referansı: İşbu projeye tatbik edilebilir Birleşmiş Milletler onaylı sağlamlaştırılmış referans hattı metodolojisi, ACM0002 dir Yenilenebilir kaynaklardan şebekeye-irtibatlı elektrik üretimi metodolojisi, Sürüm 7 25. ACM0002 de aşağıdaki gereçlere atıfta bulunulmaktadır: Özgün Getirinin tanıtımı ve değerlendirilmesi için gereç, Sürüm 05, EB 39 26, den uyarlanmıştır ve Bir elektrik sistemi için emisyon faktörünün hesaplanması amaçlı gereç, Sürüm 01, Ek 12, EB 35 27. B.1.1. Metodoloji seçiminin doğrulaması ve proje etkinliğine uygulanabilir oluşunun gerekçesi: ACM0002, işbu proje etkinliğine tatbik edilebilir zira gereken şu kriterleri yerine getirmektedir: Proje, rüzgâr enerjisi elektrik kapasitesi eklemesinden oluşmaktadır ve şebekeye-bağlantılı elektrik üretim projesidir. Proje, proje etkinliği mahallinde, fosil yakıtlardan yenilenebilir enerjiye dönüşümü içermez ve İlgili elektrik şebekesinin coğrafik ve sistem sınırları açıkça tanımlanabilir ve şebekenin karakteristikleri hakkında bilgiler mevcuttur. B.2. Metodolojinin proje etkinliği kapsamında nasıl tatbik edileceğinin açıklanması: İşbu Proje, ACM0002 Yenilenebilir kaynaklardan şebekeye-bağlı elektrik üretimi için güçlendirilmiş referans hattı metodolojisi Sürüm 07 de izah edilen metodolojiyi izlemektedir. Beklenen net elektrik üretimi (EG net,y ) 466,742 MWh / yıldır. Şebeke emisyon faktörü (EF grid,cm,y ), Bir elektrik sistemi için emisyon faktörü hesaplama gereci"ne uygun olarak hesaplanmıştır 28. Gerece göre, emisyon azaltılmasının hesaplanması için, aşağıdaki altı adımın uygulanmış olması gerekmektedir: 1. Adım İlgili elektrik enerji sisteminin Tanımlanması Bir elektrik sistemi için emisyon faktörü hesaplama gereci Sürüm 01 e göre, bir elektrik sistemi projesinin proje etkinliğine, iletim ve dağıtım hatları vasıtasıyla fizik olarak bağlı durumda olan ve belirgin herhangi kısıtlamalar olmaksızın iletilebilecek olan enerji tesislerinin uzamsal genişleme yoluyla tanımlanmaları gerekir. Dolayısıyla, 25 http://cdm.unfccc.int/usermanagement/filestorage/cdmwf_am_323m30idf1ih6ag3grcj4pkr9ckm7p 26 http://cdm.unfccc.int/methodologies/pamethodologies/additionalitytools/additionality_tool.pdf 27 http://cdm.unfccc.int/methodologies/pamethodologies/additionalitytools/additionality_tool.pdf 28 http://cdm.unfccc.int/methodologies/tools/eb35_repan12_tool_grid_emission.pdf
bu proje etkinliği içerisindeki elektrik proje sistemi, proje mahallini ve Türk ulusal Enterkonnekte şebekesine irtibatlı tüm güç tesislerini içermektedir. Diğer ev sahibi ülke(ler)de yerleşik bağlı durumdaki elektrik sistemlerinden ithaller için emisyon faktörü, 0 tco 2 /MWh dir. 2. Adım Bir İşletim Marjı (OM) yönteminin seçilmesi Bir elektrik sistemi için emisyon faktörünün hesaplanması gereci ne göre, verilen (EF grid,om,y ), yılı için işletim marjı şebeke emisyon faktörünün hesaplanmasında geliştiriciler olası dört yöntemi arasından seçimlerini yaparlar: (a) Basit OM, veya (a) Basit ayarlı OM, veya (c) İletilen Veri Analizli OM, ya da (d) Ortalama OM. sayfa 17 (b) ve (c) seçenekleri, Türkiye nin kullanılabilir sınırlı verilerinden dolayı seçilmemiştir. (d) seçeneği, düşük maliyet / zorunlu işletim kaynakları 29 toplam şebeke üretiminin %50 sinden daha fazlasını oluşturmadığından seçilmez. Dolayısıyla, (a) seçeneği seçilir, çünkü düşük maliyet / zorunlu işletim kaynakları, toplam şebeke üretiminin %50 sinden daha azını oluşturmaktadır (Tablo 3 e bakınız). Ayrıca, kömürün zorunlu-işletilmesi gereken olarak kullanıldığının ve nükleer enerji tesislerinin Türkiye