Gemi Mühendisliği ve Sanayimiz Sempozyumu, 24-25 Aralık 2004 GEMİ TEÇHİZATI YÖNETMELİĞİ UYGULAMASI Müh. İnci Gündüz BALDOĞAN 1 ÖZET Gemi Teçhizatı Yönetmeliği, yasal çerçevede hazırlanan genel anlamda yol gösterici bir dokümandır. Gemi Teçhizatı Yönetmeliği nin hedefi: ilgili uluslararası kuralların uniform olarak uygulanması, güvenliğin sağlanması ve teçhizatın serbest dolaşımının teminidir. Bu hedeflerle üreticilerin ürünlerini üniform bir standarda göre üreterek onay almaları ve maliyette düşüş temin etmeleri mümkün olacaktır. Üretici, ürününün hangi yönetmelik veya yönetmelikler kapsamına girdiğini belirleyerek, ilgili Onaylanmış Kuruluşa başvurmalıdır. Üretim tipine ve ürünün taşıdığı risklere göre, tabi tutulacağı uygunluk değerlendirmesi işlemlerine karar verilerek, izlenecek yol belirlenir. Onaylanmış Kuruluş gözetiminde, gereken testler yapılarak ürün/üretim uygunluk değerlendirmesi gerçekleştirilir, ürüne uygunluk işareti yerleştirilir, ilgili sertifikalar/beyanlar düzenlenir. Anahtar kelimeler: Teçhizat, üretici, onaylanmış kuruluş, modül, uygunluk değerlendirmesi, tip incelemesi, uygunluk işareti, uygunluk sertifikası, yazılı uygunluk beyanı, teknik dosya 1. Giriş Gemi teçhizatının Avrupa Topluluğu içinde serbest olarak dolaşımının sağlanması ve gemilerin güvenliğinin arttırılması, uluslararası anlaşmalara (SOLAS, MARPOL, vb.) uyulması yönünden gerekli uluslararası kuralların (IMO kuralları) üniform olarak uygulanması amacıyla 96/98/EC no lu Gemi Teçhizatı Yönetmeliği (MED) 01.01.2001 tarihinden itibaren Avrupa Topluluğu içinde uygulanmaya başlanmıştır. Taslağı hazırlanmakta olan yönetmeliğin yakın gelecekte ülkemizde de uygulanması beklenmektedir. Bu yönetmelik kapsamına giren gemi teçhizatının yönetmeliğe uygun üretilmiş olma ve ilgili işareti taşıma zorunluluğu vardır. Yürürlüğe girme tarihinden sonra, ilgili işarete sahip 1 Türk Loydu; Tlf: 0216 446 22 40 Faks: 0216 395 49 95 e-posta: igbaldogan@turkloydu.org 130
olmayan teçhizatın gemilerde kullanılması, iç ve dış piyasalarda pazarlanması mümkün olmayacaktır. İlgili bakanlık veya kuruluş tarafından yetkilendirilmiş, Onaylanmış Kuruluş kontrolünde tasarlanan, üretilen, muayene ve test sonuçları olumlu olan teçhizata, ilgili uygunluk işareti konulabilecektir. Yönetmeliğin hükümlerine uygunluğun kanıtlanması amacıyla hangi prosedürlerin (modüllerin) kullanılacağı Yönetmelikte belirtilmiştir. Bu prosedürler, Gemi Teçhizatı nın tasarımını, testlerini (örn; tip onayı) ve üretimini (üretim yöntemi veya ürün) kapsar. Modüllerin gereklerine uygunluğun belirlenmesi onaylanmış bir kuruluş tarafından yapılır. Gemi Teçhizatı Yönetmeliği; 01.01.2001 den itibaren, çeşitli uluslararası anlaşmaların isteklerine de uygun olması gereken mevcut veya yeni gemilerde kullanılacak olan ve Yönetmeliğin Ek A.1 inde belirtilen teçhizata uygulanır. Tanımlar : Teçhizat: Uluslararası kurallara uygunluk amacıyla kullanılmak üzere Yönetmeliğin Ek A.1 ve A.2 de listelenen veya isteğe bağlı olarak gemiye konulan, ve uluslararası kurallara göre bayrak devleti idaresince onaylanması gerekli olan teçhizat. Üretici: Bu Yönetmelik kapsamındaki ürünleri üreten, imal eden, ıslah eden veya ürüne adını, ticari markasını veya ayırt edici işaretini koymak suretiyle kendini üretici olarak tanıtan gerçek veya tüzel kişi, üreticinin Türkiye dışında olması halinde, üretici tarafından yetkilendirilen temsilci ve/veya ithalatçı, ayrıca, ürünün tedarik zincirinde yer alan ve faaliyetleri ürünün güvenliğine ilişkin özelliklerini etkileyen gerçek veya tüzel kişi. Onaylanmış Kuruluş: Test, muayene ve/veya belgelendirme kuruluşları arasından, uygunluk değerlendirme faaliyetinde bulunmak üzere, Müsteşarlık tarafından belirlenip, ilgili Yönetmelikte belirtilen esaslar çerçevesinde yetkilendirilen özel veya kamu tüzel kişilikler. Modül: Ürünün taşıdığı risklere göre, hangi uygunluk değerlendirmesi işlemlerine tabi tutulacağını gösteren yollardan her biri. Uygunluk Değerlendirmesi: Ürünün, bu Yönetmelik gereklerine uygunluğunun test edilmesi, muayene edilmesi ve/veya belgelendirilmesine ilişkin her türlü faaliyet. Tip incelemesi: İlgili test standartlarına göre üretilen teçhizatın değerlendirilmesi ve sertifikalandırılması ile ilgili prosedürler. Uygunluk İşareti: Üreticinin, kapsama dahil gemi teçhizatında bu Yönetmelikten kaynaklanan bütün yükümlülüklerini yerine getirdiğini ve ürünün ilgili tüm uygunluk değerlendirme işlemlerine tabi tutulduğunu gösteren işaret (bk. Şekil 2). Uygunluk Sertifikası: Uygunluk değerlendirme işlemlerinden olumlu sonuçlanmasıyla düzenlenen sertifika. Yazılı Uygunluk Beyanı: Bu Yönetmelikte yer alan, üretici tarafından verilen ve ürünün bu Yönetmelik gereklerine uyumlu olduğunu belirten yazılı beyan. Teknik Dosya: Ürünün, ilgili uluslararası kuralların isteklerine uygunluğunun değerlendirilmesini mümkün kılacak nitelikte, bu Yönetmelik gereklerine uygun olarak üretildiğini gösteren rapor ve belgelerin bulunduğu ve ürünün dizaynı, yapım standardını, üretimi, donatım ve ürünün işleyişi ile ilgili bilgileri de içeren dosya. 131
