T.C c. Resmî Gazete Kuruluş Tarihi: (7 Teşrinievvel 1336)-7 Ekim 1920 Yönetim ve Yazı işleri için Başbakanlık Neştriyat Neşriyat ve Müdevvenat ve Müdevvenat Genel Müdürlüğüne başvurulur. 28 Kasım 1977 PAZARTESİ Sayı : 16123 MÜKERRER YÜRÜTME VE İDARE BÖLÜMÜ Karar Sayısı: 7/14289 Bakanlar Kurulu Kararları Yüksek Planlama Kurulunun 16/11/1977 tarihli toplantısında önerilen ve Bakanlar Kurulunca düzeltilen ilişik «Uzun Dönemli Kalkınmanın ve Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planının Temel Hedefleri ve Stratejisi» nin kabulü; 30/9/1960 tarih ve 91 sayılı Kanunun 12 nci maddesinin (b) fıkrasına göre, Bakanlar Kurulunca 16/11/1977 tarihinde kararlaştırılmıştır. CUMHURBAŞKANI FAHRİ S. KORUTÜRK Başbakan S. DEMİREL Prof. Dr. N. ERBAKAN A. TÜRKEŞ Devlet Bakam S. ÖZTÜRK Adalet S. A. EMRE S. SOMUNCUOĞLU E. CEYHUN N. CEVHERİ Millî Savunma İçişleri Dışişleri V. Maliye T. KAPANLI Prof. K. ÖZAL S. ÖZTÜRK C. BİLGEHAN Millî Eğitim N. MENTEŞE Bayındırlık S KILIÇ Ticaret Dr. A O. GÜNER Sağ. ve Sos Yar. C. GÖKÇEK Güm. ve Tekel Gıda-Tar ve Hay. Bak. V. Ulaştırma Çalışma G. SAZAK M R. KUTAN DOÇ. Dr. Y. ERCENEKON Dr. I F CUMALIOĞLU Sanayi ve Tek. En. ve Tabiî Kay. Turizm ve Tan. İmar ve İskân O. ASİLTÜRK K. İNAN I C. EGE M. R. KUTAN Köyişileri ve Koop. Orman Gençlik ve Spor T. YÜCEL S. SAVCI A. Ş. EREK Kültür Sosyal Güvenlik A. AK YOL I. ERTEM Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : II - 399
Sayfa: 2 RESMÎ GAZETE 28 Kasım 1977 Sayı: 16123 UZUN DÖNEMLİ KALKINMANIN VE DÖRDÜNCÜ BEŞ YILLIK KALKINMA PLÂNININ TEMEL HEDEFLERİ VE STRATEJİSİ BİRİNCİ BÖLÜM Giriş I. Planlı kalkınmanın genel amaçları: 1.1 Türk Milleti iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı demokratik yollarla gerçekleştirmeyi gaye edinmiştir. 1.2 Bu gayeye ulaşmada, Türk Milletinin bütün fertlerini kaderde, kıvançta ve tasada ortak, bölünmez bir bütün halinde millî şuur ve ülküler etrafında toplayan, aziz ve büyük milletimizin Dünya Milletler camiasının şerefli bir üyesi olarak, milli birlik ruhu içinde daima yüceltilmesini amaç bilen Türk Milliyetçiliğini ilham kaynağı almak; Milletimizi tarih boyunca ayakta tutan milli ve manevi değerlere bağlı ve saygılı olarak ve bunlardan kuvvet alarak Türk Milletini çağdaş medeniyet seviyesinin üstüne çıkarmak esastır. 1.3 Bu esası sağlamak bakımından, Milletin arzuları ve ana tercihleri istikametinde Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlanacaktır. 1.4 Bu plan hürriyetçi parlamenter rejimimizin özüne uygun tarzda Demokratik Planlama kaidelerine uygun olarak hazırlanacaktır. 1.5 Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planının hazırlanması sırasında, toplum yararına uygun olarak : Adaletli, herkes için tam çalışma imkânı veren ve insanlık haysiyetine yaraşır bir yaşama seviyesine ulaştıran bir İktisadi ve sosyal hayatı sağlamak, Ferdi teşebbüsün milli iktisadımızın gereklerine uygun olarak güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayıcı ortamı hazırlamak, Hürriyetçi demokratik rejimin gereklerine uygun olarak, toplum yararına yönelmiş ve kalkınma hamlesini hızlandırıcı şekilde düzenlenmiş yatırım hamlesini gerçekleştirmek, Ferdin ve toplumun huzur ve refahını gerçekleştirmeyi teminat altına almak, ana hedeflerdir. TEMEL İLKELER : 1.6 Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, Birinci, İkinci ve Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planlarında elde edilen tecrübelerin ışığı altında. Milletimizin sür'atle kalkınmış tikeler seviyesine erişmesi arzusunu gerçekleştirmek üzere, sahip olduğu ekonomik, sosyal ve kültürel dinamizmin gereklerine uygun şekilde hazırlanacaktır. 1.7 Kalkınmanın, hürriyetçi, demokratik, parlamenter rejimin gereklerine uygun olarak; yurttaşların insanlık haysiyetine yaraşır bir yaşama seviyesine kavuşturulması, sosyal adalet ve sosyal güvenliğin bütün yurttaşlar için tam ve güvenli şekilde sağlanması, ferdi teşebbüsün güven içinde çalışması, Türk Milletinin milli, manevi, sosyal ve kültürel değerlerine bağlı kalınarak Anayasamızda teminat altına alınmış bulunan hak ve hürriyetlerin özüne dokunulmadan gerçekleştirilmesi ana esastır. 1.8 Bu esasın ışığı altında Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planında, bir yandan fert başına düşen milli geliri hızlı ve devamlı olarak arttırma, diğer yandan çeşitli gelir grupları ve bölgeler arasında dengeli gelişmeyi sağlama hedef alınmıştır. 1.9 Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, ikibin yılma kadar ulaşan 22 yıllık yeni bir perspektif gözetilerek hazırlanacaktır. 1.10 Birinci, İkinci ve Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planlarında verilmesine çalışılan ve kısmen başarı sağlanan hizmetlerin nüfus artışına ayak uydurması, işsiz- Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : II - 400
28 Kasım 1977 Sayı: 16123 RESMÎ GAZETE Sayfa: 3 lik, dış ticaret açığı, fert başına düşen milli gelir düşüklüğü, yetersiz altyapı, eğitim ve sağlık, dağınık yerleşme, coğrafi ve çeşitli gelir grupları arasındaki dengesizlik, tasarruf açığı, sanayide yapısal bozukluk, yetersiz teknoloji, dışa bağlılık, kalkınmayı güçleştiren mevzuat ve vergi sisteminin ıslahı, kültürel ve manevi kalkınma ihtiyacının karşılanması hususlarına, değişen yurtiçi ve dünya şartları gözönünde tutularak dinamik bir şekilde çözüm getirilecektir. 1.11 Dördüncü Planda istihdam imkânlarının hızla arttırılması, kalkınma nimetlerinin sosyal adalet ilkelerine göre paylaştırılması, iktisadi ve kültürel kalkınmanın siyasî sahada istikrar içinde gerçekleştirilmesi amaç olarak kabul edilmiştir. 1.12 Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı, dünya ekonomik konjonktürünün fevkalâde değişiklikler gösterdiği bir dönemde hazırlanmaktadır. İçinde yaşadığımız bu dönemde beklenmedik olayların, Planı anlamsız hale getirmesini ve hedeflerin den saptırmasını önleyici tedbirler geliştirilecektir. 1.13 Dünya şartları ve Türkiyenin jeopolitik durumu gözönünde tutularak, ülke ekonomisi ile savunma gayretleri arasında bir denge sağlancaktır. Ülkemizin bu alanda kendi kendine yeterli Milli Savunma Sanayimin kurulması ve savunma gücümüzün modernleştirilmesi Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planının önemli unsurlarından biri olarak kabul edilmiştir. Milli sanayileşme çabalan ile Milli Savunma hizmetlerinin ihtiyaç duyduğu araç ve gereçlerinin yeterli ölçüde sağlanması hususu arasında bir bağ kurulması esastır. 1.14 Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planında ferdin manevî varlığının geliştirilmesi için gerekli şartların hazırlanmasında, kültürel ve manevî kalkınmaya özel bir önem verilecektir. 1.15 Türk Milletinin sahip olduğu tarih şuuru, milli ve manevî değerleri ve milli kültür hazinesi, kalkınma hamlesini hür ve demokratik bir düzen içinde ger çekleştireceğinin teminatıdır. Dördüncü Beş Yıllık Planın hazırlanmasında bu ruh hakim olacak ve esas alınacaktır. 1.16 Kalkınma Planı ve Yıllık Programların eksiksiz ve zamanında uygulanabilmesi, kamu idaresinin öngörülen amaç ve hedeflerin gerçekleşmesine yönelik ahenkli ve etkili görev ifa etmesine bağlıdır. Bu maksatla kamu idaresi kalkınmanın gereklerine uygun olarak yeniden düzenlenecektir. 1.17 Dördüncü Beş Yıllık Plan döneminde, plan disiplinini sağlayıcı kanuni tedbirler alınacak ve kalkınma hamlesini güçleştiren veya engelleyen mevzuat kaldırılacak, dinamik bir kalkınmayı karşılayacak biçimde yeniden tedvin edilecektir 1.18 Dördüncü Beş Yıllık Planın hızlı, dengeli, yaygın, iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı sağlaması için : i. Türk milletinin gelişme dinamizminden azami ölçüde istifade edilmesi, görev ve sorumlulukların paylaşılması şuuru geliştirilecektir. ii. Sanayi toplumunun getirdiği bazı problemlerin, büyük bir tarih şuuruna sahip bulunan Türk Milletinin azim, irade ve sağduyusundan yararlanılarak hafifletilmesine gayret sarfedilecek, yeni düzenlemeler yapılacaktır. iii. Kalkınmada her ferdin kendisine düşen ölçüde gayret sarfetmesi ile çalışma azminin, şevk ve şuurunun geliştirilmesi sağlanacaktır. iv. Kalkınmada kaynak birikimini sağlamak için, her fert ve ailenin gelirini ihtiyaçlarına en uygun biçimde harcaması, aşırı tüketimden kaçınması ve kalkınmaya, tasarrufları ile katkıda bulunması şuuru geliştirilecektir. Bu esasların ışığı altında hazırlanan Dördüncü Beş yıllık Plan Stratejisi dört ana bölümden müteşekkildir: Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : II - 401
