FERRİTİN Ferritin testi; Serum ferritin; Ferritin hücrelerin içinde ilerde kullanılmak üzere demir saklayan proteindir. İnsan vücudu için demir çok değerlidir. Vücudumuz demiri atamaz, demir kullanıldıktan sonra ferritin ile hücre içinde depolanır. Ferritin testi kandaki demir miktarını gösterir. Demir arttıkça ferritin de artar. Demir içeren ilaçlar ferritin düzeyini etkiler. Ferritin testi ne için istenir? Ferritin testi vücudun demir deposunu gösterir, kansızlık araştırmasında, kronik hastalık anemisi teşhisinde istenir. Ferritin normal değeri: Erkeklerde: 12 300 ng/ml, Kadınlarda: 12-150 ng/ml arasındadır. Ferritin miktarını arttıran sebepler: Enfeksiyon hastalıkları sırasında ferritin seviyesi artar, Alkolik karaciğer hastalıkları, Sık kan nakli yapılması, Hemokromatoz sırasında ferritin yükselir. Ferritin seviyesini düşüren sebepler: Kronik kan kayıpları; Aşırı adet kanamaları, Gastrointestinal sistem kanamaları, Demir emiliminin bozulması, Demir eksikliği anemisi sırasında ferritin düşer. Referanslar:
McPherson RA and Pincus MR. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: WB Saunders; 2007:78. Hoffman R, Benz Jr. EJ, Shattil SJ, et al., eds. Hematology: Basic Principles and Practice. 4th ed. Philadelphia, Pa: Churchill Livingston; 2005:482. MENOPOZ Hayatınızı kabusa çeviren, unutkanlık, uykusuzluk, depresyon, sinirlilik, halsizlik şikayetlerinin en büyük sebeplerinden biri menopozdur. İleri dönemde idrar kaçırma, kemik erimesi, hipertansiyona yol açar. Menopoz laboratuvar testleriyle kolayca teşhis edilen ve tedavisi olan bir hastalıktır. Menopoz nedir? Menopoz kadınlarda menses döneminin sona ermesidir. Menopoz hastalık değil fizyolojik bir olaydır. Ancak menopozda oluşan değişiklikler hayatı öyle derinden ve olumsuz etkiler ki bu durum pek çok şikayete ve yaşam kalitesinin bozulmasına neden olur. Bu yüzden menopoz olumsuz etkileri önlenmeye ve tedavi edilmeye çalışılan bir hastalık gibi kabul edilmektedir. 6 aydan daha fazla adet gecikmeleri mutlaka araştırılmalıdır. Menopoza geçiş döneminde,gebelik ve düzensiz kanamaya neden olan kötü huylu hastalıklar ayırt edilmelidir. Basit kan testleriyle (LH, FSH, E2) menopoz tanısı kolayca konur ve tedavide hemen başlanabilir. Menopoz kadın hayatının üçtebirlik dönemini oluşturur ve ortalama 45-55 yaş civarında başlar. 40 yaştan önce menopoza girmek erken menopoz olarak tanımlanır. Beslenme bozukluğu olan, sigara içen, vejeteryan, zayıf kişilerde erken menopoz sık görülür. Ameliyatla rahim ve
overlerin alınmasıyla da yapay menopoz oluşur. Östrojen in; beyinde, iskelet sisteminde, kalp damar sisteminde ve kadınlık organları üzerinde uyarıcı ve koruyucu etkisi vardır. Menopozla birlikte östrojen azalınca Damar sertliği (ateroskleroz), hipertansiyon, kalp damar hastalıkları, Uykusuzluk, sinirlilik, depresyon (ruhsal çöküntü), Unutkanlık, halsizlik, çabuk sinirlenme, Kemik erimesi (osteoporoz), Ateş basması,terleme,çarpıntı Cinsel istekte (libido) azalma, İdrar kaçırmaya kadar varan idrar yollarında zayıflama, Cinsel organlarda çekilme (atrofi), kuruluk, ağrılı ilişki, ortaya çıkmaktadır. Tedavi ile menopoza ait tüm olumsuz değişiklikler ve hastalıklar kolaylıkla önlenebilmekte veya en aza indirilebilmektedir. Menopoz tanı