SAYI EDİTÖRÜ - Prof.Dr. Engin ORAL (İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, İSTANBUL) YAZARLAR - Prof.Dr. Erkut ATTAR (İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, İSTANBUL) Prof.Dr. Mustafa BAHÇECİ (Bahçeci Kadın Sağlığı Merkezleri, İSTANBUL) Doç.Dr. Bülent BERKER (Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, ANKARA) Prof.Dr. Tugan BEŞE (İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, İSTANBUL) Uz.Dr. Ebru BİBEROĞLU (Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği, ANKARA) Prof.Dr. Kutay BİBEROĞLU (Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, ANKARA) Prof.Dr. Hasan Faruk BUYRU (İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, İSTANBUL) Doç.Dr. Eray ÇALIŞKAN (Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, Tüp Bebek Ünitesi, KOCAELİ) Prof.Dr. Önder ÇELİK (İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, MALATYA) Doç.Dr. Mehmet Bilge ÇETİNKAYA (Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, SAMSUN) Uz.Dr. Kadir ÇETİNKAYA (Dr. Abdurrahman Yurtarslan Ankara Onkoloji Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği, ANKARA) Doç.Dr. Koray ELTER (Özel JFK Hastanesi, Tüp Bebek Merkezi, İSTANBUL) Prof.Dr. Ümit İNCEBOZ (Balıkesir Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, BALIKESİR) Uz.Dr. Korhan KAHRAMAN (Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, ANKARA) Yrd.Doç.Dr. Banu KUMBAK AYGUN (Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, ELAZIĞ) Prof.Dr. Yakup KUMTEPE (Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, ERZURUM) Dr. Yağmur MİNARECİ (Diyarbakır Asker Hastanesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği, DİYARBAKIR) Prof.Dr. Engin ORAL (İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, İSTANBUL) Prof.Dr. Seyide SOYSAL (Özel Medisu Hastanesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği, ANTALYA) Prof.Dr. Levent M. ŞENTÜRK (İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, Üreme Endokrinolojisi BD, Tüp Bebek Ünitesi, İSTANBUL) Doç.Dr. Ulun ULUĞ (Bahçeci Kadın Sağlığı Merkezleri, İSTANBUL) Prof.Dr. Gürkan UNCU (Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum AD, BURSA)
Türkiye Klinikleri tüm işlemlerini elektronik ortamda internet üzerinden yürütmektedir. İşlemlerinizi kullanıcı adı ve şifrenizi kullanarak www.turkiyeklinikleri.com adresinden yapabilirsiniz. Yeni kayıt olmak için; www.turkiyeklinikleri.com adresindeki Kayıt linkini tıklayınız. Sorularınız için; Bilgi İşlem Servisi Tel: 0312 286 56 56 / 115 e-posta: bilgiislem@turkiyeklinikleri.com Türkiye Klinikleri Dergilerine makale göndermek için; www.turkiyeklinikleri.com adresindeki Makale Gönder linkini tıklayınız (Yalnızca bu yolla gönderilen makaleler işleme alınmaktadır). Makale yazım kuralları için; www.turkiyeklinikleri.com adresindeki Periyodik Dergiler linkinden, ilgili derginin internet sitesindeki Yazım Kuralları linkini tıklayınız. Makalelerle ilgili görüşmek için; Yazı İşleri Servisi Tel: 0312 286 56 56 / 119 e-posta: yaziisleri@turkiyeklinikleri.com Türkiye Klinikleri Dergilerine abone olmak ve yayınlanmış diğer sayılarına ulaşmak için; www.turkiyeklinikleri.com adresindeki Abone Satış linkini tıklayınız. Abone işlemleriyle ilgili görüşmek için; Abone ve Halkla İlişkiler Servisi Tel: 0312 286 56 56 / 118 e-posta: abone@turkiyeklinikleri.com Türkiye Klinikleri Dergilerine reklam vermek için; Pazarlama Satış-Proje Servisi Tel: 0312 286 56 56 / 140 e-posta: pazarlama@turkiyeklinikleri.com YAYIN PERİYODU VE TÜRÜ: Türkiye Klinikleri Jinekoloji Obstetrik-Özel Dergisi; 4 ayda bir olmak üzere, yılda 3 sayı yayınlanır. Yerel süreli yayın. YAYIN HAKKI: Türkiye Klinikleri Jinekoloji Obstetrik-Özel Dergisi nde yayınlanan yazılar, resim, şekil ve tablolar yayıncının yazılı izni olmadan kısmen veya tamamen herhangi bir vasıta ile