Sayfa: 4 RESMÎ GAZETE 28 Kasım 1977 Sayı: 16123 Birinci bölüm planlı kalkınmanın genel amaçları ve temel ilkelerinden meyda na gelmektedir. İkinci bölümde, temel meseleler ve politika ilkeleri yer almaktadır. Üçüncü bölümde ise, Dördüncü Beş Yıllık Plan döneminin ekonomik, sosyal kültürel ve manevi hedefleri verilmektedir. Dördüncü Bolüm Plan uygulamasının ilke ve hedefini kapsamaktadır. İKİNCİ BÖLÜM II. Temel meseleler ve politikailkeleri:sdsss TÜRK MİLLETİNİN SAHİP OLDUĞU DEĞERLER VE VARLIKLAR 2.1 Hürriyetçi demokratik rejim içerisinde Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlanırken, Milletimizin ve memleketimizin, kalkınmanın itici gücü olan beşerj, coğrafi, tabiî ve stratejik müstesna imkânları gözönünde tutulacaktır. 2.2 Türk Milletinin, bütün dünya milletlerinin hayran olduğu Büyük tarihi vs millî hasletlere, fedakârlık ve feragata, eşsiz bir sağduyu ve vatan sevgisine sahip olduğu hatırdan çıkarılmayacaktır. 2.3 Ülkemiz kıtalararası geçişte bütün tarih boyunca köprü rolü oynamıştır. Günümüzün gelişen hava, deniz ve kara ulaşımının sağlanmasında bu fonksiyonu daha büyük bir önemle ifa etmekte olduğu ve edeceği dikkate alınacaktır. 2.4 Türkiye'nin nüfus ve yetişmiş insangücü potansiyeli kalkınmayı başaracak yüksek seviyededir. 2.5 Türkiye su rezervleri bakımından Avrupanın birinci ülkesidir. Halen yılda tüketilebilir 104 milyar metreküp su potansiyeline sahiptir. Mevcut barajlarımıza ilâ veten daha 500 civarında yeni büyük barajın inşaası mümkün görülmektedir. 2.6 Türkiye orman alanları bakımından Avrupa'da 3'üncü sırayı işgal etmektedir". Bu orman varlığının, büyük kâğıt fabrikalarının ihtiyacının yanısıra çok çeşitli sa nayi kollarının da hammadde ve yardımcı madde ihtiyacını karşılayabileceği ve ayrıca yurda bugün yılda 1 milyar dolar döviz getirebileceği bilinmektedir. 2.7 Türkiye Ortak Pazar ülkeleri içinde hayvan varlığı en yüksek olan ülkedir. Türkiye'nin bugünkü mevcut hayvan potansiyelinin değerinin çok yüksek olduğu bilinmektedir. 2.8 Türkiye yeraltı zenginlikleri bakımından dünyanın sayılı ülkeleri arasında yer almaktadır. 156 dünya ülkesi arasında bor tuzlan bakımından 2 nci, krom da 11 ıncı, asfaltit rezervleri bakımından 5 inci, antimuan bakımından 6 ıncı, civada 10 uncu, manyezitde 11 inci, linyitte 16 ncı sırada bulunmaktayız. Bunların yanısıra Türkiye stratejik madenler yönünden de kendi kendisine yeterli bir rezerve sahiptir. 2.9 Türkiye bütün dünyada besin maddesi ithal etmeyen, yani kendi kendisine yeterli olan 7 ülkeden birisidir. Türkiye buğday, sanayi bitkileri, meyve, sebze ve baklagillerde büyük artışlar kaydedecek ve bu alandaki ihracattan, bugünün fiyatla rıyla 1 milyar dolar kazanan bir memleket haline gelecektir. 2.10 Türkçemiz dünyanın büyük bir kesiminde konuşulmakta ve konuşan nüfus miktarı itibariyle üst sıraları işgal etmektedir. 2 11 Türkiye son beş yılda kişi başına millî gelirini Avrupa'da en hızla artırabilen ülkedir. 2.12 Türk Milleti zekidir, çalışkandır, daha iyi bir hayat seviyesine lâyıktır, Güçlüklerle mücadeleyi sever, bütün tarihi boyunca büyük işleri başarıya ulaştırmış ve butun dünya milletlerinin hayranlığını kazanmıştır. Halihazırda mevcut arızî güçlükler, bu müstesna imkân ve milletamizin meziyetleri ile muhakkak çözülecektir. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa :11402
28 Kasım 1977 Sayı: 16123 RESMÎ GAZETE Sayfa: 5 2.13 Türkiye'nin DBYKP devresinde disiplinli bir çalışma ile dünyanın en ileri onbeş ülkesi arasında yer alması mümkündür. Bunun için siyasî istikrarın temini, milletimizin millî birlik ve beraberlik ruhuyla bu Planı benimsemesi ve millî bir hedef olarak gönül ve inanç birliği ile gerçekleştirmeğe çalışması lâzımdır. Türk Milletinin bugüne kadar elde ettiği başarılar bu Planı da başarıya ulaştıracağının teminatıdır. 2.14 Milletimizin bu Plan devresinde çözeceği meseleler aşağıda ele alınmıştır. Bu meselelerin temelinde milletimizin, demokratik planlama yöntemleri içinde, hürriyetçi demokratik yollarla milletlerarası yarışta en yüksek kalkınma hızım gerçekleştirme, daha çok refah, daha çok saadet ve mutluluk arzusu yatmaktadır. DÖRDÜNCÜ BEŞ YILLIK PLAN DÖNEMİNDE DARBOĞAZ MUTLAKA ÇIKARILACAK FAALİYETLER OLMAKTAN 2.15 Kalkınmanın tamamı üzerinde harekete getirici bir etkisi olan ve, diğer faaliyetler için vazgeçilmez araç teşkil eden temel faaliyetlerin gelişmesinde görülen aksaklıklar, kalkınma için önemli darboğazlar teşkil etmekten çıkarılacaktır. 2.16 Herbiri birer «Ana Plan»a bağlanacak olan bu dallardaki gelişmeler, kalkınma hızını sekteye uğratmama amacı gözönünde bulundurularak sağlanacak, öncelikle alınacak tedbirlerin sözü edilen faaliyetlerde istikrar sağlanması (üretim, dağı tim, fiyat istikrarı) esas alınacaktır. 2.17 Milletimizin sahip olduğu bütün bu manevî, millî hasletler ve maddî kaynaklar Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planının ve onu takip edeceklerin hazırlanma sında ve hedefine ulaştırılmasında en büyük itici gücü teşkil etmektedir. 2.18 Bu Ana Planlar, altyapı, enerji, kömür, demir - çelik, çimento, ulaştırma haberleşme, tarım, orman, maden sahalarında hazırlanacaktır. 2.19 Ana Planlar hazırlanırken, aşağıdaki ilkeler gözönünde tutulacaktır: ı. Bu faaliyetler istihdam sağlayıcı nitelikte olacaktır. ii. Bu faaliyetlerde kaynak kullanımında rasyonalizasyona önem verilecek, israftan kaçınılacaktır. iii. Bu faaliyetler iç tasarrufu değerlendirici ve teşvik edici yönde sürdürülecektir. iv. Bu faaliyetlerde ithal ikamesi sağlama yanında, ihracata dönük olma niteliği aranacaktır. v. Bu faaliyetlerin sürdürülmesinde çevre sorunlarının çözümü, Planın kalkın ma hedefleri istikametinde ele alınacaktır. ÖDEMELER DENGESİ : 2.20 Türkiye ekonomisinin en önemli meselesi ödemeler dengesi meselesidir. Türkiye bu meseleyi çözmeye ve kendi ihtiyacı olan dış parayı sağlamaya mecburdur. Türk ekonomisi kendi kendisini taşıyacak güce eriştirilinceye kadar, ödemeler denge sini sağlama bakımından gerekli hertürlü tedbir alınacaktır. 2.21 Plan döneminde dinamik bir ihracat politikası uygulanarak, mal ihracatının artması, çeşitlendirilmesi ve toplam içinde sanayi malları ihracatının ağırlık kazanması özellikle desteklenecek, mal bazında ihracat programları hazırlanacaktır. 2.22 İhracata konu olacak malların üretimi arttırılacak, maliyet, standart ve kalite yönünden dış talebe uygunluğu sağlanacak, rekabette avantajı devamlı hale getirmenin ortamı hazırlanacaktır. 2.23 Döviz kaynaklarımızın en rasyonel biçimde kullanılması esastır. Bu sebeple ithalâtın sanayi kollarına tahsisinde, ileriki dönemlerde daha büyük ithal talep- Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa II - 403
