ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ ANADOLU ETKİ ALANI ANATOLIAN SPHERE OF INFLUENCE ЗОНА ВОЗДЕЙСТВИЯ АНАТОЛИИ

ORSAM Rapor No: 73 ORSAM AVRASYA STRATEJİLERİ Rapor No: 11, Ekim 2011 ANADOLU ETKİ ALANI ANATOLIAN SPHERE OF INFLUENCE ЗОНА ВОЗДЕЙСТВИЯ АНАТОЛИИ ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES Центр стратегических исследований Ближнего Востока ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ANADOLU ETKİ ALANI ANATOLIAN SPHERE OF INFLUENCE ЗОНА ВОЗДЕЙСТВИЯ АНАТОЛИИ ORSAM Rapor No: 73 ORSAM Avrasya Stratejileri Rapor No: 11 Ekim 2011 Ankara - TÜRKİYE ORSAM 2011 Bu raporun içeriğinin telif hakları ORSAM a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak makul alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayımlanamaz. Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir; ORSAM ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır.

ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ STRATEJİK BİLGİ YÖNETİMİ, ÖZGÜR DÜŞÜNCE ÜRETİMİ ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ Tarihçe Türkiye de eksikliği hissedilmeye başlayan Ortadoğu araştırmaları konusunda kamuoyunun ve dış politika çevrelerinin ihtiyaçlarına yanıt verebilmek amacıyla, 1 Ocak 2009 tarihinde Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) kurulmuştur. Kısa sürede yapılanan kurum, çalışmalarını Ortadoğu özelinde yoğunlaştırmıştır. Ortadoğu ya Bakış Ortadoğu nun iç içe geçmiş birçok sorunu barındırdığı bir gerçektir. Ancak, ne Ortadoğu ne de halkları, olumsuzluklarla özdeşleştirilmiş bir imaja mahkum edilmemelidir. Ortadoğu ülkeleri, halklarından aldıkları güçle ve iç dinamiklerini seferber ederek barışçıl bir kalkınma seferberliği başlatacak potansiyele sahiptir. Bölge halklarının bir arada yaşama iradesine, devletlerin egemenlik halklarına, bireylerin temel hak ve hürriyetlerine saygı, gerek ülkeler arasında gerek ulusal ölçekte kalıcı barışın ve huzurun temin edilmesinin ön şartıdır. Ortadoğu daki sorunların kavranmasında adil ve gerçekçi çözümler üzerinde durulması, uzlaşmacı inisiyatifleri cesaretlendirecektir Sözkonusu çerçevede, Türkiye, yakın çevresinde bölgesel istikrar ve refahın kök salması için yapıcı katkılarını sürdürmelidir. Cepheleşen eksenlere dâhil olmadan, taraflar arasında diyalogun tesisini kolaylaştırmaya devam etmesi, tutarlı ve uzlaştırıcı politikalarıyla sağladığı uluslararası desteği en etkili biçimde değerlendirebilmesi bölge devletlerinin ve halklarının ortak menfaatidir. Bir Düşünce Kuruluşu Olarak ORSAM ın Çalışmaları ORSAM, Ortadoğu algalımasına uygun olarak, uluslararası politika konularının daha sağlıklı kavranması ve uygun pozisyonların alınabilmesi amacıyla, kamuoyunu ve karar alma mekanizmalarına aydınlatıcı bilgiler sunar. Farklı hareket seçenekleri içeren fikirler üretir. Etkin çözüm önerileri oluşturabilmek için farklı disiplinlerden gelen, alanında yetkin araştırmacıların ve entelektüellerin nitelikli çalışmalarını teşvik eder. ORSAM; bölgesel gelişmeleri ve trendleri titizlikle irdeleyerek ilgililere ulaştırabilen güçlü bir yayım kapasitesine sahiptir. ORSAM, web sitesiyle, aylık Ortadoğu Analiz ve altı aylık Ortadoğu Etütleri dergileriyle, analizleriyle, raporlarıyla ve kitaplarıyla, ulusal ve uluslararası ölçekte Ortadoğu literatürünün gelişimini desteklemektedir. Bölge ülkelerinden devlet adamlarının, bürokratların, akademisyenlerin, stratejistlerin, gazetecilerin, işadamlarının ve STK temsilcilerinin Türkiye de konuk edilmesini kolaylaştırarak bilgi ve düşüncelerin gerek Türkiye gerek dünya kamuoyuyla paylaşılmasını sağlamaktadır. www.orsam.org.tr

İçindekiler Takdim...4 Özet...5 1. Anadolu nun Doğal Coğrafyası...6 2. Anadolu Etki Alanı...6 2.a. Birinci Derece Anadolu Etki Alanı...6 2.b. İkinci Derece Anadolu Etki Alanı...6 2.c. Anadolu Etki Alanı nın Doğal Müttefikleri...6 2.d. Anadolu Etki Alanı ile Çakışmayacak Dünya Güçleri...6 2.e. Anadolu Etki Alanı nda Egemenlik Kurmanın Şartları...7 2.f. Anadolu Merkezli Devletler Haricindeki Devletler için Anadolu Etki Alanı nda Egemenlik Kurma Şartları...7 2.g. Anadolu yu Ele Geçirmeden Anadolu Etki Alanı na Bir Devletin Egemen Olabilmesi...7 3. Anadolu Merkezli Olarak Kurulan Devletlerin Egemenlik Alanları...8 3.a. Hitit İmparatorluğu...8 3.b. Doğu Roma-Bizans İmparatorluğu...8 3.c. Anadolu Selçuklu Devleti...9 3.d. Osmanlı Devleti...9 3.f. Türkiye Cumhuriyeti...9 4. Sonsöz...10

