EKONOMİ BAKANLIĞI EKONOMİK GÖRÜNÜM Temmuz 2015 Güncelleme Tarihi: 22/07/2015
A- MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM. 4 B- DIŞ TİCARETİN GÖRÜNÜMÜ. 20 1) MAL TİCARETİ.. 21 2) HİZMETLER TİCARETİ. 34 C- YATIRIM ORTAMI, YABANCI SERMAYE ve TEŞVİK.. 40 D- SERBEST BÖLGELER 48 E- İKİLİ, BÖLGESEL, ÇOKLU ve ÇOK TARAFLI TİCARET... 53 Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 2
A- MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 3
Uluslararası Kuruluşların Büyüme Tahminleri IMF OECD DB Bazı Ülke-Ülke Gruplarına İlişkin Büyüme Tahminleri (%) Dünya Türkiye Avro Bölgesi ABD Brezilya Rusya Hindistan ÇHC 2015 3,3 3,1 1,5 2,5-1,5-3,4 7,5 6,8 2016 3,8 3,6 1,7 3,0 0,7 0,2 7,5 6,3 2015 3,1 3,1 1,4 2,0-0,8-3,1 6,9 6,8 2016 3,8 3,9 2,1 2,8 1,1 0,8 7,6 6,7 2015 2,8 3,0 1,5 2,7-1,3-2,9 7,5 7,1 2016 3,3 3,9 1,8 2,8 1,1 0,1 7,9 7,0 Kaynak: IMF, OECD, Dünya Bankası Türkiye ekonomisi 2014 yılında %2,9 oranında büyümüştür. IMF, Türkiye nin 2015 yılında %3,1 düzeyinde, 2016 yılında 3,6 oranında büyüyeceğini tahmin etmektedir. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 4
Dünya Ticaretine İlişkin Tahminler IMF DTÖ Kaynak: IMF ve DTÖ Mal Ticaretine İlişkin Tahminler (%) İhracat İthalat Dünya Ticaret Yıllar Gelişmiş Ekonomiler Yükselen Ekonomiler Gelişmiş Ekonomiler Yükselen Ekonomiler Hacmi 2015 3,2 5,3 4,5 3,6 4,1 2016 4,1 5,7 4,5 4,7 4,4 2015 3,2 3,6 3,2 3,4 3,3 2016 4,4 4,1 3,5 5,0 4,0 IMF tahminine göre, dünya toplam mal ve hizmet ticareti hacmi 2015 ve 2016 yıllarında sırasıyla %4,1 ve %4,4 oranında artacaktır. DTÖ tahminine göre, dünya toplam mal ve hizmet ticareti hacmi 2015 ve 2016 yıllarında sırasıyla %3,3 ve %4 oranında artacaktır. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 5
En Büyük 20 Ekonomi (SGP-Cari) Kaynak: IMF 2014 yılı itibarıyla Türkiye Dünya nın 18., Avrupa nın 7. büyük ekonomisidir. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 6
2015-2017 Orta Vadeli Program Hedefleri 2013* 2014* 2015 2016 2017 GSYH (Milyar $, Cari Fiyatlarla) 823 800 850 907 971 Kişi Başına Milli Gelir (GSYH, $) 10.822 10.404 10.936 11.541 12.229 GSYH Büyümesi (1) 4,2 2,9 4,0 5,0 5,0 İşsizlik Oranı (%) 9,0 9,9 9,5 9,2 9,1 Turizm Gelirleri (Milyar $) 28 34,0 31,5 33,5 35,5 Cari İşlemler Dengesi (Milyar $) -64,7-45,8-46,0-49,2-50,7 Cari İşlemler Dengesi / GSYH (%) -7,9-5,7-5,4-5,4-5,2 *Gerçekleşme 2015-2017 Orta Vadeli Program, Kalkınma Bakanlığı (1) Sabit fiyatlarla yüzde değişimi göstermektedir. 2015-2017 dönemini kapsayan Orta Vadeli Programın temel amacı; büyüme performansını yükseltirken cari işlemler açığını düşürmeye devam etmek, enflasyon hedefine ulaşmak ve böylece makroekonomik ve finansal istikrarı güçlendirmektir. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 7
Başlıca Bölgeler ve Ülkeler İtibariyle GSYH Gelişmeleri (2014) Kaynak: TÜİK ve IMF 2013 yılında %4,2 oranında büyüyen Türkiye Ekonomisi, 2014 yılında %2,9 büyümüştür. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 8
Dönemler İtibariyle Büyüme Oranları Kaynak: TÜİK 2003-2014 döneminde yıllık ortalama büyüme oranı %4,9 olmuştur. 2014 yılında Türkiye ekonomisi %2,9 oranında büyümüştür. 2015 yılının ilk çeyreği itibariyle ise ülkemiz, beklentilerin üzerinde bir performans sergileyerek %2,3 büyümüştür. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 9
Kişi Başına Düşen GSYH Kaynak: Dolar değeri TÜİK, SGP Dolar değeri ise IMF ve WB Kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla, 2014 yılında, 2002 yılına göre 3 kat artarak 3.492 dolardan 10.404 dolara yükselmiştir. Satın alma gücü paritesine göre ise kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla, 19 bin doları aşmıştır. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 10
