SPORDA DOPİNG, DOPİNGLE MÜCADELEDE ULUSLARARASI VE ULUSAL HUKUKSAL ve KURUMSAL ÇERÇEVEYE GENEL BAKIŞ (IV) Türkiye de Dopingle Mücadelenin Kurumsal ve Hukuksal Gelişimi Uluslararası Olimpiyat Komitesi 1999 yılında Dünya Dopingle Mücadele Ajansının (WADA) kurulmasına karar vermiş ve 2004 yılında da tüm dopingle ilgili faaliyetleri bu kuruluşa devredilmiştir. Türkiye tarafından 16.11.1989 tarihinde imzalanan Sporda Dopingle Mücadele Avrupa Sözleşmesi 11.03.1993 tarih ve 3885 sayılı Kanun la kabul edilmiş ve 21.03.1993 tarihli ve 21531 Sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Dopingle Mücadele Yönetmeliği 26.08.1993 tarih ve 21680 Sayılı Resmî Gazete de yayımlanmıştır. Bu Yönetmelik, 3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile bu Kanunda değişiklik yapan 3703 sayılı Kanun ve 3885 sayılı Avrupa Konseyi Dopingle Mücadele Sözleşmesi nin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır. WADA nın dopingle ilgili yaptırımlarda yetersiz kalması neticesi; UNESCO devreye girerek Sporda Dopinge Karşı Uluslararası Sözleşme nin taraf ülkelerce onaylanmasını ve uygulanmasını deklare etmiştir. Bu çerçevede 06.05.2009 tarih ve 27220 sayılı mükerrer Resmî Gazete de yayımlanarak ülkemizde yürürlüğe giren bu sözleşmenin amacı; UNESCO nun beden eğitimi ve spor alanında faaliyetlerinin program ve stratejisi çerçevesinde, sporda dopingin yok edilmesi amacı ile dopingle mücadeleye ve önlenmesine katkı sağlamaktır. Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ile Hacettepe Üniversitesi arasında 1989 yılında imzalanan protokol gereğince Hacettepe Üniversitesi bünyesinde Türkiye Doping Kontrol Merkezi kurulmuştur. Merkez, 2001 yılında Uluslararası Olimpiyat Komitesinin akreditasyon testlerini ve denetimlerini başarı ile geçmiş, 2003 yılında akreditasyon kuruluşu UKAS tan ISO 17025 laboratuvar akreditasyonunu alarak akredite olmuştur. Ancak, 2009 yılında WADA kurallarına uyulmadığı için Merkez in akreditasyonu 3 ay askıya alınmıştır. Daha sonra, 2011 yılında bir sporcunun testinde hatalı sonuç verildiği için akreditasyon 6 aylığına iptal edilmiştir. Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü tarafından Merkez için yaklaşık 7.000.000,00 TL tutarında yatırım yapılmıştır. Merkezde 2001 yılından 2013 yılına kadar ulusal ve uluslararası yarışmalarda ve kamplarda yaklaşık olarak 26.030 numune analizi yapılmıştır. Bu analizlerde 360 pozitif bulguya rastlanılmıştır. Mevcut eksiklikler 2012 yılında giderilerek WADA ya Merkezin akreditasyonu için yeniden başvuru yapılmış ve Mayıs 2015 te akreditasyon tekrar alınmıştır. 27/2/2007 tarihinde, 22. Yasama Döneminde, TBMM ye sunulan Dopingle Mücadele Kanunu Tasarısı, genel seçim nedeniyle kadük olmuştur. Daha sonra, TBMM İç Tüzüğü nün 77 inci maddesi uyarınca 23. Yasama Döneminde, 09.04.2008 tarihinde yenilenmiştir. Söz konusu Kanun tasarısı TBMM Komisyonlarında görüşülerek 11.06.2008 tarihinde 250 sıra sayısı ile TBMM gündeminde yer almış, ancak genel seçimler nedeniyle görüşülemeyerek kadük olmuştur. Bağımsız bir kurumun kurulamaması üzerine, Spor Genel Müdürlüğü ile Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi arasında, Dopingle Mücadele Komisyonu kurulmasına dair 24.05.2011 tarihli protokol imzalanmıştır.