basılamaz, çoğaltılamaz. Bilimsel amaçlarla (kaynak göstermek kaydıyla) özetleme ve alıntı yapılabilir. Dergide yayınlanan yazı, şekil ve resimlerden yazarları, ilan ve reklamlardan firmaları sorumludur. Türkiye Klinikleri dergileri halka açık yerlerde satılmaz. Sağlıkla ilgili kişi ve kurumlara abonelik usulü gönderilir. All procedures regarding Turkiye Klinikleri publications are online. Turkiye Klinikleri web site can be reached through www.turkiyeklinikleri.com, all transactions can be made with a username and password. New Users; click on Register link at www.turkiyeklinikleri.com For questions and comments; Data Processing Department E-mail: bilgiislem@turkiyeklinikleri.com To send articles to Turkiye Klinikleri Journals; click on send article link at www.turkiyeklinikleri.com. For consideration, all articles must be submitted online. Articles submitted in other forms will not be considered. Rules and regulations for manuscript writing; can be reached through www.turkiyeklinikleri.com. Use Periodical Journals link to reach the list of journals. Click on related journal to reach Rules and Regulations regarding the journal. For question regarding manuscripts; Manuscript Editing Department E-mail: yaziisleri@turkiyeklinikleri.com To subscribe and to reach former issues of Turkiye Klinikleri Journals; click on Subscriptions and Sales at www.turkiyeklinikleri.com To subscribe; Subscription and Public Relations Department E-mail: abone@turkiyeklinikleri.com To place advertisements; Marketing Sales-Project Department E-mail: pazarlama@turkiyeklinikleri.com PUBLICATION TYPE AND PERIODS: Turkiye Klinikleri Journal of Gynecology Obstetrics-Special Topics is published 3 times a year. COPYRIGHT: All articles, drawings, figures and tables published in Turkiye Klinikleri Journal of Gynecology Obstetrics-Special Topics cannot be reproduced in whole or in part without prior written permission from the publisher. Only for scientific purposes summarizing and quotations can be done with the condition of proper citations listed as references. Responsibility of the articles, figures and photos belongs to authors. And advertising parties are fully responsible for their advertisements. Turkiye Klinikleri Journals cannot be sold by second parties, but will be distributed to persons in the related fields of health through subscriptions. Basıma veriliş tarihi: 22.12.2010 BASILDIĞI YER-BASIMCI-YAYIMCI Ortadoğu Reklam Tanıtım Yayıncılık Turizm Eğitim İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. adına İmtiyaz Sahibi ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Dr. Mehmet Battin Akgül Yönetim Yeri: Türkocağı Cad. No:30 06520 Balgat/Ankara/Türkiye Tel : 0 312 286 56 56 Faks : 0 312 220 04 70 e-posta : info@turkiyeklinikleri.com web : www.turkiyeklinikleri.com Türkiye Klinikleri ISSN: 1308-1012 PUBLISHING HOUSE-PUBLISHER On behalf of Ortadoğu Reklam Tanıtım Yayıncılık Turizm Eğitim İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. General Manager: Mehmet Battin Akgül, MD Administration Address: Türkocağı Cad. No:30 06520 Balgat/Ankara/Turkey Phone : +90 312 286 56 56 Fax : +90 312 220 04 70 e-mail : info@turkiyeklinikleri.com web : www.turkiyeklinikleri.com
İÇİNDEKİLER Sayı Editöründen Engin ORAL 1 Endometriozis Etiyopatogenezi Etiopathogenesis of Endometriosis Erkut ATTAR 7 Epidemiyoloji Epidemiology Gürkan UNCU 14 Endometriozis Hormonlar ve Genetik Endometriosis Hormones and Genetic Önder ÇELİK, Yağmur MİNARECİ 23 Endometrioziste Tanı Diagnosis in Endometriosis Ümit İNCEBOZ 28 Endometrioziste Evreleme Staging in Endometriosis Mehmet Bilge ÇETİNKAYA 34 Endometrioma Endometrioma Ulun ULUĞ, Mustafa BAHÇECİ 39 Derin Pelvik Endometriozis Deep Pelvic Endometriosis Yakup KUMTEPE, Kadir ÇETİNKAYA 47 Adolesan Endometriozisi Adolescent Endometriosis Eray