1.1 EK A.1 Uluslararası Kurallarda, Test Standartları Mevcut Olan Teçhizat 1.1.1 Can Kurtarma Teçhizatı Can simidi, Can kurtarma donanımı için pozisyon belirleme ışığı (kurtarma botu için, can simidi için, can yeleği için), Can simidi kendinden harekete geçer duman işaretli, Can yeleği, Dalma elbisesi ve koruyucu elbise (izolasyonlu veya izolasyonsuz), Can yeleği olarak sınıflandırılan dalma elbisesi ve koruyucu elbise, Isıdan koruyucu elbise, Paraşütlü sinyal roketi (piroteknik), El işaret fişeği (piroteknik), Yüzebilir duman işareti (piroteknik), Halat atma roketi (piroteknik), Şişebilir can salı, Rijid can salı, Otomatik doğrulabilen can salı, Çadırlı, çift taraflı kullanılabilen can salı, Can salı için yüzebilir hidrostatik bırakma ünitesi, Can filikası, Rijid kurtarma botu, Şişebilir kurtarma botu, Hızlı kurtarma botu, Donanım ve vinçli indirme donanımı (matafora), Can kurtarma botları için yüzebilir indirme donanımı, Serbest düşmeli can salları için indirme donanımı, Can salı indirme donanımı, Hızlı kurtarma botu indirme donanımı, Bırakma mekanizması (can salı ve kurtarma botu için, can salı için-donanımla indirilen-), Gemi terk sistemi, Kurtarma donanımları, Bindirme merdiveni, Işık yansıtıcı malzemeler, Can kurtarma botu iki yönlü VHF telsiz, 9 GHz arama ve kurtarma radar göndericisi (SART), Can filikası ve kurtarma botu için radar yansıtıcısı, Can filikası ve kurtarma botu için pusula, Can filikası ve kurtarma botu için taşınabilir yangın söndürücü, Can filikası / kurtarma botu sevk makinası, Kurtarma botu sevk makinası-kıçtan takma motor, Can filikası ve kurtarma botunda kullanılacak projector, İki yönlü kullanılabilir açık can salı, Mekanik pilot. 1.1.2 Deniz Kirliliğini Önleme Teçhizatı Yakıt filtreleme donanımı (15 ppm ı geçmeyen akışkanların petrol içeriği için), Yakıt su ayırma dedektörü, Yakıt içeriği ölçüm aleti, Mevcut sintine seperatörüne takılacak proses ünitesi (15 ppm ı geçmeyen akışkanların petrol içeriği için), Petrol tankerleri için yağ boşalımı izleme ve kontrol sistemi, Pis su arıtma tesisi, Atık yakıcısı. 1.1.3 Yangından Korunma Teçhizatı İlk kat güverte kaplaması, Taşınabilir yangın söndürücü, İtfaiyeci donanımı (itfaiyeci elbisesi-yakın çalışma elbisesi), İtfaiyeci donanımı (itfaiyeci ayakkabısı), İtfaiyeci donanımı (itfaiyeci eldiveni), İtfaiyeci donanımı (itfaiyeci bareti), Kendinden basınçlı havalı solunum cihazı, Duman maskesi veya bareti ile birlikte kullanılabilen hava beslemeli solunum cihazı, SOLAS Kural II-2/12 de belirtilene eşdeğer olan yaşama mahalleri, hizmet mahalleri ve kontrol istasyonları için yağmurlama (sprinkler) sistemi bileşenleri, Makina dairesi için sabit basınçlı su püskürtmeli yangın söndürme sistemi nozulları, A ve B sınıfı yangın bölmeleri ( A sınıfı bölmeler, B sınıfı bölmeler), Petrol tankerlerinde kargo tanklarına alev girmesini önleyici düzenler (sadece yüksek hızlı valfler), Yanmaz malzemeler, A veya B sınıfı bölmeleri geçen borular için çelik haricindeki malzemeler, İçinde yağ veya yakıt geçen çelik boru haricindeki malzemeler (boru vebağlantı elemanları, vanalar, esnek boru sistemleri), Yangın kapıları, Yangın kapıları kontrol sistemi bileşenleri, Düşük alev yayma özellikli zemin ve yüzey kaplama malzemeleri (dekoratif 132
kaplamalar, boya sistemleri, zemin kaplamaları, boru izolasyon muhafazaları), Kumaş, perde ve diğer asılı tekstil malzemeleri ve filmleri, Döşemeli mobilyalar, Yatak takımları, Yangın damperleri, A sınıfı bölme geçişleri için yanmaz kanallar, A sınıfı bölme geçişleri için kablo geçiş elemanları, Pencere ve lumbuzlar, A sınıfı bölmelerden. geçişler (elektrik kablo geçişleri, boru, kanal, trank,vb. geçişleri), B sınıfı bölmelerden geçişler (elektrik kablo geçişleri, boru, kanal, trank,vb. geçişleri), Yağmurlama (sprinkler) sistemleri (sprinkler başlıkları ve otomatik yağmurlama ve sinyal sistemi ile sınırlı, örneğin akış sviçleri, alarm panelleri), Yangın hortumları, Oksijen analiz ve gaz algılama teçhizatı, Yüksek hızlı tekneler için sabit yağmurlama sistemleri bileşenleri, Yüksek hızlı tekneler için yanmayı önleyici malzemeler (mobilya hariç), Yüksek hızlı teknelerde mobilyalar için yanmayı önleyici malzemeler, Yüksek hızlı tekneler için yangına dayanıklı bölmeler, Yüksek hızlı tekneler için yangın kapıları, Yüksek hızlı teknelerde yangın damperleri, Yüksek hızlı