Bu tarihten önce, eski adıyla Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen dopingle ilgili bütün işlemler, 24.05.2011 tarihinden sonra Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi (TMOK) Dopingle Mücadele Komisyonu (DMK) marifetiyle yürütülmekte olup, bütçesi Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından karşılanmaktadır. Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi (TMOK) Dopingle Mücadele Komisyonunun oluşturulmasından sonra, Dopingle Mücadele Komisyonu tarafından hazırlanan Türkiye Dopingle Mücadele Talimatı 23 Eylül 2011 tarihinde Dünya Dopingle Mücadele Ajansı tarafından da onaylanarak yürürlüğe girmiştir. O tarihten itibaren tüm dopingle mücadele faaliyetleri Türkiye Dopingle Mücadele Talimatı uyarınca yürütülmeye başlanmıştır. Hukuksal Yapı Türkiye de dopingle mücadelede kullanılan araçlar, görevli ve yetkili kurum ve kuruluşlar ile bunlara dayanak olan hukuki metinlerdir. Hukuki metinler, ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ile iç hukuk mevzuatından oluşmaktadır. Dopingle mücadelede ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler Anayasa nın 90. maddesi usulünce iç hukuka geçirilmiş olup esas olarak üç temel sözleşmeden oluşurken, iç mevzuatımız daha çok yönetmelikler ve talimatlarla düzenlenme yoluna gidilmiştir. Hukukumuzda dopingle mücadele ile ilgili özel yönetmelikler düzenlenmiş olmakla birlikte bazı yönetmelikler de dopingle mücadeleye yönelik hükümler ihtiva etmektedir. Ayrıca yapıları itibariyle ayrı bir görünüm içeren spor federasyonlarının da kendi dopingle mücadele talimatları mevcuttur. Türk hukuk sisteminde dopingle mücadelenin temel dayanağını, 10.12.2007 tarih ve 5721 sayılı Sporda Dopinge Karşı Uluslararası Sözleşmeye Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun un, UNESCO tarafından 19 Ekim 2005 tarihinde kabul edilen Sporda Dopinge Karşı Uluslar arası Sözleşme oluşturmaktadır. Bu sözleşme ile Dünya Dopingle Mücadele Ajansının (WADA) işlevi kabul edilerek Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi (TMOK) bünyesinde Dopingle Mücadele Komisyonu oluşturulmuştur. Bu Komisyon tarafından hazırlanan 23 Eylül 2011 tarihli Türkiye Dopingle Mücadele Talimatı yürürlüğe konulmuştur. Sporcularda yasaklı maddeye rastlanılması durumunda Türkiye Dopingle Mücadele Talimatı uygulanır. Bu talimatın hangi kuruluşlar ve kimler için uygulanacağı, Talimatın birinci maddesinde, hangi hareketlerin kural ihlali sayılacağı ve cezalandıracağı ikinci maddesinde belirtilmiştir. Türkiye Futbol Federasyonu dışındaki diğer tüm özerk, yarı özerk ve doğrudan Spor Genel Müdürlüğüne bağlı federasyonlar tarafından TMOK ve SGM nin dopingle mücadele mevzuatı uygulanmaktadır. Türkiye Futbol Federasyonunda ise 5894 sayılı Kanun ile buna dayanılarak çıkarılan TFF Statüsü hükümleri ve 3885 sayılı Avrupa Konseyi Dopingle Mücadele Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, 5721 sayılı UNESCO Sporda Dopinge Karşı Uluslararası Sözleşme ye Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Hükümlerine, Dünya Dopingle Mücadele Kuralları, Dünya Dopingle Mücadele Ajansı (WADA) Uluslararası Standartları, FIFA ve UEFA talimatlarına dayanılarak hazırlanmış olan Türkiye Futbol Federasyonu Futbolda Dopingle Mücadele Talimatı uygulanmaktadır.