Sayfa: 6 RESMÎ GAZETE 28 Kasım 1977 Sayı: 16123 leri meydana getirecek bir sanayi yapısından kaçınılarak, ekonomiye toplam etkisi gözönüne alındığında, net ithalât ikamesinin daha büyük olduğu bir ithal ikamesi politikası uygulanacaktır. Zorunlu olan temel girdiler dışındaki ithalât, kapsamlı bir programlama ile denetim altına alınacaktır. 2.24 İhracatın artması, çeşitlendirilmesi ve toplam ihracat içinde sanayi malı İhracatının ağırlık kazanmasına imkan verecek üretim yapısının gerçekleştirilmesine öncelik verilecektlr. 2.25 İthalâr, ve ihracatta, yukarıda belirtilen ilkelere islerlik kazandıracak bir üretim, vergilendirme ve teşvik politikası uygulanacaktır. 2.26 İthalât ve ihracat hedeflerinin gerçekleştirilmesine imkân sağlamak için etkili, dünya pazarlarında iş yapmanın gerektirdiği esnekliğe sahip ve ülke yararını teinin edecek gerekli idarî ve hukukî tedbirler alınacaktır. 2.27 Yurt dışı taşımacılık, transit taşıma, turizm, hizmet ihracı gibi döviz kazandırıcı faaliyet kollarından ülkenin coğrafi, tabiî, tarihi ve tecrübe birikiminin imkânlarını en üst düzeyde değerlendirerek ödemeler dengesine azamî ölçüde katkı sağlanacaktır. 2.28 Yabancı sermayeden yararlanmada, kalkınma hedefleriyle ve özellikle sanayileşme hedefleriyle uyumluluk, ihracat hedeflerinin gerçekleştirilmesine katkı, teknolojik eksikliklerin tamamlanmasına, yardımcı olunması, yurt içi tasarruf açıklarının kapatılması ilkelerine uyulacaktır. TASARRUF VE KREDİ DÜZENİ : 2.29 Dördüncü Beş Yıllık Plan dedeminde dış tasarruf sağlama imkânı sınırlı olduğundan, yatırım hedeflerine ulaşabilmesi için yurt içi tasarrufların ve öncelikle kamu tasarruflarının arttırılması, yurt dışındaki işçi tasarruflarının, bankacılık ve sigorta düzeninin, sermaye piyasasının bir bütün halinde ele alınması gereklidir. 2.30 Mali aracı kurumların, gönüllü tasarrufları arttırıcı ve verimli yatırımlara yöneltici biçimde geliştirilmesi gerçekleştirilecektir. 2.31 Plan hedeflerinin gerçekleştirilmesinde kamu vergi gelirleri arttırılacak, çeşitli gelir gruplarının özeliklerine göre düzenlenen kurallara bağlanacaktır. Kamu vergi gelirlerine, tasarruf hedeflerine, ulaşmayı sağlayacak yapı ve esneklik kazandırılacaktır. 2.32 Dördüncü Beş Yıllık Plan döneminde kalkınmaya mani olan, pahalılık getiren, ihracatı frenleyen, istihdamı azaltan, enflasyonist baskılar doğuran sıhhatsiz kredi yüklerinin ortadan kaldırılması ana hedef olacaktır. 2.33 Tasarruflarının ihtiyaç maddelerine tevcihinde eşitlik, adalet ve verimlilik esas alınacaktır. 2.34 Üretim faktörlerinin; insan, toprak, sermaye, zaman, organizasyon, iptidai maddelerin israfları kurtarılarak verime kavuşturulması ayrıca ele alınacaktır. Plan devresinde israfın önlenmesi ihtimamle ele alınacaktır. Yatırımların kısa sürede tamamlanması esas alınacak, mevzuat ve organizasyonda bu maksatla yani tedbirlere başvurulacaktır. 2.35 Yurt dışındaki Türk isçilerinin ve serbest meslek erbabının tasarruflarının Kalkınma Planının dış finansmanında azami ölçüde kullanılabilmesi için gerekli düzenlemeler yapılacaktır. 2.36 Kamunun vergi gelirleri dışında, faktör gelirlerini arttırmak amacıyla; kamu iktisadi teşebbüslerinin ve döner sermayeli kuruluşların yönetim ve fiyat politikaları bu amaca uygun şekilde milli seviyede yeniden düzenlenecektir. KİT'lerin yatırılabilir fon sağlama kabiliyeti arttırılacaktır. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : II - 404
28 Kasım 1977 Sayı: 16123 RESMÎ GAZETE Sayfa: 7 2.37 Kredilerin yönlendirilmesinde yatırımların ve ihracatın Plan hedeflerine uygun olarak gerçekleştirilmesini sağlayıcı tutarlı bir düzenleme getirilecektir. VERGİ DÜZENİ : 2.38 Vergi mevzuatı köklü bir ıslahata tabi tutulacak, basit ve âdil hale getirilecektir. 2.39 Gelir dağılımındaki dengesizliğin giderilmesi için vergi ve kredi politikasının bu amaca uygun olarak düzenlenmesi ve sosyal güvenliğin yaygınlaştırılması öncelik taşıyacaktır. 2.40 Dar ve orta gelirli vatandaşların vasıtalı ve vasıtasız vergi yükü hafifletilecektir. Mal ve hizmetlerin vergilendirilmesinde lüks tüketimin önlenmesi tedbirleri alınacaktır. 2.41 Bu plan döneminde Devletin madenlerden, ormanlardan, KİT yatırımlarından, ulaştırma, telekominikasyon ve turizmden daha büyük gelirler temini hususunda yeni tedbirlere başvurulacaktır. İSTIHDAM : 2.42 İstihdam sorununun bu Plan devresi içerisinde kontrol altına alınması ve işsizliğin asgariye indirilmesi ana hedeftir. 2.43 İstihdam sorununun hızlı ve özellikle ağır sanayiye yönelen bir sanayileşmeyle çözümü esastır. 2.44 İstihdam sorununun kısa vadede çözümünde, İstihdam imkânları yüksek olan Gemi İnşa, Gıda, Tütün İşleme, Orman, Dokuma - Giyim, İhracata Yönelmiş Konfeksiyon, Deri İşleme, Elektronik gibi sanayilerle büyük ve orta boy işletmelerin ara mallarının küçük işletmelerce ve evlerde, Parça Başına Üretim Programının yanı sıra, vasıfsız işgücünün istihdamına imkân veren büyük bayındırlık hamlesi, Milli Konut Planı, Tarım ürünlerinin Ambalajlama ve Pazarlaması, Orman ve Toprak Amenajmanlarının yapılması ve benzeri faaliyetleri içine alan bir «MİLLİ İSTİHDAM PROJESİ» yapılacaktır. 2.45 Eğitim hedeflerinde, istihdam sorunu gözönünde tutularak, hızlandırılmış yaygın eğitim ve iş başında eğitim programlan ile ara kademelerin istihdam boşlukları doldurulacak ve sanayileşmenin gerektirdiği insangücü yapısı ile istihdam hedeflerine erişilecektir. GELİR DAĞILIMI VE BÖLGELERARASI DENGESİZLİK : 2.46 Bölgelerarası gelişmişlik farklarının azaltılmasına yönelik tedbirler, sanayileşme ve gelir dağılımında iyileşme amaçlan ile tutarlı olarak ele alınacak, bu amaçla sanayiin gerice yörelere götürülmesinde teşvik tedbirleri daha etkin hale getirilecektir. Bu ükenin uygulanmasında milli ölçekte önemli olan sanayiin rekabet gücünü etkileyecek nitelikteki temel sanayilerin kuruluşunda objektif ekonomik kriterlerin geçerliği esas tutulacaktır. 2.47 Bölgelerarası gelişmişlik farklarının giderilmesi amacıyla Doğu ve Güneydoğu Anadolu, Orta Anadolu Bölgelerimizin ve bütün gelişmeye muhtaç bölgeler rin kalkınmasının hızlandırılmasını hedef alan özel planlar konusunda başlatılmış çalışmalar hızlandırılacak, yemlerinin yapılmasına başlanacak ve uygulanmasına ağırlık verilecektir. 2.48 Dicle - Fırat ırmakları arasındaki toprakların sulanması projesi öncelikle gerçekleştirilecek, bölgenin tarım ve iskân yapısını yeniden tesbit edecek yeraltı ve yerüstü sularından azâmi istifade sağlayacak ve yeni iskân sahaları meydana getirilecek, özel bir organizasyon tesis edilecek, daha sonra bu organizasyon halka intikal etti Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : II - 405
Sayfa: 8 RESMÎ GAZETE 28 Kasım 1977 Sayı : 16123 rilecektir. Bölgede üretim geliştirilecek, hayvani ve tarım ürünleriyle madenler bölgede kurulacak özel İhracat organizasyonu kanalı ile ihraç edilecektir. bu 2.49 «Hayvancılığı Geliştirme Özel Projesi» uygulaması hızlandırılarak devam ettirilecek, hayvan nesli ıslahı, kooperatif ve şahıs besiciliği, entansif süt işletmeciliği özellikle ele alıracaktır Ayrıca ihracat organizasyonları ile gerekli diğer yeni teşkilâtlanmalar hızla hizmete sokulacak, gerçekçi hır fiyat politikası ile Doğu'dan hayvan ihracının normal kanallara kaydırılması faaliyetlerine devam olunacaktır. Mer'a ıslah çalışmaları arttırılacak, Veteriner hizmetleri geliştirilerek köylere kadar götürülmesi, hayvan sağlığı ile ilgili yeni merkezler açılması hazırlandırılacaktır. 2.50 Belirli bir program dahilinde, köylüye yeter ölçüde toprak ve bunun işlenmişim sağlayacak teknik vasıtalar, gübre, tohumluk, kredi ve mesken verilecektir 2.51 Tarımda reform, toprak dağılımı, alt yapı, ucuz girdi sağlama, kiracılığın düzenlenmesi, ürünlerin değerlendirilmesi, kooperatifleşme gibi temel hizmetleri kapsayan bir anlayış içinde ve bütün olarak uygulanacaktır. 2.52 Çeşitli mahsul yetiştirilmesi imkânları arasında sulamaya öncelik verilecektir Akarsularla sulama projeleri yanında, yeraltı sularının geliştirilmesine özel dikkat sarfedilecektir 2.53 Yetiştirilen mahsulleri işleyecek sanayi dalları peyderpey geliştirilecek pazarlama için özel organizasyonlar kurulacaktır. 2.54 Bölgelerde maden işletmeciliği, bu madenleri işleyecek sanayiler ve yan sanayiler hızla geliştirilecektir. 2.55 Başlamış olan alt yapı yatırımları yeterli şekilde ikmal edilecek, özellikle koy yolu, kov suyu ve köy elektriği hizmetleri artan tempolarda götürülecektir. 2 55 İlkokul çağındaki çocukların tamamına yakın bir kısmı okula kavuşturulmuştur. Sosyal şartların elverişli olmadığı mahallerde yatılı bölge okullarına, bir programa uygun olarak ortaokul kısımları ilâve edilecektir. 2.57 Bölgelerde yeni mesleki ve teknik okullar açılacak, lisesi olmayan ilçe kalmayacaktır. 2 58 Öğretmenlere yeni imkânlar getirilecek, öğretmen kadrosu takviye edilecektir 2.59 Çiftçilere hayvancılık ve ziraat kursları yanında, bölgedeki ölü zamanı değerlendirmek üzere, çeşitli meslek edindirme kursları açılacak ve yaygın eğitime ağırlık verilecektir. 2.60 Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı ile birlikte Türkiye'de «Pilot İller Kalkınma Projeleri» uygulaması başlayacaktır. Bu projeler yapılırken: 2.61 DPT tarafından tespit edilen Sosyo - Ekonomik gelişmişlik endekslerine göre iller tasnif edilerek en az gelişmiş il'den başlamak suretiyle iller ele alınacaktır. 2.62 İllerin koy ve ilçe seviyesinde tespit edilen noksanları ve bu illerin Türkiye Sosyo - Ekonomik endeks ortalaması üzerine çıkartılması için yapılması gereken hizmetler tespit edilecek, programlara bağlanacak ve bu programların bir Plan dönemi içinde gerçekleştirilmesi için gerekli kaynak ayırım ve organizasyonu yerine getirilecektir. ÜRETİMİN YAPISI VE TEKNOLOJİ : 2.63 Kalkınmanın belirli bir safhasına gelmiş olması itibariyle Türkiye'nin üretim bakımından mutlaka bazı hedefleri tutmuş ve ekonomisinin hayatiyetini sağlamış olması bir zarurettir. Plan dönemi içinde aşağıdaki hedeflere ulaşılması, kalkınmayı nisbi bir istikrara kavuşturacaktır: Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : II - 406