teknelerde, yangına dayanıklı bölmelerden geçişler (elektrik kablo geçişleri, boru, kanal, trank, vb. geçişleri), Can filikası ve kurtarma botu için taşınabilir yangın söndürme teçhizatı, Makina daireleri ve pompa odaları için halon ile yangın söndürme sistemlerine bileşenlerine alternatif düzenler. Su esaslı eşdeğer yangın söndürme sistemleri bileşenleri, Alçak düzeyden aydınlatma sistemleri (sadece bileşenler), Emercensi kaçış solunum cihazı (EEBD), İnert gaz sistemleri bileşenleri, Fritöz donanımı yangın söndürme sistemleri bileşenleri (otomatik veya el kumandalı), İtfaiyeci donanımı-can halatı, Makina daireleri ve kargo pompa odaları için eşdeğer sabit gazlı yangın söndürme sistemleri bileşenleri, Makina daireleri için eşdeğer sabit gazlı yangın söndürme sistemleri bileşenleri (aerosol sistemler), Makina daireleri ve kargo pompa odaları için yüksek genleşmeli köpüklü sabit yangın söndürme sistemleri konsantrasyonları, A kategori makina mahallerinde kullanılan su esaslı, lokal uygulamalı sabit yangın söndürme sistemleri bileşenleri, Özel kategori mahaller, ro-ro kargo mahalleri, ro-ro mahalleri ve araç mahalleri için basınçlı su püskürtmeli sabit yangın söndürme sistemleri nozulları, Kimyasal etkilere dayanıklı koruyucu elbise. 1.1.4 Seyir Teçhizatı Manyetik pusula, Verici manyetik rota cihazı (eski elektro-manyetik pusula), Cayro pusula, Radar teçhizatı, Otomatik radar plotlama cihazı (ARPA), Derinlik ölçme teçhizatı, Hız ve mesafe ölçüm teçhizatı (SDME), Dümen açısı, devir ve piç göstergeleri, Dönme dairesi göstergesi, Yön bulucu, Loran-C teçhizatı, Çayka teçhizatı, Decca navigasyon teçhizatı, GPS teçhizatı, GLONASS teçhizatı, Rota kontrol sistemi HCS (önceki oto-pilot), Mekanik pilot, 9GHz SAR arama ve kurtarma göndericisi (SART), Yüksek hızlı tekneler için radar teçhizatı, Dümen açı göstergesi, Pervane devir göstergesi, Piç göstergesi, Can filikası ve kurtarma botu için pusula, Yüksek hızlı tekneler için otomatik radar plotlama cihazı (ARPA), Otomatik rota cihazı (ATA), Yüksek hızlı tekneler için otomatik rota cihazı (ATA), Elektronik plotlama cihazı (EPA), Entegre köprü üstü sistemi, Kara kutu (VDR), Yedekleme düzenekli elektronik harita görüntüleme ve bilgi sistemi (ECDIS) ve raster harita görüntüleme sistemi (RCDS), Yüksek hızlı tekneler için cayro pusula, Üniversal otomatik tanımlama sistemi teçhizatı (AIS), Rota kontrol sistemi, Otomatik radar plotlama cihazlı radar teçhizatı (ARPA), Otomatik rota cihazlı radar teçhizatı (ATA), Elektronik plotlama cihazlı radar teçhizatı (EPA), Yüksek hızlı tekneler 133
için otomatik radar plotlama cihazlı radar teçhizatı (ARPA), Yüksek hızlı tekneler için otomatik rota cihazlı radar teçhizatı (ATA), Radar yansıtıcısı. 1.1.5 Telsiz İletişim Teçhizatı DSC ve telsiz telefon gönderebilen ve alabilen VHF telsiz, VHF DSC watchkeeping alıcısı, Navtex alıcısı, EGC alıcısı, HF Deniz güvenlik bilgi (MSI) teçhizatı (HF NBDP alıcısı), 406 MHz (COSPAS-SARSAT), L-Band Epird (INMARSAT), 2182 khz watch receiver, İki tonlu alarm jeneratörü, DSC ve telsiz telefon gönderebilen ve alabilen MF telsiz, MF DSC watch-keeping alıcısı, Inmarsat-B SES, Inmarsat-C SES, DSC, NBDP ve telsiz telefon gönderebilen ve alabilen MF/HF telsiz, MF/HF DSC watch keeping alıcısı, Havayollu iki yönlü VHF telsiz telefon cihazı, Can kurtarma botu seyyar, iki yönlü VHF telsiz telefon cihazı, Can kurtarma botu sabit, iki yönlü VHF telsiz telefon cihazı. 1.2 EK A.2 ULUSLARARASI KURALLARDA, AYRINTILI TEST STANDARTLARI MEVCUT OLMAYAN TEÇHİZAT Ek A.2'de listelenen teçhizatın halen tanınmış onay ve/veya test standartları yoktur. Ancak, bu tür bir standardın kabulü ve yürürlüğe girişini takiben, ilgili teçhizat Ek A.2'den A.1'e aktarılabilir. Bu tür teçhizatın Ek A.1'e aktarılmasına kadar ulusal kuralların isteklerini sağlaması zorunludur. 1.2.1 Can Kurtarma Teçhizatı Can salları için radar yansıtıcı, Dalış elbisesi malzemeleri, Can kurtarma botları için yüzebilir indirme donanımı, Genel haberleşme ve genel emercensi alarm sistemi, Bindirme merdiveni 1.2.2 Deniz Kirliliğini Önleme Teçhizatı Gemide kullanılan NO x izleme ve kayıt cihazları, Gemide kullanılan egzost gazı temizleme sistemleri, Gemideki NO x çıkışını azaltıcı eşdeğer yöntemler, SO x çıkışını sınırlayıcı diğer teknolojik yöntemler 1.2.3 Yangından Korunma Teçhizatı Taşınabilir olan ve taşınabilir olmayan yangın söndürücüler, Özel kategori mahaller için, sabit basınçlı su püskürtmeli yangın söndürme sistemi nozulları, Jeneratör seti, soğuk hava çalıştırma düzeni (start aleti), Çift amaçlı tip nozullar (püskürtme/jet tipi), Kontrol istasyonları, hizmet mahalleri, yaşama mahalleri, makina daireleri ve adamsız makina daireleri için sabit yangın algılama ve yangın alarm sistemleri bileşenleri, Duman dedektörleri, Isı dedektörleri, Güvenlikli el feneri, Kimyasal etkilere dayanıklı koruyucu elbise, Yerden aydınlatma sistemleri, Makina dairesi için sabit basınçlı su püskürtmeli yangın söndürme sistemi nozulları, Makina mahalleri ve kargo pompa odaları için eşdeğer sabit gazlı yangın söndürme sistemleri, Basınçlı hava devreli solunum cihazı, Yangın 134