Kapasite Kullanım Oranı (%) Kaynak: TCMB 2015 Haziran ayında kapasite kullanım oranı bir önceki aya göre 0,3 puan artarak; geçen yılın aynı ayına göre ise 0,2 puan azalarak %75,1 olmuştur. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 11
Sanayi Üretim Endeksi (2010=100) Kaynak: TÜİK Sanayi üretim endeksi, 2015 Mayıs ayında 123,3 (2010=100) olmuş, bir önceki yılın aynı ayına göre %1,8 oranında azalış göstermiştir. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 12
Satınalma Yöneticileri Endeksi(PMI) Kaynak: Markit Economics PMI değeri, 2015 Haziran ayında 49 olarak bir önceki aydaki değerin (50,2) altında gerçekleşmiştir. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 13
Enflasyon (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre) Kaynak: TÜİK 2015 Haziran ayında, önceki yılın aynı ayına göre, TÜFE de %7,2 oranında, Yİ-ÜFE de ise %6,73 oranında artış gerçekleşmiştir. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 14
İstihdam-İşsizlik Kaynak: TÜİK 2015 Nisan döneminde işsizlik oranı % 9,6 mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı ise %9,9 düzeyinde gerçekleşmiştir. 2014 yılında işsizlik oranı %9,9 olmuştur. Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı, 2015 Mayıs ayında Avro Bölgesi nde %11,1 ve AB(28) ülkelerinde %9,6 olarak gerçekleşmiştir. Ülkelerin mevcut en güncel verileri karşılaştırıldığında, Türkiye nin işsizlik oranı 11 AB üyesinden daha düşük seyretmektedir. Türkiye; Rusya, Almanya, İngiltere ve Fransa dan sonra Avrupa daki 5. büyük işgücüne sahip ülkedir. (2013, Dünya Bankası) Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 15
Türkiye-CDS (22.06.15) Kaynak: DB Research * CDS primi yükseldikçe, algılanan risk düzeyi artmaktadır. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 16
Merkezi Yönetim Bütçe Açığı / GSYH (%) Kaynak: Eurostat, T.C. Maliye Bakanlığı Türkiye nin merkezi yönetim bütçe açığının GSYH ye oranı 2014 yılında %1,3 olarak 23 AB ülkesinden daha iyi konumda gerçekleşmiş ve %3 olan Maastricht kriterini gerçekleştirmiştir. 2015 yılı Ocak-Haziran döneminde merkezi yönetim bütçe fazlası 804 milyon TL olmuştur. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 17
AB Tanımlı Kamu Borcu / GSYH (%) Kaynak: Eurostat, T.C. Hazine Müsteşarlığı Türkiye nin AB tanımlı borç oranı, 2013 yılında, Maastricht kriteri olan %60 ın oldukça altında, %33,5 düzeyinde gerçekleşmiştir. Türkiye, 25 AB ülkesinden daha iyi performans göstermiştir. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 18
Ödemeler Dengesi Milyon Dolar 2012 2013 2014 2014* 2015* I- CARİ İŞLEMLER HESABI -48.535-64.658-46.516-20.376-18.547 A. DIŞ TİCARET DENGESİ -65.367-79.907-63.579-23.123-19.917 B. HİZMETLER DENGESİ 22.427 22.844 25.175 6.333 6.139 C. BİRİNCİL GELİR DENGESİ -7.163-8.986-9.219-3.968-5.093 D. İKİNCİL CARİ TRANSFERLER 1.568 1.391 1.107 382 324 II- SERMAYE HESABI -58-96 -66-21 -2 III- FİNANS HESAPLARI -48.247-61.958-42.937-12.932-9.651 Doğrudan Yatırımlar -9.177-8.830-5.492-3.841-3.290 Net Varlık Edinimi 4.105 3.627 7.047 2.041 1.615 Net Yükümlülük Oluşumu 13.282 12.457 12.539 5.882 4.905 Sermaye 10.126 9.298 8.454 4.255 3.172 Yatırım 10.759 9.866 8.708 4.320 3.492 Tasfiye 633 568 254 65 320 Diğer Sermaye (Net) 520 110-236 -56 426 Gayrimenkul (Net) 2.636 3.049 4.321 1.683 1.307 Portföy Yatırımları -41.012-23.986-20.109-3.024 3.349 Diğer Yatırımlar -18.872-39.053-16.868-5.838-5.945 Rezerv Varlıklar 20.814 9.911-468 -229-3.765 IV- NET HATA NOKSAN 346 2.796 3.645 7.465 8.898 *Ocak-Mayıs Kaynak: TCMB Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 19
B- DIŞ TİCARETİN GÖRÜNÜMÜ Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 20