28 Kasım 1977 Sayı: 16123 RESMÎ GAZETE Sayfa: 9 2.64 Bunun yanında, ekonominin istihdam ve yatırım hedeflerini de gözetmesi büyük önem taşımaktadır. Yatırımların ve özellikle yatırım finansmanının iç ve dış ödeneklerinin hangi kaynaklardan karşılanacağı, yarım kalmış yatırımların sür'atle tamamlanması için hangi tedbirlerin alınacağı, yürümekte olan yatırımların ne zaman biteceği, hareketlendirilen yatırım hamlesinin hammadde, ara malı yokluğu çekmemesi için neler yapılacağı hususları ve öncelik verilen yatırım dallarında programların, gelişmelerin ve darboğazların periyodik olarak gözden geçirilmesi, kalkınma hamlesinin bütünlüğü dikkate alınarak öncelikle takip edilmesi gereken hususlar olacaktır. a. Tarım ve ormancılık : 2.65 Tarımdaki gelişmeyi ekonominin ihtiyacı bulunan yeterli düzeye eriştirmek esas alınacaktır. Bunun için, tarım üretiminde verimliliğin arttırılması, kalitenin yükseltilmesi, tekniğin yaygınlaştırılması, tarımın hava şartlarına bağlılığını en aza indirecek ürün türlerinin yetiştirilmesi esastır. 2.66 Ancak dengeli beslenme açısından iç talebin gerekli kıldığı ürünler ile ihracat potansiyeli olan ürünlere öncelik verilecektir. Gıda maddeleri arzının, ekonomide bu mallara bağlı olarak enflasyonist baskıların doğmasını önleyecek düzeyde tutulması gözetilecektir. 2.67 Verimliliğin arttırılması için sulama ve toprak koruma yatırımlarına ağırlık verilecek, başta gübre olmak üzere modern girdi kullanımı yaygınlaştırılacaktır. 2.68 Gönüllü Kooperatifçilik teşvik edilecektir. 2.69 Hayvancılıkta, yerli soylar ıslah edilerek verimli soylar çoğaltılacak, hay van sağlığının korunması, yem üretiminin, besiciliğin yaygınlaştırılması, hayvan ürünleri sanayiinin kurulması ile modern bir hayvancılık endüstrisi geliştirilecek ve sıhhatli bir tarım yapısının oluşturulması hedef alınacaktır. Hayvancılığın ihracat potansiyeli azami ölçüde değerlendirilecektir. 2.70 Ormanlar, orman varlığının korunması ve geliştirilmesi yanında, sanayileşmenin gerektirdiği talepleri yurt içinden darboğazlara yol açmadan karşılama ve ihracat yapma anlayışı içinde işletilecektir. 2.71 Su ürünlerinde, iç talebin karşılanması, ihracatının arttırılması, sanayiinin geliştirilmesi amacıyla su ürünleri üretimine hız verilecektir. b. Madencilik ve tabiî kaynaklar: 2.72 Temel maden sanayileri ve enerjinin ham madde ihtiyacını karşılamak ve ithalatı ikame etmek, döviz kazancını yükseltmek imkânları gözönünde bulundurularak, aramalar artırılacak ve bilinen maden rezervlerinin geliştirilmesi,, işletmecisağlamak amacı ile kamunun madencilik alanında denetim ve etkinliği artırılacaktır. Özellikle stratejik madenlerin kamu kesimince işletilmesi temel olacak, radyoaktif Özellikle mineraller stratejik kamu tekelinde madenlerin bulundurulacaktır. kamu kesimince işletilmesi temel olacak, radyoaktif mineraller kamu tekelinde bulundurulacaktır. işletm 2.73 Denizaltı tabu kaynaklarının ülke yararına işletilmesi önemle gözetilecektir. 2.74 Tabiî kaynakların yurtiçi ihtiyaçlara ve milli yararlara uyumlu kullanılması temel olacaktır. 2.75 Madenlerin cevher olarak ihracı yerine, işlenmiş sanayi ürünü halinde ihracına ağırlık verilecektir. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa: II- 407
Sayfa: 10 RESMÎ GAZETE 28 Kasım 1977 Sayı: 16123 c. İmalât sanayii : 2.76 Dördüncü Plan dönemi için hedef alınan ihracat ve ithal ikamesinin gerçekleştirilmesi sağlanacak, ekonomik ve teknik yönden dışa bağımlılığın azaltılması öncelik alacaktır. 2.77 Uzun dönemli, stratejide öngörülen sınai yapısına ulaşılması amacıyla kalkınma amaçlarıyla tutarlı, teknolojik ilerlemeyi hızlandırıcı, ödemeler dengesi darboğazım giderici ve dış kaynaklara bağımlılığı azaltıcı, tarımdaki gelişmeyi hızlandırıcı ve işsizlik problemine çözüm getirici Türk Sanayii Ana Planı gerçekleştirilecektir. 2.78 İstenilen sanayi payının gerçekleştirilmesinde şimdiye kadar daha çok yatırımların seviyesini arttırmak amacıyla kullanılmış teşvik tedbirlerine Dördüncü Beş Yıllık Plan döneminde daha selektif olarak, yatırımcının kârlılığını etkileyici olmaktan çok, kararını etkileyici özellik kazandırılacak ve atıl kapasite yaratmaktan kaçınılarak sektör ve yer bazında uygulamaya gidilecektir. 2.79 Ayrıca imalat sanayimde üretim birimleri yanında kurulacak kalite ve üretim teknolojisini geliştirmeye yönelik yatırımlar ile sanayiye hizmet sağlamak amacıyla sanayi ile işbirliği halinde üretime dönük, bağımsız teknolojik araştırma ve geliştirme teşkilatlan teşvik edilecektir. 2.80 Sanayiin dengeli, düzenli ve yan ilişkileri teknolojik ve ekonomik gereklere göre kurulmuş olarak yurt düzeyinde yayılmasında organize sanayi bölgelerinden yararlanılacaktır. rarlanılacaktır. 2.81 Ülkemizin gemi İhtiyacının karşılanması bir ana plana bağlanacaktır. Bu maksatla, askeri hizmetleri aksatmamak kaydıyle, askeri tersane kapasitelerinden de yararlanılacaktır. 2.82 İhtiyaç duyulan gemileri inşa edebilecek tersanelerin kurulmasına öncelik verilecektir. 2.83 ÜBYKP'm sanayileşmede ana hedefleri olarak alman ve kurulmasına başlanmış bulunan Demir - Çelik, ağır makina ve teçhizat fabrikaları, motor ve aktarma organları imalat sanayileri, takım tezgâhları sanayii, elektronik ve elektromekanik ekipman sanayii, telekomünikasyon sanayii, tarım ve iş makinaları sanayii, otomotiv sanayii, her türlü makina imalâtı sanayii, uçak ve gemi inşa sanayimin sür'atle ikmali ve geliştirilmesi çalışmalarına yoğunluk kazandırılacaktır ve bu sanayilerin bu Plan devresinde gerçekleştirilmelerine özel bir ihtimam gösterilecektir. 2.84 Bu Plan devresinde, organize sanayii bölgeleri, sanayi siteleri kurulması ve özel sektör yatırım ve üretiminin arttırılması da milli sanayileşme hedeflerinden biri olacaktır. 2.85 Dış etkenlere duyarlılığın azaltılması, hedef alınan sanayi yapısına ulaşılması amacıyle ara ve yatırım malları üreten imalat sanayiine ağırlık verilecektir. 2.86 Yeniden yapılacak ağır sanayi tesisleri, gemi inşa sanayii, milli istihdam projesinin öncelikleri ile bağdaştırılmış «Milli Harp Sanayii» programı hazırlanacak ve Plan dönemi içinde uygulayıcı tedbirler safhasına geçilmesi sağlanacaktır. 2.87 Millî uçak sanayiimizin kurulup üretime geçmesi en kısa zamanda sağlanacaktır. ç. Enerji. 2.88 Sanayileşmenin ve yükselen yaşama düzeyinin gerektirdiği enerjinin zamanında, kararlı, yeterli ve güvenilir bir şekilde sağlanması esastır. 2.89 Dış Kaynaklardan enerji alınmasında, tek dış kaynağa bağlanılmaması gözönünde bulundurulacaktır. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : II - 408