hortumları (makaralı tip), Örnek emici tip duman dedektörleri bileşenleri, Alev dedektörleri, El kumandalı alarm butonları, Alarm düzenleri, A kategori makina mahallerinde kullanılan sabit sulu local uygulamalı yangınla mücadele sistemleri bileşenleri, Döşemeli mobilyalar, Boya mağazaları ve yanıcı sıvı mağazaları yangın söndürme sistemleri bileşenleri, Kuzine egzost kanalı sabit yangın söndürme sistemleri bileşenleri, Helikopter güvertesi yangın söndürme sistemleri bileşenleri, Taşınabilir köpük aplikatör üniteleri, C sınıfı bölmeler, Hizmet işlerinde kullanılan gazlı yakıt sistemleri (bileşenler), Sabit gazlı yangın söndürme sistemleri (CO 2 ) bileşenleri, Orta genleşmeli köpüklü yangın söndürme sistemleri bileşenleri- tankerler için sabit güverte köpüğü, Makina daireleri ve tanker güvertesi korumasi için sabit düşük genleşmeli köpüklü yangın söndürme sistemleri bileşenleri, Kimyasal tankerlerde sabit yangın söndürme sistemleri için genleşmeli köpük 1.2.4 Seyir Teçhizatı Yüksek hızlı tekneler için cayro pusula, Yüksek hızlı tekneler için rota kontrol sistemi (eski oto-pilot), Gönderici rota cihazı THD (GN SS metod) (Eski elektromanyetik pusula), Gün ışığı sinyal lambası, Yüksek hızlı tekneler için projektör, Yüksek hızlı tekneler için gece görüş teçhizatı, Rota kontrol sistemi, Elektronik harita görüntüleme ve bilgi sistemi (ECDIS), Elektronik harita görüntüleme ve bilgi sistemi (ECDIS) destek ünitesi, Raster harita görüntüleme sistemi (RCDS), Kombine GPS/GLONASS teçhizatı, DGPS, DGLONASS teçhizatı, Yüksek hızlı tekneler için cayro pusula, Kara kutu (VDR), Entegre seyir sistemi, Entegre köprü üstü sistemi, Radar hedef yükseltici, Ses alma sistemi, Yüksek hızlı tekneler için manyetik pusula, Yüksek hızlı tekneler için rota kontrol sistemi, Gemi radarı için harita düzenleri, Gönderici rota cihazı THD (jiroskopik yöntem), Gönderici rota cihazı THD (manyetik yöntem), İtme göstergesi, Yanal itme, piç ve durum göstergesi 1.2.5 Telsiz İletişim Teçhizatı VHF Epird, Telsiz yedek enerji kaynağı, Inmarsat-F SES, Tehlike çağrı paneli, Tehlike alarm veya uyarı paneli 1.2.6 COLREG 72 ile ilgili teçhizat Seyir fenerleri, Sesli sinyal cihazları 1.2.7 Dökme Yük Gemileri Güvenlik Teçhizatı Yükleme aleti 2. Diğer yönetmelikler Elektrik veya elektronik bileşenler içeren teçhizat, Elektro Manyetik Uyumluluk Yönetmeliği (EMC, 89/336/EEC) kapsamına girmekle birlikte Gemi Teçhizatı Yönetmeliği 135
Ek A.1'de de bulundukları için Elektro Manyetik Uyumluluk Yönetmeliği ne tabi değildir. Gemi Teçhizatı Yönetmeliği nde yer almayan elektrikli veya elektronik teçhizat, Elektro Manyetik Uyumluluk Yönetmeliği ne uygun olacaktır (Ek A.1'de yer almayan veya yer alan fakat ilgili uluslararası anlaşmalara göre özellikle gemiler için hazırlanmamış teçhizat). Hem Gemi Teçhizatı Yönetmeliği hem de Kişisel Koruma Teçhizatı Yönetmeliği (PPE, 89/686/EEC) kapsamına giren, ilgili uluslararası anlaşmalara göre özellikle gemiler için hazırlanmış teçhizat sadece Gemi Teçhizatı Yönetmeliği ne uyacaktır. Sadece Kişisel Koruma Teçhizatı Yönetmeliği kapsamına giren, veya hem Gemi Teçhizatı Yönetmeliği hem de Kişisel Koruma Teçhizatı Yönetmeliği nde bulunan fakat ilgili uluslararası anlaşmalara göre özellikle gemiler için hazırlanmamış teçhizat sadece Kişisel Koruma Teçhizatı Yönetmeliği ne uyacaktır. Ürünün her iki yönetmelik kapsamında değerlendirilmesi gereken durumlarda (örn; uygun uluslararası anlaşmaların uygulandığı gemiler ve gezi yatcılığı / tekneciliği ticareti pazarları gibi) her iki alanda da test kriterleri karşılanmalıdır. 3. Gemi Teçhizatı Yönetmeliği Gemi Teçhizatı Yönetmeliği aşağıdaki konularda bilgi verir: - Gemi Teçhizatı Yönetmeliği ne uygun olması gereken ekipman, - Gemi Teçhizatı Yönetmeliği nin hangi gemilere uygulanacağı, - Gemi Teçhizatı Yönetmeliği nin uygulanma tarihi, - Ekipmanın uygunluğunun hangi kuruluş tarafından belirleneceği, - Modüllerde yer alan prototip ve üretim ile ilgili istekler, - Ek A.1'de belirtilen her bir teçhizatın Gemi Teçhizatı Yönetmeliği ne uygun olması için hangi modüllerin kullanılabileceği. Ek A.1 ve Ek A.2'de verilen tablolarda şu bilgiler bulunmaktadır: Sıra Teçhizat Tip onayının Değiştirilmiş şekliyle, Test Uygunluk değerlendirme No gerekli olduğu, uygulanacak SOLAS standartları modülleri değiştirilmiş şekliyle SOLAS 74 kuralı 74 kuralları ve IMO nun ilgili karar ve sirkülerleri B+C B+D B+E B+F G H 1 2 3 4 5 6 Kolon 1 (Sıra No): Teçhizat tipini belirlemede kullanılan Gemi Teçhizatı Yönetmeliği numarası; Kolon 2 (Teçhizat): Gemi Teçhizatı Yönetmeliği kapsamına giren teçhizat tipleri; Kolon 3 (Onay istekleri): Onayı istenilen teçhizatın uyması gereken uluslararası anlaşma kuralları; Kolon 4 (Uygulanabilir kurallar): Teçhizatın uyması gereken standartlar; Kolon 5 (Test standartları): Teçhizata uygulanabilen test standartları; 136