TAKDİM Tarihi dönüşümlerin yaşandığı süreçte geleceğe ait yazılar kaleme almak ve öngörülerinde isabet kaydetmek oldukça güçtür. II. Dünya Savaşı sonunda kurulan ve Soğuk Savaş/İki Kutuplu Dünya olarak adlandırılan dönemin dünya düzeni Aralık 1991 de Sovyetler Birliği nin resmen dağılmasıyla sona ermişti. Bu sırada dünyada ABD tek galip olarak takdim edilirken yeni dünya düzenini de galip devletin kurması gerektiğinin kabulü için bir rüzgar estirilmekteydi. Bütün politikalarını ve tavrını Batı Bloku na göre belirlemiş olan Türkiye nin 1991 sonrası dönemde konumunu yeniden belirleme ihtiyacı hasıl olmuştu. Bu dönemde, Türkiye nin Batı nın bir parçası olduğu için değer atfedildiği ve İki Kutuplu Dünya nın sona ermesiyle Türkiye nin dünyadaki değerini yitirdiği ihsas ettirilmeye başlanmıştı. Daha ileri gidenler, NATO nun görevinin sona ereceği ve Türkiye nin de önemsiz bir ülke haline geleceği yorumları yapmaktaydılar. Bu süreçte Türkiye, kuruluşu gerçekleşmekte olan Avrupa Birliği ne (AB) girmek için 1987 de müracaat yapmış ve 1989 de ret cevabını almıştı. AB nin kurulduğu 1992 de Türkiye, AB den dışlanmıştı. Bazıları da Türkiye için tek çıkış yolunun yeni kurulan Türk kökenli cumhuriyetler ile işbirliğinin geliştirmesi olduğunu ileri sürüyorlardı. Acaba, Türkiye nin kendinden kaynaklanan bir değeri yok muydu? İşte bu sorunun cevabını 1992 sonları ile 1993 başlarında bulmak için yaptığımız analizi tarih ve gelecek arasında ilişki kuran bir makaleleye dönüştürmüştük. Türkiye ve Anadolu Etki Alanı adını koyduğumuz fikri yazımız Yeni Forum dergisinde (Kasım 1993, s. 46-50) yayınlanmıştı. Yirmi yıl önce, Türkiye nin gelecekte çekim merkezlerinden birisi olacağını açık olarak beklediğimizi yazmıştık. Bugün bunun belli ölçüde gerçekleştiğini memnuniyetle gördüğümüz gibi daha ilerisinin de gerçekleşeceğini bekliyoruz. İçeriğine dokunmadan yenileyerek rapor haline getirdiğimiz bu çalışmamızın yeniden hatırlanmasını temenni ediyoruz. Prof. Dr. Ali Arslan İstanbul Üniversitesi Tarih Bölümü Hasan Kanbolat ORSAM Başkanı

ORSAM Rapor No: 73 ORSAM Avrasya Stratejileri Rapor No: 13, Ekim 2011 ORSAM ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ Hazırlayanlar: Prof. Dr. Ali Arslan İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Hasan Kanbolat ORSAM Başkanı ANADOLU ETKİ ALAN Özet İkinci Dünya Savaşı sonrası dünyada oluşan iki başlı kutuplaşma SSCB nin (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) dağılmasıyla ABD nin temsil ettiği tek başlı kutuplaşmaya ve sınırları, şekli, yapısı kesin olarak henüz belirgin olmayan çekim merkezlerine (Rusya Federasyonu, Almanya, Hindistan, Çin, Japonya, Brezilya, Güney Afrika, İran, Türkiye) yerini bırakmaktadır. 21. yüzyıl, Türkiye ye tarihi, coğrafyası, jeopolitik durumu, genç-dinamik insan potansiyeli, yetişmiş işgücü, dini, kültürel ve etnik bağları dolayısıyla günümüzdeki mevcut sınırları dışındaki bir coğrafyada çok boyutlu sorumluluklar yüklemektedir. Türkiye yi başta siyasi, ekonomik, kültürel olmak üzere çeşitli alanlarda aktif olarak faaliyetlerde bulunmaya mecbur bırakmaktadır. Bu nedenlerden dolayı, Türkiye kendini tanıdıkça, kimliğini, tarihini, kültürünü, coğrafyasını ve potansiyelini doğru bir biçimde değerlendirdikçe Anadolu Etki Alanı ile ilgili sorumluluklarını daha çok hissedecek ve etki alanından kaynaklanan doğal görevini yüklenecektir. Günümüzde Türkiye nin mevcut potansiyelini değerlendirerek oluşturabileceği etki alanı, Anadolu merkezli olarak kurulan büyük devletlerin etki alanları ile çakışmaktadır. Dünden bugüne, bugünden geleceğe uzanan bir Anadolu nun Doğal Coğrafyası ve Anadolu Etki Alanı mevcuttur. ORSAM avrasya STRATEJİLERİ Rapor No: 11, Ekim 2011 5

ORSAM ORSAM Avrasya Stratejileri 1. Anadolu nun Doğal Coğrafyası Anadolu da kurulan devletlerin doğal coğrafyası Anadolu nun Doğal Coğrafyası dır. Anadolu da kurulan devletlerin doğal coğrafyası, sadece Anadolu yarımadası (Küçük Asya) ile sınırlı değildir. Anadolu nun Doğal Coğrafyası nın sınırları; Güneyde, Kıbrıs-Lazkiye-Kerkük hattıdır. Doğuda, Nahçıvan-Ermenistan (eski Revan Hanlığı)-Acaristan dır. Kuzeyde, Kırım yarımadasıdır. Batıda, Osmanlı Devleti nin Şarki (Doğu) Rumeli Eyaleti-Batı Trakya-Ege adalarıdır. 2. Anadolu Etki Alanı Anadolu merkezli olarak kurulan büyük devletler (Hitit, Doğu Roma-Bizans, Anadolu Selçukluları, Osmanlı Devleti), yönetim alanlarında tarih, kültür ve genel olarak din açısından bir birliktelik oluşturmuştur. Bu birlikteliğin sonucu oluşan mirası Anadolu Etki Alanı olarak adlandırıyoruz. Günümüzde, Anadolu merkezli tek devlet Türkiye dir. 2.a. Birinci Derece Anadolu Etki Alanı Daha önce tanımlanan Anadolu nun Doğal Coğrafyası, aynı zamanda birinci derecede Anadolu Etki Alanı nı oluşturmaktadır. 2.b. İkinci Derece Anadolu Etki Alanı İkinci derece Anadolu Etki Alanı, batıda, Tuna nehri-karadeniz, Una nehri-adriyatik denizi ile sınırlanan Balkanlar (Bosna-Hersek, Sırbistan, Karadağ, Kosova, Makedonya, Arnavutluk, Yunanistan, Bulgaristan, Dobruca) dır. Güneyde, Filistin, İsrail, Lübnan, Ürdün, Suriye, Irak dır. Doğu da, İran, Güney Kafkasya (Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan) dır. Kuzey de, Ukrayna (Kırım), Rusya Federasyonu dur (Kuzey Kafkasya / Adigey, Karaçay-Çerkes, Kabardey-Balkar, Kuzey Osetya, Çeçenistan, İnguşetya ve Dağıstan Federal Cumhuriyetleri). 2.c. Anadolu Etki Alanı nın Doğal Müttefikleri Doğu nun büyük güçleri olan Rusya Federasyonu, Çin ve Hindistan arasında sıkışan Bangladeş, Pakistan ve Afganistan bir denge unsuru ve çıkış yolu olarak bölgede en az çıkarı olan ve aynı zamanda bölgeye en yakın güç durumundaki Anadolu Etki Alanı na ihtiyaç duymaktadır. Bu nedenle, bu üç Müslüman ülke Anadolu Etki Alanı nın doğal müttefikidir. Rusya Federasyonu ve Çin i dengelemek için Kırgızistan, Özbekistan, Kazakistan, Tacikistan; Rusya Federasyonu ve İran ı dengelemek için Türkmenistan, Azerbaycan, Tacikistan Anadolu Etki Alanı ile işbirliği halinde bulunmak zorundadır. Rusya Federasyonu içinde bulunan ve Moskova yönetimi ile 31 Mart 1992 tarihinde imzaladıkları federal antlaşma uyarınca uluslararası hukuki kişiliğe sahip olamayan Türk ve Müslüman kökenli federal cumhuriyetler ve özerk bölgeler din, dil ve etnik bağları bulunan Anadolu Etki Alanı ile işbirliğine açıktır. Bosna-Hersek, Arnavutluk, Kosova, Sancak, Makedonya Balkanlardaki Sırbistan-Yunanistan kıskacına karşı Balkanlar ile etnik, kültürel, tarihi bağı olan, bölgeye en yakın ve en az çıkarı bulunan Anadolu Etki Alanı ile doğal müttefikidir. Batı Avrupa da giderek yerleşik yaşamın bir parçası durumuna gelen, örgütlenen, yaşadıkları ülkelerin vatandaşlıklarına geçen Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı Türkler; Osmanlı coğrafyası halkları, Latin Amerika da bulunan eski Osmanlı vatandaşları Anadolu Etki Alanı ile çok boyutlu dayanışmaya açıktır. 2.d. Anadolu Etki Alanı ile Çakışmayacak Dünya Güçleri Anadolu Etki Alanı ile siyasal anlamda çıkar çatışmasına girmeyecek olan bölgeler 6 ORSAM avrasya STRATEJİLERİ Rapor No: 11, Ekim 2011

