GENEL Bİ LGİ LER Coğrafi Konum İtalya, Avrupa nın güneyinden Akdeniz içlerine doğru kuzeybatı güneydoğu yönünde uzanan bir yarımada üzerinde yer alır. Güneyinde ve batısında Akdeniz, doğusunda Adriyatik Denizi ve kuzeyinde Alp Dağları ile çevrelenmiştir. Akdeniz deki Sicilya ve Sardunya adaları ile yarımada çevresindeki irili ufaklı birçok ada İtalya ya aittir. Kuzeyde, Lugano Gölü nün İsviçre de bulunan kısmında, göl kıyısında bulunan Campione kasabası da İtalya topraklarından tamamen ayrı bir durumda olmasına rağmen resmi olarak İtalya toprağıdır. İtalya nın, kuzeybatısında Fransa, kuzeyinde İsviçre ve Avusturya, kuzeydoğusunda Slovenya ile kara sınırı bulunmaktadır. Ayrıca kendi toprakları içerisinde bulunan iki bağımsız ülke ile de sınırı vardır. Bu ülkelerden biri Katolik mezhebinin dini başkenti olan, Roma içerisindeki Vatikan Devleti (0,44 km2); diğeri de Avrupa nın yaşayan en eski cumhuriyeti olan ve Floransa nın 100 km. kadar batısında yer alan San Marino Cumhuriyeti (481 km2) dir. Bu ülkelere ek olarak Adriyatik ülkelerinden Hırvatistan, Bosna-Hersek, Karadağ ve Arnavutluk un, Akdeniz ülkelerinden Yunanistan, Tunus ve Malta nın aralarında kara sınırı bulunmamasına rağmen İtalya ya komşu ülke olduğu söylenebilir. İtalya nın kuzeyden güneye 1.150 km. boyunca uzanan bir coğrafyaya sahip olması nedeniyle iklim bölgeden bölgeye değişiklikler göstermektedir. Yazları kuzeydeki yüksek kesimler haricinde ülkenin hemen her yeri güneşlidir ve gün içindeki en yüksek sıcaklıklar 30 derece civarında gerçekleşmektedir. Kış aylarında ise sıcaklıklar bölgeden bölgeye değişmekte, Milano da 0 derece iken, Roma da +10 derece, Sicilya ve Sardunya adalarında ise +20 derece olabilmektedir. Siyasi ve İdari Yapı İtalyan siyasi birliği, 1861 yılında İtalya Krallığı nın yeninden ihdasının (Risorgimento) ardından, 1866 da Garibaldi öncülüğünde başlatılan Bağımsızlık Savaşı sonucunda sağlanmıştır. 1870-71 Prusya-Fransa Savaşı nın ardından son kalan Fransız güçlerinin de ülkeden atılmasıyla bağımsız ulus-devlet kurulmuştur. Krallık, İkinci Dünya Savaşı nın bitimine kadar sürmüş, bu süre zarfında İtalya nın günümüzdeki toprak bütünlüğü ortaya çıkmıştır. Tarihsel olarak Güney Tirol ismiyle bilinen Trentino-Alto Adige Bölgesi ve tarihsel olarak İstria ismiyle bilinen Friuli- Venezia Giulia Bölgesi Birinci Dünya Savaşı nın mağluplarından Avusturya yla 1919 yılında imzalanan St. Germain Antlaşması sonucunda İtalya siyasi birliğine katılmıştır. Mussolini dönemindeki faşist yönetimine müttefikler tarafından son verilmesinin ardından, 1946 yılında İtalya da Cumhuriyet kurulmuştur. Birinci Cumhuriyet olarak adlandırılan ve 1993 yılına kadar süren bu devir, ülke siyasetine Soğuk Savaş mantığının ve kısa süreli çok parti koalisyonlarının yol açtığı istikrarsızlığın damgasını vurduğu bir dönem olmuştur. Soğuk Savaş ın bitimini müteakip, temiz eller operasyonu olarak anılan hukuki süreçte sistem içindeki siyasi partilerin yönetici kadrosunun tamamına yakını yolsuzluk suçları ve mafya bağlantıları nedeniyle yargılanarak tasfiye edilmiştir. 1993 yılında Silvio Berlusconi ve Kuzey Ligi gibi yeni aktörlerin gelmesiyle başlayan döneme İkinci
Cumhuriyet adı verilmektedir. Bu dönemin başından itibaren (1994-95 Berlusconi ve 1996-98 Prodi) benzer eğilimdeki siyasi partilerin bir araya gelerek koalisyonlar/bloklar oluşturmaları dikkat çekmektedir. İkinci Dünya Savaşı ndan günümüze değin 61 hükümetin görev yaptığı İtalya da, iktidarların 48 ini koalisyonlar oluşturmuş, partilerin tamamı dönemsel yeni isimler almış ve yeniden yapılanmışlardır.