Kolon 6 (Uygunluk değerlendirmesi): Gemi Teçhizatı Yönetmeliği ne uyum için uygulancak modül veya modül birleşimleri. Üretici, teçhizatla ilgili aşağıdaki bilgileri Yönetmeliğin Ek A.1 inden sağlar: - Teçhizat için tasarım standardı, - Teçhizat için test standardı, ve - Gemi Teçhizatı Yönetmeliği ne uyum için kullanılacak modüller. Üretici tarafında hangi modül seçilirse seçilsin, Gemi Teçhizatı Yönetmeliği, temel alarak aşağıda belirtilenleri içerir: - Onaylanmış Kuruluş tarafından doğrulanacak tasarım (prototip) - Onaylanmış Kuruluş tarafından doğrulanacak üretim (üretim prosesi veya ürün) Üreticinin çeşitli modül seçeneklerini ve bunların kombinasyonlarını seçmesi mümkündür (Şekil 1). Gemi Teçhizatı Yönetmeliği 7 modülü içermektedir. Ancak, şu anda C (Tipe Uygunluk) ve H (Tam Kalite Güvencesi) modülleri Ek A.1'de listelenen teçhizat için uygun seçenekler değildir ve burada bu modüllerle ilgili açıklamalara yer verilmemiştir. Her modüle ait kısa açıklamalar 4. Bölüm de verilmiştir. Başvuru yapılmadan önce üretici, ürünün tasarım isteklerini karşılayıp karşılamadığını belirlemelidir. Eğer ürün istekleri karşılamıyorsa, gerekli değişimler yapılmalıdır. İsteklerin karşılandığı hallerde, tasarımın ilgili standartlara uygunluğu Onaylanmış Kuruluş tarafından onaylanır. Uygulanabilen hallerde (örn; can salları, yangın kapı kontrol sistemi, vb.) tasarımın modül B veya G nin ilgili yerlerinde belirtilen standarlara uygunluğu, Onaylanmış Kuruluş tarafından onaylanmalıdır. Gemi Teçhizatı Yönetmeliği nde istenilen ilgili standartlara göre yapılacak prototip testine, Onaylanmış Kuruluş nezaret eder ve tip testleri aşağıda belirtilen şekilde yapılır: - İlgili ülke idaresi tarafından veya kabul edilmiş bir akreditasyon kuruluşu tarafından EN 45001/2 veya eşdeğerine göre belgelendirilmiş bir laboratuvarda test yapılabilir. Test numunesi; öngörülen üretimi temsil etmesi ve onaylı tasarıma uygunluğu yönlerinden Onaylanmış Kuruluş tarafından incelenmelidir, veya - Üreticinin iş yerinde test yapılabilir. Testten önce numune; öngörülen üretimi temsil etmesi ve onaylı tasarıma uygunluğu yönlerinden Onaylanmış Kuruluş tarafından incelenmelidir. Test raporları, ilgili standartlara uygunluğun doğrulanması bakımından Onaylanmış Kuruluş tarafından incelenir. Eğer tasarım ve test standartları istekleri karşılanmış ise, Onaylanmış Kuruluş AT Tip İncelemesi sertifikası düzenler (Modül B) 137
veya Modül G nin ilgili kısımlarına uygunluğu doğrular. İlgili tasarım ve test standartlarına uygun prototipe ilave olarak, üretici, ürünün sürekli olarak prototipe göre yapılmasını sağlamalıdır. Bu husus ya Modül D (üretim kalite güvencesi) ya Modül E (ürün kalite güvencesi) ya da Modül F (ürün doğrulama) nin uygulanması ile gerçekleştirilebilir. D veya E modüllerine uygunluk için üretici, kalite sisteminin, seçtiği modülün gereklerini karşıladığının doğrulanması için Onaylanmış Kuruluşa başvurmalıdır. Hem B modülündeki tip onayı istekleri ve hem de D veya E modüllerindeki üretim isteklerinin doğrulanması halinde, üreticinin ürüne Uygunluk İşareti (Şekil 2) iliştirmesine ve Uygunluk Beyanı düzenlemesine izin verilir. ÜRETİCİ T A S A R I M MODÜL B AT Tip İncelemesi MODÜL G MODÜL H Ü R E T İ M MODÜL C Tipe Uygunluk MODÜL D Üretim Kalite Güvencesi MODÜL E Ürün Kalite Güvencesi MODÜL F Ürün Doğrulama Birim Doğrulama Tam Kalite Güvencesi ve Tasarım Onayı Uygunluk sertifikası düzenlenir Uygunluk sertifikası düzenlenir Uygunluk sertifikası düzenlenir Uygunluk sertifikası düzenlenir Şekil 1. Uygunluk Değerlendirme Prosedürü 138