I) MAL TİCARETİ Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 21
Mal Ticareti Hedefleri (Milyar Dolar) 2013* 2014* 2015** 2016** 2017** 2023*** İhracat 151,8 157,6 173,0 187,4 203,4 500,0 İthalat 251,7 242,2 258,0 276,8 297,5 625,0 D.T. Hacmi 403,5 399,8 431,0 464,2 500,9 1125,0 D.T. Dengesi -99,9-84,5-85,0-89,4-94,1-125,0 İhracat/İthalat (%) 60,3 65,1 67,1 67,7 68,4 80,0 *Gerçekleşme (Kaynak: TÜİK) **Beklenti (Orta Vadeli Program, Kalkınma Bakanlığı 2015-2017) ***2023 İhracat Stratejisi Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 22
Türkiye'nin Küresel Mal İhracatındaki Payı Türkiye nin dünya mal ihracatındaki payı 2014 yılında %0,83 düzeyindedir. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 23
Türkiye'nin Küresel Mal İthalatındaki Payı Türkiye nin dünya mal ithalatındaki payı 2014 yılında %1,27 düzeyindedir. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 24
* Enerji, 27. fasıla karşılık gelmektedir. Kaynak: Ekonomi Bakanlığı Dış Ticaretin Gelişimi Yıllık (Milyar $) Dönemsel (Milyar $) Değişim (%) 2013 2014 2014/ (OCAK-MAYIS) 2015/ (OCAK-MAYIS) 2014/2015 İhracat 151,8 157,6 67,2 61,6-8,4 Enerji İhracatı* 6,7 6,1 2,3 1,9-17,8 Altın İhracatı 3,3 3,2 2,6 5,5 114,1 İthalat 251,7 242,2 99,0 88,5-10,6 Enerji İthalatı* 55,9 54,9 22,8 17,3-24,3 Altın İthalatı 15,1 7,1 1,9 1,0-43,9 Dış Ticaret Hacmi 403,5 399,8 166,2 150,1-9,7 Dış Ticaret Dengesi -99,9-84,6-31,8-27,0-15,2 Enerji Dışı Denge -50,7-35,8-11,3-11,6 2,7 İhracat / İthalat (%) 60,3 65,1 67,9 69,5 2,4 2015 yılının Ocak-Mayıs döneminde, 2014 yılının aynı dönemine kıyasla; İhracat %8,4 oranında, ithalat ise %10,6 oranında azalış kaydetmiştir. Dış ticaret açığı %15,2 lik azalışla 27 milyar dolara gerilemiştir Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 25
İhracatın Aylık Gelişimi Aylara Göre İhracat ve İthalat, Milyar Dolar 2015 yılının Mayıs ayında, 2014 yılının aynı ayına göre, ihracat %18,8 azalarak 11,1 milyar dolar, ithalat ise %14,4 azalarak 17,9 milyar dolar olmuştur. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 26
Geniş Ekonomik Grupların Sınıflaması (BEC) İHRACAT Mayıs Ocak-Mayıs İHRACAT (Milyon $) 2014 2015 Değ. (%) 2014 2015 Değ. (%) Pay (%) Yatırım malları 1.496 1.159-22,5 6.651 6.070-9,6 9,9 Ara mallar 6.620 5.256-20,6 33.496 31.270-7,1 50,8 Tüketim malları 5.488 4.641-15,4 26.734 23.927-11,7 38,9 Diğerleri 78 57-25,9 307 290-5,8 0,5 TOPLAM 13.682 11.113-18,8 67.187 61.557-8,4 100 İTHALAT Mayıs Ocak-Mayıs İTHALAT (Milyon $) 2014 2015 Değ. (%) 2014 2015 Değ. (%) Pay (%) Yatırım malları 3.159 3.181 0,7 14.821 14.610-1,4 16,5 Ara mallar 15.146 12.296-18,8 72.292 62.095-14,1 70,1 Tüketim malları 2.536 2.360-7,0 11.693 11.636-0,5 13,1 Diğerleri 33 29-11,7 186 190 2,3 0,2 TOPLAM 20.875 17.866-14,41 98.992 88.531-10,6 100 Kaynak: TÜİK Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 27
Başlıca İhraç Ürünleri (Ocak-Mayıs) Milyon Dolar İHRACAT İTHALAT DENGE DEĞ. % Sıra Fasıl Dönemsel (Ocak-Mayıs) 2014 2015 2014 2015 2014 2015 2014/2015 1 71 İNCİLER,KIYMETLİ TAŞ VE METAL MAMULLERİ 4.281 7.218 2.296 1.409 1.986 5.808 68,6 2 87 MOTORLU KARA TAŞITLARI 7.752 6.998 5.772 6.780 1.980 218-9,7 3 84 KAZANLAR, MAKİNALAR, MEKANİK CİHAZLAR VE ALETLER 5.727 5.038 11.734 10.552-6.007-5.514-12,0 4 61 ÖRME GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 4.118 3.466 378 336 3.741 3.130-15,8 5 85 ELEKTRİKLİ MAKİNA VE CİHAZLAR 4.037 3.256 7.311 7.325-3.274-4.068-19,3 6 72 DEMİR VE ÇELİK 4.210 3.050 7.353 6.587-3.143-3.537-27,6 7 62 ÖRÜLMEMİŞ GİYİM EŞYASI VE AKSESUARLARI 2.657 2.407 762 692 1.896 1.714-9,4 8 73 DEMİR VEYA ÇELİKTEN EŞYA 2.719 2.340 1.100 1.060 1.619 1.280-13,9 9 39 PLASTİK VE PLASTİKTEN MAMUL EŞYA 2.537 2.183 5.997 5.146-3.460-2.962-13,9 10 27 MİNERAL YAKITLAR VE MİNERAL YAĞLAR 2.311 1.900 22.840 17.293-20.529-15.393-17,8 Liste Toplamı 40.350 37.856 65.543 57.179-25.193-19.324-6,2 Toplam 67.187 61.557 98.992 88.531-31.804-26.973-8,4 * Değişim 2015 ihracata göredir. Kaynak: TÜİK Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 28