Tahkim Kurullarının en ayrıntılı kaynağı, Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu için Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu Yönetmeliği, Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu için de Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu Talimatı dır. Bu belirtilen kaynaklar, Tahkim Kurullarının usul açısından görev ve yetkilerini, kuruluşlarını düzenleyen kaynaklardır. Maddi disiplin hukuku açısından kaynaklar ise Spor genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu yönünden, Spor Genel Müdürlüğü tarafından çıkarılan ve 19 Temmuz 2012 tarihli Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Bağımsız Spor Federasyonlarının Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ile her bir bağımsız federasyonun bu Yönetmelik uyarınca çıkaracağı ana statü ve bu ana statüye uygun olarak çıkarılacak disiplin, yönetim ile müsabakalara ilişkin talimatlar, Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu yönünden de yine özerk bir federasyon olan Türkiye Futbol Federasyonu tarafından çıkarılan statü ve talimatlardır. Kurumsal Yapı ve İşleyiş Türkiye de dopingle mücadeleyi yürüten ana kurum Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Dopingle Mücadele Komisyonudur. Dopingle mücadele alanında faaliyet gösteren diğer kamu kurumları içerisinde; Gençlik ve Spor Bakanlığı ve Bakanlığa bağlı Spor Genel Müdürlüğü, Türkiye Doping Kontrol Merkezi ve Spor Federasyonları (Disiplin ve Tahkim Kurulları) yer almaktadır. Ayrıca; dopingle mücadelede kamu sağlığı açısından Sağlık Bakanlığı ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına da görevler düşmektedir. Bu bölümde, kurumların dopingle mücadele açısından görev ve yetkileri yer almaktadır. Bahsi geçen kurumlar dışında WADA Yasaklılar Listesi ndeki maddeleri ihtiva eden ilaç ve gıda takviyelerinin ülkemize kaçak yollardan girmesinin, reçetesiz satılmasının ve izinsiz kullanımının engellenebilmesi; halk sağlığının korunması için gümrük, eğitim, güvenlik, hukuk alanlarında ilgili kurumlarla ortak çalışma yürütülmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Bu nedenle ülkemizde yürütülen kurumsal iş birliğine yönelik son dönem çalışmalar ile 2011 yılından sonra dopingle mücadele çalışma esasları da bu başlık altında incelenmektedir. Gençlik ve Spor Bakanlığı Türkiye de 2011 yılına kadar spor faaliyetleri Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü tarafından yönetilmiştir. Ancak 2011 yılında çıkarılan 638 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Gençlik ve Spor Bakanlığı kurulmuş ve Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü, Spor Genel Müdürlüğü (SGM) adını alarak Bakanlığın bağlı kuruluşu hâline getirilmiştir. SGM nin bünyesinde bulunan Tahkim Kurulu, Türkiye Futbol Federasyonu Profesyonel Futbol Disiplin Kurulu (PFDK) ve Amatör Futbol Disiplin Kurulu (AFDK) kararları hariç diğer tüm federasyonların disiplin/ceza kurullarının kararlarına karşı yargısal olarak itiraz ve son inceleme mercidir. 3289 sayılı Yasa nın ek 9 uncu maddesinin yedinci fıkrasına göre SGM Tahkim Kurulu, yedi asil ve yedi yedek üyeden oluşur. Üyelerin beşinin
hukukçu, ikisinin ise spor alanında bilimsel çalışmalar yapmış veya sporda idareci, teknik adam vb. görevlerde bulunmuş kariyer sahibi kişiler olmaları şarttır. Hâkim ve savcılar ile bu meslekten sayılanlar hâkimlik teminatı esasları gözetilerek ve yetkili kurulların onayı alınmak suretiyle Tahkim Kurulunda görev alabilirler. Türkiye Futbol Federasyonunun vermiş olduğu cezalar hariç diğer tüm federasyonların dopingle ilgili kararlarının itiraz ve nihai karar merci SGM Tahkim Kuruludur. Gençlik ve Spor Bakanlığınca 2013 Yılında Dopingle Mücadele Alanında Yürütülen Çalışmalar Ödül Yönetmeliğinde Düzenleme Sporcuları yasaklı madde kullanımına sevk eden en önemli etkenlerden birinin ödüllerin yüksekliğinin olduğu görülmüş ve bu ihlallerin önlenebilmesi