Şekil 2. Uygunluk İşareti Eğer üretici F modülünü seçerse, nihai ürünün orijinal olarak test edilmiş olana uygunluğun sağlanması için, üretime başlamadan önce bir Onaylanmış Kuruluşa başvurmalıdır. AT Tip İnceleme Belgesi bir kez düzenlendikten sonra, Onaylanmış Kuruluş, gerekli doğrulamaları yapar ve testlere katılır. Onaylanmış Kuruluş, ayrıca üreticinin üretim işlerinde üniformluğu sağlaması ile ilgili prosedürlere sahip olduğunu belirlemelidir. Üretimi uygun bulması halinde, üreticiye Uygunluk Sertifikası düzenler. Bundan sonra üretici ürünlerine Uygunluk İşareti iliştirebilir ve Uygunluk Beyanı düzenleyebilir. Tek tek üretilen ürünler için üreticiler G Modülüne (birim doğrulama) uygunluk için başvurabilirler. G Modülü, tasarımın incelenmesi, prototip testleri, muayeneleri ve nihai ürünün testlerini içerir. Onaylanmış Kuruluş, ilgili tüm standartlara uygunluğun sağlanmış olduğunu doğrularsa, üreticiye Uygunluk Sertifikası düzenler. Bundan sonra üretici ürününe Uygunluk İşareti ni iliştirir ve Uygunluk Beyanı nı düzenler. Onaylanmış Kuruluşun tanınma numarası Uygunluk İşareti nden sonra konulur. 4. Gemi Teçhizatı Yönetmeliği ne Göre Uygunluğun Değerlendirilmesi: 4.1 AT Tip İncelemesi (Modül B) Bu modül; üretici tarafından diğer modüllerle kombine olarak seçilebilir (örneğin; B+D, B+E veya B+F). Onaylanmış Kuruluş, Modül B ye uygunluğu doğrulayan AT Tip İnceleme sertifikasını düzenlemeden önce, numunenin aşağıda belirtilen istekleri karşıladığını belirlemelidir: 139
- Numune, üretilen elemanı temsil etmektedir, - Numune, ilgili kurallara veya standartlara uygundur, - Numune, ilgili test standartlarına göre test edilmiştir. Üretici başvurusunda, aynı konuda diğer bir Onaylanmış Kuruluşa başvurmadığını yazılı olarak beyan etmelidir. Başvuru sahibi Yönetmelikte tanımlanan Teknik Dosyayı Onaylanmış Kuruluşa teslim eder. Teknik dosya aşağıda belirtilenleri içermelidir: - Tipin genel bir tanımı, - Bileşenlerin, alt bileşenlerin, devrelerin vb. nin, kavramsal tasarımları, yapım standartları ve üretim resimleri ve şemaları, - Ürünün çalışması dahil olmak üzere, adı geçen resimlerin ve şemaların anlaşılmasını sağlayacak tanımlar ve açıklamalar, - Yapılan tasarım hesaplarının, tarafsız muayenelerin, vb. nin sonuçları, - Tarafsız test raporları, - Montaj, kullanım ve bakım el kitapları. İlgili durumlarda, tasarım dokümanları aşağıda belirtilenleri de içermelidir: - Cihazda yer alan teçhizatla ilgili onaylar, - Cihazın üretim ve/veya muayene ve/veya izleme yöntemleriyle ilgili onaylar ve sertifikalar, - Onaylanmış Kuruluşun incelenmesini geliştirmesini sağlayacak diğer dokümanlar. Onaylanmış Kuruluş, numunenin teknik dosyaya uygun olarak imal edildiğinin doğrulamak için gerekli incelemeleri yapar. Yönetmelikte belirtilen standartların uygulanmadığı durumlarda, üreticinin benimsediği çözümlerin bu Yönetmelikte belirtilen temel gerekleri karşılayıp karşılamadığını kontrol etmek için uygun muayeneleri ve gerekli testleri yapar veya yaptırır. Yönetmelik hükümlerine uygun olduğunu tespit etmesi halinde, başvuru sahibine verilmek üzere, "AT Tip İnceleme Sertifikası" düzenler. Bu belge, üreticinin ad ve adresini, teçhizatın detaylarını, muayenenin sonuçlarını, geçerlilik koşullarını ve onaylanmış tipin tanımı için gerekli bilgiyi içerir. AT Tip İnceleme Sertifikası verilmesinin reddedilmesi halinde, ret nedenlerini ayrıntılı olarak üreticiye bildirir. Başvuru sahibi, üründe temel gereklere veya ürünün kullanımı için belirlenmiş şartlara uygunluğu etkileyebilecek değişikliklerin olması durumunda, ek onay almak üzere onaylanmış üründeki değişiklik hakkında AT Tip İnceleme Sertifikasına ilişkin teknik 140
dosyayı muhafaza eden Onaylanmış Kuruluşu bilgilendirir. Bu ek onay, önceki asıl AT Tip İnceleme Sertifikasına ek şeklinde verilir. Verilen AT Tip İnceleme Sertifikaları ve ek onaylar ile bunların geri çekilmelerine ilişkin yaptığı işlemleri, diğer Onaylanmış Kuruluşlara bildirilir. Diğer Onaylanmış Kuruluşlar, AT Tip İnceleme Sertifikalarının ve/veya ek onayların kopyalarını alabilirler. Bu belgelerin ekleri diğer Onaylanmış Kuruluşların incelemesine açık tutulur. Üretici veya yetkili temsilcisi, AT Tip İnceleme Sertifikalarının ve bunlarla ilgili ek onayların birer nüshasını, teknik dosya ile birlikte, son ürünün imalat tarihinden itibaren on sene süreyle muhafaza etmelidir. Üretici veya yetkili temsilcisi, Türkiye' de yerleşik değilse, mevcut teknik dosyayı muhafaza etme, ürünün Türkiye de piyasaya arzından sorumlu kişinin yükümlülüğünde olacaktır. 4.2 Tipe Uygunluk (MODÜL C) Bu modül, gemi teçhizatı listesinde yer almamaktadır. 4.3 Üretim Kalite Güvencesi (Modül D) Bu modül, üretici tarafından B modülü ile birlikte seçilebilir ve üreticinin üretim kalite sisteminin Onaylanmış Kuruluş tarafından onaylanmasını gerektirir. Üretici; - Ürünün AT Tip İnceleme Sertifikasında tanımlanan tipe uygun olmasını (aynısı olmasını) sağlamalı ve Yönetmelik isteklerini karşılamalıdır. - Üretim öncesinde, sırasında ve sonrasında ürünün muayenesi ve testleri dahil, üretim için onaylı bir kalite sistemi uygulamalıdır (Onaylanmış Kuruluşun tüm testlere nezaret etmesine gerek yoktur). - Ürünlere Uygunluk işaretini iliştirmeli ve yazılı bir Uygunluk Beyanı düzenlenmelidir. Uygunluk işaretinin yanında kalite istemini denetleyen Onaylanmış Kuruluşun tanınma numarası ve uygunluk işaretinin konulduğu yılın son iki hanesi de yer almalıdır. Başvuruda bulunan üreticiler aynı başvurunun diğer bir Onaylanmış Kuruluşa da yapılmadığını açıklayan yazılı bir beyanda bulunmalıdır. Üretim, nihai ürün denetimi ve testini kapsayan onaylanmış bir kalite sistemi (ISO 9001) sertifikasına veya eşdeğerine sahip üreticiler, bu modüldeki kalite sistemi isteklerinin bir çoğunun sağlanması nedeniyle Gemi Teçhizatı Yönetmeliği ne uygunluğunun görülmesi amacıyla ziyaret edilir. Kalite sistemi, ürünlerin AT Tip İnceleme 141