ANADOLU ETKİ ALANI ORSAM Anadolu Etki Alanı na uzak olan ve dünya gücü olmayan Uzak Doğu, Latin Amerika ve Afrika dır. 2.e. Anadolu Etki Alanı nda Egemenlik Kurmanın Şartları Anadolu ve çerçevesinde egemenlik kurmanın en önemli şartları Anadolu da egemenlik kurmak isteyen siyasi iktidarın dayandığı kitleleri Anadolu coğrafyasında iskan etmesine ve Anadolu coğrafyasındaki bir şehri merkez kabul etmesine bağlıdır. Anadolu nun Doğal Coğrafyası na egemen olan bütün büyük devletler yani, Hitit, Doğu Roma-Bizans, Anadolu Selçukluları ve Osmanlı Devleti, Anadolu coğrafyasındaki kitlelere dayanıp iktidara gelmişlerdir. Devlet merkezleri olarak Anadolu nun Avrupa veya Asya parçasındaki şehirlerden birini seçerek Anadolu Etki Alanı nda egemenlik kurabilmişlerdir. 2.f. Anadolu Merkezli Devletler Haricindeki Devletler için Anadolu Etki Alanı nda Egemenlik Kurma Şartları Anadolu merkezli devletler haricindeki devletlerin Anadolu Etki Alanı nda egemenlik kurabilmeleri Anadolu yu ele geçirmelerine bağlıdır. Anadolu merkezli devletler olmayan, fakat Anadolu Etki Alanı na egemen olan Persler, Makedonlar, Romalılar ancak Anadolu ya e- gemen olduktan sonra Anadolu Etki Alanı na egemen olmuşlardır. İran da iktidarı Perslerin ele geçirmesinden sonra Pers kralı Kurus, Batı Anadolu daki Lidya Kralı Krezüs u yenerek Anadolu yarımadasını ele geçirmiştir (M.Ö. 545-540). Kurus, Anadolu ya egemen olduktan sonra Hazar ın güneydoğusunu (M.Ö. 545-540), Babil i (M.Ö. 539), daha sonra Suriye, Filistin ve Mısır ı ele geçirmiştir (M.Ö. 525). Perslerin, başkent Sus a çok yakın olan Babil i ele geçirmeden önce Batı Anadolu ya yönelmeleri Anadolu ya egemen olmayan Anadolu Etki Alanı na egemen olamaz kuralını doğrulamaktadır (Kurus dan sonra İmparator Darius, M.Ö. 513-510 tarihleri arasında Trakya yı Tuna nehrine kadar ele geçirmiştir). Perslerden sonra Anadolu Etki Alanı na Büyük İskender İmparatorluğu egemen olmuştur. Büyük İskender in takip ettiği yayılma politikası izlenirse, İskender in Persler gibi Anadolu yarımadasına egemen olduktan sonra Anadolu Etki Alanı na egemen olabildiği görülür. M.Ö. 334 yılında, Çanakkale Boğazı ndan geçerek Granikos (Biga) çayı üzerinde Persleri yenen Büyük İskender, Anadolu yarımadasına egemen olduktan sonra sırasıyla Suriye, Filistin, Mısır, Mezopotamya, Doğu İran, Orta Asya yı ele geçirmiş ve Hint Okyanusu na kadar inmiştir. Dünya nın ilk süper güçlerinden biri olan Roma İmparatorluğu nun yayılmasına da dikkat edildiğinde, Romalıların da Anadolu yarımadasını öncelikle ele geçirdiği fark edilebilir. Romalılar, M.Ö. 146 yılında Arnavutluk, Makedonya ve Mora yı ele geçirdikten sonra otuz yıl içerisinde Anadolu ya hakim oldular. Romalılar, Anadolu ya egemen olduktan sonra Kafkasya, Mezopotamya, Kırım, Bulgaristan, Romanya, Dalmaçya, Sırbistan, Şam, Girit, Libya, Mısır, Galya (Fransa) ve Raetia Noricum u (İsviçre-Viyana) ele geçirdiler. 2.g. Anadolu yu Ele Geçirmeden Anadolu Etki Alanı na Bir Devletin Egemen Olabilmesi Anadolu yu ele geçirmeden Anadolu Etki Alanı na bir devletin egemen olabilmesi ancak Anadolu nun tecrit veya etkisiz hale getirilmesiyle mümkündür. Güneybatı Orta Asya, İran, Mezopotamya, Suriye, Arabistan yarımadası, Mısır, Kuzey Afrika ve İspanya ya hakim olan Emevi ve Ab- ORSAM avrasya STRATEJİLERİ Rapor No: 11, Ekim 2011 7