Başlıca İthal Ürünleri (Ocak-Mayıs) Milyon Dolar İTHALAT İHRACAT DENGE DEĞ. % Sıra Fasıl Dönemsel (Ocak-Mayıs) 2014 2015 2014 2015 2014 2015 2014/2015 1 27 Mineral yakıtlar, mineral yağlar 22.840 17.293 2.311 1.900-20.529-15.393-24,3 2 84 Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar 11.734 10.552 5.727 5.038-6.007-5.514-10,1 3 85 Elektrikli makina ve cihazlar, 7.311 7.325 4.037 3.256-3.274-4.068 0,2 4 87 Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, 5.772 6.780 7.752 6.998 1.980 218 17,4 5 72 Demir ve çelik 7.353 6.587 4.210 3.050-3.143-3.537-10,4 6 39 Plastikler ve mamulleri 5.997 5.146 2.537 2.183-3.460-2.962-14,2 7 29 Organik kimyasal ürünler 2.407 2.059 248 186-2.159-1.873-14,5 8 90 Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi alet. 1.955 1.926 276 285-1.679-1.641-1,5 9 88 Hava taşıtları, uzay taşıtları ve bunların aksamları 1.268 1.734 240 244-1.028-1.491 36,8 10 30 Eczacılık ürünleri 1.734 1.723 325 338-1.409-1.386-0,6 Liste Toplamı 68.372 61.123 27.663 23.477-40.709-37.646-10,6 Toplam 98.992 88.531 67.187 61.557-31.804-26.973-10,6 * Değişim 2015 ithalata göredir. Kaynak: TÜİK Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 29
İhracat ve İthalatta İlk Beş Ülke (Ocak-Mayıs 2015) İhracatımızda İlk 5 Ülke (% Pay) İthalatımızda İlk 5 Ülke (% Pay) Kaynak: TÜİK Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 30
İhracatın Bölgesel Dağılımı Ocak-Mayıs (Milyon Dolar) Değişim 2014 Pay (%) 2015 Pay (%) (%) A- AB (28) 28.837 42,9 25.773 41,9-10,6 B- SERBEST BÖLGELER 977 1,5 817 1,3-16,3 C- DİĞER ÜLKELER 37.374 55,6 34.967 56,8-6,4 1- DİĞER AVRUPA 7.258 10,8 7.431 12,1 2,4 2- AFRİKA 6.081 9,1 5.222 8,5-14,1 Kuzey Afrika 4.410 6,6 3.635 5,9-17,6 Diğer Afrika 1.672 2,5 1.587 2,6-5,0 3- AMERİKA 3.982 5,9 3.778 6,1-5,1 Kuzey Amerika 2.790 4,2 2.868 4,7 2,8 Orta Amerika ve Karayip 403 0,6 330 0,5-18,2 Güney Amerika 790 1,2 580 0,9-26,5 4- ASYA 19.773 29,4 18.230 29,6-7,8 Yakın ve Ortadoğu 15.077 22,4 13.825 22,5-8,3 Diğer Asya 4.697 7,0 4.405 7,2-6,2 5- AVUSTRALYA VE YENİ ZELANDA 242 0,4 273 0,4 12,9 6- DİĞER ÜLKE ve BÖLGELER 37 0,1 34 0,1-7,9 TOPLAM 67.187 100 61.557 100-8,4 Kaynak: TÜİK Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 31
İthalatın Bölgesel Dağılımı (Milyon Dolar) Ocak-Mayıs 2014 Pay (%) 2015 Pay (%) Değişim (%) A- AB (28) 36.768 37,1 32.885 37,1-10,6 B- SERBEST BÖLGELER 554 0,6 507 0,6-8,5 C- DİĞER ÜLKELER 61.670 62,3 55.138 62,3-10,6 1- DİĞER AVRUPA 14.944 15,1 12.554 14,2-16,0 2- AFRİKA 2.385 2,4 2.069 2,3-13,3 Kuzey Afrika 1.398 1,4 1.150 1,3-17,7 Diğer Afrika 988 1,0 919 1,0-7,0 3- AMERİKA 7.568 7,6 7.194 8,1-4,9 Kuzey Amerika 5.873 5,9 5.373 6,1-8,5 Orta Amerika ve Karayip 371 0,4 420 0,5 13,3 Güney Amerika 1.325 1,3 1.401 1,6 5,7 4- ASYA 31.162 31,5 28.733 32,5-7,8 Yakın ve Ortadoğu 8.336 8,4 6.131 6,9-26,5 Diğer Asya 22.826 23,1 22.603 25,5-1,0 5- AVUSTRALYA VE YENİ ZELANDA 132 0,1 173 0,2 30,7 6- DİĞER ÜLKE ve BÖLGELER 5.478 5,5 4.415 5,0-19,4 TOPLAM 98.992 100 88.531 100-10,6 Kaynak: TÜİK Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 32
2) HİZMETLER TİCARETİ Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 33
Hizmetler Sektörüne İlişkin Hedefler Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 34
Türkiye'nin Küresel Hizmet İhracatındaki Payı (%) Kaynak: DTÖ Türkiye nin 2014 yılı küresel hizmet ihracatındaki payı %1,03 düzeyindedir. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 35