28 Kasım 1S77 Sayı: 16123 RESMİ GAZETE Sayfa: 11 2.90 Enerji tasarrufu ilkelerine uyulmasını sağlamak için tedbirler alınacak ve bu ilkelerin uygulanması titizlikle izlenecektir. 2.91 Enerji üretim ve dağıtımında teknolojik gelişmeler yakından izlenerek ülkemize adapte edilmesi imkanları araştırılacak ve yeni enerji kaynaklan geliştirilecektir. 2.92 Enerji sektöründe uzun vadeli gelişme hedefleri titizlikle ve uygulamada gecikmelere yol açmıyacak metodlarla sürekli olarak gözönüne alınacaktır. d Ulaştırm a - haberleşme: 2.93 Ulaştırma talebinin en az maliyetlerle karşılanması temel olacaktır. 2.94 Bu amaçla sınai ve sosyal gelişmeyle uyumlu olarak demiryolarına ve deniz taşımacılığına öncelik verilecektir. 2.95 Karayolu, demiryolu ve denizyolu sistemlerinin ekonomik kayıplara yol açmadan, güvenilir hızlarda düzenli olarak mal ve insan akımı sağlayacak biçimde biribirini tamamlaması hedef olacaktır. 2.96 Demiryolları ve karayollarında ekonominin gerektirdiği kapasitede ve hızda ulaşımı sağlıyacak alt yapılar yapılacaktır. 2.97 İstanbul - Ankara - İskenderun sürat yolu gerçekleştirilecektir, İstanbul - Ankara sür'at karayolu ve sür'at demiryolu projelerine öncelik verilecektir. Batı Doğu, Kuzey - Güney istikametinde diğer sürat yollarına başlanacaktır. 2.98 Boru hatları sisteminin geliştirilmesine önem verilecektir. ".99 Trafik kazalarım önleyici tedbirler sür'atle alınacaktır. 2.100 Mevcut deniz trafiği; yükleme, boşaltma ve depolama kapasitesinin gerektirdiği tesislere nisbetle ihtiyaçları karşılayamaz duruma gelen limanlar büyütülecek, kapasiteler arttırılacak, İstanbul, İzmir, Mersin, İskenderun, Samsun, Trabzon ve Antalya limanlan öncelikle ele alınacaktır. 2.101 «Ulaştırma Ana Planı» yapılacak, bu planda alt yapı inşaatının rasyonel hale getirilmesi ve maliyetlerinin düşürülmesi, işletme, idare, planlama ve araştırma konularının. modernleştirilmesi, ulaştırma alt sistemleri arasında koordinasyonunun sağlanması öncelikle ele alınacak konular olacaktır. 2.102 Haberleşme hizmetlerinin sanayileşme ve hizmet sektörlerinde darboğazlara yol açmayan bir hızla karşılanması sağlanacak ve kitle haberleşmesi yurt düzeyine yaygınlaştırılacaktır. Bunun için ileri teknolojiden faydalanılacaktır. 2.103 Televizyonun yurt sathında tam olarak izlenmesi sağlanacaktır. 2.104 Yurdun her tarafında millî ve bölge radyolarının net bir şekilde dinlenmesi sağlanacaktır. e. Turizm: 2 105 Turizm yatırım ve işletmeciliğinde dış ve iç turizm talebine uygun biçimde özel teşebbüs temel alınacaktır. 2.106 Turizm potansiyeli, selektif biçimde ve fizikî planlara göre geliştirilecek ve turizmi planlara uygun olarak gerçekleştirmek için deniz ve göl kıyılarının toplum yararına kullanılması sağlanacaktır. FİYAT İSTİKRARI : 2.107 Fiyat artışlarının ve nisbî fiyat yapısındaki dengesizliklerin uzun dönemli ekonomik ve sosyal alandaki hedefleri aksatmayacak şekilde sağlıklı bir gelişme içinde düzenlenmesi esastır. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 11-409
Sayfa: 12 RESMÎ GAZETE 28 Kasım 1977 Sayı: 16123 2 108 Ekonomik nisbî fiyat yapısında, üretici olmayan sektörlerdeki gelişmeyi hızlandıran, kamu kesiminin güçsüzlüğüne yol açan, sosyal adaletsizliğe sebeb olan aksaklıklar düzeltilecektir. 2.109 Tasarufları olumsuz yönde etkileyen fiyat artışlarının hızının yavaşlatılması kaçınılmazdır. Bu sebeble açık finansman uygulanmasından kaçınılacak, ekonomik hedeflerle tutarlı maliye ve para - kredi politikaları uygulanacaktır. 2 110 Özellikle ihraç konusu olan ürünlerin destek alım fiyatlarının tesbitinde dünya fiyatları gözönünde tutulacaktır. 2.111 Millî stok müessesesi kurularak piyasada mal akımı sağlıklı şartlarda sağlanacak, tüketiciyi koruyucu mevzuat geliştirilecektir. SOSYAL MESELELER : a. Eğitim : 2.112 Milletimizin bütün fertlerini, Türk Milletinin millî, manevi, ahlaki, insani, sosyal ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren, ailesini, vatanını ve milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan. Türkiye Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş, büyük ve şanlı tarihimizle iftihar eden, milli şahsiyetini müdrik, ilim, teknik ve medeniyet yarışmada insanlığa örnek olmayı hedef alan vatandaşlar olarak yetiştirmek Milli Eğitimde ana hedef olacaktır. 2.113 Örgün ve yaygın eğitim, fırsat eşitliğini, sanayileşmenin gerektirdiği işgücü maharetini sağlayacak ve kişilerin kabiliyetlerine uygun eğitim verecek şekilde düzenlenecektir. 2.114 Din ve ahlâk eğitimi büyük önemi ile mütenasip yeni bir düzenlemeye kavuşturulacaktır. 2.115 Burs, kredi, yatılılık sistemleri geliştirilecek, eğitim imkânlarında bölge farklılıkları giderilecektir. 2.116 Örgün ve yaygın eğitimde, uygulayıcı orta seviye mesleki ve teknik insangücü ile yüksek seviyede teknoloji üretici araştırıcı insangücünün yetiştirilmesi ve bunun sanayileşmenin gerektirdiği nicelik ve nitelikte yapılması esastır. Sanayileşmenin darboğazı olan orta seviyeli teknik ve meslek elemanlarının yetiştirilmesi en büyük ağırlık merkezini teşkil edecektir. 2.117 Yüksek okulların açılmasına ve yurt sathına yayılmasına devam edilerek öğrencilerin bu kurumlardan yaygın bir şekilde istifade etmeleri sağlanacaktır. Mevcut üniversitelerimizde öğrencilerin istifadesine tahsis edilmemiş kapasite kalmayacaktır. 2.118 ileri teknolojinin öğretim gücünü ve yaygınlığını temin eden metod ve vasıtalarından istifade edilecektir. 2.119 Eğitimin her kademesi ve her dalı için ihtiyaç duyulan eğitici ve öğretici kadroların yetiştirilmesi sağlanacaktır. 2 120 Üniversiteler arasındaki eğitici ve öğretici kadrolar, dengesiz dağılmıştır. Bu sebeple «Rotasyonca tabı olunacak ve ihtiyaca göre kadro sağlanması cihetine gidilecektir. Gençlik 2.121 Gençlik, milletimizin ümidi, geleceğimizin teminatıdır. Bu bakımdan gençliğimizin manevî yapısının, inanç, sevgi, bilgi ve milli kültürle zenginleşmesine, Cumhuriyete, hürriyetçi demokrasiye sadakatle araştırıcı, yapıcı vasıfta yetiştirilmesine itina gösterilecektir. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa: II- 410
28 Kasım 1977 Sayı: 16123 RESMÎ GAZETE Sayfa: 13 2.122 Gençliğin yetişmesinde yabancı ideolojik akımların yayılmasına müsaade edilmeyecektir. Bu, milli eğitim ve kültür politikalarının muhtevasında esas olarak ele alınacak ve değerlendirilecektir. 2.123 Üstün moral ve fizik kabiliyetlere sahip genç nesillerin yetiştirilmesinin ülke kalkınmasındaki önemi açıktır. Bu sebeple sporun yurt sathına yayılması ve yaygın kitle sporunun gerçekleştirilmesi için gerekli insangücü yetiştirilecek, tesisler yapılacaktır. c. Sağlık: 2.124 Sağlık hizmetlerinde, ana mesele, sağlık hizmetlerinin seviyesini yükseltmek, sağlık hizmetlerinin bütün ülkeye dengeli bir şekilde yayılmasını sağlamak ve herkesi sağlık sigortasına kavuşturmaktır. Bu maksatla «Milli Sağlık Planı» hazırlanacak ve uygulanacaktır. 2125 Hastahanelerimizin ve hasta yataklarının sayısı, hasta yatak oram düşük olan illere öncelik verilerek arttırılacaktır. 2.126 Sosyalizasyon hizmetleri yeniden değerlendirilecek ve müessir hale getirilmesi için gereken tedbirler alınacaktır. 2.127 Sağlık hizmetlerinde koruyucu hizmetlere ağırlık verilecek, tedavi edici hizmetler geliştirilecektir. 2.128 Ana ve çocuk sağlığını korumaya yönelmiş tedbirlere önem verilecektir. 2.129 Çeşitli sağlık kurumlarında çalışan hekimler ve sağlık personeli arasmda ücret ve imkân dengesi sağlanacaktır. 2.130 Sağlık personelinin mahrumiyet yer ve hizmetlerinde görev almasını teşvik edecek özendirici tedbirler getirilecektir. 2.131 Gecekondu bölgeleri ile köy ve şehirlerde, çevre sağlığı şartlarının düzeltilmesi ve hava kirliliğinin önlenmesi için etkili tedbirler alınacaktır. ç. Sosyal güvenlik 2.132 Sosyal güvenlik sistemi, nüfusun tamamını 1995 yılma kadar kapsamak üzere, özellikle ekonomik, ve bölgesel dengesizlikler içinde bulunan, bugün bu sistemin kapsamı dışında olan teşkilâtsız küçük üreticiler İle dar ve sabit gelirli geniş kitlelere yaygınlaştırılacaktır. 2.133 Bu amaçla asgari geçim haddi altındaki vatandaşların sosyal güvenlik sistemine alınmasında Devlet finansman açısından doğrudan katkı yapacak ve gereken teşkilâtlanmayı ve hizmet standardizasyonunu sağlıyacaktır. 2.134 Çeşitli Sosyal Güvenlik Sistemleri arasındaki norm ve standart farklılığının giderilmesi ve bütün kuruluşlar arasında paralelliğin sağlanması, bunlara ilâveten ülkemizdeki sosyal güvenlik standartlarının uluslararası seviyeye yükseltilmesi gerçekleştirilecektir. 2135 Yaşlı ve sakatların daba geniş maddi imkânlara kavuşturulması, ayrıca kimsesizler, korunmaya muhtaç çocuklar, geri zekalılar ve diğer handikaptı gruplara sosyal hizmet ve yardımların götürülmesi, bu amaçla huzur evlen, kreş ve çocuk yuvalan, rehabilitasyon merkezleri ile diğer sosyal hizmet tesislerinin kurulması sağlanacaktır. 2136 Yardımcı Sosyal Güvenlik Kuruluşlarına da önem verilecektir d. Çalışma: 2.137 Toplu sözleşmelerle işçilerimizin âdil bir ücret sistemi ile haklarını noksansız almaları sağlanacaktır. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 11-411