ORSAM ORSAM Avrasya Stratejileri basiler Doğu Anadolu ya egemen olabilmelerine rağmen Anadolu yarımadasına egemen olamamışlardır. Fakat, Kıbrıs, Girit, Sicilya gibi stratejik önemi olan büyük adaları da ele geçirerek hem denizden hem de karadan Anadolu yarımadasını bölgede etkisiz hale getirmişlerdir. Bizans ın Anadolu Etki Alanı üzerindeki etkisini kırmışlardır. Osmanlı Devleti nin zayıflama döneminde de Anadolu Etki Alanı na müdahale etmek isteyen Çarlık Rusyası, İngiltere, Fransa ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Anadolu yarımadasına egemen olan Osmanlı Devleti ni etkisiz duruma getirmek için Osmanlı Devleti içindeki Hıristiyan unsurları ve Arapları kullanarak Anadolu yarımadasını her yönden sıkıştırmışlardır. I. Dünya Savaşı ndan Osmanlı Devleti nin yenik çıkmasıyla savaşın galipleri olan İngiltere, Fransa ve İtalya Anadolu Etki Alanı na tam olarak egemen olabilmek için Osmanlı Devleti ni bütünüyle ortadan kaldırmaya yönelmişlerdir. Türkiye Cumhuriyeti nin kurulmasından sonra da Anadolu yarımadası, kuzeyden SSCB, güneyden Fransa ve İngiltere tarafından çevrilerek Anadolu merkezli bir devlet olan Türkiye nin Anadolu Etki Alanı nda etkili olması önlenmiştir. II. Dünya Savaşı sonrasında da Türkiye, İsrail dışında bütün komşularıyla sürekli sürtüşme halinde bırakılarak Anadolu Etki Alanı nda etkisiz duruma getirilmiştir. 3. Anadolu Merkezli Olarak Kurulan Devletlerin Egemenlik Alanları Tarihin ilk çağlarından itibaren, Anadolu merkezli olarak kurulan dünya çapındaki büyük devletlerin egemenlik alanları veya egemen olmayı hedefledikleri alanlar Anadolu Doğal Coğrafyası ve Anadolu Etki Alanı ndan dolayı hemen hemen aynı coğrafya olmuştur. 3.a. Hitit İmparatorluğu Hitit İmparatorluğu, Anadolu merkezli ilk büyük devlettir. Kızılırmak havzasında heterojen etnik yapılı olarak kurulmuştur. Hattuşaş merkezli Hitit İmparatorluğu, M.Ö. 15. yüzyılın sonunda ordu ve diplomasi aracılığıyla topraklarını genişletmeyi amaçlayan etkili bir dış politika uygulanmıştır. Bu dış politika sonucu, imparatorluğun saygınlığı artırılarak Ortadoğu nun en geniş ve en güçlü devleti durumuna gelinmiştir. Hitit İmparatorluğu, kendi egemenlik sınırları dışında da etkili olduğu bir bölge oluşturabilmiştir. Güçlü ordusu ile Suriye yi ele geçiren Hitit imparatorluğu, diplomasi yoluyla da Suriye ve Fenike nin yerel krallarını Mısır a karşı ayaklandırarak Mısır ın bölgedeki kontrolünü kaybetmesini sağlamıştır. Böylece, Hitit İmparatorluğu Mısır a kadar genişlemiştir. 3.b. Doğu Roma-Bizans İmparatorluğu Roma İmparatoru Teodosius, imparatorluğu iki oğlu arasında paylaştırdıktan sonra 395 yılında ölmüştür. İmparatorluk, Afrika daki Sirte körfezinden Balkanlardaki Una nehrine uzanan bir hat halinde, Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Anadolu-İstanbul merkezli Doğu Roma İmparatorluğu nu oluşturan coğrafi alan Anadolu Etki Alanı içinde kalmaktadır. Batı Roma İmparatorluğu nun yıkılmasından sonra Bizans (Doğu Roma), Anadolu Etki Alanı içindeki diğer bölgeler olan Adriyatik denizi kıyılarını, Sicilya, Sardinya, Korsika ve Balear adalarını, Güney İspanya, Libya, Tunus ve Cezayir kıyılarını ele geçirmiştir. 3.c. Anadolu Selçuklu Devleti Anadolu Selçuklu Devleti, Büyük Selçuklu Devleti ne bağlılığı tartışması ortadan kalkmadan İznik e kadar Anadolu yarımadasına egemen olunca, büyük bir devlet gibi hareket etmeye başlamıştır. Anadolu Doğal Coğrafyası na egemen olmak ve arkasından Anadolu Etki Alanı na ulaşmak isteyen Anadolu Selçuklu Devleti üç ana yönde ilerlemeye çalışmıştır. a) Güney: Suriye ele geçirilmiştir. b) Kuzey: Kırım ele geçirilmiştir. 8 ORSAM avrasya STRATEJİLERİ Rapor No: 11, Ekim 2011

ANADOLU ETKİ ALANI ORSAM c) Batı: Bizans ın iç işlerine karışılmıştır (Süleyman Şah, Botaniates e imparator olması için yardım etmiştir. I. Kılıç Arslan ın kayınpederi Çaka Bey, Midilli ve Sakız ı ele geçirmiştir). 3.d. Osmanlı Devleti Uç beyliği olarak kurulan Osmanlı Devleti, coğrafi olarak genişlemesini dört ana yönde gerçekleştirmiştir. Böylece, Anadolu Doğal Coğrafyası na ve sonradan Anadolu Etki Alanı na egemen olmuştur. a) Osman Bey devrinde (1299-1326), İznik, Bursa ve Eskişehir de egemenlik sağlanmıştır. b) Orhan Bey devrinde (1326-1359), Çanakkale ye kadar olan bölge ele geçirilmiş ve Anadolu Doğal Coğrafyası nda bulunan Trakya ya çıkılmıştır. c) Fatih devrinde (1451-1481), Kırım dan Akdeniz e ve Bosna-Hersek den Trabzon a kadar olan bölge ele geçirilmiştir. Doğu Anadolu etki alanına alınmıştır. d) 15. yüzyılın sonlarında Osmanlı Devleti, Anadolu Etki Alanı na, yani Hazar Denizi nden Adriyatik Denizi ne, Polonya dan Kuzey Afrika içlerine kadar olan büyük bir coğrafyada egemen olmuştur. 3.f. Türkiye Cumhuriyeti Anadolu tarihinin en dar coğrafi sınırına sahip olan Misak-ı Milli sınırlarından da daha küçük sınırlar içinde kurulan Türkiye Cumhuriyeti, Anadolu Doğal Coğrafyası ve Anadolu Etki Alanı nın doğal mirasçısıdır. Bu nedenle, kurulmasının ardından daha yüzyıl bile geçmeden milli sınırları dışında da söz konusu coğrafya ve etki alanında sürekli olarak hareket etmek zorunda kalmış ve kalmaya devam etmektedir. Türkiye Cumhuriyeti, kuruluşunun onuncu yıllarında Montreux Sözleşmesi ile Boğazlardaki egemenliğini sağlamlaştırmıştır. Hatay ı (Bayır-Bucak bölgesi hariç) cumhuriyet sınırları içine almıştır. Ellinci yıllarında Kıbrıs a askeri müdahalede bulunmuştur. Yetmişinci yıllarında Rusya Federasyonu, Ukrayna, Balkan ve Türk ve akraba kökenli cumhuriyetler ile her boyutta ilişkilerini arttırmaya başlamıştır. Sekseninci yıllarında başta Ortadoğu olmak üzere Afrika, Latin Afrika ve Uzak Doğu ile ilişkilerini geliştirmeye başlamıştır. Türkiye, konumu itibariyle hem Avrupa, hem Asya, hem Balkan, hem Doğu Akdeniz, hem Mezopotamya, hem Kafkasya, hem Karadeniz, hem de Ortadoğu ülkesidir. Bu nedenle Türkiye, Doğu ile Batı, Kuzey ile Güney değerlerini potasında birleştirmek ve yeni bir senteze ulaşmak zorundadır. Türkiye, son on yılda hızla yeniden yapılanan dünya dengelerinden sonra etki alanını etnik, kültürel, dini ve tarihi yapısı nedeniyle doğal bir şekilde genişletmektedir. Böylece, Anadolu Doğal Coğrafyası ve Anadolu Etki Alanı nı da kapsayan genç ve dinamik nüfus yapılı Türkiye nin öncelikli ilgi ve etki alanı haline gelmeye başlayan, etnik, kültürel ve tarihi kökleri bulunan yeni bir coğrafya ile karşı karşıyayız. Bu coğrafya, yaklaşık yüzyıldır emperyalist müdahaleler neticesinde kaybettiği doğal dengesini tekrar bulamamış bir coğrafyadır. Bu nedenle, SSCB nin dağılması ile birlikte dünya dengelerinin hızlı ve sürekli değişimi ile bu coğrafya yeryüzünde en çok devletin ortaya çıktığı bir coğrafya olmuştur. Bu coğrafyada her bağımsızlığını kazanan devlet de açılan gözlerini Türkiye ye çevirmiş, yardım ve desteğini beklemiştir. Önümüzdeki on yıllarda bu coğrafyada yeni devletler de ortaya çıkabilir. Bu coğrafyadaki Türk ve diğer etnik kökenli halklar arasında İslam dini egemen millete karşı bir kimlik olarak ortaya çıkmıştır. (Bu coğrafyadaki kardeş halkların hemen hemen hepsinde, bayraklarda hilal ve/veya yıldız motifini, yeşil ve/veya kırmızı ve/veya mavi rengi; devlet sembolü olarak çift başlı kartalı görebiliyoruz). ORSAM avrasya STRATEJİLERİ Rapor No: 11, Ekim 2011 9