GENEL EKONOMİ K DURUM Ekonomik Yapı İMF 2014 yılı verilerine göre İtalya dünyanın sekizinci, Avrupa nın dördüncü büyük ekonomisidir. Avrupa Birliği nin kurucu üyesi olan İtalya, aynı zamanda ABD, Almanya, İngiltere, Fransa, Kanada, Japonya ve Rusya ile birlikte G8 adı verilen sanayileşmiş ülkeler grubuna dahildir. İtalya, İİ. Dünya Savaşı sonrasında savaşın getirdiği ağır ekonomik çöküntüye maruz kalmıştır. Takip eden dönemde ABD nin uyguladığı Marshall Planı ile sanayi tesislerini yeniden yapılandırma konusunda ihtiyaç duyduğu dış sermayeyi elde eden İtalyan ekonomisi, sanayi sektöründe istihdam edilecek işgücünü de ülkenin güney kesimlerinden gelen göçmenlerden karşılamıştır. 1950-1960 döneminde bu iki önemli itici gücün birleşmesi sonucunda zayıf bir tarımsal ekonomiden güçlü bir sanayileşmiş ekonomiye dönüşüm gerçekleştirilmiştir. 1959 ve takip eden üç yıl boyunca ortalama olarak yıllık % 6,3 oranında ekonomik büyüme gerçekleşmiş ve bu dönem daha sonraları İtalyan ekonomik mucizesi (il boom economico) olarak anılmaya başlanmıştır. 1957 yılında AB nin temelini oluşturan Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) nun kurulmasıyla başlayan süreçte Altılar olarak anılan Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda, Belçika ve Lüksemburg un oluşturduğu gümrük birliği sayesinde aralarındaki ticareti sürekli olarak geliştiren söz konusu ülkeler aynı zamanda Avrupa nın ekonomik gelişimine de hız kazandırmıştır. Ekonomik Performans İtalyan ekonomisi iki yıldır devam eden mali sıkılaştırma politikalarının, zayıf iş dünyası ve tüketici güveni sonucu olarak 2013 yılında %1,8 daralmış olup 2014 yılında da %0,4 daralmıştır. 2015 yılında ekonominin sınırlı da olsa bir iyileşme göstereceği beklenmektedir. Tekstil, mobilya ve beyaz eşya gibi önemli sektörlerdeki firmalar düşük maliyetle üretim yapan Çin firmaları karşısında rekabet edemez duruma gelmektedirler. The Heritage Foundation tarafından yapılan Ekonomik Serbesti Endeksine göre (İndex of Economic Freedom) İtalya dünyada 92, 43 Avrupa ülkesi arasında 36 ıncı sırada yer almaktadır. Diğer AB ülkelerine kıyasla İtalya da verimsiz devlet bürokrasisi ve yüksek seviyelerdeki yolsuzluğun yanı sıra ağır vergi yükü ve yüksek oranlı kamu harcamaları bulunmaktadır. İtalya güçlü ekonomik yapısını, daha çok aile şirketi olan ve bu aileler tarafından yönetilen, sanayi grupları içerisinde bir araya gelmiş olan küçük ve orta ölçekli firmalara borçludur. Bu firmalar çeşitli kapital ve tüketim ürünleri kategorilerinde uzmanlıklar geliştirmişlerdir. İtalya ekonomisinde imalat sektörü çok güçlüdür. Ana sanayiler arasında otomotiv, gemi yapımı, kimyasallar, mobilya, giyim ve tekstil, deri eşya ve ayakkabı, gıda prosesi, seramik ürünler, parçalar ve makineleri sayılabilir. İtalyan sanayisinin en gelişmiş sektörleri arasında mekanik, yapı, kimya ve taşıt araçları sanayi başta gelmektedir. İtalya nın en önemli gücü diğer sanayileşmiş ülkelere oranla küçük ve orta ölçekli firma sayısının fazlalığıdır: İSTAT ın İtalya nın üretim yapısını
inceleyen raporunda, İtalya da 4,5 milyon şirketin faaliyet gösterdiği, % 95 inin mikro ölçekli şirket olduğu ve istihdamın % 46 sına denk gelen 17,9 milyon kişiyi istihdam ettikleri belirtiliyor. Şirket bünyesinde çalışan sayısının ortalama 4 kişiden oluşurken, sadece % 0,08 inin 250 den fazla çalışanı bulunuyor. Büyük ölçekli firmalar daha çok Kuzey ve Orta İtalya da toplanırken Güney İtalya da daha çok tarım ve turizm alanında faaliyet gösteren küçük işletmeler faaliyet göstermektedir. İtalyan ekonomisinin bir diğer gücü ise sanayi bölgeleri olarak adlandırılan ve aynı sektörde, her biri üretim aşamalarının başka bir dalında uzmanlaşmış birçok firmanın sıkı ekonomik ilişkiler içerisinde bir arada bulunduğu alanların gelişimidir. Bugün İtalya da 200 den fazla sanayi bölgesi mevcuttur.
DİŞ Tİ CARET Genel Durum 2008 Küresel Finans Krizi gerçekleştiği sıralarda 1,1 trilyon dolara ulaşan dış ticaret hacmi kriz ile birlikte 2009 yılında yaklaşık olarak %26 azalarak 821,3 milyar dolara yükselmiştir. Aynı dönemde dış ticaret açığı ise bir önceki yıla göre %55 azalarak 8,6 milyar dolara gerilemiştir. 2010 yılında dünyada ekonomik koşulların düzelmesi ile birlikte gerek ihracatın gerekse de ithalatın artışı ile birlikte dış ticaret hacmi kriz öncesi seviyesine ulaşamasa da %14 artarak 933,8 milyar dolara ulaşmıştır. Dış ticaret açığı ise %367 lik rekor bir artışla 40 milyar dolara yükselmiştir. 2012 yılında ülkenin ihracatı 2011 yılına göre %4,2 azalarak 501,2 milyar dolara gerilerken ithalattaki azalışın ihracattaki azalıştan daha fazla olması (%12,6) olması sebebiyle 14,1 milyar dolar civarında bir ticaret fazlası verilmiştir. 