Sayfa: 14 RESMÎ GAZETE 28 Kasım 1977 Sayı: 16123 2.138 İşçilerimizin millî gelir artışından, verim artışından, kârdan hisselerini alarak refahlarının yükseltilmesi temin edilecektir. 2.139 Yurt dışında çalışan işçilerimizin sosyal hakları tam olarak sağlanacaktır. 2.140 Yurt dışında çalışan işçilerimize, yurda kesin dönüş yaptıkları zaman, çalıştıkları yerden emekli olma hakkı temin edilecektir. 2.141 İşveren-İşçi münasebetleri millî ekonomimizin gelişmesine zemin hazırlayacak, çalışma barışını ve kardeşliğini sürdürecek biçimde tanzim edilecektir. e. Şehirleşme, şehre götürülecek medeni hizmetler ve konut: 2.142 Türkiye'nin gelişmesinin, sanayileşmesinin ve hayatiyetinin ifadesi olan şehirleşme, bir yandan meydana gelen yeni kasaba ve şehirler, öte yandan mevcut şehirlerin kısa süre içinde ölçüleri aşan bir şekilde büyümesi ile yeni kamu hizmetlerine ihtiyaç göstermekte ve çok önemli sosyal problemlerin de çözülmesini gerektirmektedir. 2.143 Yurdumuzun önemli bir meselesi haline gelen büyük şehirlerin karşı karşıya bulunduğu problemlerin takipsizlik yüzünden tıkanması, sahipsizlikten çözülmez hale gelip yığılması kesin olarak önlenecektir. 2.144 Büyük şehrin meseleleri, Metropol İdaresi veya Belediyeler Birliği yolu ile çözüme kavuşturulacaktır. 2.145 Büyük sıkıntılarla karşı karşıya bulunan mahallî idarelerin ve belediyelerin, malî ve teknik yönden takviyesi ve bu idarî Adem-i merkeziyet müesseselerinin merkezî idare ile münasebetlerinin yeniden tanzimi esas olarak alınacaktır. 2.146 Büyük şehirlerin girilip çıkılabilir bir vasıfta olması sağlanacak, trafik akımının tanzimi, çevre yolları, demiryolları, hava limanları, otobüs garları, yük ve yolcu limanları, rıhtım ve barınaklar ile sağlanacaktır. Bu arada İstanbul ve Ankara metroları, İstanbul'un boğaz geçişi ve çevre yollan, İstanbul Ankara Sür'at karayolu ve Sür'at demiryolu projelerine özel bir öncelik verilecektir. 2.147 Şehirlerin yiyecek, yakacak, içme ve kullanma suyu ile enerji yönünden ikmal sıkıntısı çekmemesi için gerekli tedbirler alınacaktır. 2.148 Şehirlerarası ve milletlerarası haberleşme adeta bir seferberlik halinde ele alınacaktır. 2.149 Tarım toplumundan sanayi toplumuna geçişin en büyük yükünü taşıyan ve gecekondularda oturmak zorunda kalan milyonlarca dar gelirli vatandaşın elektrik, su, yol, kanalizasyon gibi medenî hizmetlere kavuşturulması sağlanacak, barınma ihtiyacının herşeyden önce meşru bir zemine oturtulmasına önem verilecektir. 2.150 Büyük şehrin fonksiyonlarının, sanayii olduğu kadar, kültür, eğitim, turizm müesseselerini ve sosyal tesisleri de içine aldığı gözden uzak tutulmayarak, üniversite kampüslerine, kongre salonlarına, kültür, spor ve dinlenme tesislerine, parklara, hastanelere, huzur evlerine, kreş ve çocuk bakım yerlerine, büyüklü küçüklü konaklama tesislerine kavuşturulması için tedbirler alınacaktır. 2.151 Şehirlerin tarihî değerlerini, tabiî güzelliklerini koruyan ve vatandaşın istifadesine arzeden çalışmalar ile, ülkemizi, çevreyi kirletmeyen, tabiatı tahrip etmeyen, millî karakterlerini koruyan mamur şehirlere kavuşturmak esas hedeftir. ulaşılacak 2.152 Artan konut ihtiyacını karşılamak, her ailenin ucuz, kaliteli ve sağlıktı bir konuta kavuşturulmasını sağlamak için özel tedbirler alınacaktır. Bu maksatla «Millî Konut Planı» hazırlanacak ve süratle uygulamaya konulacaktır. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : II - 412
28 Kasım 1977 Sayı: 16123 RESMÎ GAZETE Sayfa: 15 e. Köye götürülecek hizmet ve medenî imkânlar: 2.153 Köy ve köylü meseleleri topyekün kalkınmanın baş faktörü kabul edilecektir. Temel felfese, köy ve köylü meselesinin, kalkınmanın da ötesinde, bir insanlık ve haysiyet meselesi olarak kabulüdür. Köyü fizik yapısı, taşı ve toprağı üzerinde yıllarca ihmale uğramış insanı, âdet ve an'aneleri ile ele almak, meselelelerinin tümüne çare bulmak ana hedeftir. 2.154 Bu hedefe ulaşma yolunda tespit edilecek esaslar, medenî hizmetlerin köy ve köylüye yaygın olarak ulaştırılması, köylünün gelir seviyesinir. yükseltilmesi, onun daha çok üreten ve daha çok üretip pazara devamlı olarak iştirak eden bir iktisadî unsur haline getirilmesi, köy ve köylünün, sosyal Devletin bütün nimetlerinden tam olarak faydalandırılması ve her türlü sosyal güvenliğe kavuşturulmasıdır. 2.155 Köyün bütün meselelerini içine alan ve içinde imarı, inşaatı, medeni hizmetleri, refahı, milli ve manevi değerleri ile köyün bulunacağı bir «Köy Kanunu» çıkarılacaktır. 2.156 Köy ve köylüye ait meselelerin köye en yakın olan kademede çözümü sağlanacak, köye giden hizmetlerin etkinliği ve koordinasyonu için bakanlıklararası işbirliğine önem verilecektir. 2.157 Türk köyü imar edilecektir. Bu imar hareketinde Türk Köylüsünün kendi hayatım sürdürme kaygısı içinde kendine göre yaptığı köyün, yerini; meydanları, caddeleri ve evleri ile yaşanabilir modern Türk köyüne bırakması esastır. 2.158 Köyde yaşayan nüfusun % 50'si 1977 yılına girerken karanlıktan kurtulmuştur. 1982 yılında ışığı olmayan köy kalmayacaktır. 2.159 Plan döneminde köy içme suyu konusu tamamen halledilmiş olacaktır. 2.160 Köy yollarının yapımı, bakım ve onarımına hız verilerek, her mevsimde ulaşıma açık tutulmaları sağlanacaktır. 2.161 Türk köylüsünü iktisaden güçlü hale getirmek için bütün tedbirler alınacak ve gereken Devlet yardımı sağlanacaktır. 2.162 Hayvan ıslahı çalışmalarına hız verilerek, köylünün yetiştirdiği hayvanları değeri pahasına satması sağlanacaktır. 2.163 Çiftçi - Ziraat Bankası münasebetleri yeniden tanzim edilecek, ayni ve nakdi ziraî kredilerin limitleri yükseltilecek, faizleri düşürülecek, şartlan elverişli hale getirilecektir. 2.164 Köylü tasarruflarının öncelikle köylünün malını değerlendirecek tarım sanayii, yatırım, endüstri ve gönüllü kooperatiflere tevcihi teşvik edilecektir. 2.165 Afete uğrayan köylüyü sıkıntıda kalmaktan kurtaracak «Tarım Sigortası Kanunu» ile âfet karşısında köylüye yapılmış yardımları borç olmaktan kurtaran kanun çıkarılacaktır. 2.166 «Genel Sağlık Sigortası» çalışmalarına köylüden başlanacaktır. 2.167 Bir programa uygun olarak, bir kısmı meslek ve sanata dönük köy ortaokulları yatırımları hızlandırılacak, köy çocukları için parasız yatılı öğrenci kontenjanlan artırılacaktır. 2.163 Köylü ve çiftçilerimizin modern tarım teknolojisini öğrenmelerini sağlayacak yaygın eğitim tedbirleri alınacaktır. ÇEVRE SORUNLARI: 2.169 Yanlış çevre kullanmandan doğan sorunların hızla artması ve çözümlerin giderek zorlaşması sebebiyle DBYKP'da, özellikle uygulamaya yönelik etkili bir yaklaşımla denetim sistemi geliştirilecektir. 2.170 Uygulamaya yönelik olarak bu sistemin geliştirilmesinde temel ilke, Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : II - 413
Sayfa: 15 RESMÎ GAZETE 28 Kasım 1977 Sayı: 16123 çevre sorunlarının Plân'ın sosyal ve ekonomik kalkınma hedefleri istikametinde ele alınmasıdır. 2.171 Teknoloji ve yer seçiminin ve kullanımının çevre sorunları yaratmasını önleyecek tedbirler, uygulanacak teknoloji ile birlikte alınacaktır. KAMU İDARESİ VE HUKUKİ DÜZENLEMELER: 2.172 Türk kamu yönetimini düzenleyen temel sistem ve kanunlar genellikle merkeziyetçi, tutucu ve statik bir sistemi oluşturmuştur. Halbuki Plânlı Kalkınma dinamik, çabuk karar verebilen bir idarî sistemi gerektirmektedir. Türk kamu yönetimi, kalkınma hamlesinin gereği olan sürat, dinamizm, koordinasyon ve yetki dağılımına kavuşturulacaktır. 2.173 Planlı döneme girilmesinden bu yana kalkınma çabalarını menfi yönde etkileyen mevzuat (2490-1050 Sayılı Kanunla 17 Sayılı Türk Parasını Koruma mevzuatı. Gümrük Kanunları v.b. gibi) yenileştirilememiştir. Bu plan döneminde, kalkınmayı menfi yönde etkiliyen mevzuatın değiştirilmesi sağlanacaktır. 2.174 Adalet hizmetlerinin kuruluş ve işleyişinde toplumun değişen ihtiyaçlarını karşılayabilecek düzenlemeler, Üçüncü Plan döneminde tümüyle yapılamamıştır. Bu sebepten de Adalet hizmetlerinin nitelikli, tutarlı, sür'atli bir biçimde yürütülmesi ilkesi yine temel olacaktır. 