KİMYASAL, BİYOLOJİK, RADYOLOJİK ve NÜKLEER SİLAHLAR (KBRN) 22.03.2011 1
Türkiye, coğrafi konumundan dolayı Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik ve Nükleer (KBRN) silahlarına maruz kalma olasılığı yüksek ülkelerdendir. KBRN silahlarına yönelik alınması gereken önlemler, yakın geçmişte birçok savaşta (İran-Irak, İsrail-Filistin, Halepçe vb) ve terör olaylarında (Japonya, USA, Rusya vb) kimyasal ve biyolojik silahların kullanılmış olması nedeni ile önem kazanmıştır. 22.03.2011 2
KBRN silahlarının kolay elde edilebilir ve saklanabilir olması, güçsüz devletlerin ve terörist grupların elinde kontrolsüz bir güç kaynağı olmasına neden olmuştur. Günümüzde kimyasal ve biyolojik silahların üretimi, nakli, stoklanması ve satışı uluslar arası sözleşmelerle kontrol altında tutulmaya çalışılmaktadır. 22.03.2011 3
Kimyasal silah kullanımı ile ilgili 1925 yılında Cenevre de 108 ülkenin katıldığı silahsızlanma protokolü imzalanmıştır. Türkiye, Paris te 1993 yılında imzalanan Kimyasal Silahlar Sözleşmesi ne 1997 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile katılmıştır. 22.03.2011 4
KBRN ajanları; fizyolojik etkileri nedeni ile canlı kitleleri çok kısa süre içerisinde öldürme, ağır yaralama ve yaşam kalitelerini bozma niteliği taşıyan maddelerdir. 22.03.2011 5
Bu ajanlara karşı sivil toplumun korunması (toplu korunma) konusunda çalışmalar yapılması gerekmektedir. 22.03.2011 6
POTANSİYEL ETKİ KBRN ETKİ ve KULLANMA OLASILIĞI Nuclear Weapon Biological Agents Chemical Weapons Industrial Chemicals Radioisotopes TEHDİT OLASILIĞI 22.03.2011 7
DÜNYADA YAKIN TARİHTE ORTAYA ÇIKAN SALGIN HASTALIKLAR Latvia: Diphtheria (2000) Ukraine: Diphtheria (1992-96) Rep.of Georgia: Amebiasis (1998); diphtheria (1995) Turkey: Polio (1997) U.S.-Mexico boarder: Dengue (1999) El Salvador: Dengue (2000) Nicaragua: Leptospirosis (1995); Dengue (1994) Costa Rica: Measles (1999) Ecuador: Plague (1998) West Nile Virus Nipah Monkeypox Panama: HPS (1999-2000) Columbia: MDR TB (1997) Bolivia: Measles (2000); Romania: Measles (1998); Haiti and the Dominican Republic: Polio, measles (2000) Argentina: Botulism, MDR-TB (1997) Albania: Polio (1997) Angola: Marbourg Angola: (2005) Polio (1999) Namibia: Polio (1993) South Africa: Epidemic dysentery (1996) Uganda: Ebola (2000); O nyong-nyong fever (1997) DR of Congo: Polio (2000); Marburg (1999); Ebola (1995) Tadjikistan: Typhoid fever (1996) India: Plague (1994) Saudi Arabia, Yemen: RVF (2000) Sudan: Louseborne relapsing fever (1999) Kenya: Cholera, RVF (1997) Zambia: Measles (2000) (1997) Malaysia: Nipah (1999) Japan: E.coli O157:H7 (1996) Palau, Micronesia, Hong Kong: Avian flu Guam: Measles (1994-95) SARS (2003) Palau: Dengue (1998) Micronesia: Cholera (2000) Nauru: Typhoid fever (1999) 22.03.2011 8
ZEHİRLİ ENDÜSTRİYEL MADDELER (ZEM) ve KİMYASAL KAZALAR 22.03.2011 9
Sanayide de kullanım alanı bulunan, temas ettiğinde insan, hayvan ve bitkilerde geçici veya kalıcı bozukluklara ya da ölüme neden olabilen maddelere Zehirli Endüstriyel Maddeler (ZEM) denir. 22.03.2011 10
ZEHİRLİ ENDÜSTRİYEL MADDELER: 1. Zehirli Endüstriyel Biyolojikler (TIB) 2. Zehirli Endüstriyel Radyolojikler (TIR) 3. Zehirli Endüstriyel Kimyasallar (TIC) 22.03.2011 11
KİMYASALLARIN KULLANIM ALANLARI Tekstil ve Giyim % 6.3 Tarım % 6.4 Metal maden, makine ve elektrik müh. % 9 İnşaat % 5.4 Otomotiv % 5.3 Kağıt ve baskı ürünleri % 4.5 Nihai Tüketim %30.3 Hizmet ve idare sektörü %16.4 Diğer %16.4 22.03.2011 12
DÜNYA KİMYASAL MADDE TÜKETİMİ Yıl Tüketim Miktarı 1950 7 Milyon Ton 1970 63 Milyon Ton 1985 250 Milyon Ton 2000 400 Milyon Ton 22.03.2011 13
KİMYASAL MADDE KULLANIMI 80.000 Kimyasal; İlaç aktif maddesi 4 000 İlaç yardımcı maddesi 2 000 Kozmetik 3 000 Gıda katkı maddesi 2 600 Pestisit 1 500 Endüstriyel kimyasal 48 000 Bu sayıya her yıl 1.000 yeni kimyasal katılıyor. 22.03.2011 14