de bulunduğunun herhangi bir işareti yoktur. Tablo 3. Türk Enerji Şebekesinin son beş yılı için elektrik üretiminde kaynaklara göre dağılım ayrıntısı 30 2006 2005 2004 2003 2002 Ortalama Toplam Üretim [GWh] 176,300 161,956 150,698 140,581 129,400 151,787 Düşük maliyetli/olması zorunlu üretim Düşük maliyetli/olması zorunlu üretim oranı (yüzdesi) [GWh] 44,465 39,714 46,235 35,480 34,978 40,174 [%] 25 25 31 25 27 26 Basit OM hesaplaması (a seçeneği), seçildiğinden, emisyon faktörü, elektrik birimi (tco 2 /GWh) başına üretimağırlıklı ortalama emisyonlar vasıtasıyla hesaplandığından, düşük maliyetli / olması zorunlu güç tesislerinin dahil edilerek değil, sisteme hizmet veren tüm üretim kaynaklarının geçmiş üç yıllık ortalamaları kullanılır. Bu gereç, EF grid, OM, y hesaplaması için iki seçenek verir: Ön-Görülen seçenek kredilendirilen dönem süresince, emisyon faktörlerinin izlenmesi ve yeniden hesaplanması gerekliliği 29 Düşük maliyet / olması zorunlu kaynaklar, hidro, jeotermal, rüzgâr, düşük-maliyetli biyokütle, nükleer ve güneş enerjisinden üretim. 30 http://www.teias.gov.tr/ist2006/31(40-06).xls
sayfa 18 olmaksızın, doğrulama için VER-PDD2nin DOE ye sunulması anında kullanılabilir olacak en güncel veriler temeline dayalı, 3-yıllık üretim-ağırlıklı ortalaması, ya da Gerçekleşen seçenek İzleme süresince güncellenecek emisyon faktörü ile birlikte, bu gereklilik beraberinde, içerisinde proje etkinliğinin şebeke elektriği ile yer değiştireceği yıl. Bu proje için gerçekleşen seçenek seçilir. Üç yılın ortalamasının hesaplanması için veriler, PDD nin DOE ye sunulması esnasındaki kullanılabilir olan en yeni (güncel) bilgilerin olduğu 2004 2006 döneminden elde edilir. 3. Adım Seçilen yönteme göre, işletim marjı emisyon faktörünün hesaplanması Basit OM emisyon faktörü, düşük maliyetli /olması zorunlu tesis / birimleri dahil etmeyerek, sisteme hizmet eden tüm enerji üretim tesislerinin ünite başına net beher elektrik üretimi (tco 2 /MWh) için, üretim-ağırlıklı ortalama CO 2 emisyonları olarak hesaplanır. Hesaplama şöyle olabilir: Yakıt tüketimi ve her bir enerji tesisi /ünitesinin net elektrik üretim verileri temeline dayalı olarak (Seçenek A) ya da Net elektrik üretim verileri, her bir enerji ünitesinin ortalama verimliliği ve her bir enerji ünitesinde kullanılan yakıt tür(ler)i temeline dayalı olarak (Seçenek B) veya Sisteme hizmet veren tüm enerji tesislerinin, yakıt türlerinin ve proje elektrik sisteminin toplam yakıt tüketiminin toplam net elektrik üretim verileri temeline dayalı olarak (Seçenek C) Her bir enerji tesisi / ünitesi için yakıt tüketimi ve ortalama verimlilik verileri mevcut (kullanılabilir) olmadığından, basit OM hesaplaması için C Seçeneği kullanılır. C Seçeneği ile, basit OM emisyon faktörü, sisteme hizmet veren, fakat düşük - maliyet / olması zorunlu güç tesisleri /üniteleri hariç tutularak, tüm enerji tesisleri tarafından şebekeye sağlanan (beslenen) net elektrik temelinde ve aşağıdaki şekilde, proje elektrik sisteminin yakıt cins(ler)i ve toplam yakıt sarfiyatı temelinde hesaplanır: EF grid, OMsimple, y FC * NCV i, y i, y CO, i. y i m, 2 EG y * EF (1) ki burada: EF grid, OM, y FC i, y NCV i, y EF CO2, i, (tco 2 /GWh) yılındaki basit işletim marjının CO 2 emisyon faktörüdür. Y yılında proje elektrik sisteminde tüketilen fosil yakıt cinsi i miktarı (kütle veya hacim birim olarak) Y yılında fosil yakıt türü i nin net ısıl (kalori) değeri (enerji muhtevası) (GJ / kütle ya da hacimsel birim olarak) Y yılındaki fosil yakıt cinsi i için CO 2 emisyon faktörü (tco 2 /GJ).