Türkiye'nin Küresel Hizmet İthalatındaki Payı (%) Kaynak: DTÖ Türkiye nin 2014 yılı küresel hizmet ithalatındaki payı %0,49 düzeyindedir. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 36
Ödemeler Dengesi-Hizmet Kalemleri (Milyon ABD $) 2010 2011 2012 2013 2014 2014* 2015* Değişim (%) Hizmetler Geliri 36.192 40.851 43.224 46.615 50.375 16.297 15.663-3,9 Taşımacılık Geliri 9.418 11.030 12.639 13.177 14.324 5.376 4.899-8,9 Seyahat Geliri 22.585 25.054 25.345 27.997 29.552 8.583 8.580 0,0 İnşaat Hizmetleri Geliri 859 838 1.029 675 1.084 279 129-53,8 Sigorta Hizmetleri Geliri 721 832 863 1.000 1.165 471 499 5,9 Finansal Hizmetler Geliri 490 531 534 779 824 381 276-27,6 Diğer Ticari Hizmetler Geliri 245 198 260 396 344 193 96-50,3 Resmi Hizmetler Geliri 483 505 752 798 826 231 237 2,6 Diğer Hizmetler Geliri 1.391 1.738 1.652 1.610 2.086 709 885 24,8 (Milyon ABD $) 2010 2011 2012 2013 2014 2014* 2015* Değişim (%) Hizmetler Gideri 19.598 20.731 20.797 23.771 25.184 9.964 9.524-4,4 Taşımacılık Gideri 8.078 8.629 8.941 9.868 10.189 4.080 3.581-12,2 Seyahat Gideri 5.194 4.883 4.094 4.817 5.072 2.100 2.254 7,3 İnşaat Hizmetleri Gideri 0 0 0 0 0 0 0 0,0 Sigorta Hizmetleri Gideri 1.262 1.304 1.291 1.718 1.672 689 665-3,5 Finansal Hizmetler Gideri 724 1.221 1.176 1.334 1.903 694 659-5,0 Diğer Ticari Hizmetler Gideri 1.673 1.727 1.984 2.554 2.361 986 818-17,0 Resmi Hizmetler Gideri 1.352 1.564 1.717 1.686 2.324 696 828 19,0 Diğer Hizmetler Gideri 1.315 1.255 1.368 1.511 1.311 558 566 1,4 *Ocak-Mayıs Kaynak: TCMB Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 37
Yurtdışında Müteahhitlik Hizmetleri Yıl Proje Sayısı Ülke Sayısı Proje Bedeli (Milyon $) Kümülatif Ort. Proje Proje Bedeli Bedeli (Milyon $) (Milyon $) 1971-2001 2256 48 46.584 46.584 21 2002 208 34 4.127 50.711 20 2003 343 35 6.401 57.112 19 2004 476 37 8.460 65.573 18 2005 451 33 13.245 78.818 29 2006 575 35 22.205 101.023 39 2007 610 45 25.122 126.145 41 2008 657 40 23.874 150.019 36 2009 512 45 20.189 170.207 39 2010 624 50 23.446 193.653 38 2011 552 53 23.027 216.680 42 2012 533 49 29.741 246.421 56 2013 416 49 30.162 276.582 73 2014 324 48 27.052 303.634 83 2015 69 24 8.226 311.860 119 2015 Haziran sonu itibariyle Sektörün ekonomiye katkıları: Döviz girdisi, ihracata katkı, istihdama katkı, teknoloji transferi, makina parkına etki, dışa açılma sürecine etki Dünyanın en büyük 250 müteahhitlik şirketi listesinde 2014 yılında 42 si Türk firmasıdır. Türkiye, bu bakımdan Çin den sonra 2. sırada yer almaktadır. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 38
C- YATIRIM ORTAMI YABANCI SERMAYE ve TEŞVİK Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 39
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması 94 ülke ile imzalanan ve 75 adedi yürürlüğe giren YKTK Anlaşmaları ile; Taraf ülkeler arasındaki uluslararası doğrudan yatırımların artmasını teşvik etmek; Karşılıklılık ilkesi çerçevesinde; uluslararası doğrudan yatırımların doğrudan ve dolaylı kamulaştırmalara karşı uluslararası hukuk çerçevesinde korunmasını sağlamak; Ev sahibi ülkenin yabancı yatırımcılara ve bunların yatırımlarına milli muamele ve en çok kayırılan ulus muamelesi ne tabi olarak adil ve eşit bir muamelede bulunmasını güvence altına almak; Yabancı yatırımcıların elde ettiği karların ve diğer gelirlerin gecikme olmaksızın transfer edilmesini güvence altına almak; Yabancı yatırımcı ile ev sahibi devlet arasında çıkan uyuşmazlıklarda uluslararası tahkim seçeneğini çözüm yolu olarak sunmaktır. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 40
Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları ABD; Almanya; Arnavutluk; Avusturya; Avusturya (Revize); Azerbaycan; BAE; Bahreyn; Bangladeş; Belçika; Beyaz Rusya; Bosna Hersek; Bulgaristan; Cezayir; Çek Cumhuriyeti; Çin Halk Cumhuriyeti; Danimarka; Endonezya; Estonya; Etiyopya; Fas; Finlandiya; Fransa; Güney Afrika; Güney Kore; Gürcistan; Hindistan; Hırvatistan; Hollanda; İngiltere; İran; İrlanda; İspanya; İsrail; İsveç; İtalya; Japonya; Katar; Kazakistan; Kırgızistan; Kuveyt; K.K.T.C.; Letonya; Litvanya; Lübnan; Lüksemburg; Macaristan; Makedonya; Malezya; Mısır; Moğolistan; Moldova; Norveç; Özbekistan; Pakistan; Polonya; Portekiz; Romanya; Rusya; S. Arabistan; S. Arabistan (Hava Taşıma); Sırbistan-Karadağ; Singapur; Slovakya; Slovenya; Suriye; Sudan; Tacikistan; Tayland; Tunus; Türkmenistan; Ukrayna; Umman; Ürdün; Yemen; Yunanistan Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 41
Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kaynak: TCMB 1984-2002 döneminde 14,6 milyar ABD doları olan doğrudan yabancı yatırım tutarı, 2003 ten bugüne 152,7 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. 2015 yılının Ocak-Mayıs döneminde doğrudan yabancı yatırım tutarı önceki yılın aynı dönemine göre %16,6 azalarak 4,9 milyar ABD doları olmuştur. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 42
Yurtdışına Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kaynak: TCMB Türk yatırımcıların yurtdışında gerçekleştirdiği doğrudan yatırımların toplamı, 2003 ten bugüne kadar 29,4 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. 2015 yılının Ocak-Mayıs döneminde yurtdışına yaptığımız doğrudan yatırımlar %20,9 azalarak 1,6 milyar ABD doları olmuştur. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 43
*Ocak-Mayıs Yabancı Yatırımların Sektörlere Göre Dağılımı (Milyon $) 2013 2014 2014* 2015* TARIM SEKTÖRÜ 47 61 46 5 SINAÎ SEKTÖRLER 4.819 4.668 2.608 2.029 Madencilik ve Taşocakçılığı 242 449 71 183 İmalat 2.207 2.894 1.642 572 Elektrik, Gaz, Buhar ve Sıcak Su Üretimi ve 2.334 1.322 895 1.272 Hizmetler Sektörü 5.000 3.979 1.666 1.458 TOPLAM 9.866 8.708 4.320 3.492 *Ocak-Mayıs Temmuz O 2015 Ekonomi Bakanlığı 44
Yabancı Yatırımların Ülkelere Göre Dağılımı Milyon Dolar 2013 2014* 2015* 1 Rusya 875 700 742 2 Hollanda 918 1.540 571 3 Malezya 12 0 317 4 Azerbeycan 803 153 280 5 İngiltere 300 332 244 6 Japonya 439 67 204 7 Çin 9 25 157 8 Lüksemburg 278 104 154 9 Almanya 1.968 269 138 10 Belçika 60 19 117 11 Fransa 217 55 88 12 İsviçre 204 36 87 13 İtalya 146 409 80 14 ABD 326 129 73 15 Yunanistan 68 40 41 16 İrlanda 7 28 26 17 Güney Kore 61 11 22 18 Avusturya 647 20 20 19 Birleşik Arap Emirlikleri 176 34 17 20 Kuveyt 185 16 15 LİSTE TOPLAMI 7.699 3.987 3.393 TOPLAM 9.866 4.320 3.492 *Ocak- Mayıs Kaynak: TCMB Ödemeler Dengesi İstatistikleri Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 45
YENİ TEŞVİK SİSTEMİ Yeni Teşvik Sistemi Genel Teşvik Uygulamaları Bölgesel Teşvik Uygulamaları Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki Stratejik Yatırımların Teşviki KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Vergi İndirimi Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Yatırım Yeri Tahsisi Faiz Desteği KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Vergi İndirimi Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Yatırım Yeri Tahsisi KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Vergi İndirimi Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Yatırım Yeri Tahsisi Faiz Desteği KDV İadesi Haziran 2015 Ekonomi Bakanlığı 46