amacıyla ödüllerin azaltılarak takside bağlanmasını sağlayan yönetmelik 16.12.2013 tarih ve 28853 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Antrenör Eğitim Yönetmeliği nde Düzenleme Antrenör Eğitim Yönetmeliği nin 16 ncı maddesine fıkra eklenerek yönetmelik değişikliği yapılmıştır. Bu değişiklik 14.10.2013 tarihli ve 28795 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu değişiklikle sporcusu doping ihlali yapan antrenörün belgesi bir yıl süreyle, tekrarında ise beş yıl süreyle geçersiz sayılacaktır. Bağımsız Spor Federasyonlarının Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelikte Düzenleme Bağımsız Spor Federasyonlarının Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmeliğin 18 inci maddesinin birinci fıkrasına dördüncü bent eklenerek 14.10.2013 tarihli ve 28795 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu değişikliğe göre dopingle mücadelede hızlı sonuç alınabilmesi amacıyla federasyon disiplin kurullarının bu tür soruşturmaları 3 ay içinde tamamlaması öngörülmüştür. Özel Beden Eğitimi ve Spor Tesislerinin Denetlenmesi Özel Beden Eğitimi ve Spor Tesisleri Yönetmeliği hükümlerine tabi salonlarda yasaklı maddeler kolaylıkla temin edilebilmektedir. Bu nedenle tesislerin denetimlerinin sıklaştırılması, denetimlerde daha hassas davranılarak salonlarda yasaklı madde temin ve alışverişinin de kontrol altına alınması konusunda çalışmalara başlanmıştır. İlgili bakanlıklarla mevzuat çalışmaları devam etmektedir. Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Dopingle Mücadele Komisyonu Türkiye nin, Dünya Dopingle Mücadele Ajansı Dopingle Mücadele Kuralları, Avrupa Konseyi Dopingle Mücadele Sözleşmesi ve UNESCO Dopingle Mücadele Sözleşmesi uyarınca dopingle mücadele ile ilgili bir mevzuat, yapılanma ve faaliyet yürütmesi gerekmektedir. Bu konu Dünya Dopingle Mücadele Ajansı tarafından tüm dünyada düzenli olarak takip edilmekte ve WADA Yönetim Kurulu ile WADA Kurucular Kuruluna rapor olarak sunulmaktadır.
Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi 27 Ağustos 2009 tarihinde Dünya Dopingle Mücadele Kurallarını kabul etmiştir. Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ile TMOK arasında 24.05.2011 tarihinde imzalanan protokole dayanarak TMOK Dopingle Mücadele Komisyonu kurulmuştur. Dopingle Mücadele Komisyonu, bu protokol uyarınca Bağımsız Dopingle Mücadele Kuruluşu olarak hareket etme niteliğinde olup aşağıda belirtilen konularda gerekli yetki ve sorumluluğa sahiptir; Doping kontrolü konusunda planlama, koordinasyon, uygulama, izleme ve yenilikleri takip etme, İlgili diğer ulusal kurum, kuruluş ve diğer dopingle mücadele kuruluşları ile iş birliği yapma, Diğer ulusal dopingle mücadele kuruluşları ile karşılıklı doping kontrolleri yapılmasını teşvik etme, Dopingle mücadele araştırmalarını destekleme, Maddi destek sağlanan herhangi bir sporcuya ya da sporcu destek personeline, herhangi bir dopingle mücadele kuralını ihlal etmiş olmaları durumunda, sporcunun ya da sporcu destek personelinin spordan men edildiği dönemde bu maddi desteğin tümünü ya da bir kısmını kesme, Her bir doping vakasında, sporcu destek personelinin ya da diğer kişilerin de olayın içinde olup olmadığını araştırmak da dâhil olmak üzere kendi sorumluluk alanına giren konularda, dopingle mücadele kurallarının ihlal edilip edilmediği konusundaki bütün potansiyel gelişmeleri sıkı bir şekilde takip etme, Dopingle mücadele ile ilgili bilgilendirme ve eğitim programlarını planlama, uygulama ve izleme. Dopingle mücadele kuralları, müsabaka kurallarında olduğu gibi, sporun yapıldığı koşulları belirleyen sportif kurallardır. Sporcular, sporcu destek personeli ve ilgili diğer kişiler, bu kuralları spora katılımın bir koşulu olarak kabul ederler ve bu kurallara tabi olurlar. Dünya Dopingle Mücadele Kurallarının dünya çapında uyumlu bir şekilde uygulanmasına yönelik olan spora özgü bu kurallar ve usuller, özü