sayfa 19 EGy Y yılındaki, düşük-maliyetli / olması zorunlu enerji tesisleri / birimleri hariç tutularak, sisteme hizmet veren tüm enerji kaynaklarınca üretilen ve şebekeye ulaştırılan net elektrik (MWh) Basit OM in hesaplanması için, yakıt tüketim miktarı (FC i, y ), ilgili veriler için resmi kaynak olan TEIAS 31, web sitesinden alınmıştır. İlgili yıllar için yakıt tüketim değerleri aşağıdaki Tablo 4'de yer almaktadır. Tablo 4. Şebekeye bağlı durumdaki üretim kaynaklarının yakıt tüketimi (2004-2006) Yakıt Cinsi FC i,y birimi [Ton, Doğal Gaz (NG) için olan hariç (1000 m 3 )] 2006 2005 2004 Taş Kömürü 5,617,863 5,259,058 4,564,713 Linyit 50,583,810 48,319,143 33,776,660 Fuel oil 1,746,370 2,005,899 2,403,338 Mazot 61,501 28,442 29,141 LPG 33 12,908 12,637 Nafta 13,453 84,481 208,749 Doğal Gaz 17,034,548 15,756,764 13,325,721 Kullanılan yakıtların listesi için TEIAS tarafından sağlanan net ısı değerleri (NCV i, y ) Tablo 5 te özetlenmiştir. Tablo 5. 2006 yılı için Türkiye de kullanılan yakıtlar için NCV 32 Yakıt Tüketimi Isıtma Değeri Isıtma Değeri (GJ 33 /Ton [NG D.Gaz Hariç GJ/10 3 m 3 ) Yakıt Cinsi (Ton [NG (Doğal Gaz) hariç10 3 ]) (Tcal/yıl) Taş Kömürü 5,617,863 29,504 21.99 Linyit 50,583,810 83,932 6.95 Fuel oil 1,746,370 16,769 40.20 Mazot 61,501 627 42.68 LPG 33 0 0 Nafta 13,453 141 43.88 Doğal Gaz 17,034,548 150,588 37.01 Fosil yakıt cinslerinin Emisyon Faktörü (EF CO2, i, y ), ulusal sera gazı envanteri için IPCC den alınmış olup, Tablo 6 da gösterilmiştir. Tablo 6. Türkiye de kullanılan yakıtlar için Emisyon Faktörü 34 31 http://www.teias.gov.tr/eng/ 32 http://www.teias.gov.tr/ist2006/index.htm 33 Dönüştürme Faktörü: 1Tcal = 4186.8 GJ
sayfa 20 Yakıt Cinsi EF CO2,i,y (tco 2 /GJ) Taş Kömürü 0.08950 Linyit 0.09090 Fuel oil 0.07550 Motorin 0.07260 LPG 0.06160 Nafta 0.06930 Doğal Gaz 0.05430 Düşük-maliyetli / olması zorunlu enerji tesisleri / birimleri hariç tutularak, sisteme hizmet veren tüm enerji kaynaklarınca üretilen ve şebekeye ulaştırılan net elektrik (EG gross,y ) TEIAS (Türk elektrik İletim Şirketi) tarafından sağlanmıştır. Tablo 7'de, fosil yakıt enerji kaynaklarından 2004-2006 yılları için, brüt elektrik üretimi gösterilmektedir. Tablo 7. 2004-2006 yılları arası Fosil Yakıt Enerji Kaynağı tarafından üretilen Brüt Elektrik EG gross,y (GWh) 35 Yakıt Cinsi 2006 2005 2004 Taş Kömürü 14,216.60 13,246.20 11,998.1 Linyit 32,432.90 29,946.30 22,449.5 Fuel Oil 4,232.40 5,120.70 6689.9 Motorin 57.70 2.50 7.3 LPG 0.10 33.70 33.4 Nafta 50.20 325.60 939.7 Doğal Gaz 80,691.20 73,444.90 62,241.8 Toplam GWh 131,681.10 122,119.90 104,359.7 Brüt elektrik üretimi, enerji tesislerinin elektrik tüketimini de içerir. Belirtilmiş olan yakıt kaynakları tarafından şebekeye beslenen net elektriği hesaplayabilmek için, tüm brüt /net elektrik üretim verileri üzerinden, ortalama bir düzeltme faktörünün hesaplanması gerekir. TUIK (Türk İstatistik Enstitüsü)'nün yıllık yayını, kamuya yönelik en güncel verileri içeren bilgilerin sağlandığı, en doğru resmi veri kaynağıdır. Bu netin brüte oranı, Tablo 8 den türetilebilir. Tablo 8. Net Elektrik Üretiminin Hesaplanması için Ortalama Düzeltme Faktörü 36 2001 2002 2003 2004 2005 Brüt Üretim (GWh) 122,725 129,400 140,581 150,698 161,956 Tali (Yardımcı) Tüketim (GWh) 6,473 5,673 5,332 5,633 6,487 Net Üretim (GWh) 116,252 123,727 135,248 145,066 155,469 Bağıntı (Net / Brüt) 94.7% 95.6% 96.2% 96.3% 96.0% Ortalama Bağıntı 96% 34 IPCC 2006, Cilt 2, Bölüm 1, Tablo 1.4 http://www.ipcc-nggip.iges.or.jp/public/2006gl/pdf/2_volume2/v2_1_ch1_introduction.pdf 35 http://www.teias.gov.tr/ist2006/31(40-06).xls 36 http://www.turkstat.gov.tr/yillik/stat_yearbook.pdf Tablo 14.4, s.231.