ve tedavisi nasıl olmalıdır? Menopozda erken tanı ve erken tedavi birçok şikayetin ve hastalık riskinin önlenmesinde ilk adımdır. Menopoz tanısı basit kan testleriyle kolayca yapılır. Menopozda en çok tercih edilen tedavi yöntemi hormon tedavisidir. Hormon tedavisinin faydalı tarafı menopoza bağlı hemen tüm şikayetleri engellemesi, zararlı tarafı ise riskli kişilerde uzun süre kullanıldığında meme kanseri riskini arttırması ve kalp damar hastalıkları riskini azaltmaması dır. MENOPOZ BİR HASTALIK DEĞİLDİR. KADIN HAYATININ ÜÇTE BİRLİK DÖNEMİ MENOPOZDA GEÇER, MENOPOZ DÖNEMİ BİRÇOK ŞİKAYETİ DE BERABERİNDE GETİRİR, BASİT KAN TESTLERİYLE ERKEN TEŞHİS VE TEDAVİ BİRÇOK ŞİKAYETİ VE RİSKİ ENGELLER, MENOPOZ ŞİKAYETLERİ VE RİSKLER HORMON VEYA DİĞER İLAÇLARLA ÖNLENEBİLİR,
HORMON TEDAVİSİ UYGUN KİŞİLERE KONTROL ALTINDA UZUN SÜRE VERİLEBİLİR MENOPOZ TEDAVİSİ HER KİŞİYE ÖZELDİR AMENORE Adet Yokluğu; Adet Kesilmesi; Menstruasyon un Kesilmesi; Adetlerin Durması; Genç kızlarda menstruasyon 9 ila 18 yaş arasında başlar. 12 yaş averaj yaşıdır ve birçoğu bu yaşta başlar. Adetin olmamasına amenore denir. Menstruasyon ( adet ) nedir? Yani adet dönemi her ay uterusun içinin gebelik için hazırlanıp yenilendiği dönemdir. Bu dönemde uterus içi vajinadan dışarı atılır, 2-5 günlük bu dönemden sonra uterus tekrar gebelik için iç yüzeyini hazırlar. Bir ay içinde gebe kalmaz ise iç yüzeyi eskir ve uterus tekrar menstruasyon dönemine girerek iç yüzeyini atar ve yenisini hazırlar. Doğurganlık çağı boyunca bu işlem devam eder ve menopoz dönemine kadar sürer. Menopoz ile birlikte uterus artık gebelik için hazırlanmayı bırakır ve adet dönemleri kesilir. Amenore ne demek?: Menstrual adetlerin kesilmesi demektir.
Primer amenore: Yeterli olgunluğa erişemediği için adetlerin başlamamasıdır. Normalde genç kızlarda adet 16 yaş civarında başlamaz ise buna primer amenore denir. Bu durumda muayene ve gerekirse tedavi yapılmalıdır. Bazı doğumsal anormallikler, kromozom anormallikleri, hormonal bozukluklar, uterus, vajina yokluğu ve üreme organlarının gelişemediği durumlarda adet görülmez. Buna Primer amenore denir. Önemli ve incelenmesi gereken bir durumdur. Sekonder amenore: Normal giden adetlerin kesilmesi demektir. En az 3 ve daha fazla adet döneminin atlanması anlamına gelir. Kadınların % 2 ila 5 inde yaşamları boyunca amenore şikayeti görülür. Sekonder amenore yani düzenli adetlerin kesilmesinin en sık sebebi gebeliktir. Gebelik dönemi boyunca adetler kesilir. Bu normal bir durumdur. Ancak gebe olmayan kadınlarda adetlerin kesilmesi birçok sebebe bağlı olabilir. En sık görülen sebepler: Tiroid hastalıkları, Hipofiz bezi tümörleri, Prolaktinoma, Ani kilo değişiklikleri, Obezite, Aşırı zayıflık; Özellikle çok sıkı diyetler, Yeme bozuklukları, Kusma alışkanlığı ( Blumia ), Anoreksiya, Aşırı egzersiz programları, ( olimpiyat sporcuları, atletler, maraton koşucuları, jimlastikciler vb: ), Kötü ve dengesiz beslenme, Bazı hastalıklar; Cushing hastalığı, Kistik fibroz,