itibarıyla cezai hükümler veya işçiişveren ilişkilerine ilişkin ulusal düzenlemelerden ve hukuki standartlardan farklıdır ve dolayısıyla onlara tabi değildir veya onlar tarafından sınırlandırılamaz. Bütün mahkemeler, tahkim kurulları ve diğer sorgulama makamları, belli bir vakaya ilişkin olguları ve yasayı incelerken, Dünya Dopingle Mücadele Kurallarındaki dopingle mücadele hükümlerinin kendine özgü niteliklerinin ve söz konusu hükümlerin, dünya çapında ilgili tarafların adil oyun konusundaki geniş mutabakatı ile oluşturulduğu gerçeğinin bilincinde olmalı ve onlara saygı duymalıdırlar. Dopingle Mücadele Talimatı na uygun olarak alınan doping kontrol numuneleri yalnızca WADA tarafından onaylanan laboratuvarlara analiz için gönderilmektedir. Laboratuvarlar, doping kontrol numunelerini analiz eder ve sonuçları Uluslararası Laboratuvar Standardına uyumlu olarak Dopingle Mücadele Komisyonuna rapor etmektedirler. Dopingle Mücadele Komisyonunun yaptığı doping kontrollerinde sonuçların değerlendirilmesi yine Komisyon tarafından yapılmaktadır. Bir örnekte Aykırı Analitik Bulgu ya ulaşılması hâlinde, Dopingle Mücadele Komisyonu: (a) Uluslararası TAKİ Standardı nda belirtildiği şekilde uygun bir TAKİ onayı alındığını veya alınacağını, ya da (b) Uluslararası Doping Kontrol Standardı ndan veya Uluslararası Laboratuvar Standardı ndan Aykırı Analitik Bulgu ya yol açan açık bir sapma olup olmadığını belirlemek için bir inceleme yapar.
Aykırı Analitik Bulgu nun ön incelemesi uygun bir TAKİ yi veya Uluslararası TAKİ Standardında belirtildiği üzere TAKİ hakkını veya Aykırı Analitik Bulgu ya yol açan sapmayı ortaya çıkarmıyorsa, Dopingle Mücadele Komisyonu sporcuyu derhâl aşağıdakilerle ilgili olarak bilgilendirir: (a) Aykırı Analitik Bulgu; (b) ihlal edilen dopingle mücadele kuralı; (c) sporcunun derhâl B örneğinin analizinin yapılmasını talep etme hakkı ya da, böyle bir istekte bulunulmazsa, B örneğinin analizi hakkından feragat edilmiş addedilebileceği; (d) eğer Sporcu veya Dopingle Mücadele Komisyonu B örneğinin analizini talep etmeyi seçerse, B örneğinin analizi için planlanmış tarih, zaman ve yer; (e) eğer böyle bir analiz isteği olursa, Uluslararası Laboratuvar Standartlarında belirtilen süre zarfında B Örneğinin açılışına ve analizine sporcu ve/veya sporcunun temsilcisinin katılma imkânı ve (f) Uluslararası Laboratuvar Standardı nın gerektirdiği bilgileri içeren A ve B örneği laboratuvar dosyalarının kopyasını talep etme hakkı. Ayrıca Dopingle Mücadele Komisyonu, sporcunun bağlı olduğu Uluslararası Federasyonu ve WADA yı bilgilendirir. Eğer Dopingle Mücadele Komisyonu Aykırı Analitik Bulgu nun dopingle mücadele kuralı ihlali doğurmadığına karar verirse, derhal sporcuyu, sporcunun Uluslararası Federasyonu nu ve WADA yı bilgilendirir. Eğer B örneğinde de yasaklı madde veya bir yasaklı yöntem kullanımı saptanırsa, bulgular sporcuya, bağlı olduğu Ulusal Federasyon a, Dopingle Mücadele Komisyonu na ve WADA ya bildirilir. Dopingle Mücadele Komisyonunun yürüttüğü sonuç değerlendirme sürecini takiben, bu Dopingle Mücadele Talimatının ihlal edildiği ortaya çıkarsa, o zaman olay Sorgulama için ilgili Federasyonun Disiplin Kurulu na taşınır. Taraflar kendi arasında aksi bir karar almadıkça, ilgili Federasyon Disiplin/Ceza Kurulu; tebligat tarihinden itibaren on dört (14) gün içinde duruşmaya başlamak, tebligat tarihinden itibaren yirmi (20) gün içinde yazılı bir karar vermek, tebligat tarihinden itibaren otuz (30) gün içinde kararın gerekçelerini yazılı olarak açıklamak zorundadır. Dopingle Mücadele Komisyonu taraf olarak Federasyon Disiplin/Ceza Kurulu işlemlerine dâhil olma ve duruşmalara katılma yetkisine sahiptir. Federasyon davanın durumu ve bütün duruşmaların sonuçları hususunda Dopingle Mücadele Komisyonunu bilgilendirir. Dopingle Mücadele Komisyonu da ilgili Uluslararası Federasyonu ve WADA yı (ve şayet davada taraf