ORSAM ORSAM Avrasya Stratejileri Türkiye nin Anadolu nun Doğal Coğrafyası ve Anadolu Etki Alanı nı da kapsayan batıdan doğuya (Balkanlardan Orta Asya ya) ve kuzeyden güneye (Ukrayna dan Orta Doğu ya) uzanan coğrafya ile her düzeyde ilişkilerini geliştirmesini geriye dönük bir özlem, yayılmacı bir politika, Osmanlı coğrafyasını yeniden canlandırma girişimi ve Yeni Osmanlıcılık olarak ele almak doğru değildir. Söz konusu coğrafya ile ilişkilerin hızlı gelişimi etnik, kültürel, sosyal, coğrafi ve tarihi bağların üzerindeki tarihi oluşum dışı baskıların sona ermesinden, halkların jakoben yönetimleri tasfiye etmeye başlamasından kaynaklanmaktadır. Türkiye, istese de istemese de bu coğrafyanın sorunlarından kurtulamayacağı gibi sorumluluklarından da kaçamayacaktır. Çünkü, bu geniş coğrafyada doğan her sorun Türkiye içinde yankısını bulmaktadır. Geçmişte Balkanları, Karadeniz havzasını, Ortadoğu yu, Doğu ve Güney Akdeniz i sürekli olarak binlerce yıl yönetmiş devletlerin tek mirasçısı ve aynı zamanda Türklük alanının da bugünden düne en köklü devleti olan Türkiye ile çevre coğrafyası arasında tarihi açıdan çok kısa, insan ömrü açısından çok uzun bir aradan sonra tekrar hızla gelişen e- konomik ve kültürel ilişkilerin siyasi sonuçları da elbette gelecek on yıllarda ağır adımlarla ortaya çıkacaktır. 4. Sonsöz Türkiye nin dev kuzey komşusu olan SSCB nin dağılmasından dolayı kuzeyinde doğan güç dengesi değişimi Türkiye nin jeopolitik konumunu derinden etkilemiştir. SSCB nin dağılmasıyla, Anadolu coğrafyası ile Çarlık Rusyası-SSCB coğrafyasının yüzyıllardır var olan ortak sınırı sona ermiştir. Türkiye, yeni sınırdaş komşulara kavuşmuştur (Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan). Ayrıca, SSCB sonrası Çarlık Rusyası ve SSCB nin resmi mirasçısı olan Rusya bir federasyona dönüşmüş ve federasyon ve federasyonu oluşturan federal cumhuriyetlerin çoğu Türk kökenli veya Türkiye ye akraba halklardan oluşmuştur. Türkiye, Soğuk Savaş yıllarında İslam dünyası içinde İran ve Arap ülkeleri ile çevrili bir yarımadaydı. Soğuk Savaş sonrasında ise Türkiye Balkanlarda, Kafkasya da ve Orta Asya da kendisine yakın devletlerin kurulmasıyla İslam dünyasının ortasında ve arkası sağlam bir şekilde yer almaya başlamıştır. Böylece, İslam dünyasında Arap ülkelerinin İslam dünyasının gündemini ve geleceğini tek başlarına belirlemeleri dönemi sona ermiştir. 21. yüzyılda yalnızca İslam dünyasında değil BM de de Türkiye nin siyasi yalnızlığı yeni devletlerin sayesinde sona ermiştir. Osmanlı Devleti nin gerileme döneminden i- tibaren Türkiye nin dış politikasının ana eksenini Batı belirlemiştir. Bu belirlemeye Türk kamuoyunun da belirgin bir tepkisi olmamıştır. Ancak, ekonomik olarak güçlenen, bilinçlenen ve dünyaya açılan Türk halkı, Türkiye nin dış politikası ile artan bir biçimde ilgilenmeye başlamıştır. Bu ilgilenmenin sonucu olarak artık tek boyutlu dış politikaların Türk kamuoyuna kabul ettirilmesi zorlaşmıştır. Ayrıca, hükümetlerin kamuoyları aleyhine dış politikalar oluşturma alanı da giderek daralmıştır. Böylelikle, 21. yüzyılda kişilerin ve dış büyük güçlerin Türkiye nin dış politikasını oluşturma üzerindeki etkileri giderek azalmaktadır. Dış politika, Türk iç politikasının ve Türk halkının doğal uzantısı haline gelmektedir. Türkiye nin dünü, bugünü ve geleceğini düşünürken, Anadolu nun Doğal Coğrafyası ve Anadolu Etki Alanı nı doğru bir biçimde değerlendirmeden, doğru sonuçlara varmak mümkün olmayacaktır. Dünün doğru değerlendirilmesi bugünü, dünün ve bugünün doğru değerlendirilmesi de geleceğin doğru değerlendirilmesini sağlayacaktır. 10 ORSAM avrasya STRATEJİLERİ Rapor No: 11, Ekim 2011