2014 yılında da ihracatın artması ve ithalatın azalması nedeniyle İtalya nın dış ticaret fazlası 56,7 milyar dolara yükselmiştir. Ülkenin Dış Ticareti Dış Ticaret Göstergeleri (Milyar Dolar) İhracat İthalat Hacim Denge 2009 406,5 414,8 821,3-8,6 2010 446,8 487,0 933,8-40,2 2011 523,2 557,5 1.080,7-34,3 2012 501,2 487,1 988,3 14,1 2013 517,7 477,4 995,1 40,3 2014 528,4 471,7 1.000,0 56,7 Kaynak: ITC Trademap İhracatında Başlıca Ürünler İtalya nın ihracatına bakıldığında ağırlıklı olarak makine, nakliye ekipmanı, metal ve kimyasallar gibi orta düzey teknoloji gerektiren ürünlerin olduğu görülmektedir. Bunun yanında gıda ve içecek, tekstil, kıyafet, deri, ayakkabı, seramik gibi İtalyan küçük ve orta ölçekli işletmelerinin belkemiğini oluşturan emek yoğun ürünler de İtalya nın ihracatında önemli yer tutmaktadır. İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (Milyon Dolar) GTİP ÜRÜNLER 2012 2013 2014 3004 2710 Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar Petrol yağları ve bitumenli minerallerden elde edilen yağlar 17.661,4 20.890,1 22.067,5 24.979,1 20.421,3 17.507,0
8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları 13.771,2 14.947,7 14.606,7 8703 6403 8481 Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları Ayakkabı; yüzü deri, tabanı kauçuk, plastik, tabii, suni vb. kösele Muslukçu, borucu eşyası-basınç düşürücü, termostatik valf dahil 9.220,2 9.948,9 11.601,1 8.135,2 8.841,3 9.160,4 8.233,9 8.821,4 9.039,4 9403 Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları 7.293,5 7.717,0 7.906,0 4202 Deri ve kösele vb. Den seyahat eşyası 5.974,0 6.821,4 7.301,6 8422 7113 2204 8479 8414 Yıkama, temizleme, kurutma, doldurma vb..işler için makine, cihaz Kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci eşyası Taze uzum şarabı (kuvvetlendirilmiş şaraplar dahil)uzum sırası Kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar Hava-vakum pompası, hava/gaz kompresörü, vantilatör, aspiratör 6.363,8 6.951,9 7.026,1 6.224,8 6.981,0 6.941,1 6.035,7 6.690,1 6.775,4 5.497,8 5.466,9 5.938,3 4.738,8 4.678,0 5.137,3 8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 4.572,1 4.789,8 4.690,5 8411 Turbojetler, turbo-propeller, diğer gaz türbinleri 3.597,9 4.276,7 4.662,6 8413 Sıvılar için pompalar, sıvı elevatörleri 4.097,0 4.389,2 4.588,2 8419 İsı değişikliği yöntemi ile maddeleri işlemek için cihazlar 3.657,9 3.943,4 3.989,4 7326 Demir veya çelikten diğer eşya 3.530,6 3.764,6 3.826,4 7108 Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde) 10.211,8 6.055,4 3.794,8 Kaynak: ITC Trademap İthalatında Başlıca Ürünler İthal Ettiği Başlıca Ürünler (Milyon Dolar) GTİP ÜRÜNLER 2012 2013 2014 2709 Ham Petrol 56.916,3 46.462,1 38.716,0
8703 2711 3004 2710 8517 Otomobil, Steyşın Vagonlar, Yarış Arabaları Petrol Gazları Ve Diğer Gazlı Hidrokarbonlar Tedavide/Korunmada Kullanılmak Üzere Hazırlanan İlaçlar (Dozlandırılmış) Petrol Yağları Ve Bitümenli Minerallerden Elde Edilen Yağlar Telli Telefon-Telgraf İçin Elektrikli Cihazlar 20.280,1 20.198,7 22.756,6 33.125,0 28.652,9 21.762,0 14.976,4 15.344,9 14.899,1 11.296,0 13.861,6 11.589,7 7.015,3 7.502,0 7.281,5 8708 Kara Taşıtları İçin Aksam, Parçaları 6.014,9 6.464,5 6.937,8 8471 7108 3002 7403 Otomatik Bilgi İşlem Makineleri, Üniteleri Altın (Ham, Yarı İşlenmiş, Pudra Halinde) İnsan Ve Hayvan Kanı, Serum, Ası, Toksin Vb. Ürünler Arıtılmış Bakır, İşlenmemiş Bakır Alaşımları 5.874,3 5.179,2 5.475,0 7.532,0 5.613,5 4.795,1 4.172,3 4.332,9 4.743,6 4.699,0 4.275,3 4.422,7 2933 Sadece Azotlu Heterosiklik Bileşikler 3.841,5 5.271,2 3.603,5 6403 9018 7208 Ayakkabı; Yüzü Deri, Tabanı Kauçuk, Plastik, Tabii, Suni Vb. Kösele Tıp, Cerrahı, Dişçilik, Veterinerlik Alet Ve Cihazları Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri (genişlikleri 600 mm veya daha fazla) (sıcak haddelenmiş) (kaplanmamış) 3.107,8 3.241,6 3.333,1 2.849,7 3.019,3 3.135,1 2.171,0 2.929,3 2.926,2 3901 Etilen Polimerleri (İlk Şekillerde) 2.779,0 2.903,7 2.881,4 4202 203 Sandıklar, bavullar, valizleri evrak çantaları vs. Domuz eti (taze, soğutulmuş veya dondurulmuş) 2.490,4 2.456,7 2.706,3 2.430,2 2.681,9 2.678,9 7219 Paslanmaz çelikten yassı hadde mamulleri (genişliği 600 mm. veya fazla 2.498,8 2.246,5 2.612,6
olanlar : 3902 Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde): 2.358,6 2.444,3 2.543,1 Kaynak: TradeMap Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti AB üyesi ülkelerin İtalya nın ihracatında payı 2001 yılında %60,5 iken yıllar içerisinde azalarak 2014 yılında %54,3 e düşmüştür. Almanya tek başına İtalya nın toplam ihracatının %12,5 ini oluşturmaktadır. Türkiye ise İtalya nın en çok ihracat yaptığı ülkeler sıralamasında 10. sırada ter almaktadır. Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (Milyar Dolar) ÜLKELER 2012 2013 2014 Almanya 62,8 64,0 66,3 Fransa 55,6 55,7 55,4 ABD 34,2 35,7 39,4 İngiltere 24,4 25,8 27,5 İsviçre 29,5 27,1 25,3 İspanya 23,5 22,5 23,7 Belçika 13,3 14,9 17,3 Çin 11,6 13,0 13,9 Polonya 11,9 12,3 13,6 Türkiye 13,6 13,2 12,7 Rusya 12,8 14,3 12,6 Hollanda 11,9 12,0 12,3 Avusturya 11,2 11,2 11,0 Romanya 7,6 7,9 8,2 Hong Kong 5,7 6,3 7,3 Japonya 7,2 8,0 7,1 BAE 7,1 6,8 6,9 Suudi Arabistan 5,2 5,9 6,3