değillerse, Türkiye Doping Kontrol Merkezi 1989 yılında Hacettepe Üniversitesi ile Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü (GSGM) arasında imzalanan bir protokol ile kurulmuştur. Bu protokol uyarınca: personel, çalışma alanı ve sarf malzemelerinin temini Hacettepe Üniversitesi tarafından yerine getirilmektedir. Diğer yandan, analitik cihazların alım, bakım ve onarımları; laboratuvara ait altyapı tadilat ve tamiratlarının karşılanması ile personelin eğitim çalışmalarına ve bilimsel toplantılara maddi destek ise GSGM tarafından sağlanmaktadır. Bu çerçevede altyapı hazırlıkları tamamlandıktan sonra, 1999 yılında İspanya nın akredite bir laboratuvarı olan Barselona Doping Kontrol Laboratuvarı nın denetimi altında denemelere başlanmıştır. 2001 yılında Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından yetkili laboratuvar belgesini, 2003 yılında da hem İngiltere nin UKAS firmasından ISO 17025 analiz laboratuvarları sertifikasını, hem de WADA nın akreditasyon sertifikasını alarak WADA ve ISO 17025 akredite laboratuvarı olma ünvanını almıştır. 2005 yılında Hacettepe Üniversitesi Senatosu, Yüksek Öğrenim Kurulu na
başvurarak Merkezi Uygulama ve Araştırma Merkezleri içine alınmasını sağlamış ve bu karar Resmî Gazete de yayımlanmıştır. Merkezin akreditasyonu, 2008 yılında bildirdiği hatalı analiz sonucu yüzünden 3 ay süre ile askıya alınmıştır. Daha sonra, denetimlerde başarılı olunması sonucu akreditasyonu yenilenmiştir. 2011 yılında ise hem hatalı sonuç bildirmekten hem de idari uygulamalarda kurallara uymamaktan dolayı Merkezin akreditasyonu tamamen iptal edilmiştir. 2011 yılından sonra Türkiye Doping Kontrol Merkezinin idari yapısı ve personel eğitimi ile fiziksel altyapısı yeniden düzenlenmiş ve 2012 yılında WADA ya akreditasyon için yeniden başvuruda bulunulmuştur. Başvuru sonrası süreçte, analiz ve idari yönden herhangi bir aksaklık veya eksiklikle karşılaşılmamıştır. Bu çerçevede, Merkez Mayıs 2015 te yeniden akredite edilmiştir. Akreditasyon Sonrası Merkez Tarafından Yapılması Planlanan Çalışmalar Akreditasyon çalışmaları idrar ve kan örnekleri analizine yönelik olarak yürütülmektedir. Türkiye Doping Kontrol Merkezi 2014 yılında WADA tarafından istenen madde analizlerine, yöntemlere ve sonuçlardaki hassasiyet aralıklarına uygun hâle getirilmiştir. Bu arada WADA tarafından istenilen %7 oranında araştırma geliştirme çalışmalarına yer verilmesi için çalışmalara başlanmıştır A) Genetik Doping Testleri: Genetik Doping Testleri yakında Laboratuvarlarda kullanılmaya başlayacaktır. Dünya Dopingle Mücadele Ajansı gen dopingine karşı araştırmaların devam ettiğini ve en kısa sürede önlemlerin duyurulacağını bildirmiştir. Amaç kronik tıbbi durumlarda yararlanılan gen terapisinin sporcular ve antrenörler tarafından kötü kullanılmasının önüne geçilmesidir. B) Sporcuların Biyolojik Pasaportu: WADA nın yeni programında, sporcuların kan ve idrar gibi biyolojik materyallerinden, düzenli aralıklarla biyolojik parametre profilleri çıkarılması ve bu bilgilerin kişisel bir pasaporta kaydedilmesine dayanmaktadır. Daha sonra yapılan analizlerde tespit edilen profilden sapma olması hâlinde, sporcuya hedef test uygulaması veya dopingle mücadele kural ihlali suçlaması yapılması amaçlanmaktadır. Bu sayede yasaklı maddelerin sporcu üzerinde uzun dönemde yaptığı etkilerin izlenmesi de mümkün olmaktadır. Sağlık Bakanlığı 2 Kasım 2011 tarihli 28103 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu kurulmuştur. Bu Kurum un görevleri, ruhsatlandırılma, üretim, depolanma, satış, ithalat, ihracat, piyasaya arzı, dağıtımı, hizmete sunulması, toplatılması ve kullanımları ile ilgili kural ve standartları belirlemek, bu faaliyetleri yürütecek kamu ve özel hukuk tüzel kişileri ile gerçek kişilere izin vermek, ruhsatlandırmak, denetlemek ve gerektiğinde yaptırım uygulamak, laboratuvar analizlerini yapmak veya yaptırmak olarak tanımlanmıştır.