2.175 Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmanın alt yapısı iç huzur, düzen ve mülkün temeli olan adalet ile ele alınacak; adalet hizmetlerinin bütünü, Dördüncü Beş Yıllık Plan dönemi içinde hızlı, nitelikli ve tutarlı bir yapıya kavuşturulacaktır. 2.176 Kamu hizmetlerinin, «sanayileşerek Kalkınma tercihi» ile Anayasa'nın kişilere tanıdığı sosyal ve iktisadi hakların en iyi biçimde bağdaşmasını sağlar nitelikte olması esastır. Bütün kamu kuruluşları «hizmet» ve «kamu yararı» anlayışlarını bu esasa bağlayacak ve Anayasa'da yeralan hükümlerdeki esasları, perspektif dönemde sanayileşerek kalkınma tercihini gözönünde tutarak uygulayacaklardır. 2.177 Toplumun güven ve refah içinde yaşamasını sağlayacak kanunî ve idari düzenlemeler yapılacak ve hizmetler perspektif dönem içinde, hedef alınan sosyal ve ekonomik yapının gerektirdiği standartlara yükseltilecektir. Ayrıca, kamu hizmetlenin âdil, ucuz ve sür'atli bir nitelikte vatandaşa arzı sağlanacaktır. 2.178 Kamu yönetiminin belirtilen bu ilke ve hedeflere uygun olarak kendi kendini sürekli ve sistemli biçimde geliştirip yenileyecek bir düzene kavuşturulması çalışmaları, hazırlanacak icra Planı çerçevesi içinde yürütülecektir. 2.179 Plan ve Programların tam olarak uygulanmasını sağlamak amacıyla Plan ve Programlarla verilen hedef ve görevleri, karar ve İcra safhasında geciktiren, yavaşlatan, yetkilileri sorumlu kılacak şekilde, mevzuatımızda gerekli değişiklikler yapılacak, merkezî düzeyde etkili bir yol gösterme, destek, gözetim ve denetim gerçekleştirilecektir. 2.180 Vergi kayıplarını önleyecek ve vergi randımanının artmasını sağlayacak bir vergi idaresi, malî yargı ve denetim düzeni gerçekleştirilecektir. 2.181 Kamu İktisadi Teşebbüsleri, verimlilik ve modern işletmecilik ilkelerine göre çalışacak yapıya kavuşturulacak ve dağınık statüler içerisinde bulunan teşebbüsler tek bir sistem içerisinde birleştirilecektir. 2.182 Türk devletinin yurt içinde ve dışında dağınık bir şekilde bulunan teşkilâtı ve yetki kullanımı, koordinasyonu sağlanarak yurt dışında ve içinde Devletin vahdeti temin edilecektir. Valilik ve dış temsilcilik müesseseleri yeni baştan düzenlenecektir. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : II - 414
28 Kasım 1977 - Sayı: 16123 RESMÎ GAZETE Sayfa: 17 2.183 Her müessesenin elindeki imkânları en verimli şekilde kullanma, bunun yanısıra, müesseselerarası işbirliği ve dayanışma bir sistem içinde geliştirilerek, ülke çapında mevcut imkanların en verimli tarzda kullanılması sağlanacaktır. 2.184 Kamu yönetiminde Bakanlıkların kuruluş ve taksimatından başlayarak, bölge il ve ilçe kuruluşları gözden geçirilerek, Türkiye'nin ulaştığı ekonomik ve sosyal yapıya en iyi şekilde cevap verecek tarzda yeniden düzenlemeler yapılacaktır. 2.185 Kamu personeli sayısının gereksiz olarak artmasını önleyici tedbirler alınacak; açıktan yeni personel alınmadan önce, kamu idaresinin diğer alanlarından, personel kaydırılması imkânları araştırılacaktır. 2.186 Vatandaşı ilgilendiren kanunların ve uygulama esaslarının basitleştirilerek vatandaşa intikali çalışmaları bu dönem içinde bitirilecektir. TEKNOLOJİ VE ARAŞTIRMA: 2.187 Uygulamaya dönük, üretimi kısa sürede arttırıcı ilmî çalışmalar, araştırmalar ve teknoloji geliştirilmesi faaliyetleri öncelikle desteklenecektir. 2.188 Dış rekabete açık alanlarda ileri teknolojiye öncelik tanınacaktır. 2.189 Sanayi ile işbirliği halinde, üretime dönük, bağımsız teknolojik araştırma ve geliştirme kurumları teşvik edilecektir. 2.190 Yatırımcıya yardımcı olmak amacı ile yatırım yapılacak alana uygun teknolojinin en elverişli ithal imkânları konusunda bilgi sağlayıcı merkezler kurulacaktır. 2.191 Teknolojinin memleket şartlarına uydurulmasının gerektirdiği hallerde, verimliliği zedelememek şartiyle adaptasyon çalışmaları yapılacak, araştırma ve geliştirme bu alanlarda yoğunlaştırılacaktır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DÖRDÜNCÜ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI HEDEFLERİ EKONOMİK HEDEFLER : 3.1 Dördüncü plan döneminde GSMH'da 346,6 milyar TL. lık artış sağlanacaktır. (1) Üretim, tarım sektöründe yılda ortalama yüzde 5,5-6,0, sanayi sektöründe yüzde 10,5-11,0 hızlarıyla artırılacaktır. Böylece GSMH'daki artışın yaklaşık olarak yüzde 17'si tarım sektörünün, vaizde 34'ü sanayi sektörünün, yüzde 49'u hizmetler sektörünün hasılasındaki artışlardan sağlanmış olacaktır. 3.2 Sanayi içinde imalât sektörünün üretimi yılda ortalama yüzde 10,5-11,0 bir hızla geliştirilecektir. İmalat sektörünün yapısında perspektif planda amaç alman yönde bir değişmenin sağlanması için bu dönemde üretimin, tüketim mallan sanayilerinde yılda ortalama yüzde 7,0-7,5 hızla artmasına karşılık, ara malları sanayilerinde yüzde 12,0-12,5 yatırım malları sanayilerinde yüzde 15,0-15,5 hızları ile artması gerçekleştirilecektir. 3.3 Madencilik sektörü üretimi yılda ortalama yüzde 14 hızla, enerji üretimi ise yüzde 12 hızla artırılacaktır. 3.4 Bu hedeflere ulaşmayı sağlamak için 1978-1982 yıllarını kapsayan Dördüncü Plan döneminde 1.003 milyar TL.'lık yatırım yapılacaktır. Bu tutar ÜBYP döneminde gerçekleştirilen yatırımların 1,6 katı olup; sabit yatırımlar yılda ortalama yüzde 10 dolayında bir hızla artırılacaktır. Sektörlerin hedef alınan yenlerde ve hızlarda gelişmelerinin sağlanması için bu dönemde gerçekleştirilecek sabit sermaye yatırımlarının yüzde 17'si tarım, yüzde 43'ü sanayi'e yüzde 40'ı ise hizmetler sektörüne yapılacaktır. (1) Mutlak büyüklükler 1976 fiyatlarıyla verilmiştir. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : II - 415
Sayfa: 18 RESMÎ GAZETE 28 Kasım 1977 Sayı: 16123 3.5 Öngörülen yatırım düzeyinin gerçekleşmesi için iç tasarruflar, 1977'de GSMH'nın yüzde 17,6 iken, 1982'de yüzde 22'ye yükseltilecektir. Bu, iç tasarrufların yılda ortalama yüzde 13,1 dolayında bir hızla artırılmasını, yani artan gelirin yüzde 30,9 unun tasarruflara ayrılmasını gerektirmektedir. Bu tasarruf oranı, bir yandan bu Plan dönemi için sağlanabilir görülmekte, öte yandan Anayasa'nın 53. maddesine uygun olarak hedef alınan gelişmişlik düzeyine ulaşmada sanayiin «ağırlık merkezi» olabilmesi için zorunlu bulunmaktadır. SOSYAL HEDEFLER : 3.6 tikelerle uyumlu olarak Dördüncü Beş Yıllık Plan dönemi sonunda temel eğitimin 1. kademesinde çağ nüfusunun tümü, temel eğitimin II. kademesinde 1982'de çağ nüfusunun yüzde 56'sı, meslekî teknik eğitim isa yüzde 4'ünün kapsayacaktır. Orta öğretim kademesinde 1982'de okullaşma oranı genel liselerde yüzde 17, meslekî teknik liselerde ise yüzde 18 ve yüksek öğretimde yüzde 15 olacaktır. MANEVÎ KALKINMA : 3.7 Kalkınma manevî ve maddi unsurları ile bir bütündür. Manevi kalkınma huzurlu bir kalkınmanın temelini teşkil eder. Anayasa'nın 10 uncu maddesinin Devlete görev olarak verdiği «Millet fertlerinin manevî varlıklarının geliştirilmesine matuf» Manevî Kalkınma hizmetleri Anayasa'nın 129 uncu maddesindeki genel esaslara uygun olacak bir plan dahilinde yürütülecektir. 3.8 Maddî ve manevî varlığımızın, millî bünyemizin özelliklerine dayalı olarak gelişmesinde; Devletimizin, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütünlük içinde korunması, yaşatılması ve güçlendirilmesinde; ekonomik ve sosyal kalkınmanın hızının şuurlu bir şekilde arttırılmasında en büyük rolü ve payı bulunan manevi anlaşmanın ve kaynaşmanın en güçlü, bağlayıcı, toplayıcı, bütünleştirici, sosyal dayanışmayı kuvvetlendirici ve yüceltici kaynağı ve aracı olan milli kültürün, bütün ana unsurlarıyla ruhuna, değerlerine ve varlıklarına bağlı ve saygılı araştırılması, korunması, yaygınlaştırılarak benimsetilmesi suretiyle ortak millî tuttum ve davranışları geliştirmek esas alınacaktır. özüne kalarak, yeni bir hamle gücüyle 3.9 Milli ve manevi değerlerimiz, köklü ve zengin tarihimiz, milli birliğimizin en etkili ve bağlayıcı temsilcisi ve aracı olan kutsal inançlarımız, örf ve adetlerimiz sanatımız ile insan, aile, ahlâk, devlet, hukuk, eğitim konularındaki milli görüşlerimizden meydana gelen ve milli varlığımızın birbirinden kopmaz bağlarla örülü özü olan manevi kalkınmamızın, unsurlarının; ekonomik ve sosyal kalkınmamızın da temeli ve dayanağı olarak, topyekün kalkınmamızın hizmetine sunulması sağlanacaktır. 3.10 Milli kültürümüzün yabancı ülkelerde layık olduğu şekilde ve en geniş ölçüde tanıtılması için yürütülen faaliyetler geliştirilecektir. Başka ülkelerdeki soydaşlarımızın milli kültür ve dinî ihtiyaçlarının karşılanması sağlanacak ve kendi öz kültürlerini yaşatıp geliştirmek imkânlarından yararlanabilmeleri, insanın temel hak ve hürriyetlerine sahip olmaları ve bulundukları ülkelerin kanunlarının bahşettiği bütün haklardan eşit olarak faydalanmaları üzerinde titizlikle durulacaktır. 3.11 Anayasa'mızın teminatı altında bulunan din ve vicdan hürriyeti hiç bir şekilde bir tehlike sebebi olarak gösterilemez. Laiklik ilkesi, vatandaşın dinî ihtiyaçlarının karşılanmasında bir baskı vasıtası değil, aksine bir teminat olarak kabul edilecektir. Bütün hürriyetlerin var olduğu memleketimizde din ve vicdan hürriyetinin tam ve kâmil manada kullanılmasını temin edecek tedbirler alınacaktır. 3.12 Ülke ve millet bütünlüğünün, iç barış, kardeşlik ve huzurun kesin şekilde korunması için gerekli her tedbir alınacaktır. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa: II- 416