Brezilya 6,4 6,7 6,2 Çek Cumhuriyeti 5,4 5,5 6,1 Kaynak: TradeMap İtalya nın en büyük ticaret ortağı olan Almanya, aynı zamanda İtalya nın en çok ithalat gerçekleştirdiği ülkedir. 2014 yılı itibarı ile Almanya nın İtalya nın ithalatındaki payı %15,4 tür. Çin son yıllarda İtalya nın ithalatındaki payını önemli ölçüde arttırmıştır. 2002 yılında Çin in İtalya nın ithalatındaki payı %3,2 iken 10. sırada yer almaktaydı. 2014 yılında ise Çin %7 pay ile 3. sıraya yükselmiştir. Türkiye İtalya nın ithalat yaptığı ülkeler arasında%1,6 pay ile 14. sırada bulunmaktadır. Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (Milyar Dolar) ÜLKELER 2012 2013 2014 Almanya 62,8 64,0 66,3 Fransa 55,6 55,7 55,4 ABD 34,2 35,7 39,4 İngiltere 24,4 25,8 27,5 İsviçre 29,5 27,1 25,3 İspanya 23,5 22,5 23,7 Belçika 13,3 14,9 17,3 Çin 11,6 13,0 13,9 Polonya 11,9 12,3 13,6 Türkiye 13,6 13,2 12,7 Rusya 12,8 14,3 12,6 Hollanda 11,9 12,0 12,3 Avusturya 11,2 11,2 11,0 Romanya 7,6 7,9 8,2 Hong Kong 5,7 6,3 7,3 Japonya 7,2 8,0 7,1 BAE 7,1 6,8 6,9 Suudi Arabistan 5,2 5,9 6,3
Brezilya 6,4 6,7 6,2 Çek Cumhuriyeti 5,4 5,5 6,1 Kaynak: ITC Trademap
DİŞ Tİ CARET POLİ Tİ KASİ VE VERGİ LER Tarifeler ve Diğer Vergiler 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı gereğince 1 Ocak 1996 tarihinden itibaren Türkiye ile Avrupa Birliği üyesi ülkeler arasında sanayi ürünleri ticaretinde Gümrük Birliği uygulması yürürlüktedir. Bu suretle gümrük vergileri sıfırlanmış ve Türkiye üçüncü ülkelere karşı Ortak Gümrük Tarifesi uygulamaya başlamıştır. Ayrıca, bazı istisnalar dışında (topluluğun Ortak Tarım Politikasına dahil olmayan tarımsal ürünler, yaş meyve sebze ürünlerine ait toplam 11 adet tarife pozisyonu, iç ve kabuklu natürel fındık, domates salçaları ve diğer domates konservesi) AB ülkelerine Türkiye den ithal edilen tarım ürünlerinde de gümrük vergileri tamamen kaldırılmış bulunmaktadır. Sonuç olarak, İtalya ya diğer AB ülkelerinden (Norveç, İzlanda, İsviçre, Liechtenstein, Andorra ve San Marino dahil) ve Türkiye den yapılan ithalat gümrük vergisinden muaftır. Diğer ülkelerden yapılan ithalatta Avrupa Toplulukları Birleştirilmiş Gümrük Tarifesi ne (TARİC) göre ortak gümrük tarifesi uygulanmakta, ithalatta alınan vergiler KDV oranları dışında aynı olmaktadır. AB de yürürlükte bulunan gümrük vergilerine http://ec.europa.eu/taxation_customs/dds/tarhome_en.htm adresinden ulaşmak mümkündür. Katma Değer Vergisi İtalya'da pek çok üründe geçerli olan Katma Değer Vergisi standart oranı %21 dir. Ancak gıda ürünleri, su, gazete ve kitap, yolcu taşımacılığı, sosyal hizmetler ve konut, çevre temizliği için toplanan atık maddeler için %4 ve %10 olmak üzere indirilmiş oranlar uygulanmaktadır. Kurumlar Vergisi İtalyan merkezli firmalar gerek İtalya da gerekse İtalya dışında elde ettikleri gelirler açısından kurumlar vergisine tabiyken merkezi İtalya dışında bulunan firmalar sadece İtalya da elde ettikleri gelirler üzerinden vergilendirilir. Kurumlar vergisi oranı %27,50 dir. Bireysel Gelir Vergisi İtalya da artan oranlı kişisel gelir vergisi oranı uygulanmaktadır. Kişisel gelir vergisi oranı %23 ile %43 arasında değişmektedir. Ürün Standartları ile İlgili Uygulamalar İtalya, ithal ürünlerde AB teknik mevzuatını uygulamaktadır. Söz konusu mevzuat, ürünlerin AB pazarına girişte tüketici sağlığı ve güvenliği ile çevrenin korunmasına ilişkin uyulması gereken zorunlulukları kapsamaktadır. Ürünlerin teknik mevzuata uygunluğu ithalat aşamasında kontrol edilebileceği gibi piyasa gözetimi yoluyla da denetlenebilmektedir. Bu bölümde yer alan CE işareti, HACCP ve REACH uygulamaları hem AB içinde üretilen hem de AB ye ithal edilen ürünleri kapsayan zorunlu sertifikasyon uygulamalarıdır. Bu suretle tarife dışı engellerden veya uygulanması zorunlu olmayan standartlardan farklı bir durum arz etmektedirler. AB mevzuatı gereğince birçok makine, ekipman, elektrikli alet, oyuncak vb. ürünün İtalya ya (veya herhangi bir AB ülkesine) ihracatı için üzerinde CE işareti bulunması zorunludur. AB ülkelerinde üretilen ürünlerin CE işaretli olarak piyasaya sunulmasından üretici sorumludur. AB pazarına ithal edilen ürünler içinse bu sorumluluğu ithalatçı yerine getirmek zorundadır. Bir başka deyişle, ithalatçı ithal ettiği ürünlerin AB normlarına uygun olduğunu garanti etmek zorundadır. Ancak bu yasal zorunluluk
uygulamada kaçınılmaz olarak üçüncü ülke üreticilerine yüklenmektedir. Başka bir deyişle, eğer ürün CE işareti taşımıyor ise AB deki ithalatçı bu zorunluluğu yerine getiremeyeceğinden söz konusu ürünü ithal etmeyecektir. Gıdalar ürünleri için HACCP (Kritik Kontrol Noktalarında Tehlike Analizi Sistemi) zorunluluğu bulunmaktadır. AB genelinde gıdalarla ilgili genel prensiplerin ve temel düzenlemelerin çerçevesini belirleyen EC 178/2002 sayılı düzenleme ile Gıda Yasası uygulanmaktadır. 