Dünya Dopingle Mücadele Kuralları çerçevesinde tanımlanmış olan yasaklı maddeler karşımıza ilaçlar, gıda takviyeleri ve ilaç dışı kimyasallar olarak çıkmaktadır. Bu maddelerin piyasadan elde edilişinin ise eczaneler, gıda takviyeleri satış yerleri ve kaçak yollar (İnternet, kargo, spor salonları vb.) aracılığı ile olduğu görülmektedir. 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun un 24 üncü maddesine göre Reçete mukabilinde verilmesi meşrut olan ilaçların reçetesiz verilmesi ve müessir maddelerin eczanelerde toptan satılması yasaktır. hükmü uyarınca bu tür ilaçların reçetesiz olarak satışı yasaktır. Söz konusu Kanun hükümlerine aykırı hareket edildiğinin tespit edilmesi hâlinde ise 6197 sayılı Kanun un 44 üncü maddesine göre yasal işlem uygulanır. Ülkemizde sahte ve kaçak ilaç girişinin engellenmesi, hastaya güvenilir ilacın sağlanması, ilaç sahteciliğinin engellenmesi, ilaç politikalarına yön verilmesi ve gerekli istatistiki bilgilerin toplanması amaçlanarak İlaç Takip Sistemi (İTS) uygulamaları başlatılmıştır. İTS ile amaç; bu tür ürünlerin piyasaya arzının öncesi ve sonrasında tüm yol ağını kontrol altına almak, aktif denetimlerle bu ürün gruplarının reçetesiz satışını engellemek, kamu ve özel paydaşlarla koordineli bir şekilde kontrol sürecini yönetmektir. İTS, Türkiye de kullanıma sunulan ilaçların üretim/ithalat safhasından başlayıp hastaya ulaşana kadar olan bütün süreçlerini takip ve denetim altına alan bir sistemdir. İlaca dair bir tür parmak izi olarak tanımlanabilen karekodla ilaç tedarik zinciri içindeki kat ettiği her noktada izlenebilmektedir. İlaç takibinin yapılması, gerek ilaç güvenilirliğinin sağlanması gerekse ilaç sahteciliğinin ortaya çıkarılması açısından önem arz etmektedir. Şu anki uygulamalar ile yasal olmayan uygulamaların cezalandırılması alanında eksiklik olmasından dolayı bu alanda yasal düzenleme yapılmıştır ve yeni yasa değişiklikleriyle İTS ile ilacın takibi zorunlu hâle getirilmiştir. Sahte ilaç, etkin madde içermeyen ürünler olduğu gibi, yeterli miktarda etkin madde içermeyen veya yanlış bir etkin madde içeren veya sahtesi yapılmış bir ambalajlamaya tabi tutulmuş ürünlerdir. Son yıllarda sayıları hızla artan ilaç sahteciliği, genelde hastaların sağlığına zararlı olmakta ve hatta bazen hastanın veya tüketicinin ölümüne yol açarak ve hastaların yaşam hakkını ihlal etmektedir. Dünyanın her yerinde tehlikeli olabilecek ürünlerin doğrudan hasta ve tüketicilere reklam ve tedarik etmek üzere İnternet in kullanılması, suçlular için kolay bir çalışma şekli olmuş ve suçlulara küresel erişim sağlamıştır. Bunun sonucu ise halk sağlığı açısından küresel boyutta ciddi bir tehdidin ortaya çıkmasıdır. İnsanların yasa dışı İnternet eczanelerinden ilaç aldıkları zaman sadece sağlıklarını tehlikeye atmadıkları, aynı zamanda kimlik ve kredi kartı dolandırıcılığına da açık hâle geldiklerinin farkına varmaları gerekmektedir. İlaç piyasasının büyüklüğü sahte ve kaçak ilaç gibi konularda yasa dışı örgütlerin ilgisini çekmektedir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre bu piyasanın büyüklüğünün 32 milyar dolar olduğu belirtilmektedir. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu bünyesinde Sağlık Beyanı Denetim Birimi de mevzuata aykırı şekilde sağlık beyanı belirterek ürün tanıtımı ve satışının tespit edilmesi durumunda gerekli işlemleri yapmaktadır.