Polikistik Over Sendromu, Psikolojik stres ( hormonal dengesizliğe ve amenoreye neden olur), İlaçlar: Depresyon ilaçları, Kemoterapi ilaçları, Kortizon ve Bazı kontraseptif ( gebelik önleyici ) ilaçlar, Uterus hasarı yapan sebepler adetlerin kesilmesine neden olur. Gebelik dışında üreme döneminde adet kesilmesi mutlaka araştırılmalıdır. Amenore için risk faktörleri ve riskli davranışlar nelerdir: Tedavi edilmeyen tiroid hastalıkları, Tedavi edilmeyen prolaktinoma hastalığı, Yeterli kalori alınmadan yapılan diyetler, Aşırı egzersiz, Aşırı stres ve depresyon kadınlarda amenoreye neden olmaktadır. Amenore şikayetleri nelerdir: Primer amenore 16 yaş üstü genç kızlarda adet görülmemesi durumudur. Sekonder amenore ise normal bir kadında en az 3 adet atlanması durumudur. Sekonder amenorenin en büyük sebebi gebeliktir. Gebelik dışındaki sebeplerin araştırılması gerekir. Amenore teşhisi: Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur. Amenore şikayeti ile gelen hastalara aşağıdaki incelemelerin yapılması gerekebilir:
Gebelik testi, Kan hormon düzeyleri; LH ( Luteinizan Hormon), FSH ( Follikül Stimülan Hormon), E2 (Estradiol), Prolaktin, Ultrason Kromozom testleri ( anormallik varsa ), İdrar testi, Progestin testi: 7 10 gün verilen progesteron adeti başlatırsa amenore estrojen eksikliğindendir. Beyin tomografisi: hipofiz tümörü araştırması için, Amenore tedavisi: Amenore tedavisi sebebe yönelik yapılır. Doğumsal anormalliklere bağlı primer amenore vakalarının bir kısmı ameliyat ile düzeltilebilir. Hipofiz tümörlerine bağlı amenoreler, ilaç, operasyon ve radyo terapi ile tedavi edilebilirler, Hormon düzensizliklerine bağlı amenore ler hormon replasmanı ve doğum kontrol hapları ile düzelebilir, Kilo problemlerine bağlı amenore düzenli beslenme ve kilo kontrolu ile düzelebilir, Aşırı 3 egzersize bağlı adet kesilmeleri genellikle aşırı egzersiz bırakılınca normale girer, İlaçlara bağlı adet kesilmelerinin bir kısmı ilaçlar bırakılınca düzelir, Stres ve depresyon kaynaklı amenoreler tedavi ile düzelirler, Tiroid hastalıkları, Cushing ve prolaktinoma ya bağlı amenoreler hastalık tedavi edilince düzelir. Amenore önemli bir metabolik sinyaldir. 16 yaşında adet görmemek ve normal bir kadında hamilelik dışında 3 ay adet görmemek önemli ve araştırılması gereken bir durumdur.
Referanslar: 1. The American Congress of Obstetricians and Gynecologists http://www.acog.org/publications/patient_education/ 2. National Womens Health Information Center http://www.womenshealth.gov/ 3. United States National Library of Medicine http://www.nlm.nih.gov/ 4. Health Canada http://www.hc-sc.gc.ca/index-eng.php/ 5. The Society of Obstetricians and Gynaecologists of Canada (SOGC) http://www.sogc.org/index_e.asp/ 6. Amenorrhea. Epigee Womens Health website. Available at: http://www.epigee.org/menstruation/amenorrhea.html. Accessed September 14, 2006. 7. Amenorrhea: What you should know. American Academy of Family Physicians website. Available at: http://familydoctor.org/885.xml. Accessed September 14, 2006. 8. Laufer, MR, Floor, AE, Parsons, KE, et al. Hormone testing in women with adult-onset amenorrhea. Gynecol Obstet Invest. 1995; 40:200. 9. Perkins, RB, Hall, JE, Martin, KA. Neuroendocrine abnormalities in hypothalamic amenorrhea: spectrum, stability, and response to neurotransmitter modulation. J Clin Endocrinol Metab. 1999; 84:1905. 10. Reindollar, RH, Novak, M, Tho, SP, McDonough, PG. Adultonset amenorrhea: a study of 262 patients. Am J Obstet Gynecol. 1986; 155:53