2002 yılı içerisinde yürürlüğe giren bu düzenlemeyle, aynı zamanda, AB Gıda Güvenliği Otoritesi kurulmuş ve gıda güvenliği konusundaki uygulanması zorunlu prosedürler belirlenmiştir. Düzenleme genel olarak Genel Gıda Yasası olarak bilinmekte olup, gıdaların izlenebilirliği konusunda da düzenlemeleri içermektedir (Madde 18). Genel Gıda Yasası nın belirlediği ana başlıklar Ocak 2005 tarihinde uygulamaya girmiştir. AB genelinde pazara sunulan taze meyve ve sebze ürünlerinin kalite ve etiketlemelerine ilişkin pazarlama standartları Ortak Tarım Politikası çerçevesinde çıkartılan EC 2200/96 sayılı kararname ile 28 Ekim 1996 tarihinde belirlenmiştir. Bu yasayla öngörülen standartlara sahip olmayan ürünler pazara sunulamamakta ve pazardan kaldırılmaktadır. AB pazarlama standart düzenlemeleri çerçevesinde kalite standartları belirlenmiş diğer ürünler arasında taze ve soğutulmuş balık (EC 2406/1996), yumurta (EC 1028/2006), zeytinyağı (EC 1019/2002) ile birlikte sert kabuklu meyveler arasında kabuklu fındık (EC 1284/2002) ve kabuklu ceviz bulunmaktadır. 1 Haziran 2007 tarihinde yürürlüğe giren REACH (Registration, Evaluation, Authorization and Restriction of CHemicals), kimyasalların kaydı, değerlendirilmesi, izni ve kısıtlanmasını öngören yeni bir AB düzenlemesidir. Zorunlu bir uygulama olan REACH, bir dizi AB Yönetmelik ve Tüzüğünü kapsamakta ve onları tek bir sistem altında toplamaktadır. Söz konusu mevzuata göre AB pazarına kimyasal madde, müstahzar veya bunları içeren eşya ihracatı yapmak isteyen firmalar REACH mevzuatına tabiidir. REACH hakkında detaylı bilgiye http://reach.immib.org.tr adresinden ulaşılabilir. ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi, İSO 14001 Çevre Yönetim Sistemi ve GLOBALGAP sertifikası tüketici tercihleri açısından önem taşımaktadır. Avrupa Standardizasyon Komitesi (Comité Européen de Normalisation - CEN) Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi (Comité Européen de Normalisation Électrotechnique - CENELEC) Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü (European Telecommunications Standards Institute - ETSI) İtalya Akreditasyon Kurumu (L Ente İtaliano di Accreditamento) İtalyan Elektroteknik Komitesi (Comitato Elettrotecnico İtaliano) Ulusal Metrolojik Araştırmalar Enstitüsü (L'İstituto Nazionale di Ricerca Metrologica) İtalya Kalibrasyon Servisi (Servizio di Taratura in İtalia)
TU RKİ YE İ LE Tİ CARET Genel Durum 2011 yılında 21,4 milyar dolar ile rekor düzeye ulaşmış olan Türkiye- İtalya ikili ticaret hacmi 2012 yılında İtalya nın yaşamakta olduğu ekonomik krize bağlı olarak İtalya nın ülkemizden ithalatının azalmasıyla birlikte yaklaşık olarak %7 azalarak 20 milyar dolar civarına gerilemiştir. 2012 yılında ihracatımız bir önceki yıla göre %19 azalarak 6,4 milyar dolara gerilemiştir. İthalatımız ile aynı düzeyde kalarak 15,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılında Türkiye nin İtalya ya ihracatı 2012 yılına göre %5 artarken İtalya dan ithalat ise %3 azalmıştır. Bunun sonucunda dış ticaret hacminde önemli bir değişme olmazken Türkiye nin İtalya ya karşı dış ticaret açığı ise %%11 lik bir azalma meydana gelmiş ve 6,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İtalya 2014 yılı itibarı ile Almanya, İrak ve İngiltere den sonra ülkemizin en çok ihracat gerçekleştirdiği ülke konumundadır. İhracatımızın %4,53 ünü İtalya ya yaparken ithalatımızın %5 ini İtalya dan gerçekleştirmekteyiz. AB üyesi ülkelere gerçekleştirdiğimiz ihracatta ise İtalya nın payı %10,7 iken AB ülkelerinden yapılan ithalatta ise İtalya nın payı %14,1 dir. Türkiye-İtalya Dış Ticaret Değerleri (Milyon Dolar) YILLAR İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE 2010 6.505,3 10.203,7 16.709,0-3.698,4 2011 7.851,5 13.549,5 21.401,0-5.698,0 2012 6.373,5 13.559,7 19.933,2-7.186,2 2013 6.718,4 13.097,1 19.815,5-6.378,7 2014 7.144,6 12.195,4 19.340,0-5.050,8 2015 6.890,9 10.640,3 17.531,2-3.749,4 Kaynak: TÜİK Türkiye nin İtalya ya ihracatında en önemli ürün grubu toplam ihracatın %22 sini oluşturan otomotiv sanayi ürünleridir. Dokumacılık ürünleri de toplam ihracatın %13 ünü oluşturmakta olup bir diğer önemli ihraç ürün grubu da yaklaşık %10 pay ile gıda maddeleridir. Türkiye nin İtalya ya İhracatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar) GTİP ÜRÜNLER 2012 2013 2014 8703 Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar (yarış 660.432 614.755 719.943 0802 Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu 321.385 349.015 581.405
çıkarılmış/soyulmuş) 8704 8708 6004 6109 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar Diğer örme mensucat (en>30cm, elastomerik/kauçuk iplik=>%5) Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim eşyası (örme) 508.623 501.195 429.395 200.810 238.031 260.127 105.085 132.148 147.928 139.093 141.529 137.068 2902 Siklik hidrokarbonlar 105.555 78.811 128.934 4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 138.499 142.432 127.285 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 178.926 161.762 122.642 6006 Diğer örme mensucat 76.896 101.481 102.187 5205 5209 8418 6204 7413 8803 Pamuk ipliği (dikiş ipıiği hariç) (ağırıık itibariyıe pamuk oranı >=%85 ve perakende olarak satııaca Pamuklu mensucat (ağırlık itibariyle % 85 veya daha fazla pamuk içeren ve m2 ağırlığı 200 gr. İ geçe Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar ve ısı pompaları Kadınlar ve kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, blazer, elbise, etek, pantolon etek, vb.(yüzm Bakırdan demetlenmiş teller, kablolar, örme halatlar ve benzerleri (elektrik için izole edilmiş olan 88.01 ve 88.02 pozisyonlarındaki hava taşıtlarının aksam ve parçaları 90.693 98.493 100.293 76.807 89.707 95.796 103.963 94.279 94.783 95.968 96.874 89.774 99.479 86.892 86.736 50.906 81.684 85.879 8701 Traktörler 30.334 70.427 77.600 6005 Çözgü tipi örgülü diğer mensucat 54.160 76.279 77.517