Teşvik Belge Adedi Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL) Öngörülen İstihdam (Kişi) Toplam Toplam Toplam 2013 4.880 96.355 192.116 2014 4.046 63.333 144.504 2015* 2.386 52.545 70.853 BELGE ADEDİ 1. Bölge 2. Bölge 3. Bölge 4. Bölge 5. Bölge 6. Bölge Muhtelif TOPLAM 2013 1.762 797 687 508 475 625 26 4.880 2014 1.453 713 589 447 367 460 17 4.046 2015* 750 473 345 272 254 288 4 2.386 *Ocak- Haziran Kaynak: Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 47
D- SERBEST BÖLGELER Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 48
Serbest Bölgelerin Sağladığı Avantajlar Üretici Kullanıcılar için Vergi Avantajlarından Yararlanma İmkânı Orta ve Uzun Vadede Geleceği Planlayabilme İmkânı Kâr Transferi İmkânı Ticaret Kolaylığı İmkânı Gümrük Vergisi Prosedüründen Arındırılmış Ticari Faaliyet İmkânı AB ve Gümrük Birliği Kriterlerinin Gerektirdiği Serbest Dolaşım Belgelerinin Temini İmkânı Eşitlik Prensibi Zaman Kısıtlaması Bulunmaması Pazar İhtiyaçlarına ve Şartlarına Göre Serbestçe Belirlenecek Ticari Faaliyet İmkânı Gerçekçi Bir Enflasyon Muhasebesi İmkânı Yerli ve Yabancı Tüm Pazarlara Erişim İmkânı Azaltılmış Bürokratik Prosedür ve Dinamik İşletme Yönetimi Stratejik Avantaj Her Türlü Ticari ve Sınai Faaliyete Uygun ve Ucuz Altyapı İmkânı Tedarik Zinciri İmkânlarından Yararlanma Kolaylığı Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 49
Serbest Bölgeler 19 Serbest Bölgede 2014 yılında toplam 61.505 kişi istihdam edilmiştir. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 50
Serbest Bölgelerin Ticaret Hareketleri Milyon Dolar Yurtiçinden Bölgelere Bölgelerden Yurtdışına Yurtdışından Bölgelere Bölgelerden Yurtiçine TOPLAM TİCARET HACMİ Kaynak: Serbest Bölgeler, Yurt Dışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 3.195 2.177 2.295 2.668 2.971 2.887 2.732 5.874 4.913 4.361 6.924 7.071 7.701 7.958 8.248 5.493 6.625 7.253 7.257 7.490 7.059 7.262 5.173 5.291 5.801 5.754 5.162 4.683 24.579 17.756 18.572 22.646 23.053 23.240 22.432 2014 yılında Serbest Bölgelerdeki toplam ticaret hacmi, bir önceki yıla göre %3,5 oranında azalarak 22,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 51
Serbest Bölgelerde Sektörel Yoğunlaşma İstanbul AHL Hizmetler ve yazılım Antalya Yat inşası, medikal aletler Kocaeli Gemi inşası Avrupa Hazır giyim Mersin Hazır giyim Bursa Otomotiv alt endüstrileri İzmir Deri TÜBİTAK-MAM Ar-Ge faaliyetleri Adana-Yumurtalık Gemi tamir ve bakımı Kaynak: Serbest Bölgeler, Yurt Dışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 52
E- İKİLİ, BÖLGESEL, ÇOKLU ve ÇOK TARAFLI TİCARET Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 53
Ticari İlişkiler İkili Ticari İlişkiler Avrupa, Asya-Pasifik, Avrasya, Orta Doğu ve Kuzey Afrika, Sahra Altı Afrika, Amerika Bölgesel ve Çoklu Ticari İlişkiler AB, EİT, D8, KEİ, İİT, İSEDAK Çok Taraflı Ticari İlişkiler DTÖ, OECD, G20 Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 54
STA Ülkeleri 1. EFTA (Norveç, İsviçre, İzlanda, Liechtenstein) 2. İsrail 3. Makedonya 4. Bosna Hersek 5. Filistin 6. Tunus 7. Fas 8. Suriye 9. Mısır 10. Arnavutluk 11. Gürcistan 12. Karadağ 13. Sırbistan 14. Şili 15. Ürdün 16. Güney Kore 17. Morityus 18. Lübnan* 19. Kosova* 20. Malezya* 21. Moldova* 22. Faroe Adaları* (*) İç Onay Sürecinde Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 55
STA Ülkeleri (Devam Eden Müzakereler) 1. Gana* 2. Ukrayna 3. Kolombiya 4. Ekvador 5. Kongo Demokratik Cumhuriyeti 6. Kamerun 7. Seyşeller 8. Körfez İşbirliği Konseyi 9. Libya 10. MERCOSUR 11. Japonya 12. Singapur 13. Peru 14. Meksika * Müzakere süreci tamamlanmıştır. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 56