Kurumca hazırlanan Sağlık Beyanı ile Satışa Sunulan Ürünlerin Sağlık Beyanları Hakkında Yönetmelik 07/06/2013 tarih ve 28670 sayılı Resmî Gazete de yayımlanmıştır. İlgili yönetmelikte Sağlık Beyanı, İnsan sağlığına doğrudan veya dolaylı olarak faydalı olduğunu yahut hastalıklara veya belirtilerine karşı etkili olduğunu, koruduğunu, tedavi ettiğini belirten, ileri süren veya ima eden tüm ifadeler olarak tanımlanmıştır. Yönetmeliğin amacı; sağlık beyanı ile satışa sunulacak ürünlerin sağlık beyanlarının incelenerek bu beyanlara izin verilmesi, izinsiz veya gerçeğe aykırı sağlık beyanı ile yapılan satışların denetlenmesi, gerektiğinde durdurma, toplama, toplatma ve imha iş ve işlemlerinin yapılması veya yaptırılması, izin ve sağlık beyanları yönünden bunların reklam ve tanıtımlarının denetlenmesi ve aykırı olanların durdurulması ile ilgili usul ve esasları belirlemektir. Bu bağlamda İnternet üzerinden mevzuata aykırı şekilde sağlık beyanı belirterek yapılan ürün tanıtım ve satışının tespiti hâlinde söz konusu İnternet sitesi, Güvenli İnternet kapsamına alınması için Bilgi Teknolojileri İletişim Başkanlığına, yapılan reklamın aldatıcı yanıltıcı olması sebebiyle de gerekli değerlendirmenin yapılması için Gümrük ve Ticaret Bakanlığına bildirilmektedir. Kurumca yapılan çalışmaların hepsi son dönemde sporda kullanılan yasaklı maddeler için güncellenmiştir. Bunların dışında spor merkezlerinin denetimi konusunda Gençlik ve Spor Bakanlığı ile yazışmalar yapılmıştır. Dünya Dopingle Mücadele Ajansı tarafından sporda kullanılması yasaklı maddeleri içeren ilaç ve gıda takviye ürünlerinin ülkemize kaçak yollardan girmesi, reçetesiz satılması ve izinsiz kullanımının engellenmesi amacıyla 04/12/2013 tarihinde başlatılan kurumlar arası iş birliğine yönelik çalışmalar Sağlık Bakanlığı nezdinde yürütülmektedir. Eczanelerde özellikle doping amacı ile kullanılabilecek ilaçların reçetesiz satılmasının önlenmesi amacı ile İl Sağlık Müdürlüklerine genelge çıkarılmıştır. Bu konuda ilk etapta kurumlar düzeyinde farkındalığın artırılması önem arz etmektedir. Ayrıca Türk Eczacıları Birliği ne özellikle doping amacı ile kullanılabilecek ilaçların reçetesiz satılmalarının önlenmesi amacına yönelik girişimlerde bulunulmuştur. Ayrıca yeni kanun düzenlemeleri ile sporda kullanılan yasaklı maddeler de dâhil olmak üzere kamu sağlığını olumsuz etkileyecek Sağlık Bakanlığı görev alanına giren konularda uygulamaların daha hızlı ve etkin hâle getirilmesi sağlanmıştır. (TBMM Doping Sorununu Araştırma Komisyonu Raporu ndan alınmıştır.)