8450 8409 Ev veya çamaşırhane tipi yıkama makinaları (yıkama ve kurutma tertibatı bir arada olanlar dahil) Sadece veya esas itibariyle 84.07 veya 84.08 pozisyonlarındaki motorların aksam ve parçaları 55.940 63.009 71.886 39.347 41.011 70.893 Kaynak: Trade Map Türkiye'nin İtalya'dan gerçekleştirdiği ithalata bakıldığında diğer makine ve ulaşım araçları % 30 pay ile ilk sırada yer alan ürün gruplarını oluşturmaktadır. Mineral yakıtlar ve mineral yağlar % 16 pay ile ikinci sırada yer alırken, diğer tüketim malları da % 9 paya sahip ürün gruplarıdır. Türkiye nin İtalya dan İthalatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar) GTİP ÜRÜNLER 2012 2013 2014 2710 8708 8704 7113 3004 8479 8481 8422 8408 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar Mücevherci eşyası ve aksamı (kıymetli metallerden veya kıymetli metallerle kaplama metallerden) Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) Kendine özgü bir fonksiyonu olan diğer makinalar ve mekanik cihazlar Borular, kazanlar, tanklar, depolar ve benzeri diğer kaplar için musluklar, valfler (vanalar) ve ben Bulaşık, şişe vb yıkama ve kurutma makinaları, şişe, kutu çuval vb doldurma, etiketleme makinaları, Sıkıştırmayla ateşlemeli içten yanmalı pistonlu motorlar (dizel ve yarı dizel) 2.675.255 1.742.090 1.354.925 432.992 504.526 513.642 247.108 253.908 303.463 203.943 236.715 229.455 223.870 303.353 212.396 171.711 148.259 204.587 185.511 203.399 202.594 172.147 206.900 197.151 158.927 152.846 194.366 2709 Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen 215.210 212.232 139.490
3902 8414 8419 7210 8413 yağlar) Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde) Hava veya vakum pompaları, hava veya diğer gaz kompresörleri, fanlar, aspiratörü olan havalandırmaya İsı değişikliği yöntemi ile maddeleri işlemek için cihazlar, elektrikli olmayan şofbenler veya depol Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde mamulleri, genişliği 600 mm veya daha fazla olanlar (kapla Sıvılar için pompalar (ölçü tertibatı olsun olmasın) ve sıvı elevatörleri 119.170 111.405 138.375 166.596 119.713 137.890 110.224 164.016 112.958 65.231 80.465 112.521 110.221 171.176 110.565 3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde) 86.517 94.638 109.245 7208 8536 8483 3909 Demir veya alaşımsız çelikten yassı hadde ürünleri (genişlik >= 600 mm) (sıcak haddelenmiş) (kaplanm Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı (anahtarlar, röleler, sigortalar, fişler, ku Transmisyon milleri, kranklar; yatak kovanları ve mil yatakları; dişliler ve sistemleri;vidalar;diş Amino reçineler, fenolik reçineler, poliüretanlar (ilk şekillerde) 195.771 154.157 102.249 89.735 114.667 99.118 63.972 83.924 96.435 88.590 91.243 95.924 Kaynak: Trade Map İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller Anlaşma Adı İmza Tarihi Ekonomik, Endüstriyel ve Teknolojik İşbirliği Anlaşması 16.12.1976 Ekonomik, Sanayi ve Teknik İşbirliği Karma Komisyonu VI. Dönem Mutabakat Zaptı 14.12.1989 Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması 27.07.1990 Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 22.03.1995 Türkiye-İTALYA Yatırım İlişkileri
Merkez Bankası verilerine göre, 2012 yılında İtalya daki yerleşik kişilerin Türkiye de gerçekleştirdikleri doğrudan yabancı yatırım miktarı 178 milyon dolar olmuştur. 2011 Temmuz ayı itibariyle 1954 ten beri Türkiye de yatırım gerçekleştirmiş olan İtalyan firmalarının sayısı 985 tir. Türkiye deki İtalyan yatırımcıların çoğu hizmet ve üretim sektörlerinde faaliyet göstermektedir. Türkiye'deki İtalyan firmaların sanayi sektöründe ağırlıklı olarak gıda, hazır giyim, kimyasal ürünler, elektrik-elektronik, makine imalatı, mobilya, demir-çelik, otomotivde; hizmet sektöründe ise ticaret, turizm, haberleşme, bankacılık ve yatırım finansmanı üzerine yoğunlaştıkları görülmektedir. Türkiye de kayıtlı şirketlerin İtalya da yaklaşık 53 ortaklık veya iştiraki bulunmaktadır. Söz konusu ortaklık ve iştiraklerin toplam sermaye stoku 176,3 milyon dolar seviyesindedir. Ayrıca, özellikle Kuzey İtalya da Türk vatandaşlarına ait çok sayıda işletme faaliyet göstermektedir. Bununla birlikte, söz konusu işletmeler, diğer Avrupa ülkelerindeki işletmelere kıyasla daha küçük ölçekli yapıdadır. İş Konseyi Türk-İtalyan İş Konseyi 1990 yılında kurulmuştur. İş Konseyi faaliyetleri ortak toplantılar, yatırım seminerleri ve bölgesel toplantılar çerçevesinde sürdürülmektedir. Ticari