Belgesinde tanımlanan tipe uygunluğunu ve bu Yönetmeliğin gereklerini yerine getirmesini sağlamalıdır. Kalite sistemi bulunmayan üreticiler, hem kalite sistemi hem de Gemi Teçhizatı Yönetmeliği ne uygunluğunun denetlenmesi amacıyla ziyaret edilir. Kalite sistemi dokümantasyonu, kalite programları, planlar, el kitapları ve bütün kayıtların doğru anlaşılmasını sağlayacak ve özellikle aşağıdakilerin yeterli bir tanımlanmasını içerecek şekilde düzenlenmelidir: - Ürün kalitesi ile ilgili olarak yönetimin sorumlulukları ve gücü, organizasyonun yapısı ve kalite hedefleri, - Uygulanacak üretim, kalite kontrol, kalite güvence teknikleri, prosesler ve sistematik faaliyetler, - Üretim sırasında, öncesinde ve sonrasında gerçekleştirilen incemlemeler ve testler ve bunların gerçekleştirme sıklıkları, - Muayene raporları, test verileri, kalibrasyon verileri, personelin nitelik raporları vb. gibi kalite kayıtları, - Gerekli ürün kalitesini sağlamak ve kalite sisteminin etkili işlemesi için kullanılan izleme araçları. Üretici, aşağıdaki bilgileri, son ürünün imal edildiği tarihten itibaren on sene süreyle muhafaza etmeli ve istendiğinde yetkili kamu kuruluşuna sunmalıdır: - Kalite sistemiyle ilgili dokümanlar, - Kalite sisteminde yapılan güncelleştirmeler, - Kalite sisteminde yapılan güncelleştirmeler, periyodik veya habersiz kontroller sonucu Onaylanmış Kuruluş tarafından düzenlenen karar, test ve raporlar. Onaylanmış Kuruluş, verilen ve geri çekilen kalite sistemi onayları hakkında, diğer Onaylanmış Kuruluşlara bilgi verir. 4.4 Ürün Kalite Güvencesi (Modül E) Bu modül, üretici tarafından, B modülü ile birlikte seçilebilir ve üreticinin ürün kalite sisteminin Onaylanmış Kuruluş tarafından onaylanmasını gerektirir. Üretici: - Ürünün AT Tip İnceleme Sertifikasında tanımlanan tipe uygun olmasını (aynısı olmasını) sağlamalı ve Yönetmelik isteklerini karşılamalıdır. - Üretimden sonra her ürünün nihai muayenesi ve testi için onaylı bir kalite sistemi uygulamalıdır (Onaylanmış Kuruluşun tüm testlere nezaret etmesine gerek yoktur). - Ürünlere Uygunluk İşaretini iliştirmeli ve yazılı bir Uygunluk Beyanı düzenlemelidir. Uygunluk işaretinin yanında kalite sistemini denetleyen 142
Onaylanmış Kuruluşun tanınma numarası ve uygunluk işaretinin konulduğu yılın son iki hanesi de yer almalıdır. Başvuruda bulunan üreticiler aynı başvurunun diğer bir Onaylanmış Kuruluşa da yapılmadığını açıklayan yazılı bir beyanda bulunmalıdır. Son muayene ve testleri kapsayan onaylanmış bir kalite sistemi (ISO 9001) sertifikasına veya eşdeğerine sahip üreticiler, bu modüldeki kalite sistemi isteklerinin bir çoğunun sağlanması nedeniyle Gemi Teçhizatı Yönetmeliği ne uygunluğunun görülmesi amacıyla ziyaret edilir. Kalite sistemi, ürünlerin AT Tip İnceleme Belgesinde tanımlanan tipe uygunluğunu ve bu Yönetmeliğin gereklerini yerine getirmesini sağlamalıdır. Kalite sistemi bulunmayan üreticiler, hem kalite sistemi hem de Gemi Teçhizatı Yönetmeliği ne uygunluğunun denetlenmesi amacıyla ziyaret edilir. Kalite sistemi dokümantasyonu, kalite programları, planlar, el kitapları ve bütün kayıtların doğru anlaşılmasını sağlayacak ve özellikle aşağıdakilerin yeterli bir tanımlanmasını içerecek şekilde düzenlenmelidir: - Ürün kalitesi ile ilgili olarak yönetimin sorumlulukları ve gücü, organizasyonun yapısı ve kalite hedefleri, - Üretimden sonra yapılan incelemeler ve testler, - Kalite sisteminin etkinliğini sağlayan izleme araçları, - Muayene raporları, test verileri, kalibrasyon verileri, ilgili personele ait nitelik raporları vb. gibi kalite kayıtları. Üretici, aşağıdaki bilgileri, son ürünün imal edildiği tarihten itibaren on sene süreyle muhafaza etmeli ve istendiğinde yetkili kamu kuruluşuna sunmalıdır: - Kalite sistemiyle ilgili dokümanlar, - Kalite sisteminde yapılan güncelleştirmeler, - Kalite sisteminde yapılan güncelleştirmeler, periyodik veya habersiz kontroller sonucu Onaylanmış Kuruluş tarafından düzenlenen karar, test ve raporlar. Onaylanmış Kuruluş, verilen ve geri çekilen kalite sistemi onayları hakkında, diğer Onaylanmış Kuruluşlara bilgi verir. 4.5 Ürün Doğrulama (Modül F) Bu modül, üretici tarafından B modülü ile birlikte seçilebilir. Her ürünün muayene ve test edilmesi veya ürünlerin istatistiksel esasta muayene ve test edilmesi yoluyla, ürünün 143