AM ANADOLU ETKİ ALANI ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ ORSAM ORSAM AKADEMİK KADROSU Hasan Kanbolat Habib Hürmüzlü Doç. Dr. Veysel Ayhan Doç. Dr. Mehmet Şahin Doç. Dr. Harun Öztürkler Doç. Dr. Özlem Tür Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen Dr. Neslihan Kevser Çevik Dr. Didem Danış Dr. Jale Nur Ece Dr. İlyas Kamalov Dr. Bayram Sinkaya Dr. Süreyya Yiğit Av. Aslıhan Erbaş Açıkel Volkan Çakır Bilgay Duman Ogün Duru Oytun Orhan Sercan Doğan Nebahat Tanriverdi Selen Tonkuş Kareem Uğur Çil Nazlı Ayhan Leyla Melike Koçgündüz Göknil Erbaş Aslı Değirmenci Jubjana Vila ORSAM Başkanı ORSAM Danışmanı, Ortadoğu ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - Abant İzzet Baysal Üniversitesi ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - Gazi Üniversites ORSAM Danışmanı, Ortadoğu Ekonomileri - Afyon Kocatepe Üniversitesi ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - ODTÜ ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - Ahi Evran Üniversitesi ORSAM Danışmanı, Ortadoğu ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - Galatasaray Üniversitesi ORSAM Danışmanı, Deniz Emniyeti ve Güvenliği ORSAM Danışmanı, Avrasya ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - Atatürk Üniversitesi ORSAM Danışmanı, Avrasya ORSAM Danışmanı, Enerji-Deniz Hukuku ORSAM Danışmanı, Afrika ORSAM Uzmanı, Ortadoğu ORSAM Yönetici Editörü ORSAM Uzmanı, Ortadoğu ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu & Projeler ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu & Projeler ORSAM Uzman Yardımcısı, Karadeniz ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu ORSAM Su Araştırmaları Programı Dr. Tuğba Evrim Maden Dr. Seyfi Kılıç Kamil Erdem Güler Çağlayan Arslan ORSAM DANIŞMA KURULU ORSAM Su Araştırmaları Programı Hidropolitik Uzmanı ORSAM Su Araştırmaları Programı Hidropolitik Uzmanı ORSAM Uzman Yardımcısı, ORSAM Su Araştırmaları Programı ORSAM Uzman Yardımcısı, ORSAM Su Araştırmaları Programı Dr. İsmet Abdülmecid Irak Danıştayı Eski Başkanı Prof. Dr. Hayati Aktaş Karadeniz Teknik Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Hasan Alsancak BP & BTC Türkiye, Enerji Güvenliği Direktörü Prof. Dr. Meliha Benli Altunışık ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Ahat Andican Devlet Eski Bakanı, İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Dorayd A. Noori Irak ın Ankara Büyükelçiliği Kültür Müsteşarı Yardımcısı Prof. Dr. Tayyar Arı Uludağ Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ali Arslan İstanbul Üniversitesi, Tarih Bölümü Başar Ay Türkiye Tekstil Sanayi İşveren Sendikası Genel Sekreteri Prof. Dr. Mustafa Aydın Kadir Has Üniversitesi Rektörü Doç. Dr. Ersel Aydınlı Bilkent Üniversitesi Rektör Yardımcısı & Fulbright Genel Sekreteri Doç. Dr. Veysel Ayhan ORSAM Ortadoğu Dan., Abant İzzet Baysal Üni., Uluslararası İlişkiler Böl. Prof. Dr. Hüseyin Bağcı ODTÜ, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Itır Bağdadi İzmir Ekonomi Üni. Öğretim Gör., Uluslararası İlişkiler ve Avrupa Birliği Böl. Prof. Dr. İdris Bal TBMM 24. Dönem Milletvekili Yrd. Doç. Dr. Ersan Başar Karadeniz Teknik Üniversitesi, Deniz Ulaştırma İşletme Müh. Bölüm Başkanı Kemal Beyatlı Irak Türkmen Basın Konseyi Başkanı Barbaros Binicioğlu Ortadoğu Danışmanı Prof. Dr. Ali Birinci Türk Tarih Kurumu Başkanı Doç. Dr. Mustafa Budak Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdür Yardımcısı E. Hava Orgeneral Ergin Celasin 23. Hava Kuvvetleri Komutanı Volkan Çakır ORSAM Danışmanı, Afrika Doç. Dr. Mitat Çelikpala Kadir Has Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Gökhan Çetinsaya İstanbul Şehir Üniversitesi Rektörü Dr. Didem Danış ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Galatasaray Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü Prof. Dr. Volkan Ediger İzmir Ekonomi Üniversitesi, Ekonomi Bölümü Prof. Dr. Cezmi Eraslan Başbakanlık Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Dr. Çağrı Erhan Ankara Üniversitesi ATAUM Müdürü, SBF Uluslararası İlişkiler Bölümü Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen ORSAM Ortadoğu Dan., Ahi Evran Üni., Uluslararası İlişkiler Böl.Başkanı Dr. Amer Hasan Fayyadh Bağdat Üniversitesi, Siyaset Bilimi Fakültesi Dekanı Av. Aslıhan Erbaş Açıkel ORSAM Danışmanı, Enerji-Deniz Hukuku Cevat Gök Irak El Fırat TV Türkiye Müdürü Mete Göknel BOTAŞ Eski Genel Müdürü Osman Göksel BTC ve NABUCCO Koordinatörü 236 ORSAM ORTADOĞU YAZ OKULU 2010-2011 ORSAM avrasya STRATEJİLERİ Rapor No: 11, Ekim 2011 11