ilişkiler, ortak yatırımlar, teknolojik işbirliği ve üçüncü ülkelerde işbirliğinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. İki ülkenin KOBİ leri arasında işbirliğinin geliştirilmesi potansiyeli mevcuttur. Bu nedenle İtalya ve Türkiye de bölgesel ve sektörel işbirliği toplantılarına İş Konseyi çalışmalarında ağırlık verilmekte ve her iki ülkede ilgi kuruluşlar ile işbirliği yapılmaktadır. Ayrıca, İtalya nın Türkiye deki yatırımlarının artırılması ve GAP bölgesindeki işbirliği olanaklarının değerlendirilmesine yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. İşbirliği İmkanları Türkiye nin AB üyeliğini destekleyen ülkelerin başında gelen İtalya, Türkiye'nin Almanya ve Rusya dan sonraki en büyük üçüncü ticaret ortağıdır. İtalya, aynı zamanda Türkiye deki en büyük beşinci yabancı yatırımcı konumunda bulunmaktadır. Türkiye ve İtalya arasındaki ticari ve ekonomik ilişkiler son yıllarda hızla gelişmektedir. İtalyan Ticaret Odası ndan yapılan açıklamalara göre, Türkiye İtalya için Çin, Rusya veya Brezilya'dan çok daha önemli bir yatırım ve ticaret ortağı durumundadır. Bunun başlıca nedenleri arasında Türkiye nin İtalya ya yakın olması ve komşu olduğu pazarlara girebilmek için önemli bir merkez oluşturmasıdır. Avrupa Birliği nin en gelişmiş ekonomileri arasında yer alan İtalya ile Türkiye arasındaki ilişkiler birbirini tamamlar niteliktedir. Tekstil-konfeksiyon, deri, makine imalat, gıda işleme ve kimya sektörleri İtalyan firmalarının işbirliğine son derece açıktır. Bu sektörlerin yanı sıra ambalaj, madencilik, mobilya, otomotiv yan sanayi, elektronik, güvenlik sistemleri, mücevherat, haberleşme, mühendislik, lojistik, metal işleme, gemi inşa, enerji, ulaştırma, çevre projeleri, savunma sanayi, sağlık, finansal hizmetler ve turizm sektörleri de işbirliği potansiyeline sahiptir. http://www.euractiv.com.tr
PAZAR İ LE İ LGİ Lİ Bİ LGİ LER Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları İtalya, Endüstriyel Mülkiyetin Korunmasına ilişkin Paris Sözleşmesi ne taraf olmanın yanı sıra Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WİPO) üyesidir. Ülkenin iç mevzuatındaki fikri mülkiyet konuları Avrupa Patent Sözleşmesi (Münih Sözleşmesi) ile uyumludur. Ülkedeki patent uygulamaları Avrupa Patent Kurumu (European Patent Organization) tarafından yürütülmektedir. Tüketici Tercihleri Ülkede bölgesel ekonomik ve kültürel farklılıklar, tüketicilerin satın alma davranış ve alışkanlıklarının yanı sıra dağıtımcıların satın alma kararları ile pazarlama tekniklerini de etkilemektedir. İtalya da başta büyük şehirler olmak üzere kredi kartları yaygın biçimde kullanılmaktadır. Tüketicilerin %70 e varan önemli bir bölümü gıda ürünlerinin etiketlerini okumaktadır. Tüketici harcamalarının bileşik ortalama yıllık büyümesinin 2010-2020 yılları arasında % 1,2 olması beklenmektedir. Ancak bu artışın talepteki artıştan ziyade fiyatlar genel seviyesindeki artıştan kaynaklanacağı öngörülmektedir. İtalyanların çoğunluğu geleneksel süpermarket ve sokak pazarlarında alışveriş yapmaktadırlar. Son dönemde yaşanan ekonomik krizden etkilenen İtalyan tüketiciler tutumlu harcama kültürü edinmişlerdir. Bu sebeple, tüketiciler indirimli marketlerden alışverişe yönlenmiştir. Marketlerin kendi isimleri ile pazarladıkları daha ucuz olan private label ürünlere olan talebin arttığı görülmektedir. Lüks ürün satışları bu süreçten olumsuz olarak etkilenmektedir. Bununla beraber, orta ve uzun vadede mali durumları düzeldikçe İtalyan tüketicilerin eski tüketim alışkanlıklarına dönmesi beklenmektedir. Bu durum da markalı ürünlerin İtalyan pazarında orta ve uzun vadede daha çok tercih edileceğini göstermektedir. 2015 yılından itibaren beklenen iyileşme tüm tüketim sektörlerine olumlu yansıyacaktır. Son dönemde İtalya da hipermarket ve süpermarket sayısında artış olmuştur. Ürün çeşitliliği ve uzun çalışma saatleri sebebiyle tüketiciler tarafından gittikçe daha fazla tercih sebebi olan süpermarketler ayrıca internet üzerinden alışveriş seçeneği de sundukları için özellikle genç tüketiciler için uygun fırsatlar sunmaktadır. Ayrıca, İtalyan tüketiciler için son dönemde gerek yemek gerekse yemek dışı tüketim ürünlerinde sağlıklı yaşam önem kazanmaktadır. Tüketicilerin son dönemde ülkede yaşanan kriz sebebiyle alım güçleri azalmış olsa da sağlıklı yaşam arzuları gün geçtikçe arttığı için spor malzemelere, sağlıklı yaşam, spor ve fitness salonlarına olan talep artmaktadır. Ayrıca, obezite sorunları yaygınlaştığı için diet ürünlere olan rağbet artmaktadır. Ülkedeki yaşlı sayısının artmasıyla vitaminlerin, yaşlılık karşıtı kozmetik ürünlerin ve saç kaybına karşı kozmetik ürünlerin talebinde de artış görülmektedir. Hazır giyim ve ayakkabı sektöründe genç İtalyan tüketicilerde rahatlık ön plana çıkmaya başlamıştır. Modayı takip etme isteği daha çok yaşlı tüketicilerde görülmektedir. Ayrıca, genç neslin çalışma hayatının yoğunluğu ve uzun çalışma saatleri giyimde de internet üzerinden alışveriş alışkanlığında artışa sebep olmaktadır.