AT Tip İnceleme Sertifikasında tanımlanan tipe uygun olduğunu ve Gemi Teçhizatı Yönetmeliği gereklerini yerine getirdiğinin doğrulanması amacıyla, Onaylanmış Kuruluş tarafından gereken muayene ve testlerin yapılmasını gerektirir. Bu modülü seçmiş bulunan üreticilerin, üretime başlamadan önce Onaylanmış Kuruluşa başvurmaları gerekmektedir. AT Tip İnceleme sertifikası düzenlendikten sonra, Onaylanmış Kuruluş üretim işleminde üniformluğun sağlanması bakımından üreticinin gerekli prosedürlere sahip olduğunu belirleyecektir. Onaylanmış Kuruluş tarafından her ürünün ayrı ayrı muayenesi ve testlerine nezaret edilmesi ile, bu ürünlerin uluslararası kuralların gereklerine uygunluğu sağlanmalıdır. Bu suretle, her ürünün kabul veya reddine karar verilir. Üretici, istatistiksel doğrulamayı tercih ederse, tüm ürünlerini homojen partiler halinde Onaylanmış Kuruluşa sunması gereklidir. Onaylanmış Kuruluş ürünlerin prototip dizayna göre üniform bir şekilde üretildiğini doğrulamalıdır. İstatistiksel doğrulamada; uygulanacak istatistiksel yöntem belirtilir ve uygulama özellikleriyle beraber örnekleme planı gibi unsurlar kullanılır. Onaylanmış Kuruluş, uluslararası kuralların isteklerinde yer alan testlere nezaretten önce muayene edilecek olan ürünü temsil eden bir numune alacaktır. Daha sonra partinin kabulüne veya reddine karar verilir. Kabul edilmiş partide uygun bulunmayan örnekteki ürünler hariç olmak üzere, tüm ürünler piyasaya sunulabilir. Eğer parti uygun bulunmayarak reddedilmiş ise, Onaylanmış Kuruluş ve yetkili otorite ürünün piyasaya sunulmasını önleyici önlemleri almalıdır. Eğer partilerin reddedilme oranı fazla olursa, Onaylanmış Kuruluş istatistiksel doğrulama işlemini askıya alabilir. Ürünün veya ürün partisinin kabulünden sonra, Onaylanmış Kuruluş, Uygunluk Sertifikası düzenler. Üretici Uygunluk İşaretini iliştirmeli ve yazılı bir Uygunluk Beyanı düzenlemelidir. Uygunluk işaretinin yanında, ürün doğrulaması yapan Onaylanmış Kuruluşun tanınma numarası ve uygunluk işaretinin konulduğu yılın son iki hanesi de yer almalıdır. Modülde üreticinin test sistemini seçebileceği belirtiliyorsa da, uluslararası kurallardaki üretim test istekleri öncelik taşımaktadır. Üretici veya yetkili temsilcisi, son ürünün üretildiği tarihten itibaren on sene süreyle uygunluk beyanının bir örneğini muhafaza etmelidir. 144
4.6 Birim Doğrulaması (Modül G) Bu modül tekil dizaynlar / ürünler için geliştirilmiştir. Onaylanmış Kuruluş ürünle ilgili Uygunluk Sertifikası düzenlemeden önce, uygunluk değerlendirmesinin amacına göre ürünün tasarımı, üretimi ve işleyişi ile ilgili tüm bilgileri kapsayan teknik dosyayı inceleyerek, numunenin aşağıdaki istekleri karşıladığını doğrulamalıdır: - Numune, uygulanabilir kuralların (Ek A.1 Kolon 4) isteklerini karşılayacak şekilde dizayn edilmiştir ve, - Numune ilgili test standartlarının (Ek A.1 Kolon 5) isteklerine göre test edilmiştir. Bu testlere, Onaylanmış Kuruluşun bir temsilcisi nezaret eder. Bu modül, AT Tip İnceleme isteklerine (Modül B) ve ürün doğrulama ile ilgili tekil muayene/ test isteklerine (Modül F) benzerdir, ancak her birim için yapılır. Üreticilerin, üretime başlamadan önce Onaylanmış Kuruluşa başvurmaları gerekmektedir. Ürünün kabulünden sonra, Onaylanmış Kuruluş Uygunluk Sertifikası düzenler. Bu suretle, ürünün prototipe uygunluğunun sağlanmasından sorumlu olan üretici ürüne Uygunluk İşareti ni iliştirir ve Uygunluk Beyanı nı düzenler. Uygunluk işaretinin yanında, ürün doğrulaması yapan Onaylanmış Kuruluşun tanınma numarası ve uygunluk işaretinin konulduğu yılın son iki hanesi de yer almalıdır. 4.7 Tam Kalite Güvencesi (MODÜL H) Bu modül, gemi teçhizatı listesinde yer almamaktadır. 5. Değerlendirme Yukarıda detaylı bilgileri verilen Gemi Teçhizatı Yönetmeliği kapsamındaki teçhizatın belirtilen koşullara uygun olarak üretilmesi, gemi yapımcıları, gemi sahipleri, teçhizat üreticileri ve nihayet ülke ekonomisi açısından zaraları ve gecikmeleri önleyecektir. 145
6. Kaynaklar [1] Council Directive 96/98/EC of 20 December 1996 on Marine Equipment. [2] Commission Directive 1998/85/EC of 11 November 1998, amending Council Directive 96/98/EC on Marine Equipment. [3] Commission Directive 2001/53/EC of 10 July 2001, amending Council Directive 96/98/EC on Marine Equipment. [4] Commission Directive 2002/75/EC of 2 September 2002, amending Council Directive 96/98/EC on Marine Equipment. [5] Consolidated edition of 29 Novemner 2002 on Marine Equipment. [6] European Union, http://europa.eu.int/scadplus/leg/en/lvb/l24143.htm 146