ORSAM ORSAM Avrasya Stratejileri ORSAM ORTADOĞU YAZ OKULU 2010-2011 O Timur Göksel Beyrut Amerikan Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Muhamad Al Hamdani Irak ın Ankara Büyükelçiliği Kültür Müsteşarı Habib Hürmüzlü ORSAM Ortadoğu Danışmanı Numan Hazar Emekli Büyükelçi Doç. Dr. Pınar İpek Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. Tuğrul İsmail TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. İlyas Kamalov ORSAM Avrasya Danışmanı Doç. Dr. Hasan Ali Karasar Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç. Dr. Şenol Kantarcı Kırıkkale Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Selçuk Karaçay Vodafone Genel Müdür Yardımcısı (Türkiye) Doç. Dr. Nilüfer Karacasulu Dokuz Eylül Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. M. Lütfullah Karaman Fatih Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Yrd. Doç. Dr. Şaban Kardaş TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç Dr. Elif Hatun Kılıçbeyli Çukurova Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Aleksandr Knyazev Rus-Slav Üniversitesi (Bişkek, Kırgızistan) Prof. Dr. Erol Kurubaş Kırıkkale Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Talip Küçükcan Marmara Üniversitesi, Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Müdürü Arslan Kaya KPMG, Yeminli Mali Müşavir Dr. Hicran Kazancı Irak Türkmen Cephesi Türkiye Temsilcisi İzzettin Kerküklü Kerkük Vakfı Başkanı Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Okan Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mosa Aziz Al Mosawa Bağdat Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mahir Nakip Ahmet Yesevi Üniversitesi Rektör Vekili Doç. Dr. Tarık Oğuzlu Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Çınar Özen Ankara Üniversitesi, SBF Uluslararası İlişkiler Bölümü Murat Özçelik Türkiye Cumhuriyeti Bağdat Büyükelçisi Doç. Dr. Harun Öztürkler ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Afyon Kocatepe Üni. İktisat Bölümü Dr. Bahadır Pehlivantürk TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Victor Panin Pyatigorsk Üniversitesi (Pyatigorsk, Rusya) Doç. Dr. Fırat Purtaş Gazi Üni. Uluslararası İlişkiler Bölümü TÜRKSOY Genel Sekreter Prof. Dr. Suphi Saatçi Kerkük Vakfı Genel Sekreteri Ersan Sarıkaya Türkmeneli TV (Kerkük, Irak) Dr. Bayram Sinkaya ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. İbrahim Sirkeci Regent s College (Londra, Birleşik Krallık) Dr. Aleksandr Sotnichenko St. Petersburg Üniversitesi (Rusya Federasyonu) Dr. Irina Svistunova Rusya Strateji Araş. Merk Türkiye-Ortadoğu Araş. Masası Uzmanı Doç. Dr. Mehmet Şahin ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Gazi Üni. Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Türel Yılmaz Şahin Gazi Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Mehmet Şüküroğlu Enerji Uzmanı Doç. Dr. Oktay Tanrısever ODTÜ, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Erol Taymaz ODTÜ, Kuzey Kıbrıs Kampusü Rektör Yardımcısı (KKTC) Prof. Dr. Sabri Tekir İzmir Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dekanı Dr. Gönül Tol Middle East Institute Türkiye Çalışmaları Direktörü (ABD) Doç. Dr. Özlem Tür ORSAM Ortadoğu Danışmanı, ODTÜ Uluslararası İlişkiler Bölümü M. Ragıp Vural 2023 Dergisi Yayın Koordinatörü Dr. Ermanno Visintainer Vox Populi Direktörü (Roma-İtalya) Dr. Umut Uzer İstanbul Teknik Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Prof. Dr. Vatanyar Yagya St. Petersburg Şehir Par. Milletvekil, St. Petersburg Üni. (Rusya Fed.) Dr. Süreyya Yiğit ORSAM Avrasya Danışmanı ORTADOĞU ETÜTLERİ YAYIN KURULU Meliha Benli Altunışık Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bülent Aras Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Tayyar Arı Uludağ Üniversitesi İlker Aytürk Bilkent Üniversitesi Recep Boztemur Orta Doğu Teknik Üniversitesi Katerina Dalacoura Londra Ekonomi Üniversitesi (Birleşik Krallık) F. Gregory Gause Vermont Üniversitesi (ABD) Fawaz Gerges Londra Ekonomi Üniversitesi (Birleşik Krallık ) Ahmet K. Han Kadir Has Üniversitesi Raymond Hinnebusch St. Andrews Üniversitesi (Birleşik Krallık) Rosemary Hollis City Üniversitesi (Birleşik Krallık) Bahgat Korany Durham Üniversitesi (Birleşik Krallık) Peter Mandaville George Mason Üniversitesi (ABD) Emma Murphy Durham Üniversitesi (Birleşik Krallık) ORTADOĞU ANALİZ YAYIN KURULU Prof. Dr. Meliha Benli Altunışık Hasan Kanbolat Doç. Dr. Hasan Ali Karasar Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü ORSAM Başkanı Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü ORSAM Dan., Ahi Evran Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Böl. Başkanı 12 ORSAM avrasya STRATEJİLERİ Rapor No: 11, Ekim 2011 ORSAM ORTADOĞU 237 YAZ OKULU 2010-2011

Report No: 73 ORSAM Eurasia Strategies Report No: 11, October 2011 ANATOLIAN SPHERE OF INFLUENCE ANADOLU ETKİ ALANI ЗОНА ВОЗДЕЙСТВИЯ АНАТОЛИИ CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ Центр стратегических исследований Ближнего Востока ORSAM ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ANATOLIAN SPHERE OF INFLUENCE ANADOLU ETKİ ALANI ЗОНА ВОЗДЕЙСТВИЯ АНАТОЛИИ ORSAM Report No: 73 ORSAM Eurasia Strategies Report No: 11 October 2011

Contents Introduction... 16 Executive Summary... 17 1. Physical geography of Anatolia... 18 2. Anatolian Sphere of Influence... 18 2.a. First-degree Anatolian Sphere of Influence... 18 2.b. Second-degree Anatolian Sphere of Influence... 18 2.c. Natural allies of the Anatolian Sphere of Influence... 18 2.d. World Powers That Won t Conflict With the Anatolian Sphere of Influence... 19 2.e. The Conditions for Dominance in the Anatolian Sphere of Influence... 19 2.f. The Conditions for Dominance in The Anatolian Sphere of Influence for The Governments That Are Not Anatolian Centered... 19 2.g. A government can only dominate the Anatolian Sphere of Influence without conquering the Anatolia by isolating it or making it ineffective... 20 3. The Area of Dominance for the Anatolian Centered Countries... 20 3.a. Hittite Empire... 20 3.b. The Eastern Roman-Byzantine Empire... 20 3.c. The Sultanate of Rum... 20 3.d. Ottoman Empire... 21 3.f. The Republic of Turkey... 21 4. Conclusion... 22

PRESENTATION Within the period of historical changes, it is very difficult to write about future and to say something accurate about perspectives. The period which was established at the end of World War II and which is called Cold War/Bipolar World ended after the Soviet Union collapsed officially in December of 1999. In the meantime, while the United States was being presented as the only winning country, there was a debate about the acceptance of establishment of new world order by the winning country. Turkey which specified its all policies and attitude according to West Block needed to redetermine its position in the period after 1991. In this period, people started to imply that Turkey was respected because it is a part of the west and that is has lost its value due to the end of the Bipolar World. The ones who exceeded their limit were commenting about the fact that the mission of NATO will finish and that Turkey will become an unimportant country. During this process, Turkey s application to accede to the European Union being established was made in 1987 but it was rejected in 1989. In 1992 when EU was established, Turkey was excluded from this union. And some people were alleging that the only solution for Turkey is that it should develop collaboration with Turkish republics which has been established recently. I wonder if Turkey has autogenous value?. In order to find a response to this question, we carried out an analysis at the end of 1992 and in the beginning of 1993 and we converted this analysis to an article which connects between history and future. Our mental writing that we called Turkey and Anatolian sphere of influence was published in New Forum Journal (November 1993, in 46-50 s). 20 years before, we wrote clearly that we were expecting for Turkey to be one of the center of attraction in future. Today we see gladly that this expectation has come true partially and we know that there will also be other developments. We wish you to recall our study that we renewed and transformed it into a report without changing its content. Prof. Dr. Ali Arslan Istanbul University, Department of History Hasan Kanbolat ORSAM Director

ORSAM Report No: 73 ORSAM Eurasian Strategies Report No: 11, October 2011 ORSAM ORSAM Центр стратегических исследований Ближнего Востока By: Prof. Dr. Ali Arslan İstanbul University Faculty of Letters Department of History Hasan Kanbolat Director of ORSAM ANATOLIAN SPHERE OF INFLUENCE Executive Summary With the collapse of the Soviet Union (the Union of Soviet Socialist Republics USSR), bipolarization occurred after World War II and it gives its place to unipolarization that the United States represents and to the centers of attraction (Russian Federation, Germany, India, China, Japan, Brazil, South Africa, Iran and Turkey) whose borders, form and structure are not clear certainly. The 21st century loads multidimensional responsibilities on Turkey in a geography outside of its existing borders in present day because of Turkey s history, geography, geopolitical position, young and dynamic human potential, qualified labour force, religion, cultural and ethnic relationships. It obliges Turkey to operate in various fields actively, for instance political, economic and cultural fields. Thus, the more Turkey knows itself and evaluates its identity, history, culture, geography and potential correctly, the more it will understand its responsibilities concerning Anatolian sphere of influence and it will also undertake its natural task arising from the sphere of influence. In our day, the sphere of influence that Turkey can create by evaluating its existing potential conflicts with the spheres of influence of Anatolian-based big states. There are Physical geography of Anatolia and Anatolian sphere of influence which extend from yesterday to today and from today to future. ORSAM EURASIA STRATEGIES Report No: 11, October 2011 17