ÇALIŞKAN, Levent M. ŞENTÜRK 54 Endometriozis ve Pelvik Ağrı (Kanıta Dayalı Tıp) Endometriosis and Pelvic Pain (Evidence Based Medicine) Ebru BİBEROĞLU, Kutay BİBEROĞLU 62 Endometriozisin Tedavisinde Kanıta Dayalı Tıp Yaklaşımı: İnfertilite Infertility Due to Endometriosis: Evidence-Based Treatment Engin ORAL, Koray ELTER 74 Tedavide Yenilikler New Approaches to Treatment Bülent BERKER, Korhan KAHRAMAN 85 Endometriozis ve Kanser Endometriosis and Cancer Tugan BEŞE 92 Ekstrapelvik Endometriozis Extrapelvic Endometriosis Seyide SOYSAL 97 Adenomyozis Adenomyosis Banu KUMBAK AYGUN, Hasan Faruk BUYRU Cilt 3 Sayı 3 Yıl 2010
n do met ri o zis has ta lı ğı, biz ka dın do ğum he kim le ri nin il gi si ni gün geç tik - çe da ha faz la çek mek te dir. En do met ri o zis ji ne ko lo ji de hak kın da en sık aka de mik araş tır ma ya pı lan has ta lık lar dan bi ri si dir (pub med: 19.12.2010 de 17.329 ma ka le). İnfer ti li te ve kro nik pel vik ağ rı gi bi ka dın la rın ge - rek ya şam ka li te si ni et ki le yen, ge rek se üre me ka pa si te si ni en gel le yen bu has ta - lık için hâ lâ bi lin me yen kav ram lar ol duk ça faz la dır. Dün ya da yak la şık 30 ül ke de ulu sal en do met ri o zis der ne ği var dır. Biz de ül ke - miz de bu has ta lık la te mel bi lim ler, kli nik ve cer ra hi an lam da uğ ra şan bi lim adamla rı nı bir ara ya ge tir mek için en do met ri o zis & ade nom yo zis der ne ği ni kur muş bu lu nu yo ruz (www.en do met ri o zis der ne gi.com). Eli niz de ki bu özel sa yı en do met ri o zis & ade nom yo zis der ne ği nin bi lim sel ak ti - vi te si olup, için de yer alan 14 ay rı ma ka le, ko nu nun uz man la rı ta ra fın dan ha zır - lan mış tır. Bu özel sa yı ya kat kı da bu lu nan tüm ya zar la ra te şek kü rü borç bi li rim. Say gı ve se lam la rım la. Prof.Dr. En gin ORAL Sa yı Edi tö rü
YAYIMLANMIŞ SAYILAR JİNEKOLOJİ VE OBSTETRİKTE ENFEKSİYONLAR (2001) Editör: Prof.Dr. Lügen CENGİZ (Ankara Ü.T.F) YÜKSEK RİSKLİ GEBELİKLER (2008) Editör: Prof.Dr. Gülay KURTAY (Ankara Ü.T.F.) PRENATAL TANI YÖNTEMLERİ-I-II (2002) Editör: Prof.Dr. Namık DEMİR (Dokuz Eylül Ü.T.F) MENOPOZ (2008) Editör: Prof.Dr. Erdoğan ERTÜNGEALP (İstanbul Ü. Cerrahpaşa T.F.) İNFERTİLİTE (2006) Editör: Prof.Dr. Cihat ÜNLÜ (Acıbadem Hst.) AİLE PLANLAMASI-I-II (2006) Editör: Prof.Dr. S. Sinan ÖZALP (Eskişehir Osmangazi Ü.T.F) HORMON TEDAVİSİ (2006) Editör: Prof.Dr. Mithat ERENUS (Marmara Ü.T.F) ABORTUS (2007) Editör: Doç.Dr. S. Cansun DEMİR (Çukurova Ü.T.F) İN VİTRO FERTİLİZASYON (IVF) (2007) Editör: Prof.Dr. M. Bülent TIRAŞ (Gazi Ü.T.F.) POLİKİSTİK OVER SENDROMU (2007) Editör: Prof.Dr. Hakan YARALI (Hacettepe Ü.T.F.) OVER TÜMÖRLERİ (2007) Editör: Doç.Dr. Müfit Cemal YENEN (GATA) RAHİM AĞZI KANSERLERİ (2008) Editör: Prof.Dr. Sevgi TEZCAN (Ankara Ü.T.F.) JİNEKOLOJİK OBSTETRİK ENFEKSİYONLAR (2008) Editör: Prof.Dr. Sevim DİNÇER CENGİZ (Ankara Ü.T.F.) ENDOSKOPİK CERRAHİ (2008) Editör: Prof.Dr. Ruşen AYTAÇ (Ankara Ü.T.F.) HPV (2009) Editör: Prof.Dr. Macit ARVAS (İstanbul Ü. Cerrahpaşa T.F.) PELVİK TABAN BOZUKLUKLARI VE TEDAVİSİ (2009) Editör: Prof.Dr. Niyazi AŞKAR (Ege Ü.T.F.) POSTMENOPOZAL OSTEOPOROZ (2009) Editör: Prof.Dr. Hakan SEYİSOĞLU (İstanbul Ü. Cerrahpaşa T.F.) GEBELİK KOMPLİKASYONLARI (2010) Editör: Prof.Dr. Rıza MADAZLI (İstanbul Ü. Cerrahpaşa T.F.) PEDİATRİK JİNEKOLOJİ (2010) Editör: Prof.Dr. A. Filiz AVŞAR (Rize Ü.T.F.) UTERUS HASTALIKLARI (2007) Editör: Prof.Dr. Sedat KADANALI (Atatürk Ü.T.F.) ENDOMETRİOZİS (2010) Editör: Prof.Dr. Engin ORAL (İstanbul Ü. Cerrahpaşa T.F.) ÜROJİNEKOLOJİ (2007) Editör: Prof.Dr. Fuat DEMİRCİ (Düzce Ü.T.F.) SEZARYEN VE GİRİŞİMLER (2008) Editör: Prof.Dr. Feride SÖYLEMEZ (Ankara Ü.T.F.) YAYIMLANACAK SAYILAR FETAL HASTALIKLAR (2011) Editör: Prof.Dr. Mustafa BAŞBUĞ (Erciyes Ü.T.F.) Özel sayıları temin etmek için: www.abone.turkiyeklinikleri.com