28 Kasım 1977 Sayı: 16123 RESMÎ GAZETE Sayfa: 19 3.13 Manevî kalkınmanın ihtiyacı olan yetişmiş insan gücü bu Plan devresinde gerekli bütün sahalara şâmil olmak üzere, mevcut her türlü noksanlığı ortadan kaldıracak şekilde plana bağlanacaktır. 3.14 Ülkemizde her seviyede yeteri kadar din görevlisi yetiştirilmesi için gerekli tedbirler alınacaktır. Din görevlisi yetiştiren her kademedeki okulların yurt sathına yaygın hale getirilmesi sağlanacaktır. Din görevlilerinin cemiyetimizdeki manevî yeri ve değeri dikkate alınarak sosyal, ekonomik, kültürel ve manevî kalkınmamızda hizmetlerinden istifade edilecektir. 3.15 İslâm Enstitülerinin Akademi Haline Getirilmesi sağlanacaktır. İslâm Akademilerinin ilmî araştırma güçlerinin artırılması için gerekli tedbirler alınacak ve bunların Yüksek İslâm Akademileri ve Mânevi İlimler Üniversiteleri haline getirilmeyi sağlanacaktır. 3.16 Türk Minin, ilmi temellere dayalı olarak geliştirilmesini sağlamak amacıyla «Türk Dili Akademisi» kurulacaktır. 3.17 Rüşvet, irtikap, suistimal gibi ahlâk dışı sosyal hastalıklarla en etkili şekilde mücadele edilecek, bu konuda gereken her türlü tedbir alınacaktır. 3.18 Milletimizin manevi ve maddi kalkınmasında birlik ve bütünlüğümüzün sağlanmasında en güçlü ve tükenmez bir kaynak olarak dinimizin ulvi ilkelerinden faydalanılacaktır. 3.19 Milletimizin temeli olan ailenin sıhhatli esaslara oturtulabilmesi için annenin yetiştirilmesine önem verilecek, aile müessesesinin güçlenmesini sağlayıcı tedbirler alınacaktır. 3.20 Diyanet İşleri Başkanlığının, Anayasa ve diğer kanunlarımızın verdiği görevlerle mütenasip şekilde bir hüviyete kavuşturulması sağlanacaktır. Görevlerini if'a ederken bu makamın mukaddes gayesine has, yüksek manevi hüviyeti kesinlikle korunacaktır. 3.21 Yurt dışına uygun miktarda din görevlisi ve öğretmen gönderilecek, yurt dışındaki işçilerimizin ve ailelerinin her türlü dini ihtiyaçları ve eğitim talepleri sür'a - le karşılanacaktır. 3.22 Ecdat yadigarı vakıflarımızın korunması ve geliştirilmesine dikkat ve itina gösterilecek; yurt dışındaki vakıflarımızla yakından ilgilenilecek ve vakıflar kuruluş gayeleri dışında kullanılmayacaktır. 3.23 Okullar, fabrikalar, hastaneler ve askeri birlikler için «sosyal görevler» ihdas edilecek, bu görevlere dini eğitim görmüş elemanlar getirilecektir. 3.24 Müsbet ilimlere ait ders kitaplarında, milletimizin bu ilimlere yaptığı hizmetleri tanıtan bölümlerin konulmasına önem verilecektir. Yeni nesillere dünya görüşü aşılamakta önemli rol oynayan, ahlâk, sosyoloji, felsefe ve psikoloji gibi derslerin müfredatı ve kitapları, milli inanç ve manevi değerlere bağlılığı temin edici şekilde yemden yazılacaktır. 3.25 İlim, kültür ve kültürün önemli dalı, sanat ile spor alanında üstün başarı gösteren kabiliyetli kişiler, maddi ve manevi bakımdan teşvik edilecek, kabiliyetlarinin geliştirilmesine önem verilecektir. 3.26 Üstün fizik ve moral kabiliyetlere sahip nesillerin yurt kalkınması ve savunmasındaki önemli yerini nazara alarak ruh ve beden terbiyesinin yurt sathında ve yaygın hale geliştirilmesi yolunda geniş çapta alt yapı tesisleri süratle kurulup hizmete sunulacaktır. 3.27 Milli ahlakın korunması ve geliştirilmesi, manevi kalkınmanın temel şartıdır. Bu sebeple, milli ve manevi değerlere saldıran, milli ahlakı bozan, mukaddesatı tezyif eden, insanın edep ve haya hislerini rencide eden ahlak dışı her türlü yayınlarla ve müstehcen neşriyatla devamlı olarak mücadele edilecektir. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa: II- 417
Sayfa: 20 RESMÎ GAZETE 28 Kasım 1977 - Sayı: 16133 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM PLAN UYGULAMASI KULLANILACAK PLAN TÜRLERİ : 4.1 Türkiye'nin 1982'de öngörülen gelişmişlik seviyesine ulaşmasını amaçlayan hedeflerin gerçekleştirilmesinde «5 Yıllık Planlar», «Yıllık Programlar», «İcra Planları» «Sektör ve Alt-Sektör Ana Planları» (Master Planları) ve «İl Planları» planlama araçları olarak kullanılacaktır. TUTARLIK İÇİN EKONOMETRİK MODELLER : 4.2 «5 Yıllık Planlar» m hazırlanmasında tutarlılığın sağlanması için uzun ve orta dönemli hedeflerin makro-ekonomik bir çerçeve içinde tespit edilmesi ve planlama yönünden önem arzeden değişkenler arasında ilişkilerin formüle edilmesi gerekti- ğinden, buna imkân veren kalkınma modellerinden yararlanılacaktır. Bu modeller, piyasa tarlı şekilde şartları, bağdaştıran tüketici tercihleri karar aletleri ve müteşebbis olarak kararları kullanılacaktır. ile akılcı kaynak tahsisni tutarlı şekilde bağdaştıran karar aletleri olarak kullanılacaktır. 4.3 «5 Yıllık Planlar» ın hazırlanmasında planlama aracı olarak kullanılacak «Sektör ve Alt-Sektör ana planları» nın beş yılda gerçekleştirilmesi gerekli dilimler ile «Sektör ve Alt-Sektör Ana Planı» yapılmayan alanlardaki hedefler «5 Yıllık Planlar» la tes pıt edilecektir. Bunların gerektirdiği kaynakların büyüklüğü, alınacak tedbirler, bu planlarda belirlenecektir. Ayrıca, «5 Yıllık Planlar» önceden görülmeyen gelişmelerle perspektif hedeflere ulaşmanın aksamasını önleyen ve perspektif plana gerekli esnekliği sağlayan araçlar olacaktır. ANA (MASTER) PLANLAR: 4.4 Kaynakların rasyonel dağılımını ve ileride doğabilecek darboğazların önceden görülerek giderilmesini sağlamak üzere, ekonominin kritik sektörlerinde (Demir - Çelik gibi temel imalât sanayileri, savunma sanayii, enerji, madencilik, ormancılık, tarımda sulama, ulaştırma v.b.) kültür, eğitim, sağlık, turizm, spor gibi sektörlerde ülkenin bütünü için, AET ile ortaklığın koyduğu aşamalara da paralel olarak 15-25 yılı kapsayan «Sektör ve Alt-Sektör Ana Planlan», «master planı» yapılacaktır. 4.5 Öte yandan, yeni planda sanayileşme anlayışı büyük ölçekli tesislerin ku rulmasını gerektirdiğinden, yatırımların olgunlaşma süreleri «5 Yıllık Plan» sürelerini aşmakta, bu sebeple de «Sektör ve Alt-Sektör Ana Planları» nın araç olarak kullanılmaları zorunlu olmaktadır. 4.6 Birden fazla uygulayıcıyı ilgilendiren büyük projeler, iç ve dış finansman ile fizik girdileri açısından uygulayıcı kurumlar itibariyle termin tablolarına bağlanarak «Sektör Ana Planları» na alınacaktır. 4.7 Bu planlar, plan döneminin sonu, 1982 için hedef alınan yapının ve büyüklüklerin gereği olarak bu sektörlerde gerçekleştirilmesi zorunlu olan fiziki hedeflere zamanında, yeterli nitelikte ve ekonomik büyüklüklerde birimler kurularak ulaşılmasını sağlayacaktır. YILLIK PROGRAMLAR 4 8 «Yıllık Programlar» «Sektör ve Alt-Sektör Ana Planları» nın ve «5 Yıllık Planlar'' ın yıllık uygulama aracı olarak kullanılacaktır. Bu programlar, öngörülen hedeflerin yıllara düşen büyüklüklerinde meydana gelecek sapmaları giderecek tedbirleri içine alan bir anlayışla hazırlanacaktır. Böylece, «5 Yıllık Plan» hedefinde herhangi bir yılda meydana gelecek sapmanın beş yılın sonunu ve giderek perspektif dönem sonucunu etkilemesi önlenecektir. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : II- 418