ORSAM ORSAM Eurasia Strategies 1. Physical geography of Anatolia The physical geography of the states which were established in Anatolia is The physical geography of Anatolia. The physical geography of the states which were established in Anatolia is not only limited to the Anatolian peninsula (Asia Minor). The boundaries of The physical geography of Anatolia are Cyprus-Latakia-Kirkuk line in the south, Nakhchivan-Armenia (former Khanate of Erevan)- Adjara line in the east, Crimean peninsula in the nord and Eastern Rumelian of Ottoman Empire-Western Thrace and Aegean islands. 2. Anatolian Sphere of Influence Anatolian-based big states (Hittite, Eastern Roman- Byzantine Empire, Anatolian Seljuks and Ottoman Empire) associated in government fields in terms of history, culture and generally religion. We call the heritage which originated at the end of this association Anatolian Sphere of Influence. Nowadays, the first country which is Anatolian-based is Turkey. 2.a. First-degree Anatolian Sphere of Influence The physical geography of Anatolia that was already described constitutes also Firstdegree Anatolian Sphere of Influence. 2.b. Second-degree Anatolian Sphere of Influence The second-degree Anatolian Sphere of Influence is the Balkans (Bosnia and Herzegovina, Serbia, Montenegro, Kosovo, Macedonia, Albania, Greece, Bulgaria and Dobruja) which is limited to the Danube-Black Sea, Una River-Adriatic Sea in the nord; Philistine, Israel, Jordan, Syria and Iraq in the south; Iran, Southern Caucasus (Azerbaijan, Armenia, Georgia) in the east; Ukraina ( Crimea) and Russian Federation (Northern Caucasus/ Circassia, Karachay-Cherkess, Kabardino- Balkaria, North Ossetia, Chechnia, Republic of Ingushetia and Republic of Dagestan) in the north. 2.c. Natural allies of the Anatolian Sphere of Influence Russian Federation as big powers of the east and Bangladesh, Pakistan and Afghanistan being squeezed between China and India need Anatolian Sphere of Influence which has least interest in the region as an equilibrant and a solution and which is also the closest power to the region. Thus, these 3 muslim countries are natural allies of the Anatolian Sphere of Influence. It has to cooperate with the Anatolian Sphere of Influence of Kirghizstan, Uzbekistan, Kazakhistan and Tajikistan to equilibrate Russian Federation and China. It has to collaborate with the Anatolian Sphere of Influence of Turkmenistan, Azerbaijan and Tajikistan to equilibrate Russian Federation and Iran. In accordance with the federal agreement signed on 31 March 1992 with Moscow Government that is situated in Russian Federation, federal republics and autonomous regions which are Turkish and Muslim origins and which have not legal personality are open to an cooperation with the Anatolian Sphere of Influence having religious, linguistic and ethnic relations. Against Serbia and Greece in the Balkans; Bosnia and Herzegovina, Albania, Kosovo, Sandžak and Macedonia are natural allies with the Anatolian Sphere of Influence which has ethnic, cultural and historical relations with the Balkans and which has also least interest. Turkish citizens who settle in Western Europe and obtain citizenship of the country they live in, people who live in the Ottoman territories and former Ottoman citizens are open to multi dimensional collaboration with the Anatolian sphere of influence. 18 ORSAM EURASIA STRATEGIES Report No: 11, October 2011

ANATOLIAN SPHERE OF INFLUENCE ORSAM 2.d. World Powers That Won t Conflict With the Anatolian Sphere of Influence The regions that won t have a conflict of interest with Anatolian Sphere of Influence in terms of politics are Far East, Latin America and Africa, which are away from the Anatolian Sphere of Influence and which are not one of the world powers. 2.e. The Conditions for Dominance in the Anatolian Sphere of Influence One of the most important conditions for dominance in Anatolia and around it, is that the political powers who wish to dominate in Anatolia should settle their people on Anatolian territories and adopt a city in Anatolia as their capital. All the governments who had dominated in Anatolian Physical Geography, namely; Hittite, the Eastern Roman-Byzantine Empire, the Anatolian Seljuk Empire and the Ottoman Empire had governed by gaining the support of the masses in the Anatolian Physical Geography. They have been able to dominate in the Anatolian Sphere of Influence by choosing a city in European or Asian part of Anatolia as a capital. 2.f. The Conditions for Dominance in The Anatolian Sphere of Influence for The Governments That Are Not Anatolian Centered The governments that are not centered in Anatolia can dominate in Anatolian Sphere of Influence by conquering the Anatolia. Persians, Macedonians and Romans, which are not Anatolian centered but had control over the Anatolian Sphere of Influence, dominated in the Anatolian Sphere of Influence only after dominating the Anatolia. After Persians came to power in Iran, Persian King Cyrus have conquered the Anatolian Peninsula by defeating the Lydian King Croesus in Western Anatolia (545-540 B.C.). After having dominated the Anatolia, Croesus conquered the part on the south east of the Caspian Sea (545-540 B.C.), Babylonia (539 B.C.), Syria, Palestine and Egypt (525 B.C.). Before conquering Babylonia, which is very close to the capital Sousse, Persians turned towards Western Anatolia and it proves the rule One can not dominate the Anatolian Sphere of Influence without dominating the Anatolia. (After Croesus, Emperor Darius invaded Thrace up to Danuba between 513-510 B.C.) After Persians, the Empire of the Alexander The Great dominated the Anatolian Sphere of Influence. By observing the expansionism policy of Alexander the Great, it can be seen that Alexander took control of the Anatolian Sphere of Influence after conquering the Anatolian Peninsula like the Persians did. Alexander the Great, who defeated the Persians at the Granicus River after passing the Dardanelles, in 334 B.C., conquered Syria, Palestine, Egypt, Mesopotamia, Western Iran, the Middle East and progressed all the way till Indian Ocean, after having conquered the Anatolian Peninsula. By observing the expansion of one of the first super world powers, the Roman Empire, one can see that they had first conquered the Anatolian Peninsula. After having conquered the Albania, the Macedonia and the Mora in 146 BC, the Romans dominated the Anatolia within thirty years. After having dominated the Anatolia, the Romans have conquered the Caucasus, the Mesopotamia, the Crimea, Bulgaria, Romania, Dalmatia, Serbia, Damascus, Crete, Libya, Egypt, Gaul (France) and Raetia Noricum (Switzerland- Vienna). ORSAM EURASIA STRATEGIES Report No: 11, October 2011 19