Ambalaj, Paketleme ve Etiketleme Ülkede AB tarafından belirlenen zorunlu ve isteğe bağlı etiketleme kurallarının yanı sıra ulusal düzeyde isteğe bağlı etiketleme kuralları da uygulanmaktadır. Bu nedenle etiketleme ve belgeleme yükümlülüklerine ilişkin mevzuatın karmaşıklığı ve sık sık değişmesinden dolayı nakliye öncesinde ithalatçılardan uygun belgeleri talep etmek faydalı olacaktır. AB belirli ürünlerin standart miktarda ambalajlanması için düzenleme yapmıştır. 80/232/EC no lu Konsey Direktifi ürün ambalajlarının sahip olması gereken boyutları düzenlemektedir. http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=celex:31980l0232:en:html Kamu İhaleleri İtalya da kamu ihalelerine iştirak eden Türk firmaları, ülkemizin DTÖ Anlaşması çerçevesindeki Kamu Alımları Anlaşmasına taraf olmaması nedeniyle AB mevzuatında üçüncü ülke tedarikçilerine uygulanan bazı kısıtlamalardan etkilenmektedir. Özellikle altyapı, su, elektrik ve telekom şebekelerinin inşa ve tedarik ihalelerinde AB mevzuatı çerçevesinde İtalyan kanunlarında da uygulanan % 50 yerli tedarik kriteri uygulanmaktadır. Ayrıca, kamu ihaleleri verilişine ilişkin usul ve esaslar AB direktifleri çerçevesinde hazırlanmış 11.02.1994 tarih ve 109 sayılı Kamu İhaleleri Çerçeve Kanunu ile belirlenmiştir. Söz konusu kanun 1999 da yürürlüğe giren uygulama esasları ve 2000 yılında yürürlüğe giren 554 sayılı uygulama kanunu ile bazı değişikliklere uğramıştır. Söz konusu mevzuat AB nin belirlediği limit olan 5 milyon avronun altındaki ve üstündeki tüm iş ihalelerine uygulanmaktadır. Bunun yanı sıra eyalet ihale kanunları ve konuya ilişkin belediye yönetmelikleri de uygulanmaktadır. Teknik spesifikasyonlar konusunda eyaletlerin münferit düzenlemeleri özellikle dikkate alınmalıdır. Hizmet ve tedarik ihalelerinde AB sınırı 200 bin avro olup ihalenin bakanlıklar tarafından açılması halinde bu sınır 130 bin avrodur. Söz konusu ihaleler AB limitinin üstünde ve altında olmalarına göre farklı mevzuata tabi bulunmaktadır. Bu çerçevede, ihalelerin kamuya duyurulmasında takip edilen prosedür de farklılaşmaktadır (7.5.2003 tarih ve 520 sayılı yazımızda açıklanan esaslar çerçevesinde yayımlanmaktadır). İtalya da Kamu ihalelerinin serbest rekabet koşulları ve AB hukuku çerçevesinde idaresini sağlamak Kamu İhaleleri Gözetim Otorıtesi (Autorita Vigilanza Dei Lavori Publici) nin yetkisindedir. Kamu ihalelerine katılabilmek için yetkilendirme kuruluşları birliğinden SOA (Societa' Organismi di Attestazione) yeterlilik belgesi alınması gerekmektedir. 150 bin avronun üzerindeki ihalelere katılabilinmesi söz konusu belgenin alınması ve yetkilendirilmiş şirket statüsüne sahip olunmasını gerektirmektedir. Kamu ihalelerine girme yeterliliğine sahip firmaların ülke ve eyaletler düzeyinde kaydı tutulmaktadır. SOA tarafından yeterliliğin belgelendirilebilmesi için firmaların, UNİ CEİ EN 45000 normuna akredite kuruluşlardan UNİ EN İSO 9000 normlarına uygun kalite sistemini haiz olduğunu belgelendirmesi gerekmektedir. Şirketler için genel kategori, ihtisaslaşmış işler, inşaat işleri, proje ve inşaat hizmetleri sınıflandırmaları bazında yeterlilik verilmekte, her bir sınıf ayrıca meblağ ve seviyelerine göre alt kategorilere ayrılmaktadır. SOA tarafından verilen yeterlilik
belgelerinin süresi 3 yıldır. Söz konusu belgelendirme faaliyetleri Kamu İhalesi Otoritesinin iznine tabidir. Kontrol otoritesi izin verdiği şirketlerin listesini yayınlar. 150 bin avronun altındaki ihaleler için kayıt şartı olmayıp genel mevzuata tabidir. İtalya da mevcut 20 bölge idaresi ve bakanlıklarca inşaat, hizmet ve tedarik olmak üzere, çeşitli sektör ve konularda çok sayıda ihale açılmaktadır. Söz konusu ihalelerle tüm bilgilerin aşağıdaki internet sitelerinde yer alan veri bankalarından güncel bir biçimde ücretsiz olarak takip edilerek bilgi edinilmesi mümkün bulunmaktadır. Müteahhitler Birliği Konfederasyonu (www.ance.it) İtalyan Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı (www.infrastrutture.gov.it) bünyesindeki Servizio Contratti Pubblici (Public Services Contract) internet portali (www.serviziocontrattipubblici.it)