Çok Taraflı Ticari İlişkiler Hizmet Ticareti Anlaşması (TISA) Doha Kalkınma Turu müzakerelerinin kesintiye uğraması ve hizmetler alanında rekabetçi ülkelerin iddialı bir anlaşma hedeflemeleri nedeniyle Hizmetler ticaretinin %70 ini oluşturan katılımcılar arasında serbesti düzeyini büyük ölçüde arttıracak bir anlaşma olan TISA müzakereleri Türkiye nin katılımıyla devam etmektedir. Tarım Dışı Ürünlerde Pazara Giriş (NAMA) Toplam dünya mal ihracatının yaklaşık %90 ını oluşturan DTÖ Tarım Anlaşması kapsamı dışında kalan ürünlerde (sanayi ürünleri + yakıt + madencilik ürünleri + balık ve balıkçılık ürünleri + ormancılık ürünleri) tarife ve tarife dışı engellerin azaltılarak ticaretin bu ürünlerde daha fazla serbestleştirilmesi hedeflenmektedir. G-20 Dönem Başkanlığı ABD, Almanya, Arjantin, Avrupa Birliği Avustralya, Brezilya, Çin, Endonezya, Fransa, Güney Afrika, Güney Kore, Hindistan, İngiltere, İtalya, Japonya, Kanada, Meksika, Rusya, Suudi Arabistan ve Türkiye den oluşan G-20 ülkeleri, dünya ekonomisinin yaklaşık %90 ını; dünya ticaretinin %80 ini ve dünya nüfusunun üçte ikisini temsil etmektedir. G 20, dönem başkanlığı her sene bir üye ülke tarafından yürütülmektedir. G-20 dönem başkanlığı 2015 yılında Türkiye tarafından deruhte edilecektir. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 57
İhracatın Ülke Gruplarına Göre Dağılımı (Milyon $) 2013 2014 % % Pay % % Pay 2014* 2015* Değişim (2014) Değişim (2014) AB-28 63.040 68.519 8,7 43,5 28.837 25.773-10,6 42,9 Bağımsız Devletler Topluluğu 16.924 15.618-7,7 9,9 6.259 4.539-27,5 9,3 Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi 1.662 3.795 128,4 2,4 2.639 4.249 61,0 3,9 Ekonomik İşbirliği Teşkilatı 11.898 11.718-1,5 7,4 4.217 4.155-1,5 6,3 İslam İşbirliği Teşkilatı 49.371 48.629-1,5 30,9 20.768 18.829-9,3 30,9 Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı 20.368 19.688-3,3 12,5 8.023 5.988-25,4 11,9 Serbest Ticaret Anlaşması Yapılan Ülkeler** 14.942 17.628 18,0 11,2 8.351 9.365 12,1 12,4 OECD Ülkeleri 68.684 76.680 11,6 48,6 33.114 32.266-2,6 49,3 Türk Cumhuriyetleri 6.908 7.109 2,9 4,5 2.758 2.356-14,6 4,1 Genel Toplam 151.803 157.620 3,8 100 67.187 61.557-8,4 100,0 *Ocak- Mayıs **Henüz STA ları yürürlüğe girmeyen Lübnan ve Kosova hariç Kaynak: TÜİK 2015 yılı Ocak-Mayıs aylarında, 2014 yılının aynı dönemine göre, EFTA Ülkeleri ne ihracat, seçilen özel bölgeler içerisinde yıllık bazda en hızlı artışı (%61 oranında) gerçekleştirmiştir. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 58
Ekonomi Bakanlığı Yurtdışı Teşkilatı Halihazırda 110 ülke 160 Merkez ve 5 ofiste 154 Ticaret Müşaviri/Ataşesi görev yapmaktadır. Temmuz 2015 Ekonomi Bakanlığı 59
GEORGETOWN AMERİKA Buenos Aires New York Karakas Sao Paulo Mexico City Şikago Ottava Toronto Santiago Miami Vaşington San Francisco Houston Seattle Los Angeles AFRİKA Abuja Kahire Addis Ababa Nairobi Akra Pretoria Cezayir Rabat Dakar Trablus Darüsselam Tunus Hartum Kazablanka İskenderiye ASYA Astana Aşkabat Bangkok Bişkek Cakarta Duşanbe Hanoi İslamabad Kabil Kuala Lumpur Manila Pekin Seul Singapur AB DTÖ OECD Atina Bakü Belgrad Berlin Bern Bratislava Brüksel Budapeşte Bükreş Dublin Helsinki Kiev Kişinev Kopenhag Lahey Lizbon Lefkoşa Taşkent Tokyo Ulan Bator Yeni Delhi Almatı Guangzhou Hong Kong Karaçi Mumbai Şangay Georgetown AVRUPA/KAFKASYA Londra Lubliyana Madrid Minsk Moskova Oslo Paris Podgorica Prag Priştine Roma Saraybosna Sofya Stokholm Tiflis Tiran Üsküp Varşova Viyana Zagreb Barselona Batum Düsseldorf Hamburg Hannover Kazan Marsilya Milano Münih Novorossisk Odessa Rotterdam Selanik St. Petersburg Stutgart Birmingham Krasnodar Novosibirsk Yekaterinbur g Abu Dhabi Amman Bağdat Beyrut Doha Kuveyt Manama ORTA DOĞU Muskat Riyad Sana Şam Tahran Tel Aviv Basra Cidde Dubai Erbil Halep Kudüs Musul Tebriz EKONOMİ BAKANLIĞI YURT DIŞI TEŞKİLATI AVUSTRALYA Sidney Melbourne Daimi Temsilci Yardımcılığı Ticaret Müşavirliği Ticaret Ataşeliği İrtibat Büroları Nisan 2015 Ekonomi Bakanlığı 60