DÜNYADA TEHLİKELİ MADDE NAKLİ/GÜN 14% Gemi iç sular trafiği: 51 Mil. t 11% K.Yolu yük trafiği: 46 Mil. t 10% Tren yolu trafiği: 38 Mil. t 51% 14% Yakın yük trafiği: 200 Mil. t Gemi deniz trafiği: 50 Mil. t 22.03.2011 15
22.03.2011 16
KİMYASAL KAZALAR-Uluslararası 1980-1985 arasında New York çevresindeki fabrikalarda; Kaza sayısı 7.000 dir. Ortalama 6 saatte bir kaza meydana gelmektedir, Toplam 135 ölüm, 1.500 yaralı vardır, Başlıca etkenler; % 9.6 Klorin gazı, amonyak, sülfürik asit, hidroklorik asit 22.03.2011 17
HİNDİSTAN /Bhopal 3 Aralık 1984 27 ton Metil İzo Siyanat (MIC) sızıntısı, İlk 2 günde 5 bin kişi ölmüş, Toplam 20 bin kişi ölmüş, Sakat Kalan: 150 bin 22.03.2011 18
KİMYASAL KAZALAR-Ulusal Kırıkkale MKE mühimmat deposu kazası, Tuzla tersaneleri yangını, İzmit Tüpraş yangını, Yalova Aksa Akrilik Kimya Sanayii kimyasal sızıntısı, Gaziantep-Nurdağı tanker patlaması, Pendik klor gazı patlaması Gebze - kimyasal üreten fabrikada yangın ve patlama, 22.03.2011 19
BAZI ZEM LERİN ETKİ SEVİYESİ YÜKSEK ORTA DÜŞÜK Amonyak Akrilonitril Arseniktriklorid Arsin Alilamin Etilenamin Karbondisülfid Karbonmonoksit Nitrikoksid Klor Etilendibiomid Hidrojeniyodid Formaldehid Sülfürtrioksid Kloroasetilklorit Etilenoksid Sülfürklorid --------- 22.03.2011 20
Genel tedbirler: Operasyon mahallini güvenlik altına alınız, Maddeyi tanımlayınız, TEHLİKELİ MADDELER VE YÜKLER MÜDAHALE ALGORİTMASI Personelin güvenliğini sağlayınız, İnsanları ve hayvanları kurtarınız, Tehlike altında ki insanların güvenliğini sağlayınız, Söndürme müdahalesinin hazırlıklarını yapınız, Konunun uzmanıyla birlikte çalışınız. Özel tedbirler: Maddenin yayılma ihtimali var mı? Kanalizasyon ve su şebekesine karışma ihtimali var mı? Tehlike altında olan popülasyon var mı? 50 m 25m 22.03.2011 21
BURSA KELES 2007/UMKE TATBİKATI 22.03.2011 22 22/22
NELER YAPILMALIDIR? 22.03.2011 23
A. YASAL DÜZENLEMELER YAPILMALIDIR Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK); Nükleer ve Radyolojik Tehlike Durumu Ulusal Uygulama Yönetmeliği- 5.01.2000/23934. 22.03.2011 24
Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü; Kimyasal Silahların Geliştirilmesi, Üretimi, Stoklanması ve Kullanımının Yasaklanması Hakkında Kanun- 2005/4374. 22.03.2011 25
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı; Kimyasal Silahların Geliştirilmesi, Üretimi, Stoklanması ve Kullanımının Yasaklanması Hakkında Kanunun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar İle Kanun Kapsamındaki Toksik Kimyasal Maddeler ve Prekürsörleri ile Farklı Kimyasal Maddelerin Bildirimlerinin Yapılması Hakkında Yönetmelik-19/12/2007/26735. 22.03.2011 26
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı; Kimyasal Silahların Geliştirilmesi, Üretimi, Stoklanması ve Kullanımının Yasaklanması Hakkında Kanun - 5564/26383. 22.03.2011 27
B. Risk Yönetimi; 1. Var Olan Risklerin Belirlenmesi ve Risk Analizi 2. Karar Destek Sistemlerinin Tesisi: a. Otomasyon b. Erken Uyarı ve Analiz Sistemi c. Veri Analizi ve Yorumlama d. İstatistik Çalışmaları ve Raporlama 22.03.2011 28
C. Personel Hazırlıkları; 1. Uzman personel eğitimi 2. Kurtarma ekipleri eğitimi 3. ODD/Kriz yöneticisi eğitimleri 4. Olay yeri yöneticisi eğitimleri 22.03.2011 29
D. Ulusal Referans Laboratuarın Tesis Edilmesi; 1. Numune Alma 2. Numune Nakli (uygun nakil aracı) 3. Numune Kabulü ve Analizi 4. Akredite Edilmiş Güvenli Laboratuarlar (P3, P4) 5. Mobil Laboratuar Tesisi 22.03.2011 30
E. Lojistik Hazırlıklar; 1.Lojistik Planlama 2.Kişisel Koruyucu Ekipman 3.Aşı, Serum, Antiviral ve Antidot İlaç Depolama 4.Arındırma Sistemleri Temini 5.Negatif Basınçlı Oda tesisi 6.Karantina Hazırlıkları 7.Toplu Korunma Sistemlerinin Tesis Edilmesi. 22.03.2011 31
F. Halkın Bilgilendirilmesi ve Korunması; 1.Eğitim 2.Basın-Yayın Bildirileri 3.El rehberleri 4.Broşürler 5.Afişler